Ένα κείμενο του Αντώνη Λαζαρή εις μνήμην της Ρένας Κουμιώτη

Χθες 3/4/2023 έφυγε από τη ζωή η Ρένα Κουμιώτη, η φωνή του λιμανιού της Ραφήνας και του "Αγία Κυριακή". Το 1973 τραγούδησε το περίφημο τραγούδι "Αγία Κυριακή" σε στίχους του Κώστα Βίρβου και σε μουσική του Μίμη Πλέσσα.

Η Ρένα Κουμιώτη (Νέα Ιωνία, 3 Μαΐου 1941 - Αθήνα 3 Απριλίου 2023) ήταν τραγουδίστρια του νέου κύματος. Οι γονείς της ήταν πρόσφυγες, ο πατέρας της από τη Σμύρνη και η μητέρα από την Κωνσταντινούπολη.

Το λιμάνι της Ραφήνας γνώρισε πολύ μεγάλες στιγμές κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Από εδώ πραγματοποιήθηκαν εκατοντάδες αποδράσεις αντιστασιακών κάτω από τη μύτη των Γερμανών. Μέρες δόξης λαμπρές που σιγά-σιγά σβήνονται από το σβηστήρα της λήθης του πανδαμάτορα χρόνου. 

Στην Κατοχή το λιμάνι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαφυγή πολυάριθμων πατριωτών, ελλήνων και ξένων, προς τη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με αφηγήσεις παλιών κατοίκων της Ραφήνας, οι διαφυγές ήταν πολύ καλά σχεδιασμένες και γίνονταν κάτω από τη μύτη των Γερμανών. Ένα καλά οργανωμένο δίκτυο εξασφάλιζε την επιτυχία των επιχειρήσεων αυτών. Η μεταφορά τους γινόταν, συνήθως, μέχρι το Φελλό της Άνδρου ή τον Πλατανιστό της Καρύστου. Από εκεί τους παραλάμβανε κάποιο συμμαχικό υποβρύχιο για να τους προωθήσει προς την Τουρκία, ή την Αλεξάνδρεια. Άλλοτε πάλι τα καΐκια έφθαναν μέχρι τη Σμύρνη.

Το θρυλικό καΐκι "Αγία Κυριακή" έχει μείνει βαθιά ριζωμένο στη συλλογική μνήμη των ανθρώπων. Το καΐκι ανήκε στον Καρυστινό καπετάνιο Καδή. Πέρασε στην ιστορία γιατί τραγουδήθηκε από τη Ρένα Κουμιώτη σε ένα τραγούδι του Μίμη Πλέσα σε στίχους του Κώστα Βίρβου. Το γνωστό τραγούδι αποτυπώνει με το δικό του τρόπο μια ηρωϊκή εποχή για τη Ραφήνα και την Ελλάδα. Στη Ραφήνα το Ε.Α.Μ. διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη αυτής της ιστορίας.

• Η «Αγία Κυριακή»

Στη φωτογραφία εξωφύλλου βλέπουμε το "Αγία Κυριακή" στο λιμάνι της Ραφήνας στα μέσα της δεκαετίας του '50 σε μια σπάνια φωτογραφία από το Αρχείο του Στάθη του Δημητρακού.

Το λέγαν "Άγια Κυριακή"
εκείνο το καΐκι
που στη σκλαβιά, στην κατοχή
δούλευε στη διαφυγή,
πάλευε για τη νίκη.
Αλεξάνδρεια Ραφήνα
πήγαινε τα χρόνια εκείνα
και για μπάρκο μες στ' αμπάρια
είχε όλο παλληκάρια.
Τώρα η "Άγια Κυριακή"
στην αμμουδιά σαπίζει
κι όταν τη βλέπω στο γιαλό
τρέχει το δάκρυ μου θολό
και η καρδιά ραγίζει.
Αλεξάνδρεια Ραφήνα
πήγαινε τα χρόνια εκείνα
και για μπάρκο μες στ' αμπάρια
είχε όλο παλληκάρια.

Στο κείμενο του Στάθη του Δημητρακού για τον Σίμο Φραγκουλάκη και το Μπλόκο της Ραφήνας διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

«Με εντολή του συντάγματος πάμε στο λιμάνι των Τσακαίων, προς τη μεριά του νησιού που βλέπει στην Τουρκία. Εκεί έρχονταν Εβραίοι που τους έστελνε ο Έβερτ, διοικητής της Αστυνομίας από την Αθήνα και με το καΐκι "Αγία Κυριακή" περνούσαν στην Τουρκία ή έφευγαν για την Αίγυπτο. Είχαν χρήμα και χρυσό και άμα ήθελες γινόσουν πλούσιος»[...]

Αύγουστος, πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη (1972)

Αύγουστος είναι μια βραδιά που στη ζωή τα έχεις όλα, τραγουδάει ο Παντελής Θαλασσινός. Αύγουστος είναι ο μήνας του έρωτα, που τα φιλιά του πολλές φορές θα γίνουν κάστρα γκρεμισμένα, τραγουδάει ο Βασίλης Καζούλης. Αύγουστος είναι ο μήνας που σε οδηγούν πάντα οι μνήμες, τραγουδά η Έλλη Πασπαλά. Για το Αυγουστιάτικο φεγγάρι τραγουδάει ο Νίκος Παπάζογλου. Για την πρώτη νύχτα του Αυγούστου τραγουδά η Carol King. Γιατί ο Αύγουστος είναι μήνας Θεός, γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στα "Ρω του Έρωτα" και τραγουδάει η Ρένα Κουμιώτη

Αύγουστος είναι η ελευθερία, είναι ο έρωτας, είναι οι παρέες, είναι η ξενοιασιά, είναι οι καλύτερες μνήμες μας από τα παιδικά μας χρόνια. Είναι ο μήνας στον οποίο μονίμως εναποθέτουμε τις ελπίδες μας για να ζήσουμε όσα δε ζήσαμε τους υπόλοιπους μήνες. Γιατί δεν καταφέραμε να φτιάξουμε τη ζωή μας όπως θα θέλαμε και γιατί, δυστυχώς, μάθαμε να μετράμε τη ζωή μας μόνο με τα καλοκαίρια. Όπως και να έχει, ο Αύγουστος είναι για μια ακόμη φορά εδώ και υποκλινόμαστε στη μεγάλη χάρη του, ακούγοντας τραγούδια που γράφτηκαν γι’ αυτόν, τον πιο πολυτραγουδισμένο από όλους τους μήνες