Είναι  700 ετών

Φορτωμένη μνήμες αιώνων , γέρνει τα  κλαδιά της κ σχεδόν φιλά με ευγνωμοσύνη τη γη που την έθρεψε.

Άλλα κλαδιά υψώνονται προς τον ουρανό σαν δέηση στο άπειρο.

Ένας κορμός με περίμετρο 9 μέτρων κάνει αυτή τη θεία ένωση ουρανού και γης.

Η κόμη της έχει εμβαδόν 706 τμ και η σκιά της δείχνει να μην χωρά στη γη.

Δρυς…

Το ιερό δέντρο του Δία και των αρχαίων Μακεδόνων, το μαντικό δέντρο του μαντείου των Δελφών , το χρυσό στεφάνι του Φιλίππου Β’ .

Μέσα της γεννήθηκε και μεγαλώνει η Βάλανις, μια Αμαδρυάδα νύμφη, κόρη του Όξυλου του πνεύματος του δάσους.

Κάπως έτσι οι άνθρωποι συνδέονταν με τον φυσικό πλούτο γύρω τους.

Έπλεκαν μύθους για να τα τιμήσουν , έφτιαχναν ταφικά κτερίσματα στο σχήμα των κλαδιών τους, έκαναν τελετές μαντείας με τη βοήθειά τους .

Τα δέντρα ήταν μέρος της φυσικής και της πνευματικής ζωής τους.

Καθένα είχε τη δική του υπόσταση, τις δικές του ιδιότητες .

Αναγνώριζαν τη ζωή μέσα τους ,τη σέβονταν και την τιμούσαν.

Κάπως έτσι σώθηκε η Βελανιδιά της Ραφήνας

Στέκει μόλις λίγα μέτρα μακρυά από την οδό Φλέμινγκ, τον κεντρικό δρόμο της Ραφήνας. Αμέτρητα  αυτοκίνητα περνούν με βιαστικούς, κουρασμένους οδηγούς που αποβιβάστηκαν στο λιμάνι, χωρίς να ξέρουν ότι δίπλα τους υπάρχει ένα Θαύμα της Φύσης.

Το  Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων κατόπιν αυτοψίας έγραψε «βρεθήκαμε προ εκπλήξεως  για το μέγεθος και τη μορφολογία του εν λόγου δέντρου»  και ανέφερε ότι  συνδέεται με σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής. 

Για να καταλάβουμε τι σημαίνουν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της, μπορούμε να τα συγκρίνουμε με αυτά ενός από τα αρχαιότερα δέντρα της Ελλάδας και της Ευρώπης. Μία δρυ που ζει στη Δεσκάτη Γρεβενών 1.300 χρόνων και έχει χαρακτηριστεί μνημείο της Φύσης.

Η δρυς της Δεσκάτης έχει διάμετρο 2,25 μέτρα (Δρυς Ραφήνας 2,90) και η περίμετρος του κορμού της, στο ύψος του στηθαίου, είναι 7,06 μέτρα (Δρυς Ραφήνας 9,10)

Η βασιλική Δρυς της Ραφήνας είναι ένα  θαύμα της φύσης σε μια περιοχή που αλλάζει  ραγδαία. Σε ένα δρόμο που θα ανακατασκευαστεί, σε ένα αστικό τοπίο που μεταμορφώνεται ταχύτατα.

Το Υπουργείο Πολιτισμού την χαρακτήρισε μνημείο Πολιτισμού, αλλά αυτό δεν επαρκεί.

Από το 2015 έχει ξεκινήσει προσπάθεια να χαρακτηριστεί προστατευόμενο Μνημείο της Φύσης ώστε να τεθεί σε ειδικό καθεστώς προστασίας.

Πολλές δημοτικές αρχές έστειλαν αίτημα στο υπουργείο. Το 2020 εστάλη ένα ολοκληρωμένο αίτημα με τις απαιτούμενες μελέτες από την τότε Δημοτική αρχή. Πρόσφατα επανεστάλη νέο αίτημα από την τωρινή δημοτική αρχή. Αλλά και ενεργοί πολίτες έχουν ασχοληθεί με τη διάσωση του μοναδικού αυτού δέντρου, κάνοντας παράλληλες κινήσεις. Το 2020 ομάδα ενεργών πολιτών, υπέβαλλε αίτημα προς τη Δ/νση Δασών Ανατολικής Αττικής, για την επίσημη αναγνώριση του δέντρου, ως διατηρητέο μνημείο της Φύσης. Και οι προσπάθειές τους συνεχίζονται όλα αυτά τα χρόνια.

Κανένα μέχρι στιγμής αίτημα δεν ευοδώθηκε, καθώς η διαδικασία αξιολόγησης έμενε ημιτελής. Τα περιθώρια όμως στενεύουν Το τελευταίο αίτημα της δημοτικής αρχής δεν έχει ακόμα περάσει από επιτροπή αλλά βρίσκεται στην τελική ευθεία.

Καλούμε όλους τους τοπικούς φορείς αλλά και όσους πολίτες πιστεύουν ότι μπορούν , να βοηθήσουν.

(Στοιχεία επικοινωνίας Μαρία Νάτση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. )

Σας ευχαριστούμε όλους εκ των προτέρων

Το μητρώο των ελληνιών δέντρων αποτελεί καταγραφή ιδιαίτερων και αξιοσημείωτων δέντρων της Ελλάδας. Όπως αναφέρουν οι "Φίλοι των εθνικών πάρκων", η οργάνωση η οποία ανέλαβε να εκπονήσει το μητρώο, σκοπός του είναι "να ενημερώνονται οι πολίτες και οι αρμόδιες αρχές για την αξία των δέντρων και να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία τους".

Από το 2024 και με αύξοντα αριθμο 52, στο μητρώο εντάχθηκε και η βελανιδιά της Ραφήνας, ένα μεγάλης ηλικίας, αξιοσημείωτο δέντρο. Για τη βελανιδιά αυτή είχε συνταχθεί το 2019 Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη, από δασολόγο, βιολόγο και χημικό, κατοίκους του δήμου Ραφήνας Πικερμίου  (και κατατέθηκε το 2020 με ΑΠ 2743/22-6-2020) κατά την εγκύκλιο 91088/2072/7-6-06 της Γενικής Διεύθυνσης Δασών, για την ένταξη της στα προστατευόμενα μνημεία της Φϋσης. 

Οι υπηρεσίες απάντησαν το 2023(!) πως ήθελαν και τοπογραφική αποτύπωση του χώρου του δέντρου, σφραγισμένη από τοπογράφο ενώ ήδη είχαν τα πλήρη στοιχεία και την ακριβή του θέση, μαζί με την επισήμανση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της περιοχής, ακόμα και κτηματολογικά δεδομένα καθώς και σχέδια διερχόμενων δικτύων Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας (ΟΚΩ). Όλα συνέτειναν στο ότι δεν υπήρχε διάθεση από τις υπηρεσίες να ασχοληθούν με το θέμα, πράγμα που έγινε πιο ξεκάθαρο μετά και την ένταξη του δέντρου στο μητρώο ελληνικών δέντρων, το 2024 από τους Φίλους των εθνικών πάρκων, στο πλαίσιο υλοποίησης προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το Πράσινο Ταμείο που είχε σκοπό όπως είδαμε "να ενημερώνονται οι πολίτες και οι αρμόδιες αρχές για την αξία των δέντρων και να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία τους"

Η βελανιδιά της Ραφήνας. Λήψη Drone Μάιος 2023

Screenshot του α/α 52 του μητρώου ελληνικών δέντρων (βλ. και το σχετικό link πιο πάνω). Η βελανιδιά της Ραφήνας

Πόσο θα περιμένει αυτό το μοναδικό δέντρο των 700+ ετών την υπαγωγή του σε καθεστώς προστασίας; Το πιο πιθανό είναι αυτή η ένταξη να μη γίνει ποτέ αφού δήμος και υπηρεσίες μάλλον το θεωρούν "ενοχλητικό" και εμπόδιο στη σχεδιαζόμενη εντατική πολεοδόμηση της ανατολικής Αττικής και ειδικά της Ραφήνας και της πεδιάδας των Σπάτων

Από το 2020, όταν δημότες υπέβαλλαν αίτημα ένταξης της βελανιδιάς της Ραφήνας, στον κατάλογο των διατηρητέων μνημείων της Φύσης, ένας λαβύρινθος διαδικασιών έχει καταπιεί και αυτήν ακόμα τη διαδικασία του χαρακτηρισμού, με αιχμή την αδυναμία (;) ή την ανικανότητα των φορέων να εξετάσουν και να ανταποκριθούν σε ένα απολύτως δίκαιο αίτημα. Ένα δέντρο 700 και πλέον ετών, το οποίο επιβιώνει ως εκ θαύματος στα όρια του πιο εχθρικού προς τα δέντρα και τη Φύση γενικότερα, δήμου, βρίσκεται εκτός της κρατικής μέριμνας λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών.

Τι και αν συντάχθηκε μελέτη από ειδικούς επιστήμονες (δασολόγο, χημικό και βιολόγο) σύμφωνα με τα οριζόμενα από την τότε ισχύουσα νομοθεσία, κανένας φορέας δεν προώθησε τη διαδικασία, ως όφειλε και πολύ περισσότερο δεν συνέδραμε προκειμένου να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες. Έτσι το θέμα παραμένει βαλτωμένο και φυσικά ο φόβος για κάποια "αναπτυξιακή παρέμβαση" από πλευράς δήμου, περιφέρειας ή υπουργείου στην περιοχή, παραμένει ενεργός. Ειδικά από πλευράς δήμου και ενδεχόμενων ενεργειών του, ο φόβος της καταστροφής του υπεραιωνόβιου δέντρου, είναι μεγαλύτερος.

Εκεί που όλα έδειχναν πως τίποτα δεν επρόκειτο να προχωρήσει, μία ελπίδα γεννήθηκε. Δημοσιεύτηκε η απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δασών και του Γενικού Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων για τη σύσταση και συγκρότηση επιτροπής για τον καθορισμό των εξειδικευμένων κριτηρίων βάσει των οποίων δύνανται να χαρακτηριστούν αιωνόβια – υπεραιωνόβια δέντρα ως μνημεία της φύσης 

Η υπό σύσταση Επιτροπή θα αποτελείται από:

Δύο (2) εκπροσώπους του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) με τους αναπληρωτές τους, ένας (1) εκ των οποίων ορίζεται ως Πρόεδρος της επιτροπής,
έναν (1) εκπρόσωπο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ), με τον αναπληρωτή του.
Γραμματέας της επιτροπής ορίζεται, με τον αναπληρωτή του, υπάλληλος της Δ/νσης Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος & Βιοποικιλότητας του ΥΠΕΝ.

Βέβαια η απόφαση που έχει όλες τις δυνατότητες να προωθήσει τον χαρακτηρισμό της Βελανιδιάς της Ραφήνας ως διατηητέο μνημείο της Φύσης, περιέχει τα απαισιόδοξα σημεία της.

1. Το αίτημα ένταξης κάθε δέντρου που εξετάζει η επιτροπή πρέπει να έχει υποβληθεί από δημόσιους φορείς και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Για τη Βελανιδιά της Ραφήνας και οι δημόσιοι φορείς και ο οικείος ΟΤΑ έχουν αποδειχθεί, χρόνια τώρα ανεπαρκείς, επιδεικνύοντας χαρακτηριστική -έως ύποπτη- αδράνεια

2. Εφόσον αποφασίσει η επιτροπή για τα κριτήρια ένταξης, τα προωθεί  μαζί με σχετική εισήγηση προς το αρμόδιο όργανο του ΥΠΕΝ για την έκδοση σχετικής απόφασης. Όμως επίσης, το "αρμόδιο όργανο του ΥΠΕΝ" για την περίπτωση της  Βελανιδιάς της Ραφήνας, έχει επιδείξει την ίδια ανεπάρκεια με εκείνους που είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον της υποβολής σχετικού αιτήματος.

Ο καιρός θα δείξει, αλλά πιστεύουμε πως επειδή πρόκειται για ολοκαίνουργια απόφαση των δύο γενικών γραμματέων, οι υπηρεσιακοί φορείς θα επιδείξουν ζέση για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Απομένει να δούμε αν την ίδια ζέση θα επιδείξουν οι "δημόσιοι φορείς" (λέγε με δασαρχείο Πεντέλης) και ο οικείος ΟΤΑ (εδώ μάλλον γελάνε). Άλλωστε ο οικείος ΟΤΑ επέδειξε καταστροφική διάθεση, μόλις πρόσφατα, όταν υποστήριξε δράση καταστροφής του καμένου ανατολικού Πεντελικού με την εισβολή ορδών "εθελοντών αναδασωτών" μέσα στις φρεσκοκαμένες εκτάσεις, παραβιάζοντας κάθε επιστημονική οδηγία και κάθε αναδασωτική εμπειρία, στο όνομα της προεκλογικής του "προβολής".

Ακολουθεί η απόφαση των δύο γραμματέων, όπως δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια με ΑΔΑ 9ΡΣ54653Π8-ΦΓΥ

Μια βελανιδιά που έζησε ως νεαρό αρτίφυτρο την κατάκτηση της Αττικής από τους Φράγκους  (1205 μΧ) της Δ’  Σταυροφορίας (1204 μ.Χ), έζησε την άφιξη των διωκόμενων  Αθηναίων την εποχή του Χασεκή, έζησε και την άφιξη των προσφύγων από τη Μ. Ασία.

Έζησε την παραθεριστική ανάπτυξη των δεκαετιών του 1950, του 1960, του 1970.

Έζησε και την κατασκευή ασφαλτοδρόμων, το διαρκές πήγαινε και έλα των λεωφορείων και τα σύγχρονα μποτιλιαρίσματα των αναχωρούντων ή άρτι αφιχθέντων, προς και από το λιμάνι της Ραφήνας.

Μία υπεραιωνόβια βελανιδιά που σήμερα ζει και την επικρεμάμενη απειλή για την ίδια και τη φυσιογνωμία του τόπου. Την απειλή της άμετρης και ισοπεδωτικής «ανάπτυξης» των ολίγων εις βάρος των πολλών (και της ίδιας βέβαια). Της μοναδικής ανάπτυξης που επαναλαμβάνεται στον τόπο. Της μη βιώσιμης. Της ακραία καταναλωτικής και σπάταλης σε ζωή, σε περιβάλλον και σε μέλλον.

Ας δούμε όμως το θαυμαστό αυτό δέντρο που στέκεται στην άκρη του δρόμου που οδηγεί στη Ραφήνα, με τρόπο τέτοιο που θα έλεγε κανείς πως βλέπει αυτόν τον γίγαντα να κλίνει το κεφάλι του από συστολή και ευγένεια, για να περάσουν τα αφεντικά του τόπου του,  με τα οχήματα τους, από μπροστά του.