Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο ΚακόΗ οριζόντια επίθεση που δέχεται το φυσικό περιβάλλον και η κοινωνία από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα παντού στην επικράτεια, στην Αττική έχει αποκτήσει διαστάσεις αγώνα ζωής και θανάτου, Η επίθεση γίνεται με επεμβάσεις που προσχηματικά αποσκοπούν στην προστασία ή την εξέλιξη των τόπων και τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά στην πραγματικότητα αποσκοπούν στην κατάληψη, οικειοποίηση και αποκλειστική εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος και δημοσίων αγαθών, με πρώτο στάδιο την αποστέρηση του δημοσίου χαρακτήρα τους.
Το αποτρόπαιο είναι πως σε αυτόν τον αγώνα μεταξύ κοινωνίας και συμφερόντων, οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης παίρνουν το μέρος των δεύτερων, χρησιμοποιώντας την κοινωνία μέσω των διαχρονικά ισχυουσών πελατειακών σχέσεων, μόνο ως μέσο υφαρπαγής μίας εικονικής νομιμοποίησης τους μέσω εκλογών
Τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το 2014 και μετά, πύκνωσαν οι παρεμβάσεις σχετικά με την αντιπλημμυρική θωράκιση της Περιφέρειας Αττικής. Με αφορμή τις τότε πρόσφατες πλημμύρες στον Πειραιά, στη Νίκαια και στη δυτική Αττική, ξεκίνησε η συζήτηση για τον συνολικό αντιπλημμυρικό σχεδιασμό στην περιφέρεια.
Μέχρι το 2000 την αποκλειστική αρμοδιότητα σε θέματα αντιπλημμυρικής προστασίας στην Αττική είχε η ΕΥΔΑΠ ενώ τα επόμενα χρόνια η αρμοδιότητα αυτή καταμερίστηκε σε όλους τους βαθμούς διοίκησης. Από τον Οκτώβριο του 2011 δημοπρατήθηκαν περισσότερα από 160 έργα και μελέτες προϋπολογισμού άνω των 430 εκ. € σε όλους τους Δήμους της Αττικής, από κοινοτικά κονδύλια και ίδιους πόρους της Περιφέρειας. Ο τότε επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης Σγουρός δήλωνε πως χρειάζονται τουλάχιστον 2 δις ευρώ, ώστε να αποκτήσει το λεκανοπέδιο επαρκείς αντιπλημμυρικές υποδομές. Και αυτό διότι η κακοποίηση που έχει υποστεί η Αττική τις περασμένες δεκαετίες είναι άνευ προηγουμένου, συμπλήρωνε.
Αξίζει να αναφέρουμε πως περιγράφοντας την κακοποίηση της Αττικής, ο Γ. Σγουρός το 2014, σημείωνε πως «Σήμερα δεν μπορούν να εντοπισθούν περισσότερα από 70 από τα 700 ρέματα που υπήρχαν, ενώ το μήκος τους έχει μειωθεί από τα 1.280 χιλιόμετρα το 1945, σε 434. Επίσης στην Αττική η δασική βλάστηση από το 40 % το 1995 έχει φτάσει σήμερα στο 4 %. Η άκρατη τσιμεντοποίηση όχι μόνο τροποποίησε τη φυσική ροή των υδάτων, αλλά μείωσε την απορροφητικότητα του εδάφους και ταυτόχρονα αύξησε τις ταχύτητες απορροής με αποτέλεσμα οι υφιστάμενες υποδομές να αδυνατούν να ανταποκριθούν». Τελικά απέδωσε και ευθύνες στην τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού, η οποία έχει κατ’ εξακολούθηση αποφασίσει την ένταξη στο σχέδιο πόλεως περιοχών χωρίς να έχει λάβει καμία μέριμνα για το αν υπάρχει ή αν προβλέπεται να κατασκευασθεί σε αυτές επαρκής αντιπλημμυρική υποδομή, στο εάν υπάρχει ή όχι ρέμα.
Η τότε περιφερειάρχις Δούρου απευθυνόμενη στον Σγουρό, πρόσθεσε χαρακτηριστικά ότι «εργαζόμαστε πάνω στον τρόπο που προσπαθήσατε να χαρτογραφήσετε τα ρέματα, διότι γι’ αυτές τις μελέτες έχει δοθεί δημόσιο χρήμα που δεν θα αφήσει η Περιφερειακή Αρχή αναξιοποίητο». Στην βάρδια της Δούρου «έκατσαν» μετά (όπως είπε η ίδια) η πλημμύρα στη Μάνδρα και η πυρκαγιά στο Μάτι και σταμάτησε να «εργάζεται στον τρόπο χαρτογράφησης» των ρεμάτων της Αττικής.
Η Δέσποινα Κουτσούμπα, σύμβουλος της Αντικαπιταλιστικής Ανατροπής, έκανε πιο σοβαρή τοποθέτηση για το θέμα των πλημμυρών, αναδεικνύοντας την κυρίαρχη πολιτική και κυρίως ταξική τους διάσταση. 'Ήταν και η μόνη που μίλησε για την επιλογή της πλήρους περιβαλλοντικής υποβάθμισης περιοχών, Πρόσθεσε δε ότι «η βιασύνη να καθαρίσουμε τα ρέματα δεν θα πρέπει να είναι εις βάρος της περιβαλλοντικής προστασίας των βιότοπων που πολλές φορές βρίσκονται κοντά σε αυτά τα ρέματα». Αυτά το 2014.
Τότε ήταν που ανοίχτηκε πεδίο δόξης λαμπρό, για μεγάλους τζίρους από αντιπλημμυρικά έργα και μελέτες αλλά και βρέθηκε το βασικό πρόσχημα για «αναπτυξιακές παρεμβάσεις». Συντάχθηκαν μελέτες που όμως δεν ελάμβαναν υπόψη δύο βασικά κριτήρια, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, Το ένα ήταν η σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση που είχε υποστεί η Αττική, από την εξαφάνιση των 700 ρεμάτων που είχε αναφέρει ήδη ο Γ. Σγουρός και το άλλο ήταν το θέμα της δημόσιας γης (τα ρέματα και τα ποτάμια είναι δημόσιες γαίες κατά το Σύνταγμα) και του δημόσιου χώρου, όσον αφορά επεμβάσεις στα ποτάμια και ρέματα που εφάπτονταν ή διέσχιζαν οικιστικό ιστό. Με τις μελέτες των αντιπλημμυρικών, ο δημόσιος χώρος θα επηρεαζόταν και μάλιστα θα μειωνόταν δίνοντας χώρο σε «αξιοποιήσιμη» από τους επενδυτές, γη. Οι παραλείψεις αυτές αποτυπώνονται και στις μελέτες αντιπλημμυρικών που ακολούθησαν και οι οποίες αγνόησαν τις σημαντικότερες κοινωνικές επιπτώσεις του λάθος σχεδιασμού, προφανώς στρατευμένες σε στρατηγικούς στόχους των φορέων ανάθεσης.. Επρόκειτο για την ταξική διάσταση που είχε αναφέρει η Δ. Κουτσούμπα
Χαρακτηριστικό σε αυτές τις μελέτες είναι πως δεν υπήρχε η πρόβλεψη άρσης των αυθαιρεσιών που εντοπίζονταν στα ρέματα της Αττικής, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις. Η πρόταση διαχείρισης των ρεμάτων από τους μελετητές αποσκοπούσε σε έναν γενικό στόχο. Την καναλοποίηση τους και τη μετατροπή τους σε ανοιχτούς ή ημίκλειστους αγωγούς ομβρίων, δίχως να ληφθεί υπόψη καμία εναλλακτική (στην πραγματικότητα αναγκαία λύση) των ηπίων παρεμβάσεων στις λεκάνες απορροής, η βελτίωση των υδρονομικών συνθηκών με αναδασώσεις ή με την κατασκευή μικρών αναβαθμών στα ανάντη των ίδιων λεκανών. Δηλαδή εξαιρέθηκε ό,τι θα έθιγε την ιδιωτική περιουσία, ακόμα και αν αυτή ήταν παράνομα και αυθαίρετα αποκτηθείσα. Και συστηματικά προτιμάται ό,τι πειώνει τη δημόσια γη της ζώνης οριοθέτησης των ρεμάτων.
Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας - Πετρέζα
Την τριετία 2017 - 2019 εμφανίστηκε σε διαβουλεύσεις αρχικά η ΜΠΕ για την υποτιθέμενη οριοθέτηση του Μεγάλου ρέματος Ραφήνας, η οποία στην ουσία ήταν ΜΠΕ για τη διευθέτηση του. Μία διευθέτηση που δεν ελάμβανε υπόψη της κανέναν βιότοπο, καμία χρήση γης και υποτιμούσε τη νοημοσύνη του αναγνώστη της, ειδικά όταν αναφερόταν στην ιχθυοπανίδα και την ορνιθοπανίδα. Μαρίδες, καβούρια, περιστέρια και άλλα κοινά είδη παρέλαυναν από μία μελέτη που αν είχε τη στοιχειώδη σοβαρότητα, θα αναφερόταν σε 150 είδη πτηνών και σε ενδημικά και μοναδικά είδη ψαριών. Ήταν μία μελέτη κομμένη και ραμμένη στις απαιτήσεις της σχεδιαζόμενης καναλοποίησης. Μίας επέμβασης των μεγάλων τζίρων και υποταγμένη στις απαιτήσεις της περαιτέρω πολεοδόμησης της περιοχής και του υπό μεγέθυνση λιμανιού της Ραφήνας. Το Master Plan του λιμανιού της Ραφήνας, επιβεβλημένο και από την απαίτηση των παραχωρησιούχων του λιμανιού του Πειραιά για να απομακρύνουν την ακτοπλοΐα από το «τσιφλίκι» τους, απαιτούσε τη μείωση των φερτών που θα κατέβαιναν στο νέο, τερατώδες λιμάνι.
Αλλά οι κρυμμένοι στόχοι της μελέτης θα γίνονταν πια ξεκάθαροι, αν κάποιος τη συνδύαζε με μία άλλη, λίγο μεταγενέστερη μελέτη «αντιπλημμυρικής προστασίας». Μία μελέτη που επίσης προκάλεσε αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής στην οποία εστίαζε. Αστικής περιοχής αυτή τη φορά. Αυτή η άλλη μελέτη «Δούρειος Ίππος» ήταν η μελέτη αντιπλημμυρικής προστασίας και «ανάπλασης» του λόφου του Στρέφη, στην καρδιά της Αθήνας, που υπέκρυπτε μία «ανάπλαση» απαραίτητη για την κτηματομεσιτική εταιρεία, η οποία είχε «υιοθετήσει» τη γειτονιά και είχε ήδη αρχίσει τις «επενδύσεις».
Μετά από χρόνια εγκατάλειψης και αγνόησης των αιτημάτων των κατοίκων του Στρέφη και του παρακείμενου σχολείου, για αντιπλημμυρικά έργα και στήριξη των πρανών, ο δήμος Αθηναίων βρήκε την πρόφαση και τη χρυσή ευκαιρία για να ξεκινήσει τα έργα ανάπλασης. Με πρόφαση τις έντονες βροχοπτώσεις του 2020-2021 ανέθεσε το αντιπλημμυρικό έργο στην Prodea Investments, δηλαδή σε μία ιδιωτική κτηματομεσιτική εταιρεία επενδύσεων. Τα αντιπλημμυρικά έργα και η στήριξη των πρανών είχαν προγραμματιστεί από το 2019 και είχαν συμπεριληφθεί στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων για το 2021. Για έναν «ανεξήγητο λόγο» όμως εξαφανίστηκαν από τον προγραμματισμό του Δήμου απ' όταν «υιοθετήθηκε» ο Λόφος απ' την κτηματομεσιτική εταιρία Prodea, με επισπεύδοντα τον δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη.
Σύμφωνα με την τεχνική μελέτη της εταιρείας, τα αντιπλημμυρικά έργα περιλαμβάνουν κόψιμο και αποψίλωση δέντρων για την τοποθέτηση γεωπλεγμάτων. Δηλαδή –αν και σε άλλη κλίμακα- πρόκειται για το ίδιο που έχει προβλεφθεί για το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, με το κόψιμο και την απομάκρυνση πλέον των 2.500 δέντρων και μάλιστα δέντρων που συνθέτουν σπάνιους οικότοπους όπως παραρεμάτιες ιτιές, μανγκρόβιες διαπλάσεις και προστατευόμενα «δάση στοές». Τη θέση των οικότοπων θα πάρουν συρματοκιβώτια και μπετό στα σημεία εκείνα.
Στον Στρέφη, η φυτοτεχνική μελέτη προβλέπει το κόψιμο δέντρων στην παιδική χαρά, σε μέρη με πυκνή βλάστηση και στο θεατράκι για λόγους επιτήρησης, με το πρόσχημα την ασφάλεια των επισκεπτών. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό και σε ποσοτική θεώρηση, 1 δέντρο που απομακρύνεται από τον Στρέφη, μπορεί να προκαλέσει ανάλογη επιβάρυνση με κάθε 10 ή παραπάνω δέντρα που απομακρύνονται από την παραρεμάτια βλάστηση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Αν λάβουμε υπόψη πως στην περίπτωση του Μεγάλου Ρέματος δεν απομακρύνονται μεμονωμένα δέντρα αλλά φυτοκοινωνικές ενώσεις, δηλαδή ολοκληρωμένες οργανικές ενότητες, τότε καταλαβαίνουμε πως προκαλούνται σημαντικές, εντονότερες και μεγαλύτερης έκτασης περιβαλλοντικές επιπτώσεις. που δεν αναφέρονται όμως στη σχετική «μελέτη επιπτώσεων»
Η οικολογική σημασία κάθε δέντρου στο κέντρο της Αθήνας, ποσοτικά και μόνο, μπορεί να είναι πολλαπλάσια από εκείνη του κάθε δέντρου στον κάμπο των Σπάτων ή της Παλλήνης. Πέραν του ότι οι επεμβάσεις αυτές παραβιάζουν κάθε κανόνα λογικής, συνιστούν και εγκληματική πράξη. Κυρίως εν μέσω κλιματικής κρίσης, το κόψιμο έστω και ενός δέντρου σε μια πόλη με τη μικρότερη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο πανευρωπαϊκά, αποτελεί δυνάμει έγκλημα κατά της ζωής των κατοίκων. Όταν το όριο που θέτει ο Π.Ο.Υ. είναι 9 m2/κάτοικο και η Αθήνα έχει μόλις 0,96 m2, δηλαδή δέκα φορές χαμηλότερα από το όριο βιωσιμότητας, πόσο ακόμα μπορεί το πράσινο να μειωθεί; Και στο όνομα ποιου κοινωνικού οφέλους;
Μελετητές, εργολάβοι, περιφέρεια και δήμοι προσπαθούν να νομιμοποιήσουν την κοπή των δέντρων με το επιχείρημα του «πράσινου ισοζυγίου», αλλά αυτό δε σημαίνει πως θα φυτευτούν νέα δέντρα στην ίδια περιοχή που ξηλώνονται. Ιδιαίτερα οι κάτοικοι του τσιμεντένιου κέντρου της Αθήνας, επιβαρύνονται περισσότερο από το σόφισμα που αποκαλείται «περιβαλλοντικό ισοζύγιο 1 προς 1 αφού η πραγματική ανάγκη για πράσινο εκεί, δεν καλύπτεται ακόμα και με ισοζύγιο 10 δέντρων για κάθε δέντρο που θα κοπεί στα πλαίσια της «ανάπλασης». Στο δε Μεγάλο Ρέμα, το θέμα δεν είναι ποσοτικό. Εκεί προβλέπεται η καταστροφή εξελιγμένων οικοτόπων που αλληλοεπιδρούν με το περιβάλλον και βρίσκονται σε μία ισορροπία, έστω και αν αυτή είναι «ισορροπία του τρόμου» σε μερικές περιπτώσεις. Οι εργασίες θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά και η διαλαληθείσα φύτευση που προβλέπει το σχέδιο «αποκατάστασης» του έργου διευθέτησης, είναι περισσότερο κηποτεχνική διαμόρφωση παρά οικολογική αποκατάσταση.
Αν στην ανατολική Αττική η ευκαιρία και το εναρκτήριο λάκτισμα για την εκμετάλλευση του τόπου από «επενδυτές», δόθηκε από τις μεγάλες συγκοινωνιακές υποδομές (Αττική Οδός, Αεροδρόμιο Σπάτων, Λιμάνι Ραφήνας) στο κέντρο της Αθήνας αυτή δόθηκε από το αναδιαμορφούμενο και διαρκώς ελισσόμενο Real Estate (με το AirBNB μέσα). Το ίδιο Real Estate που γνώρισε δόξες και στην ανατολική Αττική εκμεταλλευόμενο τις μεγάλες συγκοινωνιακές υποδομές. Το βλέπουμε στην ανάπτυξη των εμπορικών πάρκων της Γυαλού στα Σπάτα αλλά και στους νέους οικισμούς (Λόφος Παλλήνης, επέκταση πολεοδόμησης σε Διώνη, ΖΑΑ, και αλλού) και (αν ευδοκιμήσει το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος) σύντομα και στην Πετρέζα, όπως μας προϊδεάζει ο σχεδιασμένος περιορισμός του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.
Όπως διαφαίνεται από τη δραστηριότητα στην περιοχή Γυαλού με τα μεγάλα εκπτωτικά χωριά και το καινούργιο που προστέθηκε πρόσφατα στον δρόμο που συνδέει το Πικέρμι με τα Σπάτα, με τη μεταστέγαση μεγάλων ιδιωτικών σχολείων, η πίεση για εκτάσεις προχωρά και βορειότερα στην Πετρέζα. Έτσι, το εμπόδιο που λέγεται Μεγάλο ρέμα Ραφήνας πρέπει να περιοριστεί σε ένα κανάλι, ώστε να «απελευθερώσει δημόσια γη προς αξιοποίηση» αφού η ζώνη οριοθέτησης του ρέματος είναι δημόσια γη. Με τα έργα διευθέτησης αυτή μειώνεται και ό,τι βγαίνει εκτός, παραδίδεται στους επενδυτές προς «αξιοποίηση» δηλαδή προς κατανάλωση.
Στον Στρέφη τον ρόλο του «επενδυτή» ανέλαβε η Prodea Investments που είναι η μεγαλύτερη εγχώρια εταιρεία επενδύσεων ακίνητης περιουσίας. Είναι το διάδοχο σχήμα της αμαρτωλής ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΓΑΙΑ (θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας) με τις 22 ποινικές διώξεις εναντίον στελεχών της για το οικονομικό έγκλημα της κατάχρησης δημοσίου χρήματος. Οι διωκόμενοι τη γλίτωσαν λόγω παραγραφής όταν η κυβέρνηση Μητσοτάκη πέρασε φωτογραφική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. εν μέσω πανδημίας.
Η Prodea ως εταιρεία Real Estate, σκοπεύει αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση των ιδιωτικών συμφερόντων της και στην άνοδο των αξιών γης στη ζώνη που δραστηριοποιείται. Με τις μελέτες που εκπόνησε η ίδια, καθόρισε ταυτόχρονα τη φυσιογνωμία και τη μελλοντική χρήση του Λόφου Στρέφη ως ενός πολυτελούς προορισμού. Από κοντά πάει και η UNISON Facilities Services, η οποία αναλαμβάνει ως εργολάβος τις εργασίες του δήμου. Δραστηριοποιείται σε πολλά πεδία, όπως η καθαριότητα, η φύλαξη και ασφάλεια και η διαχείριση εστιατορίων. Η εταιρεία αποτελεί μετονομασία της εταιρείας ενοικίασης εργαζόμενων ISS, γνωστή από την υπόθεση της εκφοβιστικής επίθεση με βιτριόλι που δέχτηκε η συνδικαλίστρια-καθαρίστρια Βενετία Μανωλοπούλου το 2009, ένα χρόνο μετά την αντίστοιχη δολοφονική επίθεση με βιτριόλι εναντίον της Κωνσταντίνας Κούνεβα.
Ο δήμος Αθηναίων με την ανάπλαση του Στρέφη στοχεύει να αλλάξει το δημόσιο χαρακτήρα του Λόφου και να τον μετατρέψει σ' ένα περιφραγμένο οικόπεδο ιδιωτικών συμφερόντων. Ότι ακριβώς επιδιώκει και ο δήμος Ραφήνας με την εμμονική υπεράσπιση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, όπως εξηγήσαμε παραπάνω. Μία εμμονή που στρέφεται άμεσα κατά της ποιότητας ζωής των κατοίκων της περιοχής, αλλά και έμμεσα μέσω της υποστήριξης που θα προσφέρει το έργο αυτό, τόσο στην περαιτέρω οικοπεδοποίηση όσο και στην εγκατάσταση ενός λιμανιού – τέρατος στην πόλη.
Με πρόσχημα τα αντιπλημμυρικά και την ανάπλαση του λόφου Στρέφη και τα αντιπλημμυρικά στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, ανοίγουν τις πόρτες σε πολυεθνικές και άλλους επενδυτές, να αναλάβουν όχι μόνο τα έργα, αλλά και τη διαχείριση των δημόσιων χώρων. Στην Αθήνα το δημοτικό πρόγραμμα «Υιοθέτησε τη πόλη σου» μέσα από το οποίο γίνεται η ανάπλαση του Λόφου, δημιουργεί συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και όπως αντίστοιχα προγράμματα νεοφιλελεύθερης κοπής, κοινωνικοποιεί τα κόστη και ιδιωτικοποιεί τα κέρδη. Σύντομα θα δούμε να συμβαίνει κάτι ανάλογο και στην ανατολική Αττική.
Είναι άραγε αυτό που ονειρευόμαστε για τους τόπους που ζούμε;
Πηγές:
Ανοιχτή Συνέλευση για την υπεράσπιση του λόφου του Στρέφη
Ο Λόφος του Στρέφη ελεύθερος θα μείνει (ντοκιμαντέρ από το Αυτολεξί)
Θα πέσει τσιμέντο στο μεγάλο ρέμα Ραφήνας; Τι λέει η μελέτη;
Τσιμεντοποίηση του Μεγάλου Ρέματος, μία μεγάλη απειλή για τη Ραφήνα
Μία αναδημοσίευση από τη στήλη "Οπτική γωνία" της LIFO, ενός άρθρου του Ν. Σεβαστάκη, καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, μεταφραστή και λογοτέχνη. Καταδεικνύει ξεχωριστά τη νεοελληνική αντίληψη για το «κοινό», το δημόσιο, οτιδήποτε το «εξωτερικό» του οικιακού και στενά ατομικού καταφυγίου, το οποίο θεωρείται -από την πλειονότητα των νεοελλήνων- αδιάφορο, ουδέτερο, ανάξιο φροντίδας.
ΕΔΩ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ δέχεται κριτική η κλασική άποψη που έβλεπε μια ελληνική ιδιαιτερότητα ως ένα είδος λοξού ή «υπανάπτυκτου» χαρακτήρα μέσα στην Ευρώπη. Η κοινωνιολογική και ιστορική ερμηνεία προχώρησε σε πιο σύνθετες υποθέσεις που αντιστέκονται στο απλουστευτικό σχήμα «από εδώ η “παρωχημένη Ελλάδα”, από εκεί η “προηγμένη Ευρώπη”».
Νομίζω πως αυτή η αναθεώρηση ενός παλιού σχήματος μάς έδωσε μια πιο ισορροπημένη κατανόηση της ελληνικής περιπέτειας μέσα στον χρόνο. Έχουμε φύγει από το άσπρο-μαύρο περί εθνικής κακοδαιμονίας, από το αιώνιο παράπονο για τον μισερό, εθνικό μας χαρακτήρα. Στο φως αυτής της αναδυόμενης αυτογνωσίας δεν προσεγγίζουμε με εξιδανικεύσεις ούτε την ευρωπαϊκή Δύση, αν και αναγνωρίζουμε τη σημασία που είχαν οι τομές του μοντέρνου αστικού πολιτισμού.
Παρ’ όλα αυτά, έχω την εντύπωση πως απομένει πάντα ένα ελληνικό πρόβλημα. Όσο χρήσιμη κι αν είναι μια πανοραμική θέαση της ελληνικής Ιστορίας, υπάρχουν επιμέρους δεινά που επιμένουν. Ένα, λοιπόν, από τα πιο επίμονα προβλήματα της χώρας είναι η ασέβεια/αδιαφορία για τον δημόσιο χώρο και τα αγαθά του. Δεν το συναντάς αλλού αυτό, όχι πάντως σε χώρες με συγγενή (ας το πω έτσι) οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
| Είμαστε η πιο αντι-οικολογική χώρα της Δύσης. Μια χώρα όπου ως οίκος εννοείται μόνο η ιδιωτική κατοικία και ένας περιφραγμένος οικογενειακός χώρος. Οτιδήποτε «εξωτερικό» του οικιακού και στενά ατομικού καταφυγίου γίνεται αδιάφορο, ουδέτερο, ανάξιο φροντίδας. |
Από μια άποψη, είμαστε η πιο αντι-οικολογική χώρα της Δύσης. Μια χώρα όπου ως οίκος εννοείται μόνο η ιδιωτική κατοικία και ένας περιφραγμένος οικογενειακός χώρος. Οτιδήποτε «εξωτερικό» του οικιακού και στενά ατομικού καταφυγίου γίνεται αδιάφορο, ουδέτερο, ανάξιο φροντίδας.
Προφανώς, ο κανόνας έχει εξαιρέσεις και κάποιες ατομικές και συλλογικές στάσεις που τον διαψεύδουν. Τα τελευταία χρόνια, σε τμήματα των νεότερων ηλικιακά ανθρώπων από τη μεσαία τάξη των πτυχιούχων, παρατηρεί κανείς και μια αντίστροφη τάση. Κυρίως για λόγους ατομικής υγείας ή ανησυχίας για την υγεία των παιδιών τους, κάποιες (σχετικά εύπορες) οικογένειες επαναπροσδιορίζουν τη σχέση τους με τη φύση. Νέα ζευγάρια ή και μεγαλύτεροι δείχνουν μια άλλη κατανόηση αυτής της ανάγκης.
Όμως η βαθιά δομή της ατομικότητας και της ελληνικής οικογενειακής λογικής παραμένει αμετανόητη. Δεν αντιλαμβάνεται τον χώρο και τα πράγματα εκτός οικογενειακού οίκου ως σημαντικά. Το ελληνικό βλέμμα παραμένει πάντα και σε μεγάλο βαθμό απαθές και εσωστρεφές, σαν να φέρει μέσα του μια ιδιαίτερη μορφή παθητικότητας. Υπερδραστηριοποιείται για τα «δικά του» και αδρανεί για οτιδήποτε λίγο πιο έξω. Και ακόμα και η οικεία επίκληση του κράτους έχει εδώ έναν χαρακτήρα παθητικής ικεσίας και ακατέργαστου ψόγου: δεν είναι η ενεργητική και πολιτικά αξιοπρεπής απαίτηση για κρατική προστασία αλλά μια αποσπασματική και ασυνεπής ζήτηση ενός «αναλγητικού» της στιγμής.
Το ελληνικό πρόβλημα (ή ένα από τα βασικά προβλήματα, για να είμαι ακριβής) είναι εν τέλει μια στάση ψυχρής και μικροπρεπούς αντιμετώπισης πολλών δημόσιων αγαθών. Ακόμα και η γενικόλογη και ρητορική αντίθεση στις «πολιτικές των ιδιωτικοποιήσεων» δεν συνοδεύεται από μια κουλτούρα πραγματικού σεβασμού στα δημόσια αγαθά.
Μπορεί, φυσικά, να απαλύνει κανείς τα ενοχλητικά συμπεράσματα, ανατρέχοντας σε διάφορους παράγοντες που αθωώνουν τη χώρα: τις υλικές στερήσεις παλαιότερων εποχών, τις δυσκολίες να χειριστούμε τα βάσανα μιας καθημερινής επιβίωσης με μπαλώματα, την έλλειψη χρόνου ενός σύγχρονου τρόπου ζωής που δεν αφήνει περιθώρια αναστοχασμού. Πολλά όμως από αυτά τα εμπόδια υπήρξαν και σε άλλες κοινωνίες, ακόμα και οι δικτατορίες, οι πολιτικές λιτότητας ή άλλα τραύματα που συνήθως τα επικαλούνται διάφοροι για να ελαφρύνουν τα δικά μας κρίματα.
Εξακολουθώ έτσι να πιστεύω πως το πρόβλημα μιας διάχυτης αδιαφορίας για τον δημόσιο χώρο δεν μπορεί να εξηγηθεί ούτε από τη φτώχεια, ούτε από τις πολιτικές ανωμαλίες του παρελθόντος, ούτε από κάποια μοιρολατρία «ανατολίτικη» που τάχα έχει σφραγίσει «το DNA της φυλής». Πολλές συμβατικές απαντήσεις της αριστεράς και της δεξιάς φαίνονται απλώς ως προσπάθειες συλλογικής κολακείας.
Είπαμε στην αρχή ότι είναι ευτυχές γεγονός η αναθεώρηση μιας αντίληψης που έβλεπε παντού μια ελληνική ιδιαιτερότητα μειονεξίας και υστέρησης, μια πατρίδα σημαδεμένη από αποτυχίες. Νομίζω όμως πως σε σχέση με τον σεβασμό στον περιβάλλοντα χώρο και σε οτιδήποτε δημόσιο πέραν της οικίας θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ανοιχτά μια ελληνική παθολογία. Και ίσως είναι αυτό ένα από τα ελαττώματα που οι επόμενοι, οι νεότερες γενιές, μπορούν να τα υπερβούν, αν φυσικά βρουν κάτι μη καταπατημένο για να στήσουν μια καλύτερη Ελλάδα.
Το να νοιάζεσαι για πράγματα που εκτείνονται έξω από την «αυλή σου», για κάτι σχετικώς μακρινό, αλλά ουσιαστικό κοινό και συλλογικό είναι υπόθεση δύσκολη. Χρειάζεται συναισθηματική και πολιτική ενθάρρυνση, μια άλλη εκπαίδευση μακριά από τον ρηχό παροντισμό και τη λατρεία του «άμεσου». Σε άλλες χώρες έχουν καλλιεργήσει περισσότερο μια σχετική συνείδηση. Το ελληνικό πρόβλημα είναι τελικά πως δεν έχουμε συναίσθηση ότι υπάρχει ένας κόσμος και έξω από την περίφραξη.
Τις μέρες που η Barbara (Μπάρμπρα) είχε απλωθεί στη νότια Ελλάδα από τις 4/5 Φεβρουαρίου και μέχρι τις 8 του ίδιου μήνα, ο Χριστόφορος Ζαραλίκος στο ZARALEAKS TV εκείνης της εβδομάδας περιέγραψε την εμπειρία του με το τραίνο και το ταξίδι του από τη Θεσσαλονίκη (όπου είχε παράσταση) προς την Αθήνα. Η περιγραφή του είναι άκρως ενδεικτική αυτού που τελικά όλοι περίμεναν πως κάποια στιγμή θα συμβεί (όπως αποκαλύπτεται από τις ανακοινώσεις και τις απεργίες των συνδικαλιστικών φορέων των εργαζόμενων στα τραίνα),
Σημειώνουμε πως το απόσπασμα της εκπομπής (όπως επιλέχθηκε και είναι αποθηκευμένο στο κανάλι stefchannel στο YouTube ξεκινάει με αναφορά στην ιδιωτικοποίηση και του νερού που -κατά μακάβρια και απαράδεκτη συγκυρία(;)- ανακοινώθηκε πως περιλαμβάνεται σε σχέδιο νόμου 263 άρθρων και 357 σελίδων, που κατέθεσε ο Σκρέκας στη βουλή 3 μέρες μετά τη μεγάλη τραγωδία των ιδιωτικών τραίνων της Hellenic Train
Μετά την φρικτή εμπειρία με το πανάκριβο ρεύμα και περισσότερο μετά την τραγωδία στην οποία οδήγησαν οι πολιτικές των ιδιωτικοποιήσεων και της ασυδοσίας, με το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα, ο θρασύτατος Σκρέκας (διάβαζε Μητσοτάκης) βρίσκει "ευκαιρία" να ιδιωτικοποιήσει και το νερό.
Δεν είναι βλάκες ή ανίκανοι. Είναι νεοφιλελεύθεροι άρπαγες που όταν ο φυσιολογικός άνθρωπος πονάει και πενθεί, αυτοί βλέπουν την ευκαιρία για να ορμήξουν
Δεν έχουν περάσει ούτε δύο χρόνια, όταν ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστής Χατζηδάκης έκοβε την τούρτα γενεθλίων του με έναν ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο, ενδεικτικό του θράσους που μπορεί να δώσει η εξουσία ακόμη και σε ένα τιποτένιο ανθρωπάκι. Η τούρτα παρίστανε τον Χατζηδάκη ως Superman που καμάρωνε για τα μέχρι τότε επιτεύγματά του. Για την ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής Αεροπορίας, της ΔΕΗ και του ΟΣΕ.
Στην περίπτωση της Ολυμπιακής Αεροπορίας, είδαμε ξεκάθαρα το πώς αντιλαμβάνονται τις ιδιωτικοποιήσεις οι νεοφιλελεύθεροι. Καταλάβαμε δηλαδή πως όταν η ιδιωτική εταιρεία έχει κέρδη, θα είναι δικά της, ενώ όταν έχει ζημίες, θα την επιδοτεί το κράτος. Αμ πώς, όπως θα έλεγε και ο Χατζηχρήστος. Κατά τα άλλα, η Ολυμπιακή Αεροπορία ξεπουλήθηκε γιατί ήταν ζημιογόνα
Στην περίπτωση της ΔΕΗ, είδαμε τη δεύτερη παράμετρο της ιδιωτικοποίησης και την εκτόξευση του κόστους της ενέργειας σε εντελώς παράλογα ύψη, κάτι που ανάγκασε την κυβέρνηση, προκειμένου να συγκρατήσει την οργή του κόσμου, να αποφασίσει και σε αυτή την περίπτωση την επιδότηση της ιδιωτικοποιημένης και πρώην κρατικής εταιρείας, αλλά και των άλλων ιδιωτικών εταιρειών.
Είδαμε ακόμη την τρίτη παράμετρο, την με κάθε τρόπο και πέρα κάθε ηθικού φραγμού διεκδίκηση του κέρδους από τον ιδιώτη. Είδαμε την αναλγησία της ιδιωτικής πλέον ΔΕΗ – αλλά και των υπόλοιπων κορακιών που έχουν μπει στο καζίνο της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας - να κόβουν το ρεύμα απροειδοποίητα, ακόμη και σε δημόσια σχολεία, χωρίς να υπολογίζουν τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και σε ανθρώπινες ζωές.
Στην περίπτωση των σιδηροδρόμων δε, είδαμε την τέταρτη και πιο σκοτεινή παράμετρο των ιδιωτικοποιήσεων, αυτήν της μείωσης του κόστους λειτουργίας της επιχείρησης με κάθε τρόπο, αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες ζωές. Για τους ανθρώπους αυτούς, οι ανθρώπινες ζωές ίσως είναι κάποια εκατομμύρια που θα τα πληρώσει η ασφαλιστική εταιρεία τους και τα έχουν ίσως συμπεριλάβει στο λειτουργικό κόστος
Όλα αυτά τα χρόνια, η πλειοψηφία των πολιτών βιώνει με κάθε τρόπο τις συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων στο πετσί της, ενώ την ίδια στιγμή, η πρώτη γραμμή των δημοσιογράφων διαμορφώνει μια τεχνητή πραγματικότητα
Ακόμη και τώρα, μία μόλις ημέρα μετά το πολύνεκρο δυστύχημα, αντί να το βουλώσουν, οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης εξακολουθούν χωρίς ντροπή να παίζουν το βρώμικο παιχνίδι τους διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι εκτίθενται ανεπανόρθωτα. Ίσως νομίζουν ότι ακόμη τους παίρνει. Ίσως όμως το ποτήρι να έχει ξεχειλίσει
Κατά τα άλλα, όλοι αυτοί αλλά και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας διαμαρτύρονται για τις δηλώσεις του Πολάκη, γιατί δεν είναι φαίνεται και πολύ comme il faut. Δεν έχουν ίσως αντιληφθεί ότι τα λόγια του Πολάκη απηχούν το κοινό αίσθημα. Και το τραγικό για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν το έχει αντιληφθεί ούτε ο ίδιος
Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, μαζί με άλλες αριστερές οργανώσεις και φορείς, καλεί σε συγκέντρωση στα γραφεία της HellenicTrain (Λ. Συγγρού 41 & Πετμεζά 13) σήμερα το απόγευμα στις 6.30 μ.μ. και στη συνέχεια πορεία προς τη Βουλή.
Kι αυτή η Αττική η γη, η πάνσοφη κι ωραία το καύχημα, το κόσμημα, τ΄ άνθος όλου του κόσμου
μέλλει κι αυτή να ερημωθεί κι η στάθμη της να πέσει από τ' άγρια κύματα κι από τη συμφορά
(Νοστράδαμου Προφητείες αποδ. Alan Wistful μτφ Π. Νικολαϊδης V.31)
atticavoice@gmail.com
