Στη δεκαετία του 1980, όταν εδραιώθηκαν πια οι κολοσσοί της μουσικής βιομηχανίας, οδεύοντας σύμφωνα με τις επιταγές της παγκόσμιας οικονομίας (δηλαδή της Αμερικανικής) οι μεγαλύτερες δισκογραφικές αποτελούσαν ομάδα στις παγκόσμιες επιχειρηματικές αναφορές. Ήταν η ομάδα με το όνομα «The Big 6». Η ομάδα αποτελούταν από τις Sony, EMI, Polygram, BMG, MCA και τη WEA.
Επειδή ο καπιταλισμός απαιτεί μεγέθυνση και κατανάλωση της σάρκας των πιο αδύναμων μέσω εξαγορών, η παρέα άλλαξε και μετά την ένωση της Polygram με την Universal Music Group στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, η ομάδα ονομάστηκε «The Big 5».
Το 2012, με τις ίδιες διαδικασίες η ομάδα άλλαξε πάλι σε «The Big 4» (Ένωση Universal και EMI) και σήμερα (2018) φτάσαμε στην παρέα των τριών. Έτσι τρεις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις:
το γαλλικής ιδιοκτησίας Universal Music Group,
η ιαπωνικής ιδιοκτησίας Sony Music Entertainment [1] και
το αμερικανικό Warner Music Group.
Ελέγχουν την παγκόσμια δισκογραφούμενη άρα και εμπορευόμενη, μουσική παραγωγή. Ελέγχουν την παραγωγή μεν αλλά το εμπόριο μουσικής στις μέρες μας είναι κάτι διαφορετικό Η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών μέσων και κυρίως η εξάπλωση του internet άλλαξαν τα δεδομένα στον χώρο του εμπορίου της μουσικης.
Ο μεγαλύτερος λιανέμπορος μουσικής σήμερα είναι διαδικτυακός, ψηφιακός: το iTunes Store της Apple Inc. Οι δύο μεγαλύτερες επιχειρήσεις της μουσικής βιομηχανίας είναι η Universal – ΕΜΙ (στην ηχογράφηση) και η Sony/ATV Music Publishing (στη διανομή). Οι Universal ΕΜΙ, Sony BMG, και Warner Music Group είναι οι «τρεις μεγάλοι» της βιομηχανίας. Οι υπόλοιπες εταιρίες των ψηφιακών λιανεμπόρων συμπεριλαμβανομένων, χαρακτηρίζονται ως «ανεξάρτητες εταιρίες». Καταλαβαίνετε όλοι πόσο έχει αλλάξει ο όρος «ανεξάρτητη εταιρεία», τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην ουσία.
Οι συνθήκες λοιπόν στην παραγωγή και διάθεση της μουσικής, από τη στιγμή που έχει καταστεί εμπόρευμα και πάνω της έχουν επενδυθεί δισεκατομμύρια, τόσο σε παραγωγή όσο και σε διάθεση και ακόμα περισσότερο στην δημιουργία προστιθέμενης αξίας (διαφήμιση, δημιουργία προτύπων μέχρι και μουσικές σχολές) είναι εφιαλτικές. Η μουσική έμπνευση και δημιουργία έχει μετατραπεί σε προϊόν αλυσίδας παραγωγής, φασόν.
Η έμπνευση και η δημιουργικότητα που κάποτε έβρισκαν καταφύγιο σε μικρές δισκογραφικές, (της «ανεξάρτητης σκηνής» τις αποκαλούσαμε) σήμερα δεν έχουν τόπο να φωλιάσουν και να δημιουργήσουν. Δεν μπορούν να βρουν κοινό που θα τις στηρίξει για να δώσουν καρπούς και να κάνουν το βήμα παραπέρα. Η δημιουργικότητα τους, η παραγωγικότητα τους και εντέλει η μουσική τους, είναι υποταγμένα πια σε μία διαδικασία που θέλει να δουλεύουν για το κέρδος του και μόνο γι΄αυτό. Τελικά, ότι μουσική ακούμε σε ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, ίντερνετ κλπ. Σε ποσοστό 98% περίπου προέρχεται από τα εκτροφεία των τριών μεγάλων και των συνεταίρων τους. Μόνο 2% περίπου αποτελεί ανεξάρτητη, ελεύθερη δημιουργία*.
Οι συναυλίες
Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί για το αν οι συναυλίες είναι μέσο επιβίωσης των νέων μουσικών αλλά και τρόπος διάδοσης της μουσικής τους, της τέχνης τους. Οι μεγάλοι της μουσικής βιομηχανίας δεν θα ήταν μεγάλοι αν άφηναν ανεξέλεγκτο αυτό το κομμάτι. Το κομμάτι που η μουσική βγαίνει από την κονσέρβα στην οποία συσκευάστηκε κάποια στιγμή σε ένα studio και έχει τη δυνατότητα να μεταμορφωθεί, να ξαναγεννηθεί, να αναπνεύσει πάθος από τους ακροατές της. Ο καπιταλισμός, προκειμένου να μην αφήσει περιθώρια ελιγμών στην τέχνη της μουσικής, επενέβη και ανέπτυξε μηχανισμούς προστασίας του προϊόντος του και ταυτόχρονα παραγωγής πρόσθετου οφέλους για τους πιστούς του.
Την πρωτοκαθεδρία στις ζωντανές εμφανίσεις καλλιτεχνών κατέχει η Live Nation, ο μεγαλύτερος προωθητής και ιδιοκτήτης μουσικών χώρων. Η Live Nation είναι πρώην θυγατρική της Clear Channel Communications, του μεγαλύτερου ιδιοκτήτη ραδιοφωνικών σταθμών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
H Creative Artists Agency είναι μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις μάνατζμεντ. Φυσικά μέσω συνεργασιών, εξαγορών, δανεισμού ή άλλων τρόπων, και η Clear Channel και η CAA ελέγχουν μικρές εταιρείες ανά τον κόσμο. Όπως και οι 3 μεγάλοι ελέγχουν το τι ακούγεται στα παγκόσμια ραδιόφωνα και τηλεοράσεις.
Και οι δύο παραπάνω εταιρείες (Clear Channel και Creative Artists Agency) ή εταιρικά σχήματα, συνδέονται με τις γνωστές χρηματιστηριακές οδούς και τους στενούς διαύλους κυκλοφορίας του χρήματος στις ίδιες τσέπες, με τις «μεγάλες τρείς» και έτσι σχηματίζεαι αυτό που αποκαλούμε επί 50 χρόνια τουλάχιστον «μουσική βιομηχανία»
Υπάρχει τελικά ανεξάρτητη παραγωγή;
To 2004 πέθανε o John Peel, Άγγλος ραδιοφωνικός παραγωγός, παρουσιαστής και δημοσιογράφος του BBC, ο οποίος υποστήριζε και έπαιζε στην εκπομπή του εναλλακτικές μουσικές. Ήταν από τους ανθρώπους που συνετέλεσε στη διάδοση της ρέγκε, την punk, του εναλλακτικού ροκ, της hip hop και γενικά ακουσμάτων και μουσικών τον καιρό που γεννιόντουσαν ως ρεύματα και τάσεις. Τηρουμένων των αναλογιών και της κλίμακας, θα λέγαμε πως ήταν ο Άγγλος Γ. Πετρίδης (για να φέρω ένα κοντινό παράδειγμα) αλλά σε ένα μέσο όπως το BBC, από το 1967 μέχρι τον θάνατο του, για 37 ολόκληρα χρόνια**.
Άνθρωποι σαν τον Peel, μπορεί να υπάρχουν και σήμερα αλλά πού θα αναζητήσουν αυτό που θα ξεχωρίσει στην παγκόσμια μουσική σκηνή; Ανεξάρτητες δισκογραφικες δεν υπάρχουν και τα πάντα είναι ελεγχόμενα αυστηρά ώστε να μην ξεφύγουν πρώτα σε επίπεδο πνευματικών δικαιωμάτων και δεύτερον σε επίπεδο ακουστικού συρμού. Δεν θα δαπανηθούν χρήματα για την παραγωγή 1,2,3,4,5 τραγουδιών που ο ήχος τους ή και ο στίχος τους θα ξεφύγει από αυτό που θεωρείται αποδοτικό εμπορικά. Το να χρηματοδοτηθούν τέτοιες παραγωγές θεωρείται επιχειρηματικά επικίνδυνο έως άστοχο.
Η εργαλειοποίηση της νομοθεσίας και τα δικαιώματα
Οι τρεις μεγάλοι δεν θα ήταν τόσο μεγάλοι αν δεν έλεγχαν και τον τρόπο που αποκτάει αξία το εμπόρευμα που διακινούν. Το εργαλείο της μετατροπής της τέχνης σε εμπόρευμα, είναι το ίδιο εκείνο για το οποίο έχουν φροντίσει να μας εμπεδώσουν μέσω της διαφήμισης, πως πρέπει να σεβόμαστε , γιατί σε αντίθετη περίπτωση κλέβουμε τον καλλιτέχη και σκοτώνουμε το έργο τέχνης. Στην πραγματικότητα, τα δικαιώματα ενός τραγουδιού είναι δύο,
Αυτό που προκύπτει από την ιδιοκτησία του τραγουδιού, τη σύνθεση του δηλαδή, από τον συνθέτη Α επειδή αυτός το έγραψε και
Αυτό που περιγράφεται ως ιδιοκτησία που προκύπτει από την ηχογράφηση του ήχου από τη δισκογραφική εταιρεία.
Εδώ λοιπόν τι συμφωνούν οι δύο που μοιράζονται τα δικαιώματα (δημιουργοί και εταιρεία). Συμφωνούν πως τα πνευματικά δικαιώματα επανέρχονται στον καλλιτέχνη μόνο εφόσον «αποζημιωθεί» η εταιρεία για την ηχογράφηση, Ενδέχεται δηλαδή οι δημιουργοί να μην πάρουν τίποτα, αφενός αλλά και από την άλλη, όταν κάποιος «κατεβάζει παράνομα» ένα τραγούδι δεν σκοτώνει την μουσική αλλά κλέβει τη δισκογραφική (σε πρώτη και κύρια βάση)
Για να μη μακρυγορούμε, υπάρχουν και τα δικαιώματα εκτέλεσης π.χ. συναυλίες που πάνε εξολοκλήρου στον καλλιτέχνη ή στους καλλιτέχνες κα τους δημιουργούς αλλά και αυτό πάλι θεωρητικό είναι. Γιατί για να γίνει μία συναυλία, να διαφημιστεί, να οργανωθεί, χρειάζεται η διαμεσολάβηση της εταιρείας παραγωγής συναυλιών, που κατ’ αναλογία με την δισκογραφική, προσπορίζεται το όφελος της πρώτη (αποζημιώνεται πρώτη) και έπονται οι υπόλοιποι.
Με αυτά τα δεδομένα, ποια εταιρεία οργάνωσης συναυλιών θα προβάλλει και θα οργανώσει συναυλία νέων δημιουργών ή νέων μουσικών τάσεων, Ακόμα και σε μικρότερους χώρους (μπαρ, καφέ, music halls) ποιος επιχειρηματίας θα στηρίξει νέα μουσικά εγχειρήματα;
Όλη η κατάσταση είναι δομημένη και προσανατολισμένη στην εξυπηρέτηση του οικονομικού οφέλους των λίγων. Αυτών που αποτελούν την «μουσική βιομηχανία». Δύσκολα προκύπτει χώρος για να περάσει μία ακτίνα φωτός που θα επιτρέψει στα άγουρα μπουμπούκια να ανθίσουν. Δεν τους επιτρέπεται η άνθηση γιατί δεν μπορούν μα εγγυηθούν κέρδη για τα αφεντικά.
Ο καπιταλισμός καλπάζει και αυτό φαίνεται από την υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, προϊόντων, κερδών και ισχύος στα χέρια ελαχίστων. Αυτό είναι που θα τον οδηγήσει και στην κατάρρευση, που όμως μη γελιόμαστε, ο καπιταλισμός έχει τον τρόπο να μας κάνει να πληρώνουμε εμείς, τα σπασμένα των υπηρετών του. Είναι πολύ πρόσφατα τα γεγονότα που ζήσαμε και ζούμε ακόμα, με φύλακα προστάτη του παγκοσμίου οικονομικού συστήματος, μία ψευδεπίγραφη αριστερή κυβέρνηση στη χώρα μας. Το μόνο που θα μπορούσαμε να ελπίζουμε για την τέχνη και ειδικότερα για την μουσική, είναι μία έκρηξη δημιουργίας, μία επανάσταση που θα ξεκινάει ακριβώς από την κατάρρευση του καπιταλιστικού προτύπου και θα εξελίσσεται στους δρόμους, στα σπίτια και το Internet. Μία επανάσταση που θα έχει βάση της το ότι μία διαλυμένη μουσική οικονομία δεν θα μπορεί να απασχολήσει και να πληρώσει για δημιουργίες κατά παραγγελία.
Θέλει προσοχή. Όταν η έκρηξη δημιουργίας, η επανάσταση στην τέχνη συμβεί και για όσο συντελείται, να την αφουγκραστούμε και να κρατήσουμε τους καρπούς της γιατί σύντομα η βιομηχανία θα την μαντρώσει και αυτή και θα την τυλίξει με χρυσή κορδέλα. Είναι θέμα αισθητηρίου αλλά κυρίως αγάπης για την τέχνη
______________________________________________________________________
* Είναι σχεδόν πάντα προτιμότερο να παρακολουθήσει κανείς μία μουσική παράσταση, ένα κονσέρτο ή μία συναυλία μουσικής δωματίου σε αξιόλογα ωδεία, όπου θα γίνει κοινωνός της τέχνης της μουσικής παρά να ακολουθεί σκηνές μεγάλων μουσικών παραστάσεων. Αυτοί οι καλλιτέχνες (στις μικρές σκηνές και στα ωδεία) ανήκουν στο ελεύθερο 2% καιπροσωπικά εκτιμώ πως αποτελούν τη μόνη ελπίδα για την μουσική στην Ελλάδα σήμερα
**Επίσης λόγος συσχετισμού με τον Γ. Πετρίδη