του Αντώνη Λαζαρή

Οι Ιταλοί το καλοκαίρι του 1941 επιτάσσουν το σπίτι της Μαρίκας και της Κατίνας Χίλμπερτ, ναρκοθετούν την παραλία Μαρίκες και κτίζουν πολυβολεία στις δύο άκρες της μεγάλης παραλίας, κάτω από το λόφο του Ασκηταριού και δίπλα στο σπίτι των δύο αδελφών.

Ένας μεγάλος προβολέας φωτίζει όλη τη νύχτα τη θάλασσα κάτω από το Ασκηταριό.

Τον Σεπτέμβριο του 1943 οι Ιταλία συνθηκολογεί και οι Ιταλοί στρατιώτες παραδίδονται στους πρώην συμμάχους τους σαν πρόβατα επί σφαγή.

Τον Οκτώβριο του 1944, οι Γερμανοί εγκαταλείπουν τη Ραφήνα και τα έργα τους παραδίδονται σιγά-σιγά στη λήθη του χρόνου.

Τα κανόνια στο Οχυρό πουλιούνται για παλιοσίδερα, οι λυόμενες κατασκευές διαλύονται, τα τούνελ σιγά σιγά λησμονιούνται και τα πολυβολεία συνεχίζουν να θυμίζουν μια εποχή που όλοι θέλουν να ξεχάσουν.

Τα πολυβολεία αφημένα στη λήθη του χρόνου.

Μέσα στα πολυβολεία, μόνο τα παιδιά συνεχίζουν να παίζουν στα ψεύτικα τον πόλεμο, αυτόν που όσοι τον έζησαν στην πραγματικότητα δεν θέλουν να θυμούνται ούτε στο χειρότερο εφιάλτη τους.

Σιγά-σιγά τα πολυβολεία παραδίδονται στον παναδαμάτορα χρόνο.

Κάθε χρόνο στις 16 και τις 17 Ιουλίου στο πάλαι ποτέ πολυβολείο κάτω από τον Άγιο Νικόλαο γιορτάζει το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας.

Ένα πολυβολείο που μετατράπηκε σε ναΰδριο ως ανάμνηση της σωτηρίας των 20 Ραφηνιωτών που στις 17 Ιουλίου 1944 συνελήφθησαν από τους Γερμανούς.

Από τους 21 που συνολικά έπιασαν οι Γερμανοί, μόνο ένας, ο κ. Αλεξανδρίδης, σκοτώθηκε από τους κατακτητές όταν “τόλμησε” να διαμαρτυρηθεί για τις συνθήκες κράτησής τους. και, μάλιστα, μιλώντας στη γλώσσα των κατακτητών.

Τα πολυβολεία στο Πανόραμα δεν γλύτωσαν από την ανελέτητη φθορά του χρόνου.

Και μόνο αυτά στις Μαρίκες στέκονται ακόμα στη θέση τους αντιστεκόμενα στη λήθη που θα πρέπει να βολεύει όσους θέλουν όλα αυτά να ξεχαστούν.

Στην πρώτη φωτογραφία βλέπουμε τα δύο πολυβολεία στην παραλία "Μαρίκες" της Ραφήνας, πολύ κοντά στο περίφημο σπίτι που πέρασε από την Μαρίκα και την Κατίνα Χίλμπερτ στον Βαγγέλη Χιλμπερτίδη.

Στην δεύτερη φωτογραφία βλέπουμε το σκαρίφημα που σχεδίασαν οι Ιταλοί στρατιώτες το 1943.

Πιθανόν, λίγο πριν την συνθηκολόγηση που οδήγησε τους περισσότερους Ιταλούς στρατιώτες στο θάνατο.

Οι Ιταλοί στρατιώτες αφήνουν ένα αποτύπωμα της παρουσίας τους από την παραλία Μαρίκες.

Στην τρίτη φωτογραφία βλέπουμε τον διάδρομο που συνδέει ακόμα τα δύο πολυβολεία των Μαρικών.

Στην τέταρτη φωτογραφία βλέπουμε το περίφημο σπίτι των Μαρικών

Η χρονολογία στο τσιμέντο του πολυβολείου αναφέρει “1943”. Πόσο μακριά φαντάζει αυτό σε πολλούς. Και πόσο κοντά σε κάποιους άλλους.

Ο Νικόλας Χιλμπερτίδης μας οδήγησε στα πολυβολεία στις Μαρίκες επισημαίνοντάς μας το αυτονόητο:

“Είναι τα τελευταία που δεν τα κατέστρεψαν οι ανεγκέφαλοι των Αρχών! Σώστε τα για την Ιστορία του τόπου μας!!”

από τον IRafina-Dimotis

Και που τα είπε ο καθηγητής, εσείς οι Ραφηνιώτες, παρόντες στην εκδήλωση, τι καταλάβατε;

Ένα τίποτα, ως συνήθως

Πήγατε στην εκδήλωση. Καθίσατε, χειροκροτήσατε, ίσως και να συγκινηθήκατε με τις φωτογραφίες, τις μνήμες, τις αφηγήσεις. Αλλά  καταλάβατε τίποτα;

Γιατί, αν είχατε καταλάβει, δεν θα ήσασταν οι ίδιοι που επί χρόνια καταστρέφετε, αδιαφορείτε ή σιωπάτε για όσα συμβαίνουν σ’ αυτή την πόλη.

Ο καθηγητής κ. Αντώνης Λαζαρής(https://tinyurl.com/4ru862hd)  μίλησε για τη Ραφήνα που δεν πρέπει να χαθεί. Για ανθρώπους που αγάπησαν τον τόπο. Για ιστορίες που τον διαμόρφωσαν. Για ένα λιμάνι που δεν είναι απλώς "χώρος", ψυχή, παρελθόν και ταυτότητα

Και εσείς, εκεί. Πολλοί από εσάς, με τη δημόσια εικόνα του «ενδιαφερόμενου πολίτη», αλλά με την πραγματική ταυτότητα του αδιάφορου ή του συνένοχου

Γιατί η ιστορία δεν τιμάται με χειροκροτήματα και λόγια, αλλά με στάση ζωής.

Τι να το κάνεις το “συγκινητικό ταξίδι στο παρελθόν”, όταν καθημερινά αφήνεις να βιάζεται το παρόν; Όταν αποδέχεσαι τα πάντα, όταν δεν αντιδράς, όταν δεν διεκδικείς τίποτα για αυτή τη Ραφήνα;

Η εκδήλωση δεν ήταν φιέστα. Ήταν προειδοποίηση

Αν δεν το καταλάβατε, τότε πήγατε άδικα. όχι γιατί δεν ήταν όμορφη η βραδιά – αλλά γιατί δεν άξιζε σε αυτή την ομιλία η δική σας αδιαφορία

του Αντώνη Λαζαρή

Βιολόγου, MSc περιβαλλοντικής επικοινωνίας, καθηγητή Μ.Ε. 

Το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας είναι ένας μικρός, αλλά ιδιαίτερα σημαντικός υγροβιότοπος της Ανατολικής Αττικής.

Υπάρχει ένας ιδιαίτερα σημαντικός αριθμός ειδών ορνιθοπανίδας που φωλιάζουν στο ποτάμι ή επισκέπτονται τακτικά το βιότοπό του.

Πέρα από αυτά τα είδη που αποτελούν τακτικούς επισκέπτες υπάρχει και ένας ακόμα σημαντικός αριθμός ειδών που χρησιμοποιεί το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας ως ενδιάμεσο σταθμό κατά την μετανάστευση.

Υγροβιότοποι, όπως αυτός του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας έχουν έναν ιδιαίτερα ζωτικό ρόλο κατά την μετανάστευση των πουλιών καθώς παρέχουν τη δυνατότητα για τροφή και για ξεκούραση στα κουρασμένα από το μακρύ ταξίδι πτηνά.

Ο ρόλος που έχουν θυμίζει τον ρόλο των Σταθμών Εξυπηρέτησης (ΣΕΑ) στις μεγάλες εθνικές οδούς.

Κατά την μετανάστευση τα είδη των πτηνών έχουν ανάγκη τους ενδιάμεσους αυτούς σταθμούς για την ξεκούρασή τους και την ανάκτηση δυνάμεων κατά το μακρύ ταξίδι της μετανάστευσης. Η εξαφάνιση, η υποβάθμιση και η αλλοίωση των ενδιάμεσων αυτών υγροβιότοπων μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση αρκετών μεταναστευτικών παρυδάτιων πτηνών. Αυτό τονίζει σε ανακοίνωσή της η διευθύντρια της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας, εθνικού εταίρου της BirdLife International, Κωνσταντίνα Ντεμίρη:

«Η υποβάθμιση, ο κατακερματισμός και η απώλεια των βιοτόπων που είναι απαραίτητοι για την επιβίωση των μεταναστευτικών πουλιών μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους που επίσης βασίζονται σε αυτούς τους βιότοπους. Αν καθυστερήσουμε κι άλλο τη λήψη μέτρων για την προστασία και την αποκατάστασή τους, σπρώχνουμε στο χείλος της εξαφάνισης δεκάδες αν όχι εκατοντάδες είδη άγριας ζωής, κάτι που θέτει σε κίνδυνο και τη δική μας επιβίωση».

Σε υψηλότερη κατηγορία κινδύνου κατατάσσει 16 είδη μεταναστευτικών παρυδάτιων πουλιών η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), στην πρόσφατη αναθεώρηση του Κόκκινου Καταλόγου της. Μάλιστα, η κατάσταση για ορισμένα είδη κρίνεται εξαιρετικά ανησυχητική, καθώς οι μειώσεις που καταγράφονται, ξεπερνούν το 1/3 του πληθυσμού τους.

Άλλωστε, σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μόνο λίγες εβδομάδες μετά τη δημοσίευση της IUCN, ανακοινώθηκε και επίσημα πως η λεπτομύτα, ένα μεταναστευτικό παρυδάτιο πουλί που κάποτε αναπαραγόταν στη Δυτική Σιβηρία και διαχείμαζε στη Μεσόγειο (και στη χώρα μας), θεωρείται πλέον εξαφανισμένη, κατά τους επιστήμονες. Πρόκειται για την πρώτη γνωστή, παγκοσμίως, εξαφάνιση είδους πουλιού από την ηπειρωτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία.

Στα παρυδάτια πουλιά που πλέον βρίσκονται σε κίνδυνο περιλαμβάνονται και είδη που απαντούν ή διέρχονται από τη χώρα μας, όπως το αργυροπούλι, η λασποσκαλίδρα, η δρεπανοσκαλίδρα και ο χαλικοκυλιστής. Πρόκειται για είδη που -όπως και εκατομμύρια άλλα μεταναστευτικά πουλιά- ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές, γνωστές ως μεταναστευτικοί διάδρομοι (flyways), ενώ κάθε χρόνο διασχίζουν πλήθος χωρών, κάνοντας συχνά στάσεις για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Αυτό το γεγονός τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα σε απειλές, όπως η υποβάθμιση και η απώλεια των βιοτόπων που έχουν ανάγκη για την επιβίωσή τους αλλά και η κλιματική αλλαγή. Τα τέσσερα είδη αυτά των πουλιών αποτελούσαν ή αποτελούν ακόμα τακτικούς θαμώνες του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας κατά την μετανάστευση.

Σκαλίδρα και χαλικοκυλιστής

Λασποσκαλίδρα

Λασποσκαλίδρες

Λασποσκαλίδρες

Δρεπανοσκαλίδρα

Δρεπανοσκαλίδρα

Χαλικοκυλιστής

Οικογένεια χαλικοκυλιστών

Χαλικοκυλιστής

Αλλά για πόσο ακόμα; Αν η μελέτη της διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ολοκληρωθεί τότε ένας σημαντικός υγροβιότοπος θα έχει σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί.

Υπάρχουν αρκετά είδη πουλιών που βλέπαμε με μεγαλύτερη συχνότητα στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας τα προηγούμενα χρόνια. Κάποια είδη ολοένα και σπανίζουν σε αυτόν τον υγροβιότοπο.

Για πολλά είδη πουλιών η υποβάθμιση των μικρών υγροβιοτόπων στα οποία τα πουλιά βρίσκουν τροφή και ξεκούραση κατά την μετανάστευση μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους που να οδηγήσει ακόμα και στην εξαφάνισή τους.

«Η ανησυχητική μείωση του αριθμού των μεταναστευτικών πουλιών που εδώ και χιλιετίες ενώνουν ανθρώπους, χώρες και ηπείρους δείχνει ξεκάθαρα πόσο αποτυχημένες είναι οι στρατηγικές που συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε. Οι κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο οφείλουν να στηρίξουν έμπρακτα τις δεσμεύσεις που έκαναν πριν από δύο χρόνια, λαμβάνοντας επιπλέον μέτρα για την προστασία και την αποκατάσταση ακόμα περισσότερων οικοσυστημάτων (χερσαίων, θαλάσσιων, γλυκού νερού) και προχωρώντας σε ριζικές αλλαγές στα συστήματα που μας παρέχουν τροφή, ενέργεια και άλλα αγαθά», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων για την Προστασία των Πουλιών BirdLife International, Martin Harper.

Λασποσκαλίδρες

Λασποσκαλίδρες

Την Παρασκευή 5/4/2024, ο Ορειβατικός Σύλλογος Σπάτων (ΕΟΣ Σπάτων) οργάνωσε την προβολή του ντοκιμαντέρ «Ο ασκός του Αιόλου» του Νασίμ Αλάτρας και μίας ομάδας ανθρώπων που θέλησαν να δείξουν τουλάχιστον ένα μέρος των όσων περιστρέφονται γύρω από την εξάπλωση των βιομηχανικών μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΒΑΠΕ) οι οποίες έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία 35 χρόνια πάνω στα ελληνικά βουνά.

Χάρτης ανεμογεννητριών στην Ελλάδα (πηγή: ΕΛΕΤΑΕΝ 2023)

Χάρτης αιολικών πάρκων στην Ελλάδα (πηγή: ΡΑΕ 2024)

Σήμερα, σύμφωνα με τον χάρτη της ΕΛΕΤΑΕΝ (έκδοση Δεκεμβρίου 2023) στην Ελλάδα έχουν εγκατασταθεί 2.948 ανεμογεννήτριες συνολικής παραγόμενης ισχύος 5.226 ΜW.  Αν αντιστοιχίσουμε τους αριθμούς αυτούς στη συνολική έκταση της Ελλάδας (131.957 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και με δεδομένο πως το 80% αυτών, έχει ορεινή  φυσιογραφία (105.565 τ.χλμ.) μιλάμε για μία ανεμογεννήτρια ανά 0,000027 τετραγωνικά χιλιόμετρα (1 τ.χλμ. = 1000 στρέμματα) ορεινής γης. Αυτό που δεν φαίνεται από τον παραπάνω (ήδη υψηλό) συσχετισμό είναι η έκταση των συνοδών έργων για την εγκατάσταση των εργοστασίων αυτών, όπως είναι οι διανοίξεις μέσα σε δάση και πάνω σε κορυφογραμμές βουνών ή οι εκσκαφές για την θεμελίωση τους που φτάνουν και 950 ή 1000 κυβικά για κάθε μία και η έγχυση αντίστοιχης ποσότητας σκυροδέματος που προέρχεται από κοντινά λατομεία. Παλιές ή καινούργιες εξορύξεις.

Όλα αυτά ήταν αντικείμενο τόσο του ντοκιμαντέρ όσο και της συζήτησης που ακολούθησε και την παρουσιάζουμε εδώ.

Στη συζήτηση συμμετέχουν κατά σειρά εμφάνισης οι Τάσος Μπαλτάς (πρόεδρος του ΕΟΣ Χαλκίδας), Νασίμ Αλάτρας (δημοσιογράφος της Ελευθεροτυπίας κ.ά.) Αντώνης Λαζαρής (Βιολόγος MSc περιβαλλοντικής επικοινωνίας) και το κοινό της εκδήλωσης. Παρουσιάζει ο Ντίνος Μαχαίρας (νυν μέλος και πρώην πρόεδρος του ΕΟΣ Σπάτων)

Αξίζει να υπογραμμίσουμε την απορία που διατυπώνεται και μέσα στο ντοκιμαντέρ, σχετικά με τη συμβολή των ΒΑΠΕ στην οικονομία του ρεύματος στη χώρα. Παρά την εντατική ανάπτυξη των αιολικών σταθμών (που το ρεύμα τους υποτίθεται πως μπαίνει στο δίκτυο με μηδενική τιμή κόστους), το ηλεκτρικό ρεύμα έχει ακριβύνει ασύμμετρα για τους καταναλωτές!! Είναι μία άσκηση λογικής που δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητους τους αναγνώστες, ακόμα και αν δεν δίνουν δεκάρα για την αλλοίωση του ορεινού χώρου ή την περιβαλλοντική καταστροφή που συντελείται.

Δημοσιεύουμε λοιπόν σήμερα το ντοκιμαντέρ (όπως είναι αναρτημένο στο You Tube) και το βίντεο των ερωτήσεων και της συζήτησης που ακολούθησε την προβολή της ταινίας και που περιέχει επικαιροποιημένα στοιχεία πάνω στο θέμα των αιολικών σταθμών στην Ελλάδα

Ο ασκός του Αιόλου (το ντοκιμαντέρ)

Βίντεο συζήτησης (προβολή ΕΟΣ Σπάτων στο "Παλιό Σινεμά" της Ραφήνας