Είναι κοινό συμπέρασμα για όσες και όσους δεν κλείνουμε τα μάτια μπροστά στην πολιτισμική και πολιτιστική μας υποβάθμιση ως χώρα, πως ζούμε 200 χρόνια πίσω από όλον τον αποκαλούμενο  "πολιτισμένο" κόσμο. Με τον όρο "πολιτισμένος κόσμος" συνοψίζουμε εκείνες τις χώρες που βρίσκονται στην αιχμή του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην πρωτοκαθεδρία των επιστημών, των τεχνών, της οικονομίας, της κοινωνίας και τέλος της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής του σήμερα.

Δεν έχει περάσει εβδομάδα από την εκδίκαση αίτησης αναστολής εργασιών καταστροφής του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας στο τμήμα αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σε άλλες χώρες, από εκείνες του πολιτισμένου κόσμου, χώρες που μάλιστα τις θεωρούμε "συμμάχους και εταίρους" εντός του υπερεθνικού, οικονομικού σχηματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το θέμα της σκληρής διευθέτησης, της καναλοποίησης ενός φυσικού ποταμού συνεχούς ροής, δεν θα έφτανε στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο. Γιατί; Γιατί απλά οι μέθοδοι αυτές στον πολιτισμένο κόσμο έχουν καταδικαστεί, χρόνια πριν. Σήμερα οι αρχές και οι στόχοι που τίθενται από τις οδηγίες του ευρωπαϊκού σχηματισμού στον οποίο μετέχουμε κι εμείς, κινούνται σε ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Έχοντας διαπιστώσει (οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί) από την εμπειρία ετών, πως η καναλοποίηση των επιφανειακών ροών είναι αναποτελεσματική, αυξάνει τους κινδύνους από τους οποίους υποτίθεται πως προστατεύει και τέλος είναι ακραία επιβαρυντική για τον άνθρωπο και τη Φύση, έχουν προχωρήσει στη λεγόμενη "επαναφυσικοποίηση" των ροών αυτών. Προς καταγραφή των επιδόσεων τους στον τομέα αυτόν και για τη συγκρότηση πλέγματος ενεργειών κατά της κλιματικής κρίσης, έχουν δημιουργηθεί και οι σχετικοί φορείς -  παρατηρητήρια της προόδου.

Εννοείται πως η Ελλάδα ούτε κατά διάνοια δεν μπορεί να μετέχει στις μετρήσεις αυτές ή να καταγράψει σχετικές επιδόσεις. Ο λόγος είναι προφανής και όποιος δεν τον βλέπει ας κοιτάξει όσα διαμείβονται πάνω στο θέμα της τσιμεντοποίησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, αλλά και στο θέμα της συνεχούς και άμετρης εγκατάστασης φραγμάτων και μικροφραγμάτων κατά μήκος των ελληνικών ποταμών.

 Ισπανία: Ποταμός Deba (2022) Ένα υποβαθμισμένο ποτάμι που οι προσπάθειες των τελευταίων ετών τον αναβάθμισαν με τη σταδιακή επαναφορά του υδάτινου οικοσυστήματος

Ο ελληνικός υδρολογικός και υδραυλικός Μεσαίωνας

Οι φραγμοί και οι διευθετήσεις στους ποταμούς της Ελλάδας είναι σοβαρή απειλή για την βιοποικιλότητα και την υδρολογία τους. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αν και όχι ακόμα στην Ελλάδα, μία νέα τάση είναι η απελευθέρωση ποταμών με την απομάκρυνση τεχνητών φραγμών.

Οι ευρωπαϊκές επιδόσεις στην απελευθέρωση των υδάτινων επιφανειακών ροών ανά χώρα για το 2022. Η Ελλάδα είναι στο γκρίζο του τσιμέντου (πηγή DRE)

Στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe (DRE), διαβάζουμε πως τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική τουκινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.

Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο τεχνητοί φραγμοί, διαφόρων τύπων και διαστάσεων, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποτάμιων συστημάτων, με το 15% αυτών να θεωρούνται απαρχαιωμένα. Η πλειονότητα (71%) των φραγμών που απομακρύνθηκαν το 2022 ήταν χαμηλού ύψους (< 2 m) υδατοφράκτες (weirs), καθώς τα φράγματα αυτού του τύπου είναι ως επί το πλείστον παλαιά, δεν επιτελούν πλέον κάποιο ρόλο και η απομάκρυνσή τους είναι οικονομική και επωφελής.

Η Ισπανία, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ηγείται του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών και αναίρεσης  διευθετήσεων στην Ευρώπη. Πιο πίσω βρίσκονται  Σουηδία και η Γαλλία. Οι χώρες που το 2022 δήλωσαν για πρώτη φορά επισήμως την απομάκρυνση φραγμών ήταν το Λουξεμβούργο και η Λετονία. Κι όμως, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει την εν λόγω πρακτική, παρά τις εκτιμήσεις για ύπαρξη χιλιάδων φραγμών παντός τύπου στα ποτάμια συστήματα της χώρας.

Ο  Δρ. Φοίβος Μουχλιανίτης, ερευνητής και συγγραφέας της ετήσιας έκθεσης της Dam Removal Europe, αναφέρει πως «η απομάκρυνση φραγμάτων και λοιπών φραγμών αποτελεί ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα στην Ευρώπη. Υπάρχουν χώρες όπου το θέμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, συχνά και λόγω έλλειψης επαρκούς πληροφόρησης ή/και παραπληροφόρησης. Τα προβλήματα που προκαλούν οι τεχνητοί φραγμοί στα ποτάμια συστήματα είναι πολυάριθμα και η απομάκρυνσή τους – ειδικά όσων έχουν εξαντλήσει τη χρησιμότητά τους – έχει αποδειχθεί επανειλημμένως ότι επιφέρει άμεσα και πολύπλευρα οφέλη.».

Ο Herman Wanningen, διευθυντής  του ιδρύματος World Fish Migration Foundation (WFMF) και ιδρυτής του φορέα  DRE (Dam Removal Europe) δηλώνει πως “Όλα δείχνουν πως οι χώρες επιταχύνουν στην υλοποίηση του εργαλείου της επαναφυσικοποίησης των ποταμών”. Επίσης ξεκαθαρίζει πως "Απομακρύνοντας φραγμούς και αποκαθιστώντας τη φυσική ροή στα ποτάμια  εξασφαλίζονται πλεονεκτήματα όπως η αντιπλημμυρική προστασία και ο καθαρισμός του νερού, παρέχοντας  παράλληλα πάρα πολλές δυνατότητες ανάπτυξης δραστηριοτήτων αναψυχής στον άνθρωπο"

Διαβάστε (στα Αγγλικά) τη σχετική έκθεση της DRE και  σχετικό άρθρο του Guardian (βρίσκονται στις πηγές στο τέλος του παρόντος).

Στα ελληνικά πράγματα, πέρα από τις σχεδιαζόμενες ή τις προγραμματισμένες καταστροφές (που αποτελούν ντροπή για μία χώρα που ισχυρίζεται σαν άλλη μαντάμ Σουσού πως ανήκει στην Ευρώπη), η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης γράφει στον ιστότοπο της πως πιστεύει στην διατήρηση και υπεράσπιση της φυσικότητας των ποταμών της Ελλάδας, που αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές απειλές από φράγματα και μικρά υδροηλεκτρικά, μέχρι διευθετήσεις.

Αλλά ακόμα και αυτό το ζήτημα πολιτισμού, εξαρτάται από μία ή πολλές δικαστικές αποφάσεις 

Πηγές:

The Guardian

Dam Removal Europe (DRE)

Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης