Η πίστη φυσικά δεν έχει να κάνει με το οργανωμένο σώμα της εξακριβωμένης και τεκμηριωμένης γνώσης που είναι και ο ορισμός της Επιστήμης, που δίνει ο Πλάτωνας στον διάλογο του «Θεαίτητος» . Ακόμα περισσότερο δεν έχει καμία σχέση με τη συστηματική απόκτηση γνώσης, με βάση μεθοδολογία που βασίζεται στην αντικειμενική έρευνα, το πείραμα, την παρατήρηση και την οργάνωση και ταξινόμηση της αποκτώμενης με αυτόν τον τρόπο γνώσης, σύμφωνα με έναν πιο σημερινό ορισμό.
Η φιλοσοφία έχει ξεκαθαρίσει, εδώ και πολλά χρόνια, τον ορισμό της Επιστήμης. Το ίδιο και η γλώσσα, αφού περιλαμβάνει πλήθος λέξεων και ορισμών που βοηθούν στην περιγραφή και κατανόηση, τόσο της ίδιας της Επιστήμης όσο και των εξαγομένων της. Θα μπορούσε να πει κάποιος πως η Επιστήμη είναι διαυγώς ορισμένη και διακριτή, μέσα στο πλέγμα των καθημερινών ανθρώπινων λειτουργιών. Όμως είναι τα πράγματα τόσο ξεκάθαρα, σε έναν κόσμο που τα πάντα είναι θεμελιωμένα στο κέρδος και αξιολογούνται σύμφωνα με την αγοραία κατάταξη τους;
Στον κόσμο του 21ου αιώνα, τον κόσμο της επικράτησης των αγοραίων συστημάτων και των -αποκλειστικά χρηματιστηριακών- αξιών τους, η Επιστήμη αποτελεί ένα ακόμα θύμα. Όπως ο ίδιος ο άνθρωπος κατατάσσεται σύμφωνα με τις αξίες που παράγει και καταναλώνει.
Σε ένα αμιγώς αγοραίο σύστημα, δεν θα μπορούσε να μην ακολουθήσει τον άνθρωπο – δημιουργό και η δημιουργία του.
Όλοι γνωρίζουμε πως χιλιάδες εφευρέσεις κατοχυρώνονται ως πατέντες, ως ιδιοκτησία επιχειρηματικών ομίλων και δεν τίθενται στην υπηρεσία των αναγκών της κοινωνίας. Τουλάχιστον άμεσα και ανεμπόδιστα.
Όλοι γινόμαστε μάρτυρες του ότι τα επιστημονικά επιτεύγματα που αφορούν την πληροφορική, τη ρομποτική, την αυτοματοποίηση, αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. Παράλληλα βλέπουμε το παράδοξο να μετατρέπονται, τα επιτεύγματα αυτά, σε μέσο αύξησης της έντασης της ανθρώπινης εργασίας, ενώ μπορούν αντικειμενικά, να μειώσουν τον εργάσιμο χρόνο. Να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του ανθρώπου.
Την ίδια ώρα αυξάνεται ο –εφεδρικός- στρατός των ανέργων.
Βλέπουμε την μετατροπή επιστημονικών επιτευγμάτων σε καταστροφικές δυνάμεις για την κοινωνία. Αντί για την εξέλιξη στον τομέα του κοινού καλού, για τον άνθρωπο και τον πλανήτη, ο άνθρωπος με εργαλείο την επιστημονική γνώση παράγει όπλα. Όπλα πυρηνικά, βιολογικά, χημικά. Όπλα μαζικής καταστροφής.
Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες του διαλόγου για το αντιιϊκό φάρμακο, ή το εμβόλιο που προσπαθούν να αναπτύξουν, εργαστήρια σε όλο τον κόσμο. Εναντίον το CoVID-19. Ο διάλογος αφορούσε το ενδεχόμενο οικονομικό όφελος αυτού που θα φτιάξει πρώτος το φάρμακο. Το κίνητρο είναι ξεκάθαρα αγοραίο και ουδόλως ανθρωπιστικό, σε έναν μακάβριο ανταγωνισμό. Αν δεν υπάρξει η υπόσχεση του κέρδους, η επένδυση δεν αξίζει. Ο Sabin ή ο Solk είναι νεκροί εδώ και χρόνια, αλλά φέτος εκδόθηκαν τα πρωτόκολλα οριστικής ταφής των ίδιων και των ιδεών τους. Η Επιστήμη απώλεσε (οριστικά;) τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα που είχε κάποτε. Μετετράπη από υψηλής αξίας σώμα, σε ταπεινής αξίας εργαλείο.
Ο Sabin (αριστερά) και ο Solk (δεξιά). Ανέπτυξαν τα εμβόλια τους κατ΄ατης πολιομυελίτιδας, αρνούμενοι τα οικονομικά οφέλη του πατενταρίσματος
Ας επιστρέψουμε στην αρχή της ανάρτησης μας. Η εμπιστοσύνη, στην οποία μας παροτρύνει το banner, αφορά την επιστήμη που ερευνά, δέχεται, απορρίπτει, με κριτήρια τη λογική, το πείραμα, τη μέτρηση, την παρατήρηση, διαθέτει κώδικα δεοντολογίας και εσωτερική, επιστημονική ηθική. Η εμπιστοσύνη οφείλεται απέναντι στην μη εργαλειοποιημένη, ανθρωποκεντρική και εμφορούμενη από σεβασμό προς τον πλανήτη και τη Ζωή, Επιστήμη.
Η εμπιστοσύνη δεν αφορά και δεν οφείλεται προς την "επιστήμη" που θέτει πρόθυμα εαυτόν στο άρμα της κερδοσκοπίας ανταγωνιζόμενων συμφερόντων, ξεπερνά δεοντολογία και ηθική, δεν αποσκοπεί στο γενικό καλό και μετατρέπεται σε εργαλείο παραγωγής οικονομικού οφέλους των ολίγων. Αυτή η κακή επιστήμη είναι που παράγει ως αντίδραση, όλες τις ακραίες θεωρίες συνωμοσίας και τα πλέον απίθανα σενάρια. Έστω και αν κάποια στιγμή αποδώσει όφελος, ως παράπλευρο προϊόν μίας αποκλειστικά οικονομικής δραστηριότητας, αυτή η επιστήμη, είναι μία κακή επιστήμη, που απέχει φοβερά από κάθε σύστημα επιστημονικής ηθικής. Είναι μία επιστήμη θνησιγενής. Γνώση κούφια και βλαβερή για τον κόσμο ολόκληρο
Ανάμεσα στις δύο αυτές επιστήμες, ανάμεσα σε αυτές τις δύο εκφράσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, το όριο συχνά χάνεται και όχι γιατί είναι δυσδιάκριτο.
Το σύνορο είναι λεπτό και διαρκώς μεταλλασσόμενο για κάποιους, άκαμπτο και στιβαρό για άλλους. Η διαρκής αμφισβήτηση, που οφείλεται –έστω και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις- στην αποδεδειγμένη αναξιοπιστία της «επιστήμης- εμπόρευμα», γεννά τις θεωρίες συνωμοσίας, καθιστώντας για την επιστήμη, απαραίτητη όσο ποτέ, την ανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας της. Την αξιοπιστία που μόνη απώλεσε και μόνο από μόνη της μπορεί να επανακτήσει, με όπλο την δεοντολογία της και τον εσωτερικό της κώδικα.
Δεν διαφαίνονται ελπίδες στον ορίζοντα. Τα επιτεύγματα που διαφημίζονται από παντού, στην πλειονότητα τους δεν αφορούν την πορεία προς την ανθρώπινη ολοκλήρωση, την προστασία της ζωής και του πλανήτη. Ούτε την επέκταση των ορίων της ανθρώπινης γνώσης και καλλιέργειας, εκτός αν αυτό συμβεί ως παραπροϊόν, ως παράπλευρο όφελος.
Τα επιτεύγματα της σύγχρονης επιστήμης αφορούν στην πλειονότητα τους μέσα καταστροφής, ρύπανσης και υποβάθμισης. Μέσα επιβολής της ανθρώπινης δεσποτείας των ολίγων, πάνω στους πολλούς και πάνω στον πλανήτη. Μάλιστα όταν μία επιστήμη έχει υψηλότερους στόχους, όπως ο πολιτισμός ή η βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, αυτή εξοβελίζεται από το κραταιό οικονομικό σύστημα, που τώρα πια επιλέγει το ίδιο, για τον κάθε άνθρωπο, τον ρόλο και τη θέση του στον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» που το σύστημα κατασκεύασε γι’ αυτόν.