«Αλλάξανε οι καιροί και τα ήθη». Με αυτή την ανακοίνωση ένας επιχειρηματίας αποχαιρετά την πελατεία του στο κέντρο της Αθήνας, δηλώνοντας με τον τρόπο του το τέλος μιας εποχής. Το κατάστημα αυτό, ένα καφεκοπτείο, ήταν μια ιστορική οικογενειακή επιχείρηση. Όπως αναφέρει ο άνθρωπος που ανέβασε τη φωτογραφία στο διαδίκτυο – έχουν περάσει πλέον μερικοί μήνες από τότε και η πηγή της φωτογραφίας πλέον μας διαφεύγει ώστε να της αποδώσουμε τα εύσημα -  στην ίδια περιοχή έχει κλείσει ήδη ένας φούρνος και ένα κρεοπωλείο. Την ίδια στιγμή,  στην ίδια περιοχή, εκτινάσσεται εκρηκτικά η  αγορά ακινήτων, κυρίως για τουριστική εκμετάλλευση. Ισόγεια καταστήματα μετατρέπονται σε  σύγχρονα διαμερίσματα και η οικονομία του μικρόκοσμου της γειτονιάς διαλύεται. Καταστήματα που σχετίζονταν με την καθημερινότητα του κατοίκου κλείνουν και στη θέση τους ανοίγουν καφέ, μπαρ, σουβλατζίδικα, εστιατόρια, προορισμένα για τον επισκέπτη και τον τουρίστα. Η πόλη, από ζωντανό κύτταρο, μετατρέπεται σε απέραντο ξενοδοχείο και θεματικό πάρκο για τους τουρίστες με όλες τις παράπλευρες συνέπειες με κυριότερη από αυτές την εκδίωξη των παλιών κατοίκων της που δεν μπορούν πλέον να συμβαδίσουν με τα νέα δεδομένα, κυρίως οικονομικά, αλλά όχι μόνο

Αυτό, στο σύγχρονο λεξιλόγιο του άκρατου καπιταλισμού και της αλόγιστης ανάπτυξης με κάθε κόστος, αποκαλείται gentrification (εξευγενισμός). Ο “εξευγενισμός” χαρακτηρίζεται από την επιθετική αγορά και ανακαίνιση κατοικιών και καταστημάτων σε υποβαθμισμένες αστικές γειτονιές. Οι αγοραστές μπορεί να είναι και ιδιώτες, συνήθως όμως είναι επενδυτικές εταιρείες που στοχεύουν βέβαια στο κέρδος. Η συνοικία αναβαθμίζεται και αυτό μπορεί να ακούγεται καλό σε ένα πρώτο άκουσμα, είναι καλό όμως μόνο για όσους μπορούν να αντέξουν τις αναπόφευκτες αυξήσεις των ενοικίων. Και αυτοί δεν είναι σίγουρα πολλοί από τους παλιούς κατοίκους των περιοχών αυτών, οι οποίοι σιγά σιγά εκ των πραγμάτων ωθούνται προς την έξοδο και την αναζήτηση άλλων φτηνότερων  περιοχών. Τη θέση τους θα πάρουν ανερχόμενες οικονομικές τάξεις που έλκονται από τη λάμψη και την γκλαμουριά που αποκτά η περιοχή και που δεν έχουν σχέση με την ιστορία και τον παλμό της. Αλλά και τουρίστες που θα φιλοξενηθούν στα ολοένα και επεκτεινόμενα διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb). Στην ουσία πρόκειται για εισβολή της μεσαίας τάξης, που κατοικούσε στα προάστια, στο κέντρο της Αθήνας αλλά και για εισβολή τουριστών. Η περιοχή θα αποχρωματιστεί απουσία των κυττάρων της που της έδιναν ζωή, θα μετατραπεί σε τουριστικό προϊόν προς κατανάλωση, θα ξεζουμιστεί και πολύ πιθανό σύντομα θα εγκαταλειφθεί για χάρη κάποιας άλλης περιοχής, που θα φαντάζει ως η νέα ευκαιρία για επένδυση. Και κάπως έτσι μια πόλη δεν αποκτά ποτέ ταυτότητα

Φαίνεται πως ο καπιταλισμός μόνο δύο καταστάσεις γνωρίζει. Ή την εγκατάλειψη  ολόκληρων περιοχών και την αναπόφευκτη παράδοσή τους στη βρωμιά και στην παρανομία ή τον “εξευγενισμό” για τους έχοντες. Τρίτη λύση για αξιοπρεπή διαβίωση για όλους, φαίνεται πως δεν διαθέτει

Μια από τις πρώτες περιοχές της Αθήνας που υπέστη τον “εξευγενισμό”, ήδη από τη δεκαετία 1990-2000, είναι το Μεταξουργείο. Οι αναπλάσεις που έγιναν στην Αθήνα, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, περιέλαβαν και την παραμελημένη έως τότε συνοικία του Μεταξουργείου. Οι πεζοδρομήσεις και οι πλατείες της περιοχής προέρχονται από εκείνη την περίοδο. Μέχρι τότε, η περιοχή ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένη έπειτα από την αποβιομηχάνισή της, ενώ παράλληλα ήταν στιγματισμένη  ως κακόφημη από τους οίκους ανοχής και τις πιάτσες ναρκωτικών. Ο “εξευγενισμός” έφερε έντονο ενδιαφέρον στην περιοχή για τα επενδυτικά κοράκια, καθώς υπήρχε άφθονο ανεκμετάλλευτο κτιριακό απόθεμα. Είναι χαρακτηριστικό πως μία εταιρεία μόνο, η Ολίαρος Α.Ε, αγόρασε δεκάδες ακίνητα σε Κεραμεικό και Μεταξουργείο

Ήρθε όμως η Κρίση των Μνημονίων και τα σχέδια αναμόρφωσης πήραν αναβολή. Αποτέλεσμα αυτού, μέσα ακριβώς στα χρόνια της αβεβαιότητας και της οικονομικής δυσπραγίας, το Μεταξουργείο να ζήσει μία πρωτοφανή άνθιση. Τα αναπόφευκτα χαμηλά ενοίκια έφεραν θέατρα και χώρους τέχνης. Εναλλακτικά μπαρ και καφενεία άνοιγαν το ένα μετά το άλλο, ενώ στα άδεια οικήματα έκαναν την εμφάνισή τους συνελεύσεις και πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, όπως ο «Άλλος Άνθρωπος» για τη διανομή φαγητού.

Παράλληλα  όμως με τις κινήσεις αυτές, οι αγοραπωλησίες των ακινήτων δε σταμάτησαν, καθώς οι χαμηλές τιμές εξακολουθούσαν να προσελκύουν τα επενδυτικά κοράκια που ήξεραν πως αργά ή γρήγορα το χρηματιστήριο των ακινήτων θα ανέκαμπτε. Η παρουσία δε όλων αυτών των νέων δραστηριοτήτων, ήταν βέβαιο πως θα έδινε προστιθέμενη αξία στην περιοχή. Οι αγοραπωλησίες που συντελέστηκαν εκείνη την περίοδο στο Μεταξουργείο και στον Κεραμεικό ήταν σαρωτικές

Αυτή τη στιγμή, στον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο είναι διαθέσιμες εκατοντάδες  βραχυχρόνιες μισθώσεις (Airbnb), με την πλειονότητά τους να ανήκει σε ιδιοκτήτες που διαχειρίζονται πολλές μονάδες ως επιχείρηση. Παράλληλα, τα διαμερίσματα που διατίθενται για μακροχρόνια ενοικίαση είναι πολύ λιγότερα, με αποτέλεσμα το ύψος του ενοικίου να είναι απαγορευτικό για το μέσο πολίτη. Πολλά νέα άτομα που είχαν νοικιάσει σπίτια στην περιοχή την εποχή των χαμηλών μισθώσεων, έχουν αναγκαστεί να φύγουν. Όπως διαβάζουμε από σχετικό ρεπορτάζ του oneman, ένα από αυτά τα άτομα που ακόμη μένει στην περιοχή είναι η Χριστίνα: «Περίπου 200 άτομα πρέπει να έχουμε απομείνει σήμερα με παλιά συμβόλαια στην περιοχή. Και όλοι μας είχαμε έρθει επειδή ήμασταν χαμηλόμισθοι και ψάχναμε φθηνά ενοίκια – 200 με 250 €. Έχουν εξαφανιστεί αυτά τα νούμερα»

Αναφέρει ακόμη το παράδειγμα της οδού Πλαταιών, η οποία έχει εξαγοραστεί στο σύνολό της, από το πρώτο μέχρι το τελευταίο σπίτι, από την επενδυτική εταιρεία «Πλαταιών ΑΕ». Αλλά και το παράδειγμα της κοινωνικής κουζίνας «Άλλος Άνθρωπος», που μέσα στην τελευταία δεκαετία έχει αναγκαστεί να μεταφερθεί τρεις φορές από την έδρα του, εξαιτίας της συνεχούς αύξησης των ενοικίων

Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το Μεταξουργείο και τον Κεραμεικό. Αφορά και άλλες περιοχές, όπως το Γκάζι, το Κουκάκι, το Παγκράτι, τα Πετράλωνα. Ακόμη και η Κυψέλη που έδειχνε ότι αντιστέκεται, πολιορκείται από τον εξευγενισμό. Ήδη, έχει πανάκριβα ενοίκια. Αυτό που φαίνεται να σώζει την ιστορική συνοικία από τον αποχρωματισμό, είναι αυτή ακριβώς η ιστορία της και το ένδοξο παρελθόν της και η συνεχής κατοίκησή της από τρεις συνεχόμενες γενιές. Ο “εξευγενισμός” όμως που την πολιορκεί, την καθιστά όλο και πιο απαγορευτική για όσους θέλουν να νοικιάσουν σπίτι σε αυτήν

Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας Πειραιώς, από την ελληνική αγορά ακινήτων λείπουν 212.000 κατοικίες. Βασική αιτία είναι η διάθεση 170.000 κατοικιών σε πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης (Αirbnb) και αυτός είναι και ο βασικός λόγος της εκτόξευσης των ενοικίων.

Ήδη, οι πρώτες αντιδράσεις των κατοίκων έχουν αρχίσει να καταγράφονται. Πριν από λίγες ημέρες, στις αρχές του Απριλίου, πλήθος πολιτών και συλλογικοτήτων, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της νεοσύστατης πρωτοβουλίας «Γειτονιές για το δικαίωμα στη στέγη», στο πλαίσιο της εβδομάδας για την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Δράσης για το δικαίωμα στη Στέγη και την Πόλη, προχώρησε σε συγκέντρωση και διαμαρτυρία

Η κινητοποίηση ξεκίνησε με συγκέντρωση στο Θησείο και συνεχίστηκε με πορεία στο υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών στο Σύνταγμα μέσω της Σταδίου με βασικό σύνθημα : «Την πόλη μας θα πάρουμε απ' τους επενδυτές, αντίσταση θα κάνουμε σε όλες τις γειτονιές»

Οι διαδηλωτές κατήγγειλαν την απουσία μέριμνας για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, τη ραγδαία αύξηση των ενοικίων και του κόστους ζωής, αλλά και την  τουριστικοποίηση σε κεντρικές περιοχές της πόλης

Ως λύση προτείνουν το πλαφόν στα ενοίκια, το φρένο στο Airbnb, την απαγόρευση των πλειστηριασμών και των εξώσεων, την κατάργηση του προγράμματος της golden visa, όπως επίσης τη λήψη μέτρων για δημόσια, οικονομικά προσιτή και αξιοπρεπή κοινωνική κατοικία

Η ζωή αλλάζει, έγραψε ο Διονύσης Σαββόπουλος, δίχως να κοιτάζει τη δικιά σου μελαγχολία. Στην περίπτωση αυτή όμως, δεν πρόκειται μόνο για μελαγχολία, είναι και θέμα επιβίωσης

Πηγές:

https://www.oneman.gr/onecity/urban/pigame-kai-thrinisame-stin-kideia-tou-metaxourgeiou/

https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/428618_tin-poli-mas-tha-paroyme-ap-toys-ependytes-antistasi-tha-kanoyme-se-oles-tis

https://www.kathimerini.gr/economy/562860070/leipoyn-212-000-akinita-apo-tin-agora/

https://www.reader.gr/ellada/517165_ti-einai-telika-gentrification-kai-poso-antehei-i-athina