Μια σύντομη ιστορία του εμβληματικού γλυπτού του Πολυτεχνείου, γραμμένη από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Δημήτρη Μανιάτη, όπως την παρουσίασε στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook

------------------------------------------------------------------------------------------

Φέτος παρατήρησα στα κοινωνικά δίκτυα πως το ακροδεξιό αγράμματο πλαγκτόν και οι απόγονοι των βασανιστών του ΕΑΤ- ΕΣΑ φαγώθηκαν για την παρουσία του γλυπτού δια χειρός Μέμου Μακρή εντός του χώρου του Πολυτεχνείου. Τι "κεφάλα" γράφανε", τι "δουλειά έχει εκεί η μούρη του Σβορώνου", τι "πάρτε την κεφάλα από κεί". Επειδή είναι αγράμματοι και δειλοί παραθέτω μερικά στοιχεία για το ΓΙΑΤΙ βρίσκεται εκεί πού βρίσκεται το περίφημο έργο και γιατί κάθε χρόνο για 3 ημέρες το τιμά ο ελληνικός λαός, πλην των γνωστών καθαρμάτων: 

«Σ' αυτό εκφράζεται η εμπειρία μου από τα ελληνικά πράγματα. Εμπειρία που ξεκίνησε από την Κατοχή, συνεχίστηκε με την Εθνική Αντίσταση και κατέληξε στο Πολυτεχνείο, που τα γεγονότα του τα άκουγα από μακριά. Σ' αυτή την εμπειρία μου αναφέρονται πολλά έργα μου. Ήθελα ωστόσο να κάνω ένα συνθετικό έργο που να περικλείει όλες τις εμπειρίες από ήρωες - θύματα που έπεσαν ως τώρα για την ελευθερία. Κι επειδή τη γλυπτική μου την άρχισα με πορτρέτα ήθελα προς το τέλος της καριέρας μου να συνοψίσω σ' ένα ανθρώπινο κεφάλι τα αισθήματα που είχα απ' αυτή την εμπειρία. Με μια έκφραση όχι παραστατική, αλλά που θα έβγαινε από ένα ανθρωπιστικό σύνολο και θα αποτυπωνόταν σε ένα κεφάλι»

Αυτό το κεφάλι δεν προοριζόταν για έκθεση σε ελληνικό δημόσιο χώρο, αλλά είχε δουλευτεί για την αναδρομική στην Πινακοθήκη. «Στην έκθεση», που είχε πραγματοποιηθεί στις αρχές της άνοιξης, «ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε το κεφάλι. Μια ομάδα νέων του Πολυτεχνείου ήρθε μια μέρα και μου είπε ότι το έργο θα ταίριαζε για μνημείο του Πολυτεχνείου»

Από αυτή τη συνομιλία του Μέμου Μακρή με τους νέους φιλότεχνους του Πολυτεχνείου, ήρθε αίτημα από την ΕΦΕΕ, το οποίο υιοθέτησε η πρυτανεία του Ιδρύματος, η οποία το αποδέχτηκε και γραπτά ζήτησε από τον καλλιτέχνη να δωρίσει το έργο. Συγκροτείται επιτροπή, υπό τον καθηγητή Αρχιτεκτονικής Ιωάννη Λιάπη (1922-1993), η οποία έκανε δοκιμή τοποθέτησης έργου στον χώρο του Πολυτεχνείου, πάνω σε ξύλινο βάθρο.

Αφού, λοιπόν, έκρινε ότι εναρμονίζεται με τον χώρο, ζήτησε από τον πρύτανη, τον καθηγητή Φυσικής και τότε πρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και την Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ) Γεώργιο Βουδούρη (1919-1989) να προχωρήσουν οι προετοιμασίες για την οριστική και έγκαιρη τοποθέτησή του.

«Δεν μου αρέσει να δωρίζω έργα μου», λέει στην ίδια συνέντευξή του ο τότε 66χρονος κομμουνιστής γλύπτης. Αλλά τότε, γιατί έκανε τη δωρεά;

«Γιατί δώρισα αυτό το έργο μου, που το αγαπώ περισσότερο απ' όλα και το θεωρώ το καλύτερο; Τι να πω. Να μια αιτία: για την επιστροφή στην Ελλάδα κάτι έκανε και το Πολυτεχνείο!

Ο χώρος του Πολυτεχνείου είναι ιερός και είναι για μένα μεγάλη τιμή που εκεί θα βρίσκεται ένα έργο μου. Και μην ξεχνάτε ότι κι εγώ σπούδασα και βγήκα απ' αυτόν τον χώρο».

Πρότυπο για το γλυπτό αποτέλεσε ο συναγωνιστής του στα χρόνια της Αντίστασης και του Εμφύλιου, από τις τάξεις του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, ο μετέπειτα ιστορικός Νίκος Σβορώνος (1911-1989).

[στοιχεία από την αμείμνηστη δημοσιογράφο Αριστούλα Ελληνούδη]

Οι Κατσιμιχαίοι δεν μιλάνε πολύ. Εδώ και πάνω από 40 χρόνια έχουν επιλέξει έναν εντελώς προσωπικό δρόμο, μακριά από δημόσιες σχέσεις και μακριά από μαρκετίστικες προσπάθειες χτισίματος ενός προφίλ που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει ίσως την προώθηση της δουλειάς τους. Και για αυτόν ακριβώς το λόγο -πέρα από το σπουδαίο καλλιτεχνικό τους έργο- χαίρουν τον απεριόριστο σεβασμό πολλών από εμάς

Μία από τις λίγες φορές που μίλησαν, ήταν όταν ο Πάνος Κατσιμίχας έδωσε μία συνέντευξη στον Βίκτωρα Μονζέλλι για το newsbeast.gr. Στη συνέντευξη αυτή, ο Πάνος περιγράφει τη δική του προσωπική εμπειρία  από εκείνη τη βραδιά της 17^ης Νοέμβρη. Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι αναφέρεται στο περιστατικό μετά από 40 ολόκληρα χρόνια, κάνοντάς το να ακούγεται σαν μια πραγματική κατάθεση ψυχής και όχι σαν προσπάθεια εξαργύρωσης - που πλέον δεν την έχει και ανάγκη

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

«Ένα κρύο βράδυ, κατά τις 3 και χαράματα, τη βραδιά του Πολυτεχνείου, με πυροβόλησαν εν ψυχρώ, ενώ εγώ έτρεχα ανεβαίνοντας την Πατησίων για να μπω στην Ιουλιανού. Με πυροβόλησαν από απέναντι, πλατεία Αιγύπτου, μέσα από κάτι αύρες της αστυνομίας. Δεν ήμουν μόνος μου. Ήμασταν καμιά 15αριά, που τρέχαμε απελπισμένοι να χωθούμε στην Ιουλιανού για να γλιτώσουμε από τις σφαίρες.

Ορκίζομαι στην ιερή στιγμή που παίχτηκε η ζωή μου σε δευτερόλεπτα ότι αυτά που λέω είναι αυτά που έζησα. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Οι μισές σφαίρες στοχεύανε από τα πόδια μέχρι την κοιλιά. Τσακ τσακ, τις άκουγες στην άσφαλτο κι οι άλλες μισές βούιζαν πάνω από τα κεφάλια μας και θρυμμάτιζαν τις τζαμαρίες των μαγαζιών. Ιουλιανού και Πατησίων γωνία.

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, κατάλαβα τι εννοούσε ο Μαρξ με τη φράση «η βία είναι η μαμή της ιστορίας». Βρεθήκαμε ξαφνικά απέναντι σε κάτι αφιονισμένα τομάρια παρακρατικούς με πολιτικά, ελεύθερους σκοπευτές που πυροβολούσαν αδιακρίτως πάνω από τις ταράτσες του ΟΤΕ μαζί με τους άλλους, τους «νόμιμους», που πυροβόλησαν εμάς εκείνο το βράδυ.

Δεν ξέρω πώς και γιατί έγινε, πάντως έζησα. Και αυτόματα την ίδια στιγμή, μόλις βγήκα στην πλατεία Βικτωρίας και πήρα μια ανάσα, κατάλαβα τι εννοούσε ο ποιητής που έλεγε «θέλει νεκροί χιλιάδες να ’ναι στους τροχούς, θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους».

Εμένα μου έκανε καλό αυτό το γεγονός γιατί με σκλήρυνε, όμως δε θα ευχόμουν να νιώσει αυτό το συναίσθημα, ούτε ο χειρότερος εχθρός μου. Καλή και άγια λοιπόν η αμφισβήτηση και η αναζήτηση, αλλά έρχονται στιγμές στη ζωή, που είσαι υποχρεωμένος να βγεις γυμνός και άοπλος απέναντι στο οπλισμένο κτήνος και να του πεις "κοίταξε να σου πω κάτι, ρίξε μου, αλλά να ξέρεις ότι δεν είμαι μόνος μου. Είμαστε χιλιάδες"»

"Η επέτειος" … το έγραψε σε ηλικία 15 ετών. Από την «Παρέλαση», τον πρώτο δίσκο του Φοίβου Δεληβοριά, που κυκλοφόρησε το 1989, όταν ο Φοίβος ήταν 16 μόλις ετών

Η τηλεόραση είναι στη διαπασών
Κι ο πατέρας μου κοιτάζει μ’ ενδιαφέρον
Κι όλα είναι τόσο ψεύτικα και τόσο σοβαρά
Όταν νιώθεις, πως την πάτησες ξανά

Είναι σήμερα τρελή πρωτομαγιά
Κι η τηλεόραση να λέει για τη χούντα
Κι ο πατέρας μου κοιτά και με λόγια σιγανά
Μουρμουρίζει, πως χαθήκαν όλ’ αυτά

Το καντήλι καίει και όλα είναι μουντά
Όλα σου θυμίζουνε τη μοναξιά σου
Κι όμως μέσα στη σιωπή, του πατέρα μου η φωνή
Μου θυμίζει κάποιαν άλλη εποχή

Μες στο σπίτι όλα τα φώτα είναι σβηστά
17 Νοέμβρη του `73
Το ραδιόφωνο σιγά και τα τανκς εφιαλτικά
Η τρομοκρατία κυβερνά

Η επανάσταση κι αγάπη παν’ μαζί
Μες στους δρόμους ματωμένες προκηρύξεις
Αγωνία τρομερή και ο θάνατος ζωή
Φυτρωμένη μες στη μουσική

Ένας θόρυβος ακούγεται δειλά
Είναι του `74 Ιούλης...
Θεοδωράκης δυνατά κι ο εξόριστος γυρνά
Έτσι το λοιπόν τελειώνουν όλ’ αυτά ;;

Η τηλεόραση έχει σβήσει προ πολλού,
Μα ο πατέρας μου κοιτάζει σαν χαμένος
Κι είναι όλα γι’ αυτόν ψεύτικα και όμως σοβαρά
Αφού ξέρει, πως την πάτησε ξανά.