Η περιπέτεια των δέντρων μέσα στις ελληνικές πόλεις είναι λίγο πολύ γνωστή στους κατοίκους τους ως μία κακή εμπειρία. Μέσα στις υποβαθμισμένες (και όχι μόνο λόγω της ουσιαστικής ανυπαρξίας πρασίνου) πόλεις μας, τα δέντρα μοιάζουν να είναι ενταγμένα σε διαρκώς αποτυχημένες απόπειρες των δήμων να προβάλλουν ένα φιλοπεριβαλλοντικό προσωπείο στην καλύτερη περίπτωση ή ως ένα άλλοθι για τις περιβαλλοντικά εγκληματικές πολιτικές και τακτικές που με συνέπεια ακολουθούν. 

Ο Μηνάς Τσακιρίδης είναι Ειδικός (ή αστικός κατ’ αυτόν) Δενδροκόμος. Arborist είναι ο ακριβής τίτλος που κατέχει που όμως δεν αποδίδεται επαρκώς και επιτυχώς στα Ελληνικά. Ο κ. Τσακιρίδης διαθέτει πολυετή εμπειρία στη φροντίδα, τον έλεγχο  και τη  διαχείριση «δένδρων σε αστικό ή δομημένο περιβάλλον*» και είναι ο πρώτος πιστοποιημένος στην Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Δενδροκομικό Συμβούλιο (EAC) ως European Tree Worker. Η εταιρεία του ΔΕΝΔΡΟΤΕΧΝΙΚΗ (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.)  στα 33 χρόνια της ζωής της έχει υλοποιήσει σημαντικά, δημόσια και ιδιωτικά   έργα διαχείρισης, φροντίδας και προστασίας τέτοιων δέντρων.

.Με αφορμή μία πρόσφατη εργασία του που αφορούσε εξειδικευμένες επεμβάσεις σε μια μεγάλη λεύκη  Populus Χ canescens 80 περίπου  ετών και 22+ μέτρων  ύψους, με περίμετρο κορμού 392 εκ. στη Βαρυμπόμπη του ζητήσαμε να μας μιλήσει τόσο για τις συγκεκριμένες επεμβάσεις όσο και για άλλα μεγάλα ζητήματα που αφορούν στη διαχείριση των δέντρων στην πόλη που όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν βρίσκεται και στο καλύτερο επίπεδο στην Ελλάδα.

 Η συνέντευξη καταγράφηκε στις 29 Μαρτίου 2025 στη Ραφήνα.

Attica Voice (AV)

Κύριε Τσακιρίδη σας ευχαριστούμε για την αποδοχή του αιτήματος μας για μία συζήτηση πάνω στη διαχείριση και προστασία των δέντρων στην Ελλάδα σήμερα και ειδικότερα στην Αττική. Μας έκανε μεγάλη εντύπωση η δουλειά που αποτυπώσατε σε φωτογραφίες τις οποίες αναρτήσατε στο facebook και αφορούσαν επεμβάσεις (επεμβάσεις σωτηρίας θα τις χαρακτηρίζαμε) σε μεγάλα άτομα λεύκης στην καμένη από το 2021 περιοχή της Βαρυμπόμπης.  Είδαμε για πρώτη φορά, να γίνεται λεπτομερής, πλήρης επιστημονικά και τεχνικά, με μία λέξη σοβαρή δουλειά, στην περιποίηση ενός δέντρου, στη φροντίδα του και στη διαχείριση του. Δουλειά που συνέβαλλε στη προστασία του δέντρου, στην αποφυγή της υλοτόμησής του και στην αποφυγή της καταστροφής του γενικότερα. Αυτό δεν συμβαίνει συνήθως στα έργα πρασίνου στη χώρα μας.  Πώς προστατεύτηκε αυτό το δέντρο; (η λεύκη  στη Βαρυμπόμπη) πώς πάρθηκε η απόφαση για τη συγκεκριμένη διαχείριση; Με ποιον  τρόπο έγινε; Ποιες η επιθυμία και θέση του πελάτη σας, τι ήθελε;  Ποια ήταν η ιστορία του δέντρου με λίγα λόγια.

Μηνάς Τσακιρίδης (ΜΤ)

Καταρχάς, την απόφαση για το πως θα διαχειριστούμε αυτό το δέντρο, την πήρα εγώ και την πρότεινα στον πελάτη, στον οποίο μάλιστα εδώ και δύο χρόνια εκτελώ και χρέη συμβουλευτικής και επίβλεψης στον χώρο, όπου γίνονται διάφορες οικοδομικές εργασίες πλησίον των δένδρων. Μετά από τη φωτιά του 2021 γίνονται πολλές ανακατατάξεις τεχνικής φύσεως, ας πούμε, σκυροδέματα, πράγματα, ενισχύσεις, πλησίον σημαντικών για το τοπίο δέντρων, τα οποία είχαν την τύχη να επιβιώσουν μετά από τη φωτιά. Ένα από αυτά, ήταν και αυτό το δέντρο. Δεκάδες και εκατοντάδες καταστράφηκαν από τη φωτιά. Ο άνθρωπος αυτός έχει όλη την καλή διάθεση να ακολουθήσει κάποιες συμβουλές και προτάσεις πάνω στη σύγχρονη αστική δενδροκομία, όπως ισχύουν σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πλην  Ελλάδος και Αλβανίας.

Στο χώρο αυτό επιβλέπω διάφορες εργασίες, οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη και όντως μέχρι στιγμής, έχουν αποτραπεί πολλές ζημιές, ειδικά στο ριζικό σύστημα αυτού του δέντρου. Γιατί αυτό το οποίο βλέπουμε στην ουσία κοιτώντας ένα δέντρο, είναι το μισό. Το άλλο μισό βρίσκεται υπόγεια.

Η απόφαση λοιπόν για τη φροντίδα αυτού του δέντρου συνδυάστηκε και με την εγκατάσταση κάποιου συστήματος για την “σταθεροποίηση” της κόμης και πιο συγκεκριμένα των χοντρών κορμών με αδύναμη σύνδεση προκειμένου να αποκατασταθεί η ασφάλεια του χώρου αφενός, και αφετέρου να διατηρήσουμε ακέραιη την κόμη του αποφεύγοντας αυστηρά κλαδέματα που μόνο ζημία προκαλούν στο δένδρο.

Λέγοντας «αδύναμη σύνδεση», εννοούμε τη σύνδεση δύο ομοιογενών κορμών σε οξεία  γωνία V και στη διχάλα αυτή (V) εμπεριέχεται  φλοιώδης ιστός, με αποτέλεσμα  η σύνδεση αυτή να είναι αδύναμη και ο κίνδυνος απόσχισης πολύ μεγάλος. Σε παρόμοιες περιπτώσεις,  για να ελαχιστοποιήσεις τον κίνδυνο θα έπρεπε να  καρατομήσεις το δέντρο αλλά εδώ αποφύγαμε αυτή τη «λύση» με την επιλογή και εγκατάσταση του υποστηρικτικού αυτού συστήματος .

Οι ασφαλίσεις αυτές του δέντρου είναι από συνθετικά υλικά, άλλοτε στατικά και άλλοτε δυναμικά γιατί το δέντρο σαν δομή είναι δυναμική. Δηλαδή αν το σταθεροποιήσεις – το ακινητοποιήσεις  και του πεις ότι «θα κάτσεις εδώ» χρησιμοποιώντας σταθερά και περιοριστικά  υλικά, θα εκτονωθεί όλη η δύναμη κάπου αλλού και στο τέλος μπορεί να  πέσει και ολόκληρο το δέντρο.

Η λεύκη στη Βαρυμπόμπη πριν και μετά τις εργασίες φροντίδας και ασφάλισης.
΄Ενα άτομο Populus Χ canescens 80 περίπου ετών και 22+ μέτρων ύψους με περίμετρο κορμού 392 εκ

Λεπτομέρεια του υποστηρικτικού συστήματος εγκατεστημένου

AV

Πέρα από την πολύτιμη προσπάθεια να διατηρηθούν τα δέντρα που σώθηκαν στον χώρο που ανήκουν, γίνονται και άλλες προσπάθειες αναδάσωσης, αναχλόασης και γενικά αποκατάστασης στην πληγείσα περιοχή (ΣτΣ Βαρυμπόμπη)

ΜΤ

Από όσο γνωρίζω, όχι, οργανωμένα τουλάχιστον σε όλη την περιοχή. Παρόλα αυτά, στον ιδιωτικό  χώρο όπου εργάζομαι  υπάρχει πλάνο που το έχει αναλάβει ιδιωτική εταιρεία  και περιλαμβάνει φύτευση εκατοντάδων δέντρων και διαφόρων φυτών στα σημεία όπου καταστράφηκαν από την φωτιά.

AV

Σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο δέντρο,  αυτή τη λεύκα, πείτε μας λίγα περισσότερα για το σύστημα στήριξής της προκειμένου το δέντρο να σωθεί.

 ΜΤ

Στόχος αυτού του συστήματος είναι να παρέχει στο δένδρο κάποιο βαθμό συμπληρωματικής στήριξης. Αυτό, μειώνει τον κίνδυνο δομικής αστοχίας μειώνοντας την κίνηση  των στελεχών και των κλαδιών με αδύναμη σύνδεση, ελαχιστοποιώντας τυχόν τραυματισμό ανθρώπων και ζημίες σε περιουσιακά στοιχεία κατά την διάρκεια ισχυρών ανέμων ή χιονόπτωσης.

Μετά από αξιολόγηση του δένδρου, και μέσω μιας ειδικής διαδικασίας, εγκαταστάθηκε το υποστηρικτικό αυτό σύστημα  σε πέντε σημεία αποτελούμενο τόσο από ένα ειδικό κούφιο σχοινί όσο και ζώνες (στατικά και  δυναμικά-ελαστικά) ειδικά σχεδιασμένα για αυτό τον σκοπό χωρίς να τραυματίζει το δένδρο, με όριο θραύσης από 4 έως  6 τόνους. 

 AV

Πόσο καιρό διήρκεσαν οι εργασίες;

ΜΤ

Στις εργασίες περιλαμβάνεται και η κλάδευση βέβαια. Γιατί δεν ήταν μόνο αυτό. Ήταν και άλλα 5-6 δέντρα που γίνανε και σ’ αυτά ασφαλίσεις.  Ήταν και τα κλαδέματα που έγιναν σε κάποια άλλα. 

AV

Ωραία για τα πέντε δέντρα. Για τα πέντε-έξι μεγαλύτερα δέντρα, πόσο διήρκεσαν οι εργασίες; Πόσο καιρό πήρε το κλάδεμα τους;

ΜΤ

 Ήμουνα εκεί δέκα μέρες.  Κλάδεμα έγινε σε τρία δέντρα. Σε αυτή τη μεγάλη λεύκα και σε μία μικρότερη. Και σε μία ακόμα πιο μικρή, μικρή σε ηλικία. Πρέπει να είναι είκοσι ετών περίπου.  Εκεί, στη μικρότερη, έγινε κυρίως κλάδευση για την αποτροπή δημιουργίας διχάλας V σε τρία σημεία του δέντρου. Δηλαδή εργάστηκα για την ανάπτυξη μιας ισχυρής δομής συμβατής με τα αστικά και προαστιακά τοπία. 

Εργασίες φροντίδας και ασφάλισης 2 ατόμων φλαμουριάς. Αφαιρέθηκε το 15% της κόμης τους. Φωτογραφία πριν και μετά

Φωτογραφία του υποστηρικτικού συστήματος για την «σταθεροποίηση» της κόμη σε τριγωνική διάταξη

AV

Υπάρχει περιθώριο να εκτελεστούν αυτές οι εργασίες στο δημόσιο χώρο, στο αστικό πράσινο  δεδομένου ότι τιμολόγια (άρθρα και τιμολόγια) υπάρχουν ή μπορούν να συνταχθούν για να καλύψουν το κόστος της εξειδικευμένης εργασίας και των ειδικών υλικών που απαιτούνται;

 ΜΤ

Αναμφίβολα χρήζουν αναθεώρησης τόσο τα άρθρα όσο και τα τιμολόγια για τις εργασίες αυτές, όπως και η ομαδοποίηση των δέντρων σε πολλές  κατηγορίες και υποκατηγορίες. Κατηγορία ανά ύψος όπως αυτό ισχύει σήμερα δεν σημαίνει τίποτα.  Το κάθε δέντρο είναι ξεχωριστό. Ξεχωριστό με βάση τις πραγματικές του ανάγκες. Ξεχωριστό με βάση την ηλικία του, τα χαρακτηριστικά του, τις ανάγκες του τοπίου και της θέσης όπου αυτό βρίσκεται.  Γιατί (για παράδειγμα) και η Βελανιδιά στη Ραφήνα δεν είναι πολύ ψηλό δένδρο σε σχέση με την ηλικία και την περίμετρο του κορμού της, αλλά έχει μία πάρα πολύ εξαπλωμένη και πυκνή κόμη. Ένα τέτοιο δέντρο, για να το κλαδέψεις και να φροντίσεις την κόμη του σωστά δεν θα πάρει λιγότερο από 4 ημέρες. Αυτό βέβαια για να πεις ότι κάνω μια σοβαρή εργασία που θα ωφελήσει το δένδρο.  Όπως έχεις προσέξει, τη Βελανιδιά εδώ στη Ραφήνα, την έχουν στηρίξει με κάτι. Καλό είναι αυτό. Αν είχε σπάσει  θα το είχαν κόψει. Επομένως έστω και ως πρόχειρη και κάπως αντιαισθητική λύση, είναι κάτι καλό. Δεν είναι και τόσο ωραίο αλλά το δικαιολογώ από την άποψη αυτή.

AV

Είναι βέβαια και πολύ μεγάλη η συγκεκριμένη βελανιδιά.

MT

 Όχι δεν είναι πολύ μεγάλο το συγκεκριμένο δέντρο σε σχέση με άλλα. Το είχαμε μετρήσει το 2015 σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών στο Γουδί και τον Ελληνικό Σύλλογο για την Δενδροκομία που είχαμε τότε κάναμε και προτάσεις. Μάλιστα προς το Δήμο της Ραφήνας για να συμμετέχουμε και εμείς  σαν φορέας με σκοπό να ανακηρυχθεί το δέντρο σαν Μνημείο της Φύσης. Με όλα τα συνεπακόλουθα μετά για το χώρο και για την πόλη

AV

Και υποβάλατε το φάκελο;

ΜΤ

 Ναι, είχαμε κάνει μια τέτοια πρόταση

AV

Δηλαδή αυτός ήταν ο πρώτος φάκελος για τη βελανιδιά. Γιατί μετά υποβλήθηκε το 2020  άλλος φάκελος στο δασαρχείο Πεντέλης, με ειδική περιβαλλοντική μελέτη του άρθρου 18 του νόμου 1650/1986 άρθρο αλλά και της αναθεώρησης του από τον Ν. 3937/2011 άρθρο 3, παράγραφος 5, εδάφιο β και την εγκύκλιο 91088/2072/7-6-06 της Γενικής Διεύθυνσης Δασών.  Και τώρα υποβλήθηκε τρίτος φάκελος, στη σχετική επιτροπή του νέου νόμου που ψηφίστηκε για τα μνημεία της Φύσης.

 ΜΤ

Ας ελπίσουμε τώρα, την τρίτη φορά ότι θα ολοκληρωθεί η διαδικασία.

AV

Εκτός από τα μέτρα προστασίας για το χώρο γύρω από το δέντρο, εφόσον κηρυχθεί μνημείο της Φύσης, υπάρχει κάτι άλλο που θα πρέπει να γίνει;

ΜΤ

Ήδη έχουν πάρει κάποια μέτρα, γιατί πήγαιναν και πάρκαραν αυτοκίνητα από κάτω. Έχουν φτιάξει και ένα κυκλικό τοιχίο γύρω από τη βάση του δέντρου.

AV

Θα μπορούσε να γίνει κάποια άλλη επέμβαση που να το προστατέψει χωρίς να  καταστρέφει την εικόνα του δέντρου όπως τα σίδερα που έχουν βάλει για να κρατάνε τους οριζόντιους κλάδους;

MT

Η εικόνα θα καταστραφεί αν αρχίσουν και αποσχίζονται ή  να σπάνε οι χονδροί αυτοί χαμηλοί κλάδοι . Όχι με ένα σίδερο. Όταν πρόκειται να διατηρήσεις ολόκληρη  την κόμη ενός τέτοιου δέντρου, δεν το θεωρώ άσχημο το να τη στηρίξεις με σίδερα, έστω και αν αυτά δεν είναι αισθητικά αποδεκτά.

AV

Ας επιστρέψουμε στο αστικό πράσινο γενικότερα. Είσαι ευχαριστημένος με τον τρόπο δουλεύεται στην Ελλάδα σήμερα;

MT

Όχι, είτε αυτό αφορά δημόσιους είτε  ιδιωτικούς χώρους. Και το τονίζω γιατί κάποιοι λένε... «Εντάξει, δεν είναι καλό το πράσινο στους δημόσιους χώρους, αλλά σε ιδιωτικούς γίνεται καλή δουλειά». Ούτε εκεί γίνεται καλή δουλειά στο μεγαλύτερο μέρος, δυστυχώς..

• Για τα καρατομημένα δέντρα και τα κλαδέματα που παράγουν κινδύνους 

AV

Εδώ στη Ραφήνα; Ας πάρουμε τα παραδείγματα των αποκεφαλισμένων δέντρων που πύκνωσαν τα τελευταία χρόνια. Τα αποκεφαλισμένα αρμυρίκια ή οι ευκάλυπτοι επί της λεωφόρου Μαραθώνος απέναντι από την Αγία Βαρβάρα. Θα θέλαμε ένα σχόλια γι’ αυτά.

ΜΤ

Οι ευκάλυπτοι που αποκεφαλίστηκαν το 2023 σήμερα έχουν «ξαναπετάξει» αλλά δεν έχουν επανέλθει ακόμα. Δεν έχουν επανέλθει... Μετά από μερικά χρόνια τα δένδρα αυτά θα γίνουν πραγματικά και όχι υποθετικά επικίνδυνα λόγω της αδύναμης σύνδεσης των νέων και ταχύτατα αναπτυσσόμενων κλάδων οι οποίοι θα αποκολλούνται!    

Έπρεπε να γίνει διαφορετική διαχείριση  με κριτήριο την κατάσταση του κάθε δέντρου χωριστά και τις απαιτήσεις του χώρου. Δεν έγινε. Αντιμετωπίστηκαν τα δέντρα όλα μαζί και με άσχημο τρόπο που θα δημιουργήσει μελλοντικά άλλα, πιο επικίνδυνα θέματα.

AV

Ευχαριστούμε πολύ κύριε Τσακιρίδη για το χρόνο σας και πάλι συγχαρητήρια για την εξαιρετική αλλά και λεπτομερή δουλειά σας στη διαχείριση και προστασία των δέντρων με πρόσφατο παράδειγμα οι λεύκες στη Βαρυμπόμπη.

Σημειώσεις σχετικά με το πρόγραμμα φροντίδας και ασφάλισης της λεύξης στη Βαρυμπόμπη

Το πρόγραμμα  αφορούσε τη φροντίδα της κόμης καθώς επίσης και μια μικρή λέπτυνση πρώτου σταδίου, και στα οποία αφαιρέθηκε το 5% του φυλλώματος. Έγινε επίσης εγκατάσταση σε 5 σημεία υποστηρικτικού συστήματος για την “σταθεροποίηση” της κόμης λόγω αδύναμων συνδέσεων.

Η εργασία έγινε με χρήση καλαθοφόρου οχήματος και με αναρρίχηση. 

Δεν αρκούν μόνο η υψηλή επιστημονική κατάρτιση και η ακαδημαϊκή καταξίωση. Η δουλειά του ειδικού (ή του αστικού κατά τον κ. Τσακιρίδη) δενδροκόμου απαιτεί εκτός από την αγάπη για τα δέντρα και τη Φύση και αρκετές ακόμα δεξιότητες και ικανότητες.

Η Δενδροτεχνική.

Η Δενδροτεχνική, ιδρύθηκε το 1992 και είναι η παλαιότερη επιχείρηση στην Ελλάδα με αντικείμενο την αστική δενδροκομία.

Αναλαμβάνει δημόσια και ιδιωτικά έργα που αφορούν τη φροντίδα, τον έλεγχο και την διαχείριση  δένδρων σε αστικό ή δομημένο περιβάλλον.

Προσφέρει επίσης υπηρεσίες συμβουλευτικής και επίβλεψης καθώς και την εκπαίδευση αστικών δενδροκόμων «arborists».

www.dendrotechniki.gr  Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

_____

*είναι όρος τον οποίο χρησιμοποιεί ο κ. Τσακιρίδης αντί του συνηθισμένου και εσφαλμένου κατ’ αυτόν όρου «αστικών δένδρων»