" Οι ήττες μας δεν αποδεικνύουν
Τίποτα παραπάνω από το ότι
319205339 712219783586309 2265634222543469205 n  Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο Κακό
Και από τους θεατές περιμένουμε
Τουλάχιστον να ντρέπονται"
                                               Μπρεχτ

Λαμβάνοντας διαρκώς μηνύματα, από τους ανθρώπους γύρω μας, από την κοινωνία γενικά, τα ΜΜΕ και μέχρι τον επαγγελματικό μας χώρο, είπαμε να συνοψίσουμε τις σκέψεις μας για τον αυταρχισμό και το σκοτάδι που έχει επιβληθεί στην κοινωνία μας σε όλες τις πτυχές της ζωής. Έτσι, με την απευκταία απελπισία που ακολουθεί τη λύπη μας για το τεράστιο ηθικό και πολιτικό πισωγύρισμα μίας κοινωνίας που δεν έχει προλάβει ακόμ- ακόμα και μετά από 200 χρόνια θεωρητικά ελεύθερης ζωής- να ωριμάσει.

Περί της σχέσης  αυταρχισμού και ολοκληρωτισμού λοιπόν το patchwork ιδεών που ακολουθεί, όμως προσοχή!  Αυτά δεν συμβαίνουν σήμερα δίπλα μας και κάθε ομοιότητα είναι συμπτωματική αλλά αν κάτι από το κείμενο σας θύμισε κάτι από την καθημερινότητα σας, σίγουρα έχετε κάνει μία καλή αρχή απόδρασης από το εικονικό και  προσγείωσης στο πραγματικό.

 

1. Ορισμός του ολοκληρωτισμού

 Ως ολοκληρωτικό καθεστώς ορίζεται η ανελεύθερη πολιτειακή κατάσταση σε ένα κράτος. Το καθεστώς αυτό ελέγχει και κατευθύνει άμεσα ή έμμεσα τις κοινωνικές δραστηριότητες των ατόμων. Ο ολοκληρωτισμός είναι μια μορφή διακυβέρνησης που απαγορεύει τα αντιπολιτευόμενα πολιτικά κόμματα και τις ιδεολογίες, ενώ ελέγχει όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων. Κάτω από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όλοι οι πολίτες υπόκεινται στην απόλυτη εξουσία του κράτους. 

2. Βασική διαμόρφωση του ολοκληρωτισμού

Ο ολοκληρωτισμός είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης, που επιβάλλεται δια της βίας ή δια της προπαγάνδας και βάσει του οποίου, ο λαός, ο απλός πολίτης ή δημότης δεν επιτρέπεται ουσιαστικά σε καμία εξουσία, με τον επικεφαλής (τον μονάρχη, τον τύραννο, τον αυτακράτη)  να έχει απόλυτο έλεγχο.

Ο ολοκληρωτισμός θεωρείται μια ακραία μορφή αυταρχισμού, στην οποία η κυβέρνηση ελέγχει σχεδόν όλες τις πτυχές της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων.

Τα περισσότερα ολοκληρωτικά καθεστώτα κυβερνώνται από αυτακράτες ή δικτάτορες.

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα παραβιάζουν συνήθως τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ευθέως ή με αποτυχημένα συγκαλυμμένο τρόπο  και αρνούνται τις κοινές ελευθερίες διατηρώντας τον πλήρη έλεγχο των πολιτών τους.

Όπως είδαμε πιο πάνω, ο ολοκληρωτισμός θεωρείται ως η πιο ακραία μορφή αυταρχισμού. Ο ολοκληρωτισμός χαρακτηρίζεται γενικά από δικτατορικό συγκεντρωτικό κανόνα αφιερωμένο στον έλεγχο όλων των δημόσιων και ιδιωτικών πτυχών της ατομικής ζωής, προς όφελος του αυτακράτη και του εξουσιαστικού μηχανισμού του, μέσω εξαναγκασμού, εκφοβισμού και καταστολής.

Τα ολοκληρωτικά κράτη κυριαρχούνται συνήθως από αυταρχικούς ή δικτάτορες που απαιτούν αναμφισβήτητη πίστη και ελέγχουν την κοινή γνώμη μέσω προπαγάνδας που διανέμεται μέσω κυβερνητικών μέσων μαζικής ενημέρωσης.

 

Η περίπτωση του 1984

Μια ιδιαίτερα σκοτεινή περιγραφή της ζωής κάτω από τον ολοκληρωτισμό προέρχεται από το κλασικό δυστοπικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ το 1984. Ο κύριος χαρακτήρας του Ουίνστον Σμιθ περιστοιχίζεται από υποταγμένους (διάβαζε «κανονικούς») ανθρώπους –διαθέτοντες και υπηρετούντες την επικρατούσα ως «κοινή» λογική, σε μία καθημερινότητα που επιβάλλεται από οθόνες και κάμερες που ελέγχουν τα πάντα και ενημερώνουν τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς. Οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί  διαθέτουν αστυνομία σκέψης (Thought Police) της οποίας τα μέλη μπορεί να είναι ή να γίνονται ο οποιοσδήποτε.

 smash

 

3. Ο ολοκληρωτισμός και ο  αυταρχισμός. Ετεροζυγωτά δίδυμα

Τόσο ο ολοκληρωτισμός όσο και ο αυταρχισμός φροντίζουν να καταργήσουν κάθε διαφορετική σκέψη, κάθε εναλλακτική πολιτική δράση. Έχουν και επιδιώκουν  ως θεμελιώδη και διαρκή στόχο, τη φίμωση εκείνων που αντιδρούν. Η σκέψη και η κρίση είναι απαγορευμένες και στους δύο. Διαθέτουν και οι δύο τις δικές τους αστυνομίες σκέψης.

Κοινό χαρακτηριστικό στον αυταρχισμό και τον συγκαλυμμένο ολοκληρωτισμό της μεταμοντέρνας εποχής, είναι το ότι η φίμωση οποιασδήποτε φωνής αντιδρά, δεν επιβάλλεται απευθείας από τον αυτακράτη, τον επικεφαλής της ολιγαρχίας, δηλαδή από τον τύραννο.  Χρησιμοποιούνται γι’ αυτόν τον λόγο τα μέλη της κατώτατης τάξης των αυλικών του που αποτελούν τη δική του αστυνομία σκέψης. Τα αναλώσιμα και γι΄ αυτό πρόθυμα υποχείρια. Ανάλογα με τις ανάγκες, η εξουσιαστική ολιγαρχία του τυράννου τα οπλίζει τις πληροφορίες ή την έλλειψη αυτών, και τελικά χρησιμεύει αποκλειστικά για να διαιωνίσει την εξουσία και να αποκρούσει κάθε είδους αντίσταση.

 

4. Ιστορικές αναφορές πέρα από τη Οργουελιανή μυθοπλασία.

Η Ιστορία μας διδάσκει πως για την επιβολή κάθε ολοκληρωτισμού διαμορφώνονται και αξιοποιούνται τάγματα εφόδου, ομάδες κρούσεις, γραφεία «λαϊκών παρατηρητών». Αυτά όλα στελεχώνονται συνήθως από ανθρώπους δίχως ταξική συνείδηση (αφού μετατρέπονται αυτοβούλως σε μαριονέτες) και κραυγαλέα λαϊκιστές. Άλλωστε ο λαϊκισμός και ο μικροαστισμός είναι οι ασφαλέστεροι δρόμοι προς τον φασισμό, ο οποίος δεν είναι ιδεολογία, παρά η πλέον εξαχρειωμένη μορφή λαϊκισμού, συμπυκνωμένη και προσωποποιημένη στο πρόσωπο ενός μονάρχη, ενός τυράννου, ενός δικτάτορα.

Όλα τα τυραννικά – ολοκληρωτικά  καθεστώτα, πριν και μετά τον Όργουελ, είχαν και έχουν τις δικές τους αστυνομίες σκέψης και αλίμονο σε όποιον μιλήσει, σατιρίσει ή τολμήσει να αξιώσει δημοκρατία.

Μέθοδοι και εργαλεία επιβολής του αυταρχισμού ή του ολοκληρωτισμού

 

Οι μέθοδοι με τις οποίες ο αυταρχισμός και ο ολοκληρωτισμός  επιβάλλονται σε μία κοινωνία και διατηρούνται στην ηγεσία της, διαφέρουν. Οι αυταρχικοί  κάνουν χρήση σε μεγάλο βαθμό παθητικών τεχνικών όπως η προπαγάνδα. Τα αυταρχικά κράτη εργάζονται για να κερδίσουν την τυφλή, πάντα εθελοντική υποταγή των πολιτών τους.

Αντίθετα, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα χρησιμοποιούν ακραία μέτρα όπως μυστικές αστυνομικές δυνάμεις και φυλάκιση για τον έλεγχο της ιδιωτικής και πολιτικής ζωής των πολιτών τους.

Ενώ τα ολοκληρωτικά κράτη απαιτούν τυπικά μια θρησκευτική πίστη σε μια πολύ ανεπτυγμένη ιδεολογία, τα περισσότερα αυταρχικά κράτη δεν το κάνουν.

Σε αντίθεση με τα ολοκληρωτικά κράτη, τα αυταρχικά καθεστώτα έχουν την ικανότητα να αναγκάζουν ολόκληρο τον πληθυσμό να υιοθετήσει και να επιδιώξει τους στόχους του καθεστώτος για το έθνος. Δεν χρειάζεται να ασκήσουν φυσική βία αφού η εξαγορά των συνειδήσεων παράγει πειθήνιους ή έστω ευκολόπιστους «πελάτες» και όχι πολίτες ή δημότες.

 

5. Χαρακτηριστικά του ολοκληρωτισμού

Όπως είδαμε πιο πάνω, ολοκληρωτισμός και αυταρχισμός διαφέρουν κατά περίπτωση. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα μεταξύ τους μοιράζονται πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Τα δύο πιο αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά που μοιράζονται όλα τα ολοκληρωτικά κράτη είναι μια γενική ιδεολογία που αντιμετωπίζει όλες τις πτυχές της ζωής ως μέσο επίτευξης του τελικού στόχου του κράτους, και ένα ενιαίο, πανίσχυρο πολιτικό κόμμα, το οποίο συνήθως ηγείται ένας δικτάτορας.

Ενώ υπάρχει μόνο μία πλατφόρμα. Η συμμετοχή στο πολιτικό σύστημα, ιδίως η ψηφοφορία, είναι υποχρεωτική και απόλυτα προσχηματική όπως κάθε διαβούλευση. Ο εξουσιαστής και η αυλή του ελέγχουν όλες τις πτυχές και τις λειτουργίες της διοίκησης ή της διακυβέρνησης,  συμπεριλαμβανομένης της χρήσης μυστικής αστυνομικής δύναμης για την καταστολή βίαιης διαφωνίας. Η ίδια η διοίκηση/κυβέρνηση γεμίζει από διπλότυπους ρόλους, δημιουργώντας μια απελπιστικά περίπλοκη γραφειοκρατία που δημιουργεί μια ψευδή εντύπωση για ανύπαρκτο διαχωρισμό των εξουσιών - την αντίθεση των ολοκληρωτικών καθεστώτων.

Άλλα κοινά χαρακτηριστικά των ολοκληρωτικών καθεστώτων είναι,

-Η υποχρεωτική αφοσίωση σε μια κρατική ιδεολογία

-Απαιτούν απόλυτη πίστη, τόσο στην ιδεολογία του καθεστώτος όσο και στον ηγέτη του.

-Επιβάλλουν κεντρικό και ασφυκτικό έλεγχο των μέσων

-Επιβάλλουν κεντρικό  έλεγχο της οικονομίας, στο σκοτάδι και δίχως χαραμάδες.

-Εγκαθιστούν ένα σύστημα τρόμου και συνεχούς πολέμου - Η εγχώρια τρομοκρατία και ο εσωτερικός εχθρός είναι από τα χαρακτηριστικότερα εφευρήματα των καθεστώτων αυτών

 

6. Χαρακτηριστικά του αυταρχισμού

Ο αυταρχισμός χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά συγκεντρωμένη και κεντρική εξουσία που διατηρείται από την πολιτική καταπίεση και τον αποκλεισμό των πιθανών αμφισβητιών, με κάθε μέσο. Ακόμα και νομιμοφανές.

Τα αυταρχικά καθεστώτα βασίζονται στην προπαγάνδα, την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων, τις προσχηματικές διαβουλεύσεις την εικονική ανάπτυξη, και τα δημόσια έργα.

Η μετάβαση από ένα αυταρχικό σύστημα σε μια πιο δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης αναφέρεται ως εκδημοκρατισμός.

Ο αυταρχισμός μπορεί να αναφέρεται σε τρόπο διακυβέρνησης κρατών ή μικρότερων μορφών οργάνωσης των κοινωνιών, όπως δήμοι, οργανισμοί, σύλλογοι κλπ.

Στον αυταρχισμό ο δημόσιος λόγος περιορίζεται δραστικά. Μόνος επιτρεπόμενος δημόσιος λόγος είναι ο εγκεκριμένος από τον αυταρχικό εξουσιαστή.

Στον αυταρχισμό –όπως είδαμε- η διαβούλευση μεταξύ των μελών της κοινότητας είναι απαγορευμένη και ουσιαστικά εξοβελισμένη.

Για τον εξοβελισμό του ανεπιθύμητου λόγου ή του ανεπιθύμητου διαλόγου και της μισητής σκέψης, ο αυταρχικός εξουσιαστής δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ακραίες μεθόδους, όπως ο αντίστοιχος εξουσιαστής στον ολοκληρωτισμό.  Για παράδειγμα δεν έχει τα δικά του σώματα ασφαλείας, τη δική του αστυνομία αλλά χρησιμοποιεί την υπάρχουσα εκμεταλλευόμενος σχέσεις διαπλοκής με την εξουσία και την κυβερνητική ή κομματική ιεραρχία.

Δεν διαθέτει στρατό (πέρα από τον οπαδικό στρατό που δημιουργεί το ρουσφέτι και οι εξυπηρετήσεις) για να επιβάλλει τις θέσεις του αλλά χρησιμοποιεί όπως είδαμε πιο πάνω την διαρκώς διασπειρόμενη στην κοινωνία, προπαγάνδα.

 

Επίλογος

Οι παραπάνω σκέψεις είναι επικίνδυνο να διατυπώνονται στις μέρες μας. Σε κάθε γωνία καραδοκεί κι ένας πράκτορας ή πρακτορίσκος ή απλά ένας ενδεής φουκαράς που για λίγα «αργύρια» είναι ικανός για τα χειρότερα. Σε ένα αυταρχικό καθεστώς, όποιος χαλάει τη σούπα και τον ύπνο του αρχηγού κινδυνεύει. Κινδυνεύει όχι από τον ίδιο, γιατί ο ίδιος ποτέ δεν εκτίθεται. Ο κίνδυνος για τον ελευθερόφρονα προέρχεται από αυτά που περιγράψαμε πιο πάνω ως «αναλώσιμα και γι΄ αυτό πρόθυμα υποχείρια».

Μόνη παρηγοριά και ελπίδα είναι αυτό που έλεγε η Χάνα Άρεντ, πως «Δεν υπάρχουν επικίνδυνες σκέψεις. Το να σκέφτεσαι —αυτό καθ’ αυτό— είναι επικίνδυνο.» Συνεπώς δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ξεχάσουμε τις επικίνδυνες σκέψεις μας, ειδικά τώρα και ειδικότερα στον τόπο που ζούμε.

 

 

Βιβλιογραφικές αναφορές – Διαβάστε

Το μεταμοντέρνο ή η πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού, Jameson, εκδ. Νεφέλη 1999

Ο Μεταμοντέρνος φασισμός ως φυσικοποίηση του νεοφιλελευθερισμού,  Αντιλιάν Κοτζάι, LEFT.gr 2018

1984,George Orwell εκδ. ΚΑΚΤΟΣ, 1999

Οδηγός μελέτης «1984», www.greelane.com

 

Youtube Playlists

youtube logo new

Χρήσιμα

farmakia

HOSPITAL

youtube logo new

© 2022 Atticavoice All Rights Reserved.