Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Ο ελληνικός στρατός προελαύνει στη μικρασιατική ενδοχώρα ελέω Αγγλίας. Οι εκλογές της 1/11/1920 Κύριο

Το 1922 ήταν μία χρονιά που κατέστησε σαφή τη θέση της Ελλάδας μέσα στον διαρκώς διαμορφούμενο βαλκανικό, αλλά και ευρωπαϊκό χάρτη και έδειξε με τον πιο οδυνηρό τρόπο, πως το «ανάδελφον Έθνος» δεν ήταν (και δεν είναι ακόμα) τίποτε άλλο παρά ένα προτεκτοράτο των ισχυρών. Των ισχυρών κάθε εποχής, οι οποίοι χρησιμοποιούν τη χώρα και καθορίζουν τις σχέσεις τους με αυτήν με αποκλειστικό κριτήριο και γνώμονα το δικό τους όφελος.

Όπως είδαμε στα προηγούμενα μέρη του αφιερώματος μας, ο Βενιζέλος έχοντας πλήρη συνείδηση της διεθνούς πραγματικότητας αλλά και εκτιμώντας τις πιθανότητες σωστά, έζεψε την Ελλάδα και τον λαό της στο άρμα της «Εγκάρδιας Συνεννόησης» (της Αντάντ) βγαίνοντας νικητής μέσα από τη φωτιά του «Εθνικού Διχασμού» και τη σύγκρουση του με το παλάτι. Η Αντάντ πέτυχε να τον διορίσει πρωθυπουργό της χώρας στις 13/6/1917, έτσι ώστε δύο μέρες μετά -στις 15/6- η Ελλάδα να κηρύξει πόλεμο στις κεντρικές αυτοκρατορίες παίρνοντας έτσι θέση στο πλευρό της Συμμαχίας. Τα μέσα που χρησιμοποίησε η Αντάντ ήταν αρχικά ο βομβαρδισμός του Πειραιά και της Αθήνας από τους Γάλλους (Νοέμβριος του 1916), ο ναυτικός αποκλεισμός του νότιου τμήματος της χώρας από τον Ιανουάριο του 1917 και ο διαρκής βομβαρδισμός των ίδιων πόλεων, των Μάϊο του ίδιου έτους. Το αποτέλεσμα ήταν τελικά στις 15/6/1917, η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Βενιζέλο να μπει στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.

Παρά την καθυστερημένη είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, η χώρα επέκτεινε τα σύνορα της με την άδεια των Συμμάχων και τον Μάιο του 1919 αποβιβάζονται ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Σμύρνη. Εκεί εγκαθίσταται ένα Κράτος εν Κράτει, με αρμοστή τον Αρ. Στεργιάδη και με αποστολή την εφαρμογή των όρων της Συνθήκης του Μούδρου (30/10/1918).

Ο Στεργιάδης ως αρμοστής επιδιώκει την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης στην πόλη της Σμύρνης και παράλληλα την αποκατάσταση των βασικών κοινωνικών δομών της. Έργα εξαιρετικά δύσκολα και τα δύο. Τα καταφέρνει όμως για τους επόμενους 30 μήνες της αρμοστείας του.

Αφού κάναμε μία περίληψη των προηγούμενων τμημάτων του αφιερώματος μας, φτάνουμε στο 1920. Ο ελληνικός στρατός άρχισε να προελαύνει στην μικρασιατική ενδοχώρα. Το καλοκαίρι του 1920 προχώρησε σε βάθος 100-150 χλμ. Η προέλαση αυτή είχε την υποστήριξη των Βρετανών, όχι όμως και των υπόλοιπων μελών της Αντάντ. Αφενός οι Ιταλοί είχαν αποχωρήσει από τη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισιών αφού διεκδικούσαν την αποστολή στρατού κατοχής στην περιοχή για τον εαυτό τους, αλλά Άγγλοι, Γάλλοι και Αμερικανοί ανάθεσαν την αποστολή στην Ελλάδα (βλ. σχετικά). Αφετέρου οι Γάλλοι διαβλέποντας ειiκράτηση του Κεμαλικού κινηματος και της τουρκικής αντίστασης, προσεγγίζουν τον Μουσταφά Κεμάλ. Η προσέγγιση αυτή είχε τις ρίζες της σε επιχειρηματικά συμφέροντα και τους σχεδιασμούς τους για τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Οι Άγγλοι ήδη δούλευαν από καιρό στο συγκεκριμένο θέμα με όπλο τους τη μυστική διπλωματία και την Intelligence Service. Ο κατάσκοπος τους που δούλευε στο θέμα, προκαλώντας αραβικές εξεγέρσεις μέσα σα τότε Οθωμανικά εδάφη, ο  Έντουαρντ Λώρενς έμεινε γνωστός ως «ο Λώρενς της Αραβίας». Έτσι τα Γαλλικά συμφέροντα οδήγησαν στην αναζήτηση ενός ισχυρού «συνεργάτη» που τον βρήκαν στο πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ. Ήδη λοιπόν από το 1919 έχουν ξεκινήσει διερευνητικές επαφές των Γάλλων με τον Μουσταφά Κεμάλ.

Oι Βρετανοί ανησυχούσαν για την αντίσταση των Τούρκων εθνικιστών καθώς επίσης και ότι οι ιταλικές δυνάμεις θα επιχειρούσαν να καταλάβουν τη Σμύρνη. Έτσι ενθάρρυναν τους Έλληνες να στείλουν στρατεύματά τους στη Σμύρνη και να συνεχίσουν την προέλαση τους καταλαμβάνοντας ακόμα μεγαλύτερο τμήμα της Μικράς Ασίας. Ο μέχρι τότε συνεπής γαλλόφιλος Βενιζέλος δεν αντιστάθηκε στην παρότρυνση των Άγγλων και με την υποστήριξη τους μέσα στην Αντάντ, προχώρησε προς τη μικρασιατική ενδοχώρα. Η προέλαση μάλιστα συνεχίστηκε και μετά τη συνθήκη των Σεβρών. Ο ελληνικός στρατός προέλαυνε  καταλαμβάνοντας περισσότερα εδάφη απ’ όσα είχαν περιληφθεί στη συνθήκη των Σεβρών (είχε υπογραφεί 28/7 ή 10/8 με το Γρηγοριανό ημερολόγιο). Οι Έλληνες από καιρό διεκδικούσαν αυτή την περιοχή, βασιζόμενοι στον ελληνόφωνο και ορθόδοξο πληθυσμό αλλά και στην ιστορική σημασία αυτών των εδαφών στην Κλασική Εποχή. Οι Βρετανοί ήθελαν πολύ να δουν την Ελλάδα να σταθεροποιεί τα εδαφικά κέρδη της, προελαύνοντας στην Ανατολία για να διαλύσουν το «εθνικιστικό κίνημα», σχολιάζει ο Nicholas Dunforth, ιστορικός και πολιτικός αναλυτής, ο οποίος δημοσίευσε το 2013 τον γαλλικό χάρτη Grece Moderne (ή σε ελεύθερη απόδοση, Μεγάλη Ελλάδα) του 1920

Xartis Ellada Synthiki Sevron 1920 750x623

Γαλλικός χάρτης του 1920 (μετά τη Συνθήκη των Σεβρών) όπβς τον δημοσίευσε το 2013 ο N. Dunforth (πηγή: flickr)

 

Η Συνθήκη των Σεβρών (28/7 ή 10/8/1920

Η συνθήκη υπεγράφη στο προάστιο Σεβρ του Παρισιού μεταξύ των νικητών του Α’ παγκοσμίου πολέμου, δηλαδή των Συμμάχων και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η συνθήκη αυτή  σήμανε τον θάνατο της αυτοκρατορίας και επισημοποίησε τον διαμοιρασμό των εδαφών που κατείχε. Παράλληλα αποτέλεσε τη ληξιαρχική πράξη της γέννησης του κράτος της Τουρκίας.

Όλες οι παραχωρήσεις εδαφών προς την Ελλάδα, που είχαν γίνει στη διάρκεια της Συνδιάσκεψης Ειρήνης των Παρισίων αποτυπώθηκαν στο κείμενο της συνθήκης αυτής.

Με τη συνθήκη των Σεβρών η Ελλάδα προσαρτούσε

την ανατολική Θράκη μέχρι την Τσατάλτζα (άρθρο 27)

την Ίμβρο και την Τένεδο (άρθρο 84)

τη Λήμνο, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σαμοθράκη, τη Σάμο, και την Ικαρία (άρθρο 84)

Η ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης αλλά και η ίδια η πόλη  (άρθρα 65 έως 83) «παραμένουσιν υπό την οθωμανικήν κυριαρχία. Ούχ ήττον η Τουρκία μεταβιβάζει εις την Ελληνικήν κυβέρνησιν την ενάσκησιν των κυριαρχικών αυτής δικαιωμάτων επί της πόλεως της Σμύρνης και των ειρημένων εδαφών. Εις ένδειξιν της κυριαρχίας ταύτης, η οθωμανική σημαία θα είναι διαρκώς υψωμένη επί εξωτερικού τίνος φρουρίου της πόλεως, υποδειχθησομένου υπό των Προεχουσών Συμμάχων Δυνάμεων.» Δηλαδή η Ελλάδα δεν προσάρτησε τη Σμύρνη αλλά τη διοικούσε υπό τους όρους των προεχόντων Συμμάχων. Και ας ονειρεύονταν άλλα οι μητροπολίτες και οι «μεγαλοϊδατιστές». Η ελληνική διπλωματία είχε μπροστά της ένα τεντωμένο σχοινί, πολλά μέτρα πάνω από το έδαφος και έπρεπε να βαδίσει πάνω του… Η σχοινοβασία προβλεπόταν να διαρκέσει πέντε (5) χρόνια μέχρι το τοπικό Κοινοβούλιο , με ψήφισμα από την πλειοψηφία των μελών να μπορεί να αιτηθεί στην Κοινωνία των Εθνών όπως η Σμύρνη με τα περίχωρά της ενσωματωθούν στο ελληνικό Βασίλειο. Ο καιρός πολύς αλλά τα γεγονότα έτρεχαν και τον προσπερνούσαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

Παρά το ότι η συνθήκη αποτελούσε έγγραφη αποτύπωση όσων είχαν προκύψει από τη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, δηλαδή ένα «στρογγυλό τραπέζι» μεταξύ των μεγαλύτερων δυνάμεων της εποχής, με τη συμμετοχή εκπροσώπων μικρότερων χωρών που αποσκοπούσαν στο να κερδίσουν παλιές διεκδικήσεις τους, τώρα που ο κόσμος ξαναμοιραζόταν, δεν επικυρώθηκε ποτέ από κανένα κοινοβούλιο. Ούτε καν εκείνων που την συνυπέγραψαν. Ο κόσμος είχε αλλάξει γρήγορα από το 1919 που ήταν ο χρόνος της Συνδιάσκεψης. Τώρα ακόμα και τα προέχοντα μέλη της Αντάντ ήταν καχύποπτα μεταξύ τους ή είχαν ήδη αποχωρήσει από τη Συμμαχία. Ο Aμερικανός πρόεδρος  W. Wilson βλέποντας τις αναπτυσσόμενες έριδες μεταξύ Άγγλων και Γάλλων αποχώρησε διακριτικά και οι Ιταλοί δια του Β. Ορλάντο, είχαν τραβήξει τον δικό τους, ιμπεριαλιστικό δρόμο. Οι Άγγλοι περνούσαν στην επόμενη φάση της επιχείρησης τους για την κατάληψη των εδαφών που οδηγούσαν στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και η Ελλάδα ήταν χρήσιμο και πρόθυμο εργαλείο. Τέλος οι Γάλλοι είχαν ήδη ένα χρόνο πριν, επαφές με τον Μουσταφά Κεμάλ, τον οποίο θεωρούσαν το «δυνατό χαρτί» τους  για το μέλλον τους στην Εγγύς και Μέση Ανατολή.

Οι ελληνικές επιτυχίες μέχρι την κατάληψη της Σμύρνης αλλά και μετά από αυτήν, διευκόλυναν την Αντάντ να επιβάλει στον σουλτάνο τη συνθήκη των Σεβρών (καλοκαίρι 1920). Όμως, η απόλυτη απόρριψη της συνθήκης από τον Κεμάλ σε συνδυασμό με την ενίσχυση του τουρκικού εθνικού κινήματος αντίστασης έκαναν τους συμμάχους επιφυλακτικούς σχετικά με το κατά πόσο ο ελληνικός στρατός θα μπορούσε να επιβληθεί.

 

Ψυχολογικές προεκτάσεις

Στην Τουρκία υπάρχει ο όρος «Σύνδρομο των Σεβρών». Πρόκειται για την πεποίθηση πως ορισμένες εξωτερικές δυνάμεις, ιδιαίτερα δυτικές «συνωμοτούν για να αποδυναμώσουν και έπειτα να διαμελίσουν την Τουρκία». Ο παραπάνω όρος προέρχεται από την Συνθήκη των Σεβρών, η οποία όριζε ότι τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα διαμελιστούν ανάμεσα στο Κουρδιστάν, την Αρμενία, την Ελλάδα, τη Βρετανία, τη Γαλλία, και την Ιταλία. Η Τουρκία θα διατηρούσε ορισμένα εδάφη γύρω από την Άγκυρα. Είναι μία τρανταχτή απόδειξη της συγγένειας μας ως Έλληνες με τους γείτονες. Δεν είναι αδικαιολόγητη όμως και η Ιστορία δεν σταματά να την επιβεβαιώνει. Τα πιόνια των μεγάλων πάντα θα βρίσκουν εχθρούς εκεί που θέλουν οι μεγάλοι νομείς και δεν θα καταλάβουν ποτέ πως είναι οι αναλώσιμοι της σκακιέρας. Τα πιόνια καταναλώνονται για να επικρατήσουν οι στρατηγοί, οι πύργοι, ο βασιλιάς και η βασίλισσα.

 

Η τύχη της Συνθήκης των Σεβρών

Η συνθήκη δεν εφαρμόστηκε ποτέ καθώς οι τούρκοι κέρδισαν σε όλα τα μέτωπα του Τουρκικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας (όπως είναι γνωστός ο πόλεμος που διεξήχθη από τον Οκτώβριο του 1914 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922 με επίκεντρο τις μάχες που δόθηκαν από το 1919 ως το 1922.

 

Ελλάδα: Εκλογές εν μέσω πολέμου

Ο Βενιζέλος αποφασίζει να προχωρήσει σε εκλογές στις 25 Οκτωβρίου του 1920, ενώ οι πολεμικές επιχειρήσεις μαίνονται στην ανατολή. Οι πιέσεις από την αντιπολίτευση είναι συνεχείς και ο Βενιζέλος, ήδη ανακηρυγμένος  ως «άξιος της Ελλάδος ευεργέτης και σωτήρας της πατρίδος» από το κοινοβούλιο, μετά τη συνθήκη των Σεβρών, πιστεύει πως είναι η κατάλληλη ώρα. Ο διαρκής πόλεμος επί δέκα και πλέον χρόνια, παρά τα εντυπωσιακά κέρδη του, έχει κουράσει τον λαό. Μάλιστα ενώ αρχικά οι υποστηρικτές της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο ήταν τα λαϊκά στρώματα και η άρχουσα, αστική τάξη, σε αντίθεση με τους μικροαστούς που είχαν ταχθεί υπέρ της βασιλικής άποψης για «διαρκή ουδετερότητα», τώρα συντάσσονται με τους μικροαστούς. Ο πόλεμος έχει γονατίσει τους πάντες και αυτό αποτυπώνεται στην κάλπη. Βοήθησε με τον τρόπο της και σχετική επιχείρηση νοθείας και τελικά ο «άξιος της Ελλάδος ευεργέτης» δεν εκλέγεται ούτε καν βουλευτής.

Νικήτρια των εκλογών του Νοεμβρίου του 1920 ήταν η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» που αποτελούταν από τον συνασπισμό του Κόμματος των  Εθνικοφρόνων, του Συντηρητικού Κόμματος, του Μεταρρυθμιστικού Κόμματος και άλλων μικρότερων. Το Σοσιαλιστικό και Εργατικό κόμμα (ΣΕΚΕ) κατέβηκε αυτόνομα, αλλά δεν εξέλεξε βουλευτή. Οι νικητές είχαν αρχηγό τον Δημήτριο Γούναρη και εξέλεξαν  πρωθυπουργό κατόπιν τον Δ. Ράλλη.

Οι αντιβενιζελικοί νικητές διενήργησαν το δημοψήφισμα του 1920 για την επαναφορά του Κωνσταντίνου και ο βασιλιάς επανήλθε. Ο «άξιος της Ελλάδος ευεργέτης» αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, αγαπημένος τόπος αυτοεξορίας των Ελλήνων πολιτικών έκτοτε. Ο μετριοπαθής πολιτικός Κ. Ζαβιτσιάνος, του κόμματος της Προοδευτικής Ενώσεως έγραψε: «Η ενέργεια εκλογών το 1920 ουδαμόθεν εδικαιολογείτο. Μεγαλύτερον πολιτικόν σφάλμα ήτο αδύνατον να διαπραχθή». Και η φράση του αυτή έμελλε να δικαιωθεί πολύ σύντομα.

Epistrofi Konstantinou

Fyllo

Η επαναφορά του βασιλιά θεωρείται πράξη εχθρική από τους πρώην συμμάχους

 

Αν κάτι μπορεί να σημαίνει για την ιστορία, να σημειώσουμε εδώ πως στις γαλλικές εκλογές την ίδια περίοδο, ούτε ο Κλεμανσώ, ο νικητής του Α’ παγκοσμίου πολέμου, μπόρεσε να εκλεγεί ξανά.

 

Πηγές:

Συνθήκη των Σεβρών (βλ. pdf παραπάνω)

«"Η Μηχανή του Χρόνου": «Η Βενιζελική απόφαση για την αποβίβαση του Ελληνικού στρατού στην Σμύρνη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2014.
«Η ελληνική απόβαση στη Σμύρνη». 

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(0 ψήφοι)
Τελευταία τροποποίηση στις Σάββατο, 23 Απριλίου 2022 00:55

Σχετικά Άρθρα