Μία ιστορία για το πως μετέτρεψαν το δημόσιο αγαθό που λέγεται ηλεκτρικό ρεύμα σε χρυσό εμπόρευμα, οι αλχημιστές του νεοφιλελευθερισμού

Το  2016, με τον μνημονιακό νόμο (3^ο μνημόνιο) Ν.4389/2016 θεσπίστηκαν οι δημοπρασίες ρεύματος ΝΟΜΕ (Nouvelle Organisation du Marché de l’Electricité = Νέος Οργανισμός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) που ήταν ενταγμένες στο πλαίσιο της συμφωνίας που έκανε τότε η κυβέρνηση για να περιορίσει το μερίδιο της ΔΕΗ στην αγορά, από το στο 90% στο 50%. Με τις δημοπρασίες αυτές  οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ αγόραζαν ρεύμα σε τιμή χαμηλότερη του κόστους. Άλλωστε αυτό το επέβαλλε το τρίτο μνημόνιο, με τον ίδιο νόμο, ο οποίος εξανάγκαζε τη ΔΕΗ να πουλάει φθηνά (με τιμή εκκίνησης που ορίζεται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας – ΡΑΕ στο κόστος παραγωγής) συγκεκριμένη ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος που προέρχεται από τη λιγνιτική και υδροηλεκτρική παραγωγή της, με στόχο την ανακατανομή μεριδίων στη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και τη σταδιακή μείωση των μεριδίων της ΔΕΗ κάτω του 50% μέχρι το έτος 2020 (Ν. 4336/2015 ή τρίτο μνημόνιο).

Ποιοι είναι οι πωλητές ρεύματος;

Οι διάφοροι προμηθευτές ρεύματος -που αγοράζουν κάτω του κόστους σχεδόν από τη ΔΕΗ- καταθέτουν τις προσφορές τους, σε τιμές πώλησης,  στο Χρηματιστήριο Ενέργειας για τις ποσότητες που θα χρειαστούν όλοι οι καταναλωτές στην Ελλάδα ανά ώρα το επόμενο 24ωρο. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, για την οποία κατατίθενται οι προσφορές, εκτιμάται από τα δεδομένα που υπάρχουν για κάθε περίοδο, η οποία πάνω κάτω είναι συγκεκριμένη.  Έτσι οι προμηθευτές ρεύματος (οι οποίοι μπορεί ναι είναι και μικροί παραγωγοί με ΑΠΕ), αφού αγοράσουν φτηνά «πακέτα» όπως είδαμε προηγουμένως, από τον μεγάλο παραγωγό που είναι η ΔΕΗ, καταθέτουν τις προσφορές τους στο χρηματιστήριο ενέργειας

Το 2019 -2020 με την πανδημία να έχει προκαλέσει αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας, οι εκτιμήσεις έπεφταν έξω και η δραστική μείωση της ζήτησης οδήγησε αντίστοιχα σε μειωμένες τιμές προσφοράς.

Επειδή οι ιδιώτες παραγωγοί ρεύματος, αρχικά αλλά και λόγω πανδημίας αργότερα, ζημιώνονταν, ο τότε ΥΠΕΝ Χατζηδάκης λεοντάριζε από βήματος Βουλής και δήλωνε πως θα σταματούσε τις δημοπρασίες αυτές και μάλιστα έστελνε μήνυμα στις Βρυξέλλες θέτοντας «κόκκινες γραμμές» τις διαπραγματεύσεις που θα ακολουθούσαν την κατάργηση των δημοπρασιών.

«ΝΟΜΕ τέλος. Αυτό δεν αρέσει στις Βρυξέλλες, αλλά δεν μπορώ να ζημιώνεται η ΔΕΗ και να γελάνε οι ανταγωνιστές της. Ημουν δέκα χρόνια στις Βρυξέλλες, δεν θα υποχωρήσω απέναντι σε κανέναν γραφειοκράτη», έλεγε τότε ο Χατζηδάκης, «υπερασπιζόμενος» στη βιτρίνα τη ΔΕΗ αλλά βοηθώντας στην ουσία τους εκλεκτούς παραγωγούς και προμηθευτές, που τους «προστάτευε» από την αδηφάγα αγορά.

Η ελεύθερη αγορά των ΝΟΜΕ τότε δεν βόλευε τους πάντα ευνοούμενους του και έπρεπε να καταργηθεί (μέχρι να τους συμφέρει όπως και έγινε το 2021. Αυτό ήταν ένα παράδειγμα του πως εννοείται αυτό το νέο μοντέλο από τους Έλληνες ολιγάρχες και τους υπηρέτες τους. Αλλά ας πάμε παρακάτω στο νεοφιλελεύθερο ρεύμα που μας έχει χτυπήσει όλους φέτος.)

Πως λειτουργούν οι προσφορές των προμηθευτών στις δημοπρασίες για να φτάσει το ρεύμα στο σπίτι;

Πρώτα-πρώτα να διευκρινίσουμε πως στο «παζάρι» μπαίνουν κατά προτεραιότητα οι ΑΠΕ με μηδενική τιμή. Ο όρος «μηδενική τιμή» είναι ευφημισμός γιατί προηγουμένως οι παραγωγοί έχουν ήδη διασφαλίσει μέσω συμβάσεων εγγυημένες τιμές ανεξάρτητα από την τιμή της αγοράς.

Αρχικά οι φθηνότερες προσφορές και οι αντίστοιχες μονάδες γίνονται δεκτές. Μόλις εξαντληθούν αυτές οι μονάδες, αρχίζουν να γίνονται δεκτές οι προσφορές από τις ακριβότερες μονάδες. Και αυτά μέχρι να φτάσουμε στις ακόμα πιο ακριβές (αν δεν καλυφθεί το σύνολο της ζήτησης από τις προηγούμενες που συνήθως δεν καλύπτεται). Έτσι με την τιμή μονάδας να ανεβαίνει όσο ανεβαίνει και η ζήτηση, φτάνουμε στην αποκαλούμενη Οριακή Τιμή Συστήματος (το αρκτικόλεξο ΟΤΣ). Έτσι η τιμή μονάδας κυμαίνεται ανάλογα με τη ζήτηση από μηδέν (πληρωμένη ήδη από τον ελληνικό λαό με εγγυημένες συβάσεις με τους ιδιοκτήτες μονάδων ΑΠΕ) μέχρι την ακριβότερη προσφερόμενη τιμή μονάδας, μέσα στην ίδια μέρα.

Χειρότερη και από την ακριβότερη προσφερόμενη τιμή είναι η λεγόμενη «τιμή εξισορρόπησης». Είναι η τιμή μονάδας παροχής ρεύματος, όπως διαμορφώνεται  όταν εξαντληθεί όλη η εκτιμηθείσα ποσότητα για την οποία κατατέθηκαν οι προσφορές από τους προμηθευτές. Αν δηλαδή ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) διαπιστώσει ανάγκη για περισσότερο ρεύμα, το ρεύμα που θα πάρει θα πληρωθεί σε πολύ «ιδιαίτερη» τιμή., η οποία είναι η πιο υψηλή τιμή που απέμεινε από τις αρχικά προσφερθείσες. Εδώ είναι και το «καλό». Ανεξάρτητα με την αρχική προσφορά που κατέθεσε  αρχικά ο κάθε προμηθευτής, όταν αρχίσει η εφαρμογή της ΟΤΣ ή της τιμής εξισορρόπησης, το ρεύμα που θα προμηθεύσει θα το πληρωθεί με την ΟΤΣ ή την τιμή εξισορρόπησης, οπότε μόλις αρχίσει να φτάνει εκεί το πράγμα, οι προμηθευτές τρίβουν τα χέρια τους μέχρι να αναφλεγούν από την τριβή.

Υπάρχει όριο στην τιμή προσφοράς του κάθε προμηθευτή;

Το παζάρι είναι ελεύθερο αλλά ένα λογικό όριο (μέχρι σήμερα γιατί αύριο ποιος ξέρει;) θεωρούνται τα 3 ευρώ (!!!!) ανά κιλοβατώρα ή 3.000 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Όπως γράφει η Χρύσα Λιάγγου στις 26.03.2022 στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «σε κανονικές συνθήκες η ελληνική χονδρεμπορική αγορά είναι από τις ακριβότερες της Ευρώπης. Πολύ υψηλές προσφορές παρατηρήθηκαν τους πρώτους μήνες λειτουργίας του target model (δηλ. του μοντέλου των δημοπρασιών που γράφουμε στην αρχή του παρόντος) υποχρεώνοντας τη ΡΑΕ να πάρει μέτρα αλλά και να εισηγηθεί προς τις ευρωπαϊκές αρχές την επιστροφή υπερκερδών της περιόδου στην κατανάλωση»

Η διαφημισμένη «επιστροφή των υπερκερδών» θα αποδειχθεί άλλο ένα παραμύθι και μάλιστα με πολλούς δράκους που δεν θέλουν να αποχωριστούν το υπερκέρδος τους με τίποτα και έχουν πολύ ισχυρούς συμμάχους στην ΕΕ. Και ως γνωστόν, αυτοί κανονίζουν τα τι, τα πως και τα πότε. Ήδη έχουν αναπτύξει μία φιλολογία που λέει πως ο  όρος  «υπερκέρδη» δεν ισχύει αφού δουλεύουν σε μία αγορά που λειτουργεί με συγκεκριμένο χρηματιστηριακό  μοντέλο και πανευρωπαϊκό που δεν παραβιάζεται, στο ισχύον οικονομικό σύστημα (που έχει όνομα και λέγεται ακραίος καπιταλισμός). Στο σύστημα αυτό  δηλαδή δεν λειτουργεί κάποιος παράνομα όταν αρπάζει την ευκαιρία να κλέψει τον λαό (και πιο πολύ τον ελληνικό λαό λέμε εμείς)

Η ρήτρα αναπροσαρμογής (ή το κρεβάτι του Προκρούστη)

Η ρήτρα αναπροσαρμογής προϋπήρχε στα τιμολόγια των ιδιωτών παρόχων και στα τιμολόγια της ΔΕΗ από τον περασμένο Αύγουστο. Με την ενεργοποίησή της οι πάροχοι μετακυλούν στην κατανάλωση το σύνολο των αυξήσεων του κόστους προμήθειας στη χονδρεμπορική αγορά και αντιστοίχως τις μειώσεις, αν και στη δεύτερη αυτή περίπτωση δεν… βιάζονται ή και μπορεί να ξεχαστούν. Έτσι επιχειρούν δίχως κίνδυνο, αφού πάντα θα είναι εκεί το υποζύγιο να υποστεί τη ζημιά τους. Ωραία ελεύθερη αγορά!!!

Μέσω της ρήτρας αναπροσαρμογής μεταφέρεται στην κατανάλωση το συνολικό κόστος προμήθειας που προστίθεται πάνω στην ΟΤΣ και αντιστοιχεί σε προστιθέμενα κόστη, όπως οι απώλειες του συστήματος μεταφοράς και διανομής. Για παράδειγμα, τον Δεκέμβριο του 2021, με ΟΤΣ στα 239,32 ευρώ/MWh, το συνολικό κόστος για τους προμηθευτές έφτασε στα 316,47 ευρώ/MWh.

Οι ΑΠΕ και τα καλά τους

Πως επηρεάζεται η προσφερόμενη τιμή στις δημοπρασίες από τους προμηθευτές, από την προέλευση του ρεύματος (λιγνίτης, φυσικό αέριο, υδροηλεκτρικά, αιολικά, φωτοβολταϊκά κλπ);

Όπως αναφέρεται στην σχετική αρθρογραφία του ημερήσιου τύπου οι ελληνικές ΑΠΕ (οι οποίες όπως αναφέραμε προηγουμένως μπαίνουν στις προσφορές με  μηδενική τιμή) δεν συμμετέχουν στην αγορά γιατί απολαμβάνουν εγγυημένες τιμές. Δηλαδή στην ουσία επιδοτούνται από εμάς τους ίδιους μέσω του προϋπολογισμού και του τέλους ΑΠΕ που πληρώνουμε σε κάθε λογαριασμό, εδώ και χρόνια.

Από την άλλη οι ευέλικτες μονάδες, δηλαδή αυτές που διατίθενται για να  να υποκαταστήσουν τη μεταβλητότητα των ΑΠΕ (διακύμανση παραγωγής ρεύματος ανάλογα με το εάν φυσάει και εάν έχει ήλιο), είναι περιορισμένες. Εκεί μπαίνει και ο ρόλος του φυσικού αερίου που ως καύσιμο «ευελιξίας» τραβώντας την ανηφόρα, ανεβάζει περαιτέρω τους λογαριασμούς των καταναλωτών.

Εκεί που θεωρούσαμε το ηλεκτρικό ρεύμα κοινό αγαθό, μας το έκαναν χρηματιστηριακό εμπόρευμα και μάλιστα πολυτελείας.

Αν επιστρέψουμε στο 2019, όταν ο Χατζηδάκης απειλούσε τις Βρυξέλλες πως θα καταργήσει τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ αφού δεν εξυπηρετούσαν τους προμηθευτές, αναρωτιόμαστε γιατί δεν αρχίζει τις ίδιες δηλώσεις πάλι ο διάδοχος του, ο Σκρέκας, αφού τώρα την πληρώνουν οι καταναλωτές δηλαδή ο λαός; Προφανώς στη χώρα δεν αξίζουμε όλοι το ίδιο και κάποιοι έχουν πολλά περισσότερα δικαιώματα από κάποιους άλλους.

Ρεύμα με εργολαβικό όφελος

Στην Ελλάδα όλη η ενέργεια περνάει μέσα από το Χρηματιστήριο Ενέργειας και δεν υπάρχει δυνατότητα διμερών συμβολαίων τα οποία θεωρητικά και μόνο,  προστατεύουν τους καταναλωτές από τις διακυμάνσεις της αγοράς, όπως διαμορφώνουν τις τιμές με τις δημοπρασίες των προμηθευτών. Στις ευρωπαϊκές αγορές υπάρχουν διμερή συμβόλαια που αποτελούν το 40%-80% της αγοράς. Γι’ αυτό κάθε σύγκριση του τούρκικου παζαριού της Ελλάδας με τις αγορές ρεύματος σε άλλες χώρες της Ευρώπης είναι λάθος. Αν δεν το καταλάβατε, αυτό σημαίνει ότι οι υψηλές τιμές που βλέπουμε στις αγορές της Ευρώπης δεν έχουν την ίδια επίπτωση στην κατανάλωση με αυτή που έχουν στην Ελλάδα, όπου μεταφέρονται 100% στους τελικούς αποδέκτες (στους καταναλωτές).

Η αρχιτεκτονική του συστήματος

Στο σύστημα του άκρατου καπιταλισμού, στο οποίο ζούμε και με τις νεοφιλελεύθερες ιδέες του Μητσοτάκη, επόμενο ήταν να υπαχθεί και το ρεύμα στους «όρους του δικού τους παιχνιδιού». Δίχως όρους και δίχως όρια δηλαδή. Σε μια χώρα πεσμένη στο χώμα μετά από 12 χρόνια διαδοχικών κρίσεων, αγαθά όπως το ρεύμα και το νερό θα έπρεπε να διαχειρίζονται ως δημόσια αγαθά. Ως κοινός μας πλούτος. Η Ε.Ε. τα μετέτρεψε σε εμπορεύματα και ο Μητσοτάκης έβαλε ένα παραπάνω «στολίδι» για να τα μετατρέψει σε εμπορεύματα πολυτελείας. Πόσο θα τραβήξει το σχοινί όμως;

Για να πετάξει από πάνω του τη λέζα, ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης άρχισε να μιλάει για επαναδιαπραγμάτευση της «αρχιτεκτονικής του συστήματος». Αυτό όμως είναι ένα παραμύθι. Αφενός δεν το επιτρέπουν οι δυνατοί της Ε.Ε. και από την άλλη, ακόμα και αν αλλάξει το σύστημα των δημοπρασιών, το ηλεκτρικό ρεύμα θα παραμείνει εμπόρευμα, χρηματιστηριακά διαπραγματευόμενο. Δηλαδή όλα είναι μία φούσκα.

Η ελεημοσύνη που κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους

Ο Μητσοτάκης άρχισε να «επιδοτεί» τα αδύναμα ελληνικά νοικοκυριά με εκπτώσεις στους λογαριασμούς. Τις εκπτώσεις που τις κάνει με δημόσιο χρήμα, το οποίο όμως κατευθύνεται έτσι στα ταμεία των ισχυρών, δηλαδή των κερδοσκόπων αφού τα χρήματα της «έκπτωσης» τα παίρνουν από το δημόσιο ταμείο απευθείας. Το δημόσιο ταμείο και τα ελλείμματα που γεννιούνται, σύντομα θα κληθούν να τα καλύψουν οι ίδιοι άνθρωποι, δηλαδή τα αιώνια θύματα, εμείς οι καταναλωτές. Δεν τον νοιάζει τον Μητσοτάκη το δούλεμα αυτό. Πουλάει μούρη με τον δικό μας κόπο και τα δικά μας λεφτά και γεμίζει και τα ταμεία αυτών των οποίων «θα φορολογήσει τα υπερκέρδη». Προς το παρόν τους μπουκώνει με σίγουρο, κρατικό  χρήμα. Κάτσε λοιπόν τώρα λαέ μπροστά στην οθόνη να σου εξηγήσει το κάθε ΑΡΔάκι το πόσο πασχίζει η κυβέρνηση για το δικό σου καλό.

Κλείνοντας. Ο μαυραγοριτισμός και η αισχροκέρδεια είναι ενδημικά φαινόμενα στη χώρα από πολύ παλιά. Σχεδόν συνομήλικα με τον κοτζαμπασισμό, ο οποίος είναι συνομήλικος του ίδιου το ελληνικού κράτους. Αναζητούνται λύσεις, πολιτικές μεν αλλά κυρίως αναζητείται συνειδητοποίηση από όλους μας πως δεν θα βγούμε ποτέ από το χώμα, εκτός αν το αποφασίσουμε πραγματικά. Όχι με παχιά λόγια και εθνικές ονειρώξεις αλλά με αλληλεγγύη, έργα και λαϊκές επιτακτικές διεκδικήσεις. Αφού πρώτα καταλάβουμε πως δεν υπάρχει πια το παραμύθι της «μεσαίας τάξης» στην Ελλάδα και πως όλοι είμαστε στο ίδιο, χαμηλό κοινωνικό επίπεδο και απέναντι μας είναι μόνο η ομάδα των ολιγαρχών που μας κυβερνά και μας κοροϊδεύει ανοιχτά, μαζί με τις μαριονέτες τους.

Πηγές

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1,2

Υπουργείο Ενέργειας - Ευελιξία

The insider  Τρία χρόνια από την ίδρυση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας

e-nomothesia

Εφημερίδα των Συντακτών. Οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ ξανάρχονται