Ή ελληνική εξωτερική πολιτική δεν ήταν ποτέ ούτε σοβαρή ούτε ανεξάρτητη. Αυτό το ξέρουμε καλά όλοι και αν ακόμα δεν το ξέρουμε, το υποψιαζόμασταν πάντα. Το ξέρουν ακόμα και όσοι αισθάνονται εθνικά υπερήφανοι αλλά και όσοι δεν μπορούν να συμμεριστούν αυτό το αίσθημα υπερηφάνειας, αντιλαμβανόμενοι τον χαρακτήρα του προτεκτοράτου που έχει η Ελλάδα, από τη γέννηση της κιόλας.

Τέλος πάντων, η ελληνική εξωτερική πολιτική γνώρισε μέρες δόξας (αλλά και μέρες καταστροφής) μέσα στο πρώτο τέταρτο του αιώνα. Οι λαμπρές της ημέρες ήρθαν μετά από το τέλος του διχασμού μεταξύ των οπαδών του Ελ. Βενιζέλου και εκείνων του Κωνσταντίνου Α’, με βασική αιτία  τη συμμετοχή ή όχι,  της Ελλάδας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Στην πραγματικότητα η Ιστορία είχε λάβει ήδη την απόφαση της, ερήμην της χώρας και του λαού της. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι είχαν ήδη εντάξει την Ελλάδα σε στρατόπεδο. Εκείνο των δυτικών εθνικών κρατών, οι οποίες τώρα ήταν οι Σύμμαχοι της Αντάντ. Οι Βούλγαροι και οι Τούρκοι από την άλλη, βρίσκονταν στο πλευρό των κεντροευρωπαϊκών αυτοκρατοριών. Επιπλέον υπήρχε το Ελληνοσερβικό σύμφωνο για κοινή αμυντικό δόγμα απέναντι στην Βουλγαρία, η οποία είχε βλέψεις έναντι και των δύο χωρών και τώρα είχε βγει στον πόλεμο στο πλάι των κεντροευρωπαίων. Αυτό έμοιαζε με την ευκαιρία που ήθελε ο Βενιζέλος προκειμένου να προκαλέσει την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο και στο πλευρό της Αντάντ, με την πρόσκληση μεγάλης συμμαχικής στρατιωτικής δύναμης στη Θεσσαλονίκη.

Ο Κωνσταντίνος σε συνεχή και αγχωμένη επικοινωνία με τις αυτοκρατορίες (των οποίων σύμμαχος ήταν και η νεκροζώντανη Οθωμανική) επεδίωκε την ουδετερότητα της χώρας, η οποία πρακτικά αποτελούσε δήλωση συμμαχίας με τις αυτοκρατορίες. Παράλληλα δεν διανοείτο καν να βγει σε πόλεμο εναντίον της Αντάντ. Βρισκόταν μετέωρος, πράγμα που δείχνει και το έλλειμμα του σε πολιτικό αισθητήριο και κυρίως σε δυνατότητα ανάλυσης της κατάστασης.

Ο Βενιζέλος πάλι, προβλέποντας έξυπνα τη νίκη των Συμμάχων, ήθελε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, προκειμένου να αποκομίσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη, όντας με το πλευρό των νικητών. Ήταν τζόγος; Όχι και τόσο, αφού οι κεντροευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν ήδη γερασμένες και σε καθοδική πορεία, αντίθετα, με του Συμμάχους που οι χώρες τους ήκμαζαν. Στρατιωτικά και πολιτικά και διαδραμάτιζαν τον κεντρικότερο ρόλο στην Ευρώπη.

Οι Έλληνες στην Πόλη

Ο Βενιζέλος ήταν σίγουρος πως ειδικά οι Γάλλοι, ήταν η σωστή επιλογή. Ούτε οι Άγγλοι ούτε οι Ιταλοί. Η σωστή πολιτική επιλογή του Βενιζέλου κατέληξε με τον ελληνικό στρατό να προελαύνει στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης, το φθινόπωρο του 1918, αφού ήδη από τον Μάιο, ο ελληνικός στρατός,  έχει κατανικήσει Τούρκους και Βουλγάρους, αναγκάζοντας τους σε συνθηκολόγηση. Βέβαια ο ελληνικός στρατός δεν είναι και τόσο «ελληνικός» αφού έχει τεθεί υπό γαλλική διοίκηση. Αλλά τελικά αυτό δεν κατεγράφη στην ελληνική συλλογική, ιστορική μνήμη.

Με τον ελληνικό στρατό έξω από την Πόλη, ο Βενιζέλος γίνεται ο «ξεμαρμαρωμένος συνεχιστής του Βυζαντίου» και η «Μεγάλη Ιδέα» μοιάζει να βρίσκεται κοντά στην πραγματοποίηση της.  Πρόκειται για μία οφθαλμαπάτη, η οποία παρασέρνει τον λαό που έχει υποφέρει από τους συνεχείς πολέμους. Ήδη από το μαύρο 1896 της μεγάλης ήττας σε έναν επιπόλαιο πόλεμο και από τους μεταγενέστερους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι τη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, ο λαός υποφέρει.  Έχει υποφέρει τα πάνδεινα και γι’ αυτό στον διχασμό, η επιλογή του μετέωρου Κωνσταντίνου για ουδετερότητα, βρήκε πρόσφορο έδαφος. Ο άλλος λόγος ήταν πως στον αιώνιο διχασμό μεταξύ παλιάς και νέας Ελλάδας, η παλιά Ελλάδα ήταν ανέκαθεν φιλοβασιλική. Είναι αυτές οι ανόητες και ανούσιες παραδόσεις που τροφοδοτούν πολύ συχνά τον φανατισμό και ακολούθως τον παραλογισμό.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο τέλος του Α’ παγκοσμίου πολέμου (που δεν ήταν παγκόσμιος αλλά ξεκαθάρισμα λογαριασμών μέσω του πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας) και ο ελληνικός στρατός βρίσκεται στην Πόλη. Ο αφοσιωμένος και πιστός σύμμαχος των Γάλλων, ο Βενιζέλος τα έχει καταφέρει. Εδώ όμως πρέπει να σημειώσουμε και μία σημαντική επιτυχία και διάκριση του Βενιζέλου. Εκπροσωπεί στις συνδιασκέψεις που θα ακολουθήσουν, για το μοίρασμα της «λείας», τους  Συμμάχους και όχι μόνο την Ελλάδα. Αυτό το κέρδισε με την οξυδέρκεια του και τον πολιτικό του νου, που ακτινοβολούσε σε όλη την Ευρώπη. Μαζί του κερδίζει φυσικά και η Ελλάδα. Με τη συνθήκη του Νεϊγύ (27/11/1919) οι ηττημένοι Βούλγαροι παραιτούνται από τις βλέψεις που είχαν σε ανατολική και δυτική Θράκη, περιοχές οι οποίες τώρα μπαίνουν στην κυριότητα των Ελλήνων. Οι βουλγαρικοί πληθυσμοί που κατοικούσαν σε αυτές τις περιοχές αρχίζουν να μετακινούνται προς την Βουλγαρία. Οι τούρκικοι πληθυσμοί όμως δεν μετακινούνται αφού οι κοινότητες Ελλήνων και Τούρκων ήταν ομογενοποιημένες σε υψηλό βαθμό (αυτό εξηγεί άλλωστε και γιατί δεν μετακινήθηκαν αυτοβούλως ούτε οι ελληνικοί πληθυσμοί αντίστοιχα).

Όλα τα παραπάνω, τα σχετικά με τους βαλκάνιους λαούς της νεκρής αυτοκρατορίας δεν ήταν παρά στοιχεία  και στιγμιότυπα του ευρύτερου ζητήματος, το οποίο αποκλήθηκε «Ανατολικό ζήτημα». Πρόκειται για το ζήτημα που αφορούσε την κατανομή των εδαφών της νεκρής Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στους λαούς και τις εθνότητες που τα κατοικούσαν, πριν την κατάληψη τους από τους Οθωμανούς.

Όπως είδαμε, οι Βούλγαροι παραιτήθηκαν από τις βλέψεις που είχαν στις περιοχές της Θράκης, υπογράφοντας τη συνθήκη του Νεϊγύ. Οι Τούρκοι πάλι, όχι.  Προσπαθούν να κρατήσουν τμήματα της ανατολικής Θράκης, τουλάχιστον. Ο Βενιζέλος μετά από άδεια των Συμμάχων, στέλνει στρατό στην ανατολική Θράκη, ο οποίος συντρίβει τους Τούρκους του Τζαφέρ Ταγιάρ και η υπόθεση κλείνει προσωρινά, αλλά χωρίς αποδοχή και υπογραφή από τους Τούρκους της σχετικής συνθήκης.

Ο Τζαφέρ Ταγιάρ

 Οι Έλληνες λοιπόν έχουν στην κυριότητα τους τη Θράκη και βρίσκονται και στην Πόλη. Είναι η αμοιβή της συμμάχο Ελλάδας, που μάλιστα συμμετείχε και στην αποστολή εκστρατευτικού σώματος στην Ουκρανία για να «πολεμήσει τους μπολσεβίκους». Τόσο καλή συμμαχος. Ο Βενιζέλος βρίσκεται στα ουράνια (ίσως αυτό να προκάλεσε και την πρώτη απόπειρα δολοφονίας του στο Παρίσι δείχνοντας σε συμμάχους και εχθρούς πως οι νεοέλληνες είναι τελικά βάρβαροι, κάπηλοι του ονόματος ενός αρχαίου λαού).

Παρά τις νίκες και τις προσαρτήσεις εδαφών, ο Βενιζέλος δεν φροντίζει να ξεκαθαρίσει στον λαό ένα βασικό  πράγμα. Πως οι Έλληνες βρέθηκαν στην Πόλη, όχι ως κυρίαρχοι (όπως στη Θράκη) αλλά ως σύμμαχοι των αληθινών κυρίαρχων και τρόπον τινά, ως τοποτηρητές. Ο τελικός λόγος για την κυριότητα της Πόλης δεν άνηκε στους Έλληνες, όπως άφρονες και βιαστικοί λαοπλάνοι φρόντισαν να παγιώσουν στο στη συλλογική συνείδηση. Ο τελικός λόγος άνηκε στους Γάλλους και αυτοί θα αποφάσιζαν τι θα γινόταν τελικά και εφόσον είχε ήδη ανατείλει η πολιτική και στρατιωτική ευφυΐα του Κεμάλ, ήταν εξαιρετικά αμφίβολο το τι θα αποφάσιζαν.

Την ίδια περίοδο ο μέχρι εκείνη τη στιγμή, πιστός συνεργάτης και σύμμαχος των Γάλλων, ο Βενιζέλος θα κάνει το λάθος και θα «ακούσει» τον «άλλο σύμμαχο» την Αγγλία, η οποία ήθελε να βάλει πρώτη τοποτηρητή στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής. Και από εκεί ξεκινούν τα μεγάλα λάθη αλλά αυτά θα τα δούμε στην επόμενη χρονικά φάση της εκστρατείας. Στη φάση που οι Έλληνες βρίσκονται -εκτός από την Πόλη- και στη Σμύρνη (Μάιος του 1920).

Πηγές:

1.  «Η ντροπή του εθνικού διχασμού». Μηχανή του Χρόνου.
2. ↑ Η βουλγαρική εισβολή στην Ανατ. Μακεδονία -του Ιακωβου Μιχαηλιδη, εφημερίδα Καθημερινή 25.09.2011
3. Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους (1830-2974) εκδόσεις 21ου