καημό-καημό το λεν στα δυοσμαρίνια και στους πεύκους

και ντιντινίζουν στα καράβια τα σκοινια σαν κόρδες

(Γ. Ρίτσος  - Ρωμηοσύνη ΙΙ)

Σβήσε τα φώτα και να παίξει το παιδί με το σουραύλι 

 μυρίζει πεύκο και ρετσίνι το δαδί εκάς οι φαύλοι.

(Σαρκικό – Β. Γκούφας – Α. Κουνάδης)

Πάνω στη γλυκιά ρομάντζα, 

 Πεύκο κι ακροθαλασσιά

(Το  ξεφάντωμα = Β. Τσιτσάνης 1948)

Τώρα θάλασσα και πεύκο τρέλες και φιλιά

και του έρωτα φωλίτσα στην ακρογιαλιά

(Φυσάει ο μπάτης – Β. Τσιτσάνης 1947)

Μας αρέσει  πότε πεύκο κι αμμουδιά,

πού και πού και κρουαζιέρα στα νησιά.

(Πέντ’ έξι μάγκες – Π. Πετσάς -1960;)

Γνωστός ο τύπος. Ο τύπος  του ανθρώπου που δεν έχει χρόνο να ζυγίσει, να σταθμίσει και να αποφασίσει για τη θέση που θα τηρήσει,  απέναντι στα διάφορα θέματα της ζωής του.

Είναι ο τύπος που μετατρέπει αυτόματα το βίωμα (από το επιδερμικότερο μέχρι το βαθύτερο) σε δόγμα, σε ιδεολογικό τοτέμ και με αυτό θα συνεχίσει τη ζωή του, άσχετα αν μέχρι την τοτεμοποίηση (ή τη δαιμονοποίηση) πίστευε το ακριβώς αντίθετο και το υπερασπιζόταν ως ζηλωτής.

Τα τραγικά γεγονότα του καλοκαιρού στον Βουτζά και το Μάτι Αττικής, με την πυρκαγιά που κατέκαψε 13.000 στρέματα δάσους και 100 ανθρώπους, ανέδειξαν γλαφυρότατα αυτόν τον τύπο ανθρώπου. Που δεν σκέφτεται πριν αντιδράσει, δεν κρίνει αλλά λειτουργεί θυμικά, αυτόματα. Σα να είναι ο νωτιαίος μυελός του το κέντρο λήψης των αποφάσεων του και όχι ο εγκέφαλος του. Ήταν ο τύπος που αφόριζε σε δύο λέξεις πως  αιτία και αφορμή για την  τραγωδία ήταν …τα δέντρα.  

Ο τύπος αυτός του ανθρώπου, φτιάχνοντας ένα δικό του προσωπικό, σχήμα που βάζει στο κέντρο έναν εχθρό (την χαλέπιο πεύκη - Pinus halepensis εν προκειμένω) ως ένοχο για την φωτιά, αποσείει τις ευθύνες από τους κυρίως υπευθύνους, που δεν είναι άλλοι από αυτούς που είναι επιφορτισμένοι με την πρόληψη του κινδύνου πυρκαγιάς.  Αυτοί που γνωρίζουν τις τοπικές συνθήκες  και καταρτίζουν σχέδια πρόληψης κινδύνου, ενταγμένα σε ευρύτερα διαχειριστικά σχέδια. Τα σχέδια διαχείρισης και αντιμετώπισης κινδύνου, που οφείλουν να καταρτίζουν  τουλάχιστον για τις δασικές εκτάσεις, που συνορεύουν με οικισμούς. Σχέδια ακόμα και για δασικές εκτάσεις που  μέρος τους εκχερσώθηκε νόμιμα ή παράνομα  για να εγκατασταθούν οικισμοί.

Με λίγα λόγια, οι αρμόδιες υπηρεσίες δήμων και περιφερειών είναι οι κατεξοχήν αρμόδιοι για την πρόληψη πυρκαγιάς σε αστικά ή ημιαστικοποιημένα (και οι οικιστικές πυκνώσεις αυθαιρέτων εδώ εντάσσονται) περιβάλλοντα.  Για τις αμιγώς δασικές εκτάσεις (ακόμα και τις καταπατημένες) αρμόδια είναι η –απογυμνωμένη πια- δασική υπηρεσία.

Αυτοί που είναι επιφορτισμένοι με την κατάσβεση φέρουν ευθύνη αλλά όχι ακέραια, αφού αυτοί, όπως και τα δέντρα αποτελούν τα πρώτα θύματα σε κάθε περιστατικό πυρκαγιάς.  Θύματα, όπως και οι κουκουναριές (Pinus pinea) που την πλήρωσαν και κόπηκαν, μόνο και μόνο γιατί έμοιαζαν στη ρητiνοφόρο  Pinus halepensis).  Θύματα γιατί ενώ ήταν καμένα, βρέθηκαν και δαρμένα ως ένοχοι, κατηγορούμενοι κυρίως από τους αληθινά ενόχους. Θύματα, γιατί ενώ κάηκαν κατηγορήθηκαν:

-τα πεύκα για τα κουκουνάρια και το ρετσίνι τους

-οι πυροσβέστες γιατί δεν ‘έσβησαν τη φωτιά που άναψε η έλλειψη πρόληψης

-οι νεκροί γιατί έχτισαν παράνομα και πήγαιναν γυρεύοντας

Επειδή οι νεκροί και τα δέντρα δεν μιλάνε, όπως συνήθως και η Πυροσβεστική, βρέθηκε χώρος για τους ενόχους να καταδικάζουν τους αθώους προκειμένου να μετατοπίσουν την ευθύνη και την ντροπή από πάνω τους. Συμπαραστάτες στο ανοσιούργημα τους βρήκαν στους κλασικούς νεοέλληνες, που λειτουργούν αυτοματοποιημένα και που άρχισαν αφενός να κραυγάζουν πως «κάηκαν γιατί ήταν αυθαίρετοι», ή «Ποτέ Ξανά Πεύκο στο Μάτι»  και αφετέρου να πλημμυρίζουν το τοπίο των «Αττικότερων*»  παραλίων της ανατολικής Αττικής με ….ελιές.

Φυσικά η αρμόδια δασική υπηρεσία, τουλάχιστον στις δασικές ή μη και διακατεχόμενες εκτάσεις,  έλαμψε δια της απουσίας της. Οι περιστάσεις απαιτούσαν την παρουσία στελεχών της δασικής υπηρεσίας, σε ρόλο ελεγκτή των ανεξέλεγκτων και σαρωτικών τελικά υλοτομιών, αλλά και των βεβιασμένων και τελικά προχείρων  φυτεύσεων. Όχι μόνο για τον έλεγχο του τόπου φύτευσης. Εείναι βέβαιο πως δασικές εκτάσεις που κάποτε καλύπτονταν από πεύκη, σήμερα έχουν καλυφθεί με ελιές, αποκτώντας έτσι έναν πιο «μαχητό», πιο «διεκδικήσιμο»  ως προς τη χρήση, χαρακτήρα.

Επίσης θα μπορούσαν τα στελέχη της δασικής υπηρεσία να λειτουργήσουν συμβουλευτικά και να παρασταθούν στον κόσμο, που  αναζητώντας τρόπο να ξαναπρασινίσει τον καμένο τόπο του, αναζήτησε συμβουλές σε φυτωριούχους, που το μόνο κριτήριο για την παροχή συμβουλών ήταν το να πουλήσουν. Μάλιστα οι συμβουλές που δόθηκαν σε πολλές περιπτώσεις έφταναν τα όρια της γελοιότητας, όπως οι φυτεύσεις ατόμων γιούκα ή βραχυχιτώνων, ή κατάλπης  κ.α.

Η πάλαι ποτέ, ομηρική  δρυούσα (καλυπτόμενη από δρύες) Αττική, διαμορφώθηκε σε πιτυούσα (καλυμμένη από πεύκα), με την επικράτηση της πεύκης ως λιτοδίαιτης και ανταγωνιστικότερης.  Τα ρέματα της είχαν ιτιές και πλατάνους και οι παραλίες της πεύκα, σχίνα, λαδανιές  και αρμυρίκια. Το τοπίο της Αττικής, προσαρμοσμένο στις εδαφικές και κλιματολογικές  της συνθήκες, προσαρμόζεται σήμερα στις εμπορικές οδηγίες των φυτωριούχων, τις ακαλαίσθητες και νευρωτικές επιλογές των επηλύδων της.  Δικαιώνεται έτσι και η φράση της Δ. Μαργέλη που πρόσφατα δημοσιεύτηκε σε  έναν ιστότοπο πως Παιδεία δεν είναι τα πτυχία αλλά η αισθητική. Η Αττική αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα επαλήθευσης της φράσης αυτής.

Στον πυθμένα της σημερινής λίμνης του Μαραθώνα. Η αισθητική της Φύσης κυριαρχεί (πηγή ΕΛΙΑ)

Οι πυρκαγιές είναι μάστιγα για την Ελλάδα και περισσότερο για τη θερμομεσογειακή υποζώνη βλάστησης (Oleo-Ceratonion ζώνη ελιάς – χαρουπιάς), η οποία είναι εύφλεκτη ανεξαρτήτως της ύπαρξης ή όχι πεύκων.  Είναι μάστιγα και για όσα έπονται των πυρκαγιών. Επειδή στην χώρα αυτή, όλοι τα ξέρουν όλα, αποφασίζουν να παρέμβουν και να αποτρέψουν τη φυσική διαδοχή. Να εμποδίσουν την εξισορρόπηση και σταθεροποίηση του περιβάλλοντος, που θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω ορθών διαχειριστικών σχεδίων, ίδρυσης μικτών συστάδων. Να αλλοιώσουν την ανάπτυξη  ενός πυράντοχου προφίλ βλάστησης, με σωστές πρακτικές.  Να καταργήσουν κάθε έννοια αισθητικής, εναρμονισμένη με  τις οδηγίες του  μεγάλου δημιουργού. Τις οδηγίες της ίδιας της Φύσης.

Αντί αυτών, ακολουθούν  πιστά  και πανικόβλητοι τις οδηγίες των …φυτωριούχων, θεωρώντας πως έτσι  θα είναι ασφαλείς. Μέχρι την επόμενη τραγωδία, δυστυχώς.

Η τραγωδία της 23ης Ιουλίου 2018 άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της στον τόπο και τους ανθρώπους.  Από την Κινέττα και τα Γεράνεια μέχρι την κορύφωση του δράματος στο ανατολικό Πεντελικό. Η ανευθυνότητα Περιφέρειας και δήμων οδήγησε στην τραγωδία και η συνεχιζόμενη ανευθυνότητα από πλευράς ιθυνόντων και αρμοδίων, επιταχύνει τα πράγματα προς μία ακόμα χειρότερη κατάσταση. Στον αφανισμό κάθε φυσικού οικοσυστήματος από την Αττική και τη δημιουργία ενός ακραία ασταθούς και ως εκ τούτου ακατάλληλου και επικίνδυνου για την ανθρώπινη υγεία, περιβάλλοντος. Η πορεία αποκτά φρενήρη ταχύτητα στην πτώση της, προσθέτοντας την τοξική βόμβα του ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ Γραμματικού, πηγή χημικής  ρύπανσης του Νοτίου Ευβοϊκού και το ΚΕΛ βορείων Μεσογείων στη Ραφήνα, πηγή βιολογικής ρύπανσης του ίδιου θαλάσσιου αποδέκτη.

Μόνη  ελπίδα για το φαιό νταμάρι που οραματίζονται οι εμπρηστές, αναπτυξιολάγνοι και μη, είναι η αποκατάσταση κατά το δυνατό μίας φυσικής ισορροπίας στους μεγάλους ορεινούς όγκους και την μοναδικής ομορφιάς ακτογραμμή  της Αττικής. Χρειάζεται η μείωση των επιβαρύνσεων της από την αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα. Χρειάζεται σύνεση και ευθύνη, από τον πρώτο ειδικό μέχρι τον τελευταίο ιδιοκτήτη μίας έστω και αδόμητης επιφάνειας γης.

Η ευθύνη είναι ένα φορτίο που το θέλουν όλοι στα λόγια και τα αξιώματα, αλλά στην πράξη κοιτάνε να το κουβαλήσει πάντα κάποιος άλλος.

Ας μη ξεχνάμε πως τελικά εμείς είμαστε οι άλλοι.

*Πόσοι αλήθεια στίχοι μιλούν για το πεύκο στην Αττική παραλία