Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο ΚακόΗ δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία τον Οκτώβριο του 2017 ήταν η κατάληξη 48 αγωγών SLAPP που είχε δεχθεί από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες, επειδή είχε αποκαλύψει κύκλωμα ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Ήταν 3 το μεσημέρι. της 16ης Οκτωβρίου 2017, όταν η ερευνήτρια δημοσιογράφος Δάφνη Καρουάνα Γκαλιζία δολοφονήθηκε κοντά στο σπίτι της στην Μπιντνίζα. Το νοικιασμένο Peugeot 108 της, ήταν παγιδευμένο και εξερράγη. Η μεγάλη έκρηξη σκόρπισε το αυτοκίνητο και την ίδια σε πολλά κομμάτια, στα διπλανά χωράφια. Η ίδια βρισκόταν στη θέση του οδηγού. Λείψανά της βρέθηκαν από το γιο της Μάθιου 80 μέτρα μακριά από το σημείο της έκρηξης, αφότου άκουσε την έκρηξη από το σπίτι τους. Έγραψε στο Facebook: «κοίταξα κάτω και εκεί ήταν μέρη του σώματος της μητέρας μου παντού τριγύρω μου». Επρόκειτο για την πέμπτη επίθεση με παγιδευμένο με βόμβα αυτοκίνητο στην Μάλτα τα τελευταία δύο χρόνια
Το αυτοκίνητο της Δάφνης, μετά τη δολοφονία της (16/10/2017)
Η Καρουάνα Γκαλιζία είχε καταγγείλει στην αστυνομία ότι απειλείτο περίπου δύο εβδομάδες πριν το θάνατό της. Εκτός της περιόδου των εκλογών, το σπίτι της δεν ήταν υπό αστυνομική προστασία από το 2010. Η τελευταία ανάρτηση στο ιστολόγιό της πριν φύγει για το αυτοκίνητο της έγραφε «Υπάρχουν παντού απατεώνες όπου και να κοιτάξει κανείς τώρα. Η κατάσταση είναι απελπιστική.»
Νομικά τμήματα εταιρειών κατελήφθησαν από περίεργες ανησυχίες. Πρώτοι - πρώτοι οι δικηγόροι της τράπεζας Pilatus Bank, οι οποίοι λίγες μόλις ώρες μετά τη βομβιστική επίθεση απέσυραν αγωγή λιβέλου ύψους 40 εκατομμυρίων δολαρίων που είχαν καταθέσει εναντίον της. Όπως αποδείχθηκε, την περίοδο του θανάτου της, η Γκαλιζία αντιμετώπιζε 48 ανάλογες αγωγές. H περίπτωση της Pilatus όμως είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Η Pilatus Bank κατηγορούνταν για ξέπλυμα βρόμικου χρήματος. Η αντίδραση της ήταν να προσφύγει σε δικαστήριο των ΗΠΑ αντί σε δικαστήριο της Μάλτας, αφού είχε επικοινωνήσει με όλες τις εφημερίδες της χώρας απειλώντας ότι αν προχωρήσουν σε δημοσίευση των καταγγελιών θα προσέφευγε και εναντίον τους. Τα ΜΜΕ της Μάλτας δεν είχαν χρήματα ούτε για να στείλουν έναν δημοσιογράφο στις ΗΠΑ – πόσο μάλλον να εμπλακούν σε μια μακροχρόνια δικαστική διαδικασία με κόστος εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων. Όλα λοιπόν απέσυραν τα δημοσιεύματά τους αφήνοντας την Γκαλιζία μόνη στην πρώτη γραμμή του πυρός.
Η Pilatus δεν ενδιαφερόταν να κερδίσει το δικαστήριο, ήθελε απλώς να στείλει το μήνυμα ότι όποιος τολμούσε να ασχοληθεί με την υπόθεσή της, θα αντιμετώπιζε οικονομική πανωλεθρία, ακόμη και αν έπειθε τους δικαστές με αδιάσειστα στοιχεία. Πρόκειται για μια από τις κλασικότερες περιπτώσεις της λεγόμενης πρακτικής SLAPP, (Strategic lawsuits against public participation) δηλαδή Στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού. Οι πρακτικές αυτές ονομάστηκαν έτσι από τον καθηγητή George W. Pring και την καθηγήτρια Penelope Canan που παρατήρησαν το 1989, μια μεγάλη αύξηση στις αγωγές που ασκούνταν με σκοπό την αποσιώπηση δημόσιας κριτικής. Σύμφωνα με τον George W. Pring, σκοπός των SLAPP είναι: “να σταματήσουν τους πολίτες από το να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα ή να τους τιμωρήσει που το έκαναν. Οι αγωγές SLAPP στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα: ότι υπάρχει "τίμημα" για την ανοικτή πολιτική έκφραση”.
Η Deutsche Welle σε άρθρο της Μπετίνα Στεκέμπερ (επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου) με τίτλο "Η Κομισιόν κατά των αγωγών εκφοβισμού" στις 31/1/2022 αναφέρει πως "Καταγράφεται ανησυχητική αύξηση αγωγών που στόχο έχουν να εκφοβίσουν πολίτες που καταγγέλλουν οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα. Υπάρχει όμως και αντίσταση.". Χαρακτηριστικά, το άρθρο της Στεκέμπερ αναφέρεται στην περίπτωση του Καρλ Μπερ, ο οποίος είναι αυτή τη στιγμή το πιο γνωστό θύμα μιας πιθανής μήνυσης για λόγους εκφοβισμού.
Το «έγκλημά» του Μπερ χρονολογείται από το καλοκαίρι του 2017. Μαζί με τους συναδέλφους του, επεσήμανε με μια σατιρική αφίσα την υψηλή χρήση φυτοφαρμάκων στις καλλιέργιες μήλων στο Νότιο Τιρόλο. Περισσότεροι από 1.370 αγρότες από το Νότιο Τιρόλο δεν το βρήκαν καθόλου αστείο και μήνυσαν τον Μπερ για συκοφαντική δυσφήμηση.
Στα καθ' ημάς έχουμε την περίπτωση του Χρήστου Λοβέρδου Στελακάτου, ιχθυολόγου, ο οποίος κατήγγειλε τη χρήση χημικών ουσιών, όπως η χρήση φορμόλης στις ιχθυοκαλλιέργειες που εκμεταλλεύεται η εταιρία ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ καθώς και άλλες πρακτικές της εν λόγω εταιρίας. Η απάντηση ήταν άμεση: Αγωγή της εταιρίας με την οποία ζητείται το ποσό του 1.000.0055 ευρώ ως αποζημίωση για ηθική βλάβη και διαφυγόντα κέρδη καθώς και μηνύσεις από τους υπαλλήλους της εταιρίας.
Χρήστος Λοβέρδος Στελλακάτος. Ένα ακόμα θύμα SLAPP από εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας. Δικαιώθηκε στην αγωγή που του είχε υποβάλλει η ΑΝΔΡΟΜΕΔΑ
Στη χώρα μας έχουμε επίσης την αγωγή της WRE ΕΛΛΑΣ κατά του δημοσιογράφου Τάσου Σαραντή και της εφημερίδας στην οποία εργάζεται (τη συνεταιριστική Εφημερίδα των Συντακτών), την δίωξη του Παρατηρητηρίου Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου από την ΟΝΕΧ, τη δίωξη της Σταυρούλας Πουλημένη και του alterthess από υψηλόβαθμα στελέχη της "Ελληνικός Χρυσός", τη δίωξη 100 τηνιακών επειδή αντέδρασαν στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών από την "Ενεργειακή Κυκλάδων" και σε πιο τοπική κλίμακα η μήνυση που δέχτηκαν η Attica Voice και το ιστολόγιο "Δασαμάρι SOS" από τα τοπικά σάιτ της Ραφήνας RPN και I Rafina. για την κριτική τους στάση απέναντι σε αντιπεριβαλλοντικές ενέργειες της διοίκησης και τη σάτιρα (!!!) της υποβαθμισμένης πολιτικής σκηνής.
Και ο κατάλογος δυστυχώς συνεχίζεται ελέω Β. Βενιζέλου την τυποκτόνα νομοθεσία του (Ν. 2328/1995)
Ας επανέλθουμε στη δολοφονημένη Δάφνη Καρουάνα Γκαλίζια.
Η Deutsche Welle αναφέρει στο προαναφερθέν άρθρο της Μπετίνα Στεκέμπερ τις 48 αγωγές για λίβελο που αντιμετώπιζε η δολοφονηθείσα δημοσιογράφος. Όχι βέβαια για να συγκρίνει τις εταιρείες και τους δικηγόρους με τους δολοφόνους της Γκαλιζία, αλλά για να μας θυμίσει ότι όσο και αν διαφέρουν οι πρακτικές, πάντα εξυπηρετούν τον ίδιο στόχο: να φιμώσουν επαγγελματίες δημοσιογράφους ή ακόμη και απλούς μπλόγκερ ή ακτιβιστές.
Οι SLAPP αποτελούσαν το αγαπημένο όπλο των πιο χυδαίων πολιτικών ή/και επιχειρηματιών, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ζήτησε αποζημίωση 5 δισ. δολαρίων από έναν δημοσιογράφο που σχολίασε ότι δεν ήταν τόσο πλούσιος όσο διέδιδε στα ΜΜΕ. Το ιδανικό σενάριο για τους δικηγόρους πολιτικών και εταιρειών που επιδίδονται στο SLAPP είναι το θύμα τους να εξουθενωθεί από το νομικό bullying πριν η υπόθεση φτάσει στα έδρανα του δικαστηρίου. Γιατί αν ο κατηγορούμενος δημοσιογράφος ή απλός πολίτης αντέξει το οικονομικό βάρος της διαδικασίας, το επικοινωνιακό κόστος για τον ενάγοντα ενδέχεται να είναι τεράστιο.
Donald Trump και Devin Nunes. Χρησιμοποίησαν συστηματικά την κατηγορία της "συκοφαντικής δυσφήμισης" σε SLAPP αγωγές. Τυπικά παραδείγματα διωκτών
Το παράδειγμα του "βασιλιά των ορυχείων άνθρακα" στις ΗΠΑ, Ρόμπερτ Μάρεϊ, είναι χαρακτηριστικό της αποτυχίας του SLAPP, εφόσον το θύμα αντέξει για μεγάλο διάστημα. Ο Murray (Μάρεϊ) χρησιμοποιούσε για δεκαετίες την τεχνική του SLAPP, για να φιμώσει όσους διαμαρτύρονταν για την εξορυκτική του δραστηριότητα. Έφτασε όμως ο καιρός που έκανε το λάθος να στραφεί εναντίον του κωμικού Τζον Ολιβερ και της εκπομπής Last Week Tonight. Η αγωγή του Μάρεϊ δεν έγινε δεκτή, γεγονός που επέτρεψε στον Τζον Ολιβερ να απαντήσει στήνοντας ένα επικό μουσικοχορευτικό θέαμα με τον τίτλο «Φάε σκατά, Μάρεϊ».
Το κόστος της αντιπαράθεσης όμως ήταν τεράστιο. To δίκτυο HBO, που μεταδίδει την εκπομπή, δαπάνησε περίπου 250.000 δολάρια σε δικαστικά έξοδα και παρά το γεγονός ότι δικαιώθηκε στα δικαστήρια, είδε τα ασφάλιστρα που πληρώνει για αγωγές να εκτοξεύονται στα ύψη. Η Ιστορία όμως δεν γράφεται μόνο από τις συγκρούσεις γιγάντων αλλά και από τις σαρωτικές νίκες ορισμένων Δαβίδ απέναντι στις πολυεθνικές Γολιάθ. Η αλυσίδα εστιατορίων McDonald’s όταν τη δεκαετία του ’90 στράφηκε εναντίον δύο Αγγλων ακτιβιστών που την κατηγορούσαν για πώληση ανθυγιεινών προϊόντων, για ανήθικες επιθέσεις σε συνδικαλιστές, για βάναυση αντιμετώπιση ζώων αλλά ακόμη και για τη συμβολή της σε φαινόμενα ασιτίας στον Τρίτο Κόσμο. Προς μεγάλη έκπληξη του νομικού τμήματος του αμερικανικού κολοσσού, χιλιάδες πολίτες σε όλο τον κόσμο συνέβαλαν στα δικαστικά έξοδα των δύο ακτιβιστών, οι οποίοι μετέτρεψαν τη δίκη σε ένα διεθνές «εκθεσιακό φόρουμ» για τις απαράδεκτες πρακτικές της εταιρείας. Η συγκεκριμένη αγωγή, που έμεινε στην Ιστορία ως McLibel αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα επικοινωνιακά λάθη στα οποία έχει υποπέσει εταιρεία από την έναρξη του καπιταλισμού μέχρι τις ημέρες μας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δια της αντιπροέδρου της Βέρα Γιουρόβα, παραδέχτηκε στην DW ότι οι αγωγές για λόγους εκφοβισμού είναι «ένα σοβαρό πρόβλημα με αυξανόμενη τάση» ενώ «ο αριθμός των διασυνοριακών περιπτώσεων αυξάνεται». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Κομισιόν ξεκίνησε την πρωτοβουλία της κατά των αγωγών εκφοβισμού. Η Βέρα Γιουρόβα εκτιμά πως περιμένει ισχυρές αντιστάσεις εντός των χωρών της ΕΕ.
Το σίγουρο είναι πως στην αυτοαποκαλούμενη "κοιτίδα της δημοκρατίας", στην Ελλάδα, ο "δημοκράτης" (πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ τότε) Βαγγέλης Βενιζέλος, με τον Ν. 2328/1995 (ΦΕΚ 159Α/1995) που αποτελεί τροποποίηση των Ν. 1178/1981 του οποίου μία αυστηρότατη διάταξη επαυξήθηκε με τον νόμο 2243/30 φρόντισε για τη δίωξη με θηριώδη ποσά, του ελεύθερου λόγου. Ο ΣΥΡΙΖΑ δια νόμου Παρασκευόπουλου φρόντισε μόνο να σβήσει τις θηριώδεις απαιτήσεις αλλά ο νόμος Βενιζέλου παραμένει. Μόνο το ΜέΡΑ25 κατέθεσε αντι-SLAPP πρόταση, σε τροπολογία που κατέθεσε στη συζήτηση για τον "αναπτυξιακό" νόμο, πρόσφατα. Φυσικά υπάρχει και το άρθρο 281 του Αστικού Κώδικα περί κατάχρησης δικαιώματος, το οποίο αποτελεί βάση για μία αντι SLAPP νομοθετική ρύθμιση.
Μέχρι να αποκατασταθεί λοιπόν η δημοκρατία στον δημόσιο λόγο, μόνο η αλληλεγγύη μεταξύ των υφιστάμενων διώξεις τύπου SLAPP, μπορεί να βοηθήσει. Το παράδειγμα της Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία βέβαια δείχνει πως μετά από 48 αγωγές εναντίον της και αφού η ίδια είχε ήδη κερδίσει πολλές από αυτές, οι διώκτες της βρήκαν τον τρόπο να την κάνουν να σωπάσει οριστικά. Εκτός της απόδειξης πως η Γκαλίζια είχε αποκαλύψει δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος, πρόκειται και για μία ένδειξη του πως ενδεχομένως σκέφτονται και που μπορεί να φτάσουν αυτοί που ασκούν διώξεις SLAPP για να φιμώσουν ελεύθερες φωνές. Θέλουν να εξασφαλίσουν τη σιωπή των πολιτών με κάθε μέσο και δεν σταματούν πουθενά.
Πηγές
Ελληνικό κοινοβούλιο: Συζήτηση επί του νομοσχεδίου «Στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος μέσω της επιτάχυνσης διαδικασιών στις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις και δημιουργία πλαισίου για τις εταιρείες τεχνοβλαστούς»
Kι αυτή η Αττική η γη, η πάνσοφη κι ωραία το καύχημα, το κόσμημα, τ΄ άνθος όλου του κόσμου
μέλλει κι αυτή να ερημωθεί κι η στάθμη της να πέσει από τ' άγρια κύματα κι από τη συμφορά
(Νοστράδαμου Προφητείες αποδ. Alan Wistful μτφ Π. Νικολαϊδης V.31)
atticavoice@gmail.com
