της Μαρίας Νάτση

Οι πρώτες ψιχάλες στην άμμο κάνουν και τους τελευταίους εραστές της θάλασσας να μαζεύουν βιαστικά τα πράγματά τους και να επιστρέφουν στα σπίτια τους. Στις παραλίες επανέρχεται, σαν μοναδικός ήχος, το βουητό των κυμάτων κι όμως, πίσω από αυτή τη φαινομενική σιωπή, η θάλασσα , παραμένει ζωντανή. Κάτω από τα κύματα απλώνεται ένας αθέατος κόσμος που ακολουθεί τον δικό του ρυθμό - μια αργή, μυστική διαδικασία, ορατή μόνο στα ανήσυχα μάτια όσων ξέρουν να κοιτούν.

Εκεί, κάτω από την επιφάνεια, ο βυθός παλεύει να επουλώσει τα τραύματα που άφησαν πίσω τους τα εκατοντάδες πλοιάρια, καθώς γαντζώνονταν πάνω του όλο το καλοκαίρι.

Ο βυθός της Μεσογείου, πολύ πέρα από την εικόνα της καρτ ποστάλ, κρύβει ένα από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα του πλανήτη — έναν κόσμο εύθραυστο, που παλεύει σιωπηλά να ανασάνει. Στην καρδιά αυτού του κόσμου βρίσκονται τα λιβάδια της Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), φυτά που ντύνουν αποκλειστικά τον μεσογειακό βυθό και αποτελούν αληθινό οικολογικό θησαυρό.

Ένα τετραγωνικό μέτρο λιβαδιού Ποσειδωνίας παράγει έως και 14 λίτρα οξυγόνου την ημέρα και δεσμεύει 5 έως 8 φορές περισσότερο άνθρακα από ένα τροπικό δάσος. Προσφέρει καταφύγιο και τροφή σε αμέτρητα ψάρια και άλλα θαλάσσια είδη, συγκρατεί την άμμο και προστατεύει τις ακτές από τη διάβρωση.

Η ανάπτυξή της είναι εξαιρετικά αργή — μόλις 1 έως 6 εκατοστά τον χρόνο, περίπου ένα μέτρο σε έναν αιώνα  — κι έτσι η καταστροφή ενός λιβαδιού απαιτεί δεκαετίες, ίσως και αιώνες, για να επουλωθεί. 

Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας είναι ορατά ακόμη και από το διάστημα και αποτελούν έναν από τους αρχαιότερους ζωντανούς οργανισμούς του πλανήτη, με παρουσία που χρονολογείται πάνω από 100.000 χρόνια. Ενδημικά αποκλειστικά στη μεσογειακή λεκάνη, φιλοξενούν πάνω από 50 είδη ψαριών, περισσότερα από 400 είδη φυτών και πάνω από 1.000 είδη ζώων, αποτελώντας ένα πλούσιο και μυστικό υποθαλάσσιο οικοσύστημα.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της WWF Mediterranean, το 2024 καταστράφηκαν περίπου 50.000 εκτάρια λιβαδιών Ποσειδωνίας, ενώ τα τελευταία 50 χρόνια λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχει καταστραφεί το 1/3 των λιβαδιών της Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο.

Όταν μια άγκυρα πέφτει στον βυθό ή συρθεί για να σταθεροποιηθεί, ξεριζώνει τους βλαστούς, καταστρέφει τα ριζώματα και αφήνει πίσω της "μονοπάτια" καταστροφής — κρατήρες που μειώνουν τη βιοποικιλότητα και καθιστούν το οικοσύστημα πιο ευάλωτο.

Γι’ αυτό, σε πολλές περιοχές της Μεσογείου και της Ελλάδας αναπτύσσονται σταδιακά οικολογικά αγκυροβόλια, μόνιμες βάσεις ή πλωτές σημαδούρες που δεν τραυματίζουν τον βυθό. Στην Κροατία, η Ποσειδωνία προστατεύεται αυστηρά από τον νόμο για την Προστασία της Φύσης, ενώ οι επιστήμονες εφαρμόζουν νέες τεχνικές, όπως το σύστημα Earth Anchor, απαγορεύοντας σε πολλές περιοχές την παραδοσιακή αγκυροβολία και επιβάλλοντας υψηλά πρόστιμα στους παραβάτες.

Στην Ελλάδα, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος πρωτοπορεί με πειραματικές υποβρύχιες φυτεύσεις Ποσειδωνίας, ενώ το WWF Ελλάς έχει τοποθετήσει οικολογικά σημεία πρόσδεσης και έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες χαρτογραφήσεις των λιβαδιών. Στη Γυάρο, περιοχή Natura 2000, τα σκάφη αναψυχής υποχρεούνται να δένουν σε ειδικές σημαδούρες αντί να ρίχνουν άγκυρα, συμβάλλοντας στην προστασία του βυθού και στον όρμο Φώκι της Κεφαλλονιάς, τοποθετήθηκαν 8 ecomooring – οικολογικά αγκυροβόλια από τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής.

Αν το δέντρο της ελιάς είναι το σύμβολο της ηπειρωτικής Μεσογείου, τότε η Ποσειδωνία είναι το σύμβολο της υποθαλάσσιας. Κάποιοι ίσως φοβούνται πως οι οικολογικοί τρόποι αγκυροβόλησης θα πλήξουν τον τουρισμό· στην πραγματικότητα, συμβαίνει το αντίθετο. Προστατεύοντας τον θαλάσσιο πλούτο, διασφαλίζουμε τη μακροχρόνια βιωσιμότητα και την αυθεντικότητα του ίδιου του τουρισμού.

Τα οικολογικά αγκυροβόλια δεν περιορίζουν την ανθρώπινη δραστηριότητα αλλά τη συμφιλιώνουν με τη θάλασσα. Γιατί η αληθινή πρόοδος , δεν γεννιέται από την κυριαρχία πάνω στο περιβάλλον, αλλά από την αρμονική συνύπαρξη μαζί του.

Τα αθέατα δάση της Ποσειδωνίας — οι σιωπηλοί πνεύμονες της θάλασσας — απλώνονται κάτω από τα κύματα. Μα οι συνέπειες της καταστροφής τους δεν μένουν εκεί· επιστρέφουν στη στεριά, εκεί όπου αρχίζει και τελειώνει η ανθρώπινη ευθύνη.

Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας δεν είναι φύκια, όπως συνηθίζουμε λανθασμένα να τα αποκαλούμε. Η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica) είναι ένα αγγειόσπερμο φυτό και άρα ανώτερο από τα φύκη. Έχει ρίζες, άνθη, καρπούς, και μακριά φύλλα σαν κορδέλες και είναι ένα φυτό αντίστοιχο με αυτά της στεριάς απ’ όπου και προέρχεται άλλωστε, όταν πριν από 70 με 100 εκατομμύρια χρόνια, ανθισμένοι χερσαίοι πρόγονοί της αποίκησαν το βυθό των θαλασσών δημιουργώντας ένα νέο μοναδικό θαλάσσιο οικοσύστημα

Η Ποσειδωνία αποτελείται από ρίζες (μήκους έως 70 cm), οριζόντιους μίσχους που ονομάζονται ριζώματα, φύλλα (περίπου 1 cm πλάτος και έως 80 cm μήκος), διακριτά πράσινα άνθη και καρπούς που μοιάζουν με ελιές.

Όπως χαρακτηριστικά λέγεται, αν το δέντρο της ελιάς είναι το σύμβολο της ηπειρωτικής Μεσογείου, η Ποσειδωνία αποτελεί σύμβολο της υποθαλάσσιας Μεσογείου, καθώς είναι ενδημικό φυτό της μεσογειακής λεκάνης, δεν συναντάται δηλαδή πουθενά αλλού στον κόσμο

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν βασικό βιότοπο για διάφορα θαλάσσια είδη. Περισσότερα από 50 είδη ψαριών ζουν στα λιβάδια της, ενώ είναι καταφύγιο και τόπος αναπαραγωγής για περισσότερα από 400 είδη φυτών και 1.000 είδη ζώων.

Αποτελούν επίσης έναν πραγματικό οικολογικό θησαυρό καθώς, όπως τα δάση της ξηράς, έτσι και η Ποσειδωνία παράγει άφθονο οξυγόνο. Έχει υπολογιστεί πως ένα τετραγωνικό μέτρο λιβαδιού Ποσειδωνίας παράγει έως και 14 λίτρα οξυγόνου την ημέρα. Παράλληλα, η Ποσειδωνία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα και στη μετατροπή του σε φυτική οργανική ύλη, καθώς μπορεί να δεσμεύει 5 έως 8 φορές περισσότερο άνθρακα από ότι ένα τροπικό δάσος!

Δυστυχώς, η Ποσειδωνία κινδυνεύει από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, κυρίως λόγω της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας σκαφών αλλά και λόγω συγκεκριμένων καταστροφικών πρακτικών αλιείας και εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας. Η έκτασή τους στη Μεσόγειο έχει ήδη μειωθεί τουλάχιστον κατά 34% κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για τη φύτευση υποβρύχιων κήπων. Ένα τέτοιο πρόγραμμα ήδη έχει ξεκινήσει και στο πλαίσιο αυτό βρίσκεται και η έκκληση από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» προς τους πολίτες να βοηθήσουν στην καταγραφή των ακτών που έχουν κατακλυστεί αυτή την περίοδο από καρπούς Ποσειδωνίας

Ας μάθουμε λοιπόν να σεβόμαστε και να προστατεύουμε αυτό το πολύτιμο δώρο της φύσης

Ακολουθεί η ανακοίνωση του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος»

Τις τελευταίες ημέρες, πολίτες και φορείς από πολλές παράκτιες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως στο Ιόνιο, μας ενημερώνουν ότι παρατηρούν μεγάλες συγκεντρώσεις καρπών Ποσειδωνίας στις ακτές. Αυτό το σπάνιο φαινόμενο, που καταγράφεται κάθε λίγα χρόνια, αξίζει την προσοχή μας, καθώς αποτελεί σπάνια ευκαιρία για μελέτη και δράση, αλλά και για να καλύψουμε κάποια από τα πολλά κενά γνώσης που σχετίζονται με την καρποφορία των θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας. Οι προηγούμενες αντίστοιχες καταγραφές μας ήταν την άνοιξη του 2023 και την άνοιξη του 2013.

Η μεγάλη συγκέντρωση καρπών Ποσειδωνίας στις ακτές, είναι αποτέλεσμα της ανθοφορίας του προηγούμενου φθινοπώρου. Η καρποφορία της Ποσειδωνίας είναι σπάνια, καθώς εξαρτάται από έναν συνδυασμό ευνοϊκών περιβαλλοντικών συνθηκών. Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν ένα πραγματικά ξεχωριστό φυτό της θάλασσας. Δεν είναι φύκος, είναι ένα ανώτερο φυτό, αντίστοιχο με αυτά της στεριάς απ’ όπου και προέρχεται άλλωστε. Ανθοφορεί και καρποφορεί, σχηματίζει βαθύ ρίζωμα και σε αυτό βασίζεται η παραγωγικότητα, αλλά και η καθαρότητα των θαλασσών μας.

Την προηγούμενη φορά που παρατηρήθηκε ανάλογη συγκέντρωση καρπών στις ακτές, οι ερευνητές παράκτιας οικολογίας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος" συγκέντρωσαν από διάφορα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, περισσότερους από 12.000 καρπούς και σπόρους που χρησιμοποιήσαμε σε πειραματικούς υποβρύχιους κήπους. Δεδομένης της ιδιομορφίας και της δυσκολίας αυτού του εγχειρήματος, έχουν γίνει πολύ λίγες αντίστοιχες προσπάθειες επαναφύτευσης Ποσειδωνίας παγκοσμίως. Για τη φύτευση των υποβρύχιων κήπων απαιτείται προετοιμασία των καρπών, τόσο στο εργαστήριο όσο και μέσα στη θάλασσα και έπειτα φύτευση σε θαλάσσιο ίζημα με συγκεκριμένη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά. Απαιτείται συγκεκριμένο βάθος, ούτε σε πολύ ρηχά αλλά ούτε και σε πολύ βαθιά νερά, ενώ απαραίτητη είναι και η μακροπρόθεσμη φροντίδα των κήπων για τα επόμενα χρόνια με σχετικές εργασίες από δύτες μερικές φορές κάθε μήνα, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.

Δεδομένης της μεγάλης δυσκολίας του εγχειρήματος φύτευσης υποβρύχιων κήπων, αξίζει να τονιστεί ότι σε καμία περίπτωση δεν προσφέρεται για δράση περιβαλλοντικού greenwashing, ένα άλλο “φαινόμενο” που δυστυχώς είναι αυξανόμενο στη χώρα μας (και όχι μόνο) και πρέπει και θα μας απασχολήσει σοβαρά στο επόμενο χρονικό διάστημα.

Λιβάδια Ποσειδωνίας - Σύμμαχος μας στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής

Πρέπει να θυμίσουμε για άλλη μία φορά ότι τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι ένας πολύτιμος σύμμαχός μας που μπορεί να περιορίσει ή και να ανατρέψει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μπορούν να απορροφήσουν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα, σε σύγκριση με τα τροπικά δάση. Στα θαλάσσια λιβάδια βασίζεται και η παραγωγικότητα των θαλασσών μας και της αλιείας, καθώς εκεί ζουν περισσότερα από 300 είδη φυκών και πάνω από 1000 είδη θαλάσσιων ζώων.

Η έκταση τους στη Μεσόγειο έχει ήδη μειωθεί τουλάχιστον κατά 34% κυρίως λόγω της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας που αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, καθώς επίσης και λόγω συγκεκριμένων καταστροφικών πρακτικών αλιείας και εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας κοντά σε λιβάδια Ποσειδωνίας. Η καταστροφή ενός λιβαδιού Ποσειδωνίας συνεπάγεται τον αφανισμό ενός ολόκληρου οικοσυστήματος, αλλά και την εκ νέου απελευθέρωση όλης της ποσότητας μπλε άνθρακα που αποθηκεύεται σε αυτά επί αιώνες.

Για να κατανοήσουμε την έκταση της καταστροφής που προκαλείται από την ανεξέλεγκτη αγκυροβολία των σκαφών αναψυχής, ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο μιας πολυετούς έρευνας, κοντά σε μία μόνο από τις περιοχές έντονης αγκυροβόλησης, οι δύτες του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος συνέλεξαν τους θερινούς μήνες ανά μία ώρα περίπου 500 θραύσματα από κατεστραμμένα ριζώματα Ποσειδωνίας.

Σε μία εποχή όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα καταστρέφει τον ένα φυσικό πόρο μετά τον άλλο, ενώ συνεχίζουμε να δημιουργούμε όλο και περισσότερα προβλήματα αντί να τα επιλύουμε, στο Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος θεωρούμε ότι είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη, μετά από την αναγνώριση και την καταγραφή του κάθε προβλήματος, να περνάμε στην επίλυση ή έστω στην αντιμετώπισή τους με τεκμηριωμένη γνώση και πρακτικές λύσεις.

Στείλτε μας τις Kαταγραφές σας

Στην Ελλάδα όπου η ακτογραμμή ξεπερνάει σε έκταση τα 18,000 χιλιόμετρα, η συμβολή όλων είναι ανεκτίμητη για την παρακολούθηση της έκτασης του φαινομένου της καρποφορίας των λιβαδιών Ποσειδωνίας.

Εάν βρεθείτε σε ακτές ή παραλίες, παρατηρήστε με προσοχή και στείλτε στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. μία φωτογραφία από σπόρους ή καρπούς που τυχόν εντοπίσετε, αναφέροντας την περιοχή και την ημερομηνία της παρατήρησης.

Η φωτογραφία θα πρέπει, εφόσον είναι δυνατόν, να περιλαμβάνει αντικείμενο αναφοράς για μέγεθος (π.χ. το χέρι σας) και πληροφορίες για την τοποθεσία και την ημερομηνία παρατήρησης.

Πηγές

https://www.facebook.com/Archipelago.gr

https://www.act4posidonia.eu/gr/why-act/what-is-posidonia

https://www.wwf.gr/ti_kanoume/fysh/thalassa/poseidonia/

Κυκλοφόρησε το Ποσειδωνιακό φύλλο #58 της RAF-WEST Journal , της Νο2 εφημερίδας της ανατολικής Αττικής. Διαβάστε σήμερα:

• Τρομακτική επιτυχία σημειώνει το Φεστιβάλ Ποσειδώνειας Υποκρισίας 2024. Οι ουρές των αυτοκινήτων φτάνουν μέχρι τη Λεωφόρο Φλέμιγκ, ενώ οι διοργανωτές αναζητούν καρέκλες από τα μαγαζιά της πλατείας, προκειμένου να ανταποκριθούν στην τρομερή ζήτηση. Το beery-beery έδωσε ακόμη και τα σκαμπό του και οι πελάτες σήμερα θα πίνουν μπίρα στο όρθιο. H Euroleague επέδωσε διάβημα διαμαρτυρίας στο δήμο Ραφήνας – Πικερμίου για διαφυγόντα κέρδη, ενώ τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο τελικός Κυπέλλου γίνεται χωρίς φιλάθλους, αφού όλοι βρίσκονται στη Ραφήνα για το Φεστιβάλ.

• Νέες δοκιμασίες-δραστηριότητες στο φετινό Φεστιβάλ. 

Ξερίζωμα δέντρων με τσάπα και μεταφορά τους σε τόπο επιλογής του διαγωνιζόμενου

Φύτεμα τσιμεντοπασσάλων με γεωτρύπανο

Λιτανεία υπέρ αναπαύσεως των ψυχών ξεριζωμένων δέντρων και κατεστραμμένων ρεμάτων. Της λιτανείας θα ηγηθεί η πολιούχος της πόλης, Οσία Αθετούσα

Ανώμαλος δρόμος 3000 μέτρων στιπλ στο πρώην ρέμα. Ο τερματισμός θα γίνει στο σημείο που έχουν σταματήσει προσωρινά οι μπουλντόζες να μπαζώνουν το ρέμα

Διαγωνισμός του πιο ευρηματικού οικολογικού λόγου. Νικητής θα ανακηρυχθεί όποιος καταφέρει να κάνει τους ακροατές να μην γελάσουν

• Διαπαραταξιακή συνεργασία ενάντια στο Μεγάλο Λιμάνι. Έκκληση από τον κόσμο προς τους διαπαραταξιακούς συνεργαζόμενους να συγκρατήσουν την οργή τους και να μην προβούν σε ακρότητες. Σε έξαλλη κατάσταση ο πρώην Σερίφης φωνάζει: “Ένα είναι το σύνθημα που όλους μας ενώνει – όχι κόμβο πάνω απ το μπαλκόνι … μου»

• Υποβρύχια επίσκεψη της δημοτικής αρχής στο βυθό της θάλασσας της Ραφ Τάουν. Η Οσία Αθετούσα, μαζί με το Βαγγέλη Μπουρναράκη τον Τετραγωνοπαντελονή, καταδύονται σε μια προσπάθεια να διαπιστώσουν πού μπλέκουν οι άγκυρες των καραβιών. Υποβρύχια συνάντηση με τον διάσημο Δανό Ποσειδωνιολόγο και δημοσιογράφο, Ari Ostergaard

• Κινηματογραφικές προτάσεις. Παρακολουθήστε σήμερα «το μεγάλο φαγοπότι». Πρόκειται για ιταλική σατιρική ταινία του 1973 σε σκηνοθεσία Μάρκο Φερέρι. Η ταινία παρακολουθεί μια ομάδα φίλων που σχεδιάζουν να φάνε μέχρι σκασμού. Ούτε οι Μητσοτάκηδες να ήταν

Μη χάσετε το Ποσειδωνιακό φύλλο της RAF WEST της Κυριακής, 26/5/2024