Σύμφωνα με το νέο ευρωπαϊκό κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης (Nature Restoration Regulation), σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να καθαριστούν συνολικά 25.000 χλμ. ποταμών μέχρι το 2030, με ό,τι αναλογεί σε κάθε χώρα-μέλος. Τον Σεπτέμβριο του 2026 η Ελλάδα θα πρέπει να καταθέσει το πρώτο σχέδιο για τις παρεμβάσεις της έως το 2030.

Ενώ το χρονικό πλαίσιο είναι ασφυκτικό, η Ελλάδα όχι μόνο δεν ανοίγει ποτάμια και ρέματα, αλλά συνεχίζει να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση αγνοώντας προκλητικά τις οδηγίες και επιμένοντας σε πρακτικές του προηγούμενου αιώνα. Πρακτικές που έχουν βλάψει και συνεχίζουν να βλάπτουν ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον

Τρανταχτό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, όπου αυτή τη στιγμή καταστρέφεται ένα ποτάμι και κατασκευάζεται στη θέση του ένας νέος Κηφισός.

Το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας είναι ένα από τα ελάχιστα φυσικά ποτάμια που έχουν απομείνει πλέον στην Αττική. Αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα, με υγροτόπους και πλημμυρικά πεδία, που προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και εθνική νομοθεσία

Ένα από τα φυσικά πλημμυρικά πεδία του Μεγάλου Ρέματος βρίσκεται στον κάμπο των Σπάτων, στην περιοχή της Πετρέζας, σε μια έκταση περίπου 20.000 στρεμμάτων, όπου η φύση εδώ και πολλά χρόνια, έχει βρει την ισορροπία της.

Πολλαπλές κοίτες αναπτύσσονται όταν αυξάνεται η παροχή του Μεγάλου Ρέματος, "ξεδιψώντας" τα αμπέλια που βρίσκονται εκεί. Αυτή η εκατοντάδων χρόνων φυσική διαδικασία υπερχείλισης του ποταμού, προστατεύει όλες τις περιοχές που βρίσκονται στα κατάντη του πολύτιμου αυτού κάμπου.

Να σημειωθεί επίσης ότι στην Πετρέζα σχηματίζονται σημαντικοί υγρότοποι υψηλής οικολογικής αξίας. Η Πετρέζα και οι υγροβιότοποι της, έκαναν τη Ραφήνα και τις γύρω περιοχές κατοικήσιμες προστατεύοντάς τις από πλημμύρες

Αυτό το φυσικό πλημμυρικό πεδίο, αυτή η ασπίδα προστασίας καταργείται στο όνομα μάλιστα της αντιπλημμυρικής προστασίας (!), προκαλώντας ανησυχία σε όσους γνωρίζουν ότι οι λύσεις που είναι βασισμένες στη φύση (nature based solutions), είναι αυτές που μειώνουν πραγματικά τον πλημμυρικό κίνδυνο, σε συνδυασμό με έργα ορεινής υδρονομίας. Ο σεβασμός της διαδρομής του νερού, η διατήρηση της σύνδεσής του με τα φυσικά πλημμυρικά πεδία και η ελεύθερη ροή των ποταμών είναι πλέον τα ζητούμενα.

Στο πλαίσιο αυτών των ανησυχιών, έχει κατατεθεί υπόμνημα στο Υπουργείο Υποδομών στις 6/3/2024 από τον κ. Ηλία Ταρναρά, Πολιτικό Μηχανικό και Μελετητή Υδραυλικών Έργων, επισημαίνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις στην αντιπλημμυρική προστασία, λόγω της κατάργησης της φυσικής πλημμυρικής ζώνης της Πετρέζας. Από τους υδραυλικούς υπολογισμούς του αποδεικνύεται ότι, λόγω των έργων στην περιοχή Πετρέζα, θα αυξηθεί σημαντικά η πλημμυρική παροχή στις κατάντη δομημένες περιοχές.

Σεβόμαστε τη μνήμη των ποταμών

Σεβόμαστε τη φυσική πλημμυρική ζώνη

Σεβόμαστε το μέλλον μας

Η AtticaVoice-Εδώ είναι Αττική σας καλεί να υπογράψετε εδώ το αίτημα για την αναθεώρηση του εν λόγω σχεδίου και τη διατήρηση της Πετρέζας ως φυσικό πλημμυρικό πεδίο του Μεγάλου Ρέματος. Ένα αίτημα το οποίο θα παρουσιαστεί στη Συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής  

Από τον IRafinaDimotis μεταφέρουμε μια αγωνιώδη κραυγή για ένα μοναδικό υγροβιότοπο που χάνεται στο όνομα μιας δήθεν αντιπλημμυρικής προστασίας με τεχνικές και μεθόδους που ήδη  θεωρούνται παρωχημένες.

Την ώρα που στον πολιτισμένο κόσμο ανοίγουν τα ποτάμια που σκέπασαν παλιότερα, αναγνωρίζοντας το λάθος τους, στην Ελλάδα ακόμη τα τσιμεντώνουν.

Αυτή τη στιγμή στη Ραφήνα θάβεται ένα ποτάμι και κατασκευάζεται ένας νέος Κηφισός. Οι εργολάβοι τσιμεντώνουν ακόμη και τον πυθμένα, δίνοντας την ευκαιρία στην πλημμύρα να κινηθεί πιο γρήγορα και να γίνει πιο καταστροφική

Την ίδια στιγμή καρατομούν εκατοντάδες δέντρα που βρίσκονται στις όχθες του ποταμού και καταστρέφουν ένα μοναδικό υγροβιότοπο.

Παράλληλα, σκεπάζουν για πάντα παλαιολιθικους οικισμούς χιλιάδων χρόνων, απομεινάρια ενός πολιτισμού που για χιλιάδες χρόνια ζούσε δίπλα στο ποτάμι.

Στο όνομα μιας υποτιθέμενης αντιπλημμυρικής προστασίας, αλλά στην πραγματικότητα για αλλαγή χρήσης της γης, θα τσιμεντώσουν ακόμη και τη φυσική αντιπλημμυρική ζώνη της Πετρέζας.

Ένα πολλαπλό έγκλημα εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας, η υποκρισία της εξουσίας ξεχειλίζει και η τοπική κοινωνία αδιαφορεί 

Ας διαβάσουμε το κείμενο και ας δούμε τις αποτρόπαιες αποδείξεις αυτού του περιβαλλοντικού, πολιτιστικού και κοινωνικού εγκλήματος που διαπράττεται στη Ραφήνα

Η τελευταία κραυγή ενός υγροβιότοπου

Ο υγροβιότοπος πεθαίνει. Το μεγαλύτερο ποτάμι της Ανατολικής Αττικής καταστρέφεται μπροστά στα μάτια μας. Ένα από τα τελευταία φυσικά ποτάμια της Αττικής, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, σιωπηλά υποφέρει.

Αιωνόβια πλατάνια κόπηκαν. Άλλα, στέκουν ακόμα, περιμένοντας τον αναπόφευκτο θάνατό τους. Εκεί που άλλοτε κυλούσε ζωή, τώρα ρέουν εκατομμύρια τόνοι τσιμέντου. Μια νεκρή κοίτη, αποτέλεσμα ενός εγκλήματος που βαφτίστηκε "αντιπλημμυρικό έργο". Μα είδαμε στη Θεσσαλία πώς άντεξαν αυτά τα τσιμεντένια φράγματα στην οργή της φύσης...

Οι "αντιπλημμυρικοί" τοίχοι, σύμβολα μιας αμφίβολης προστασίας, υψώνονται σαν μνημεία της ανθρώπινης αλαζονείας. Οι εικόνες από την πρόσφατη πλημμύρα "Daniel" στη Θεσσαλία, όπου τέτοια έργα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά, στοιχειώνουν την μνήμη μας.

Κι όμως, δεν είναι μόνο το ποτάμι που χάνεται. Χάνονται αιώνες ιστορίας! Οι όχθες του Μεγάλου Ρέματος κρύβουν έναν πολιτισμό χιλιάδων χρόνων – Παλαιολιθικοί οικισμοί, μνημεία ανεκτίμητης αξίας. Όλα θα θαφτούν κάτω από μπάζα, κάτω από τόνους τσιμέντου, για να πλουτίσουν λίγοι και να σωπάσουν οι υπόλοιποι.

Η αδιαφορία των Ραφηνιωτών, που κάποτε έδιωξαν τον αρχαιολόγο Δημήτρη Θεοχάρη, όταν ανακάλυψε τον Πρωτοελλαδικό Oικισμό, το Ασκηταριό και τα Χαλκουργεία, στοιχειώνει την περιοχή. Ακριβώς ήταν το 1951, όταν ο αρχαιολόγος Δημήτρης Θεοχάρης εκδιώχθηκε γιατί η ιστορία εμπόδιζε την "αξιοποίηση".

Η σιωπή των τοπικών αρχόντων, πρώην και νυν, είναι εκκωφαντική. Η καταστροφή αυτού του ποταμού είναι μια πράξη βίας κατά της φύσης και της ιστορίας.

Ας μην αφήσουμε αυτό το έγκλημα να περάσει απαρατήρητο. Ας υψώσουμε τη φωνή μας για να σώσουμε το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, πριν να είναι πολύ αργά. Όταν το νερό ξαναβρεί το δρόμο του και τα "έργα" καταρρεύσουν, θα είναι αργά.

 Πηγή: IRafina-Dimotis Η Ραφήνα Δημότης (FB) 

του Αντώνη Λαζαρή

Βιολόγου, MSc περιβαλλοντικής επικοινωνίας, καθηγητή Μ.Ε. 

Το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας είναι ένας μικρός, αλλά ιδιαίτερα σημαντικός υγροβιότοπος της Ανατολικής Αττικής.

Υπάρχει ένας ιδιαίτερα σημαντικός αριθμός ειδών ορνιθοπανίδας που φωλιάζουν στο ποτάμι ή επισκέπτονται τακτικά το βιότοπό του.

Πέρα από αυτά τα είδη που αποτελούν τακτικούς επισκέπτες υπάρχει και ένας ακόμα σημαντικός αριθμός ειδών που χρησιμοποιεί το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας ως ενδιάμεσο σταθμό κατά την μετανάστευση.

Υγροβιότοποι, όπως αυτός του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας έχουν έναν ιδιαίτερα ζωτικό ρόλο κατά την μετανάστευση των πουλιών καθώς παρέχουν τη δυνατότητα για τροφή και για ξεκούραση στα κουρασμένα από το μακρύ ταξίδι πτηνά.

Ο ρόλος που έχουν θυμίζει τον ρόλο των Σταθμών Εξυπηρέτησης (ΣΕΑ) στις μεγάλες εθνικές οδούς.

Κατά την μετανάστευση τα είδη των πτηνών έχουν ανάγκη τους ενδιάμεσους αυτούς σταθμούς για την ξεκούρασή τους και την ανάκτηση δυνάμεων κατά το μακρύ ταξίδι της μετανάστευσης. Η εξαφάνιση, η υποβάθμιση και η αλλοίωση των ενδιάμεσων αυτών υγροβιότοπων μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση αρκετών μεταναστευτικών παρυδάτιων πτηνών. Αυτό τονίζει σε ανακοίνωσή της η διευθύντρια της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας, εθνικού εταίρου της BirdLife International, Κωνσταντίνα Ντεμίρη:

«Η υποβάθμιση, ο κατακερματισμός και η απώλεια των βιοτόπων που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των μεταναστευτικών πουλιών μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους που επίσης βασίζονται σε αυτούς τους βιότοπους. Αν καθυστερήσουμε κι άλλο τη λήψη μέτρων για την προστασία και την αποκατάστασή τους, σπρώχνουμε στο χείλος της εξαφάνισης δεκάδες αν όχι εκατοντάδες είδη άγριας ζωής, κάτι που θέτει σε κίνδυνο και τη δική μας επιβίωση».

Σε υψηλότερη κατηγορία κινδύνου κατατάσσει 16 είδη μεταναστευτικών παρυδάτιων πουλιών η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), στην πρόσφατη αναθεώρηση του Κόκκινου Καταλόγου της. Μάλιστα, η κατάσταση για ορισμένα είδη κρίνεται εξαιρετικά ανησυχητική, καθώς οι μειώσεις που καταγράφονται, ξεπερνούν το 1/3 του πληθυσμού τους.

Άλλωστε, σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μόνο λίγες εβδομάδες μετά τη δημοσίευση της IUCN, ανακοινώθηκε και επίσημα πως η λεπτομύτα, ένα μεταναστευτικό παρυδάτιο πουλί που κάποτε αναπαραγόταν στη Δυτική Σιβηρία και διαχείμαζε στη Μεσόγειο (και στη χώρα μας), θεωρείται πλέον εξαφανισμένη, κατά τους επιστήμονες. Πρόκειται για την πρώτη γνωστή, παγκοσμίως, εξαφάνιση είδους πουλιού από την ηπειρωτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία.

Στα παρυδάτια πουλιά που πλέον βρίσκονται σε κίνδυνο περιλαμβάνονται και είδη που απαντούν ή διέρχονται από τη χώρα μας, όπως το αργυροπούλι, η λασποσκαλίδρα, η δρεπανοσκαλίδρα και ο χαλικοκυλιστής. Πρόκειται για είδη που -όπως και εκατομμύρια άλλα μεταναστευτικά πουλιά- ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές, γνωστές ως μεταναστευτικοί διάδρομοι (flyways), ενώ κάθε χρόνο διασχίζουν πλήθος χωρών, κάνοντας συχνά στάσεις για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Αυτό το γεγονός τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα σε απειλές, όπως η υποβάθμιση και η απώλεια των βιοτόπων που έχουν ανάγκη για την επιβίωσή τους αλλά και η κλιματική αλλαγή. Τα τέσσερα είδη αυτά των πουλιών αποτελούσαν ή αποτελούν ακόμα τακτικούς θαμώνες του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας κατά την μετανάστευση.

Σκαλίδρα και χαλικοκυλιστής

Λασποσκαλίδρα

Λασποσκαλίδρες

Λασποσκαλίδρες

Δρεπανοσκαλίδρα

Δρεπανοσκαλίδρα

Χαλικοκυλιστής

Οικογένεια χαλικοκυλιστών

Χαλικοκυλιστής

Αλλά για πόσο ακόμα; Αν η μελέτη της διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ολοκληρωθεί τότε ένας σημαντικός υγροβιότοπος θα έχει σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί.

Υπάρχουν αρκετά είδη πουλιών που βλέπαμε με μεγαλύτερη συχνότητα στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας τα προηγούμενα χρόνια. Κάποια είδη ολοένα και σπανίζουν σε αυτόν τον υγροβιότοπο.

Για πολλά είδη πουλιών η υποβάθμιση των μικρών υγροβιοτόπων στα οποία τα πουλιά βρίσκουν τροφή και ξεκούραση κατά την μετανάστευση μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους που να οδηγήσει ακόμα και στην εξαφάνισή τους.

«Η ανησυχητική μείωση του αριθμού των μεταναστευτικών πουλιών που εδώ και χιλιετίες ενώνουν ανθρώπους, χώρες και ηπείρους δείχνει ξεκάθαρα πόσο αποτυχημένες είναι οι στρατηγικές που συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε. Οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο οφείλουν να στηρίξουν έμπρακτα τις δεσμεύσεις που έκαναν πριν από δύο χρόνια, λαμβάνοντας επιπλέον μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση ακόμα περισσότερων οικοσυστημάτων (χερσαίων, θαλάσσιων, γλυκού νερού) και προχωρώντας σε ριζικές αλλαγές στα συστήματα που μας παρέχουν τροφή, ενέργεια και άλλα αγαθά», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για την Προστασία των Πουλιών BirdLife International, Martin Harper.

Λασποσκαλίδρες

Λασποσκαλίδρες