Μετά τις μεγάλες πυρκαγιές στην Πάρνηθα και την Πεντέλη το 2007 και 2009 αντίστοιχα, ένα κύμα ευαισθητοποίησης είχε φουσκώσει και καλύψει τη χώρα και κυρίως την Αττική. Η πίεση για άμεση αναδάσωση των καμένων περιοχών ήταν τρομακτική και είχε δύο άξονες -όχι τόσο ευδιάκριτους για το αφηνιασμένο κυριολεκτικά κοινό που απαιτούσε «ξαναπρασίνισμα» των καμένων βουνών. Ο ένας άξονας αφορούσε την αναδάσωση των βουνών (την αποκατάσταση δηλαδή των καμένων δασικών εκτάσεων) και ο άλλος την αποκατάσταση των δημοτικών πάρκων και αλσυλλίων που είχαν καταστραφεί. Αυτά τα δεύτερα, εκείνη την εποχή ακόμα υπόκεινταν στη δασική νομοθεσία (Ν.998/79 άρθρο 4 παρ.2α και Ν.3208/2003 παρ. 2^α και 2ζ)

Μέσα στον αναβρασμό από την οργή για την τεράστια απώλεια δασών (και ανθρώπων δυστυχώς) εκείνη την εποχή, οι ζηλωτές της άμεσης αναδάσωσης (ή αποκατάστασης) από άγνοια και κεκτημένη ταχύτητα παράβλεπαν δύο από τις βασικές αρχές για την επιτυχία αυτών των δράσεων. Πιο συγκεκριμένα παράβλεπαν  την αρχή που λέει πως  μια επιτυχημένη αναδάσωση είναι δυνατή μόνο εκεί που ο σταθμός θα μπορούσε να αναδασωθεί και μόνος του φυσικά και πως  η φυσική δάσωση είναι το ιδεώδες αρχικό στάδιο της αναδάσωσης.

Εκείνη την εποχή και σχετικά γρήγορα,  προέκυψαν και οι καλοθελητές που για τους δικούς τους λόγους που ουδεμία σχέση είχαν με το κοινό καλό και τη σοβαρή διαχείριση των καμένων εκτάσεων. Ποιος μπορεί αλήθεια να ξεχάσει το «Όλοι μαζί μπορούμε» του ΣΚΑΪ που μαζεύονταν εθελοντές από τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά μηνύματα και εφορμούσαν στην καμένη γη που προσπαθούσε να θεραπεύσει τις πληγές της. Ορμούσαν  και φύτευαν ό,τι τους έφερναν από τα φυτώρια ενώ παράλληλα τσαλαπατούσαν αρτίφυτρα που βλάσταναν στη γη φυσικά. Μεταξύ αυτών και αρτίφυτρα από τους απελευθερωμένους σπόρους των καμένων δέντρων. Κατάστρεφαν πρόδρομες  φυτείες και φυσική αναγέννηση ενώ καμάρωναν για τη συμμετοχή τους στη  δράση φύτευσης. Με δυο λόγια επρόκειτο για δράσεις εντυπωσιασμού που καμία σχέση δεν είχαν με την ορθή πρακτική των εργασιών αποκατάστασης (αναδάσωσης εν προκειμένω)

Από τη σελίδα της οργάνωσης στο facebook

Πάνω κάτω τα ίδια ισχύουν και για τις εργασίες ίδρυσης ή αποκατάστασης πάρκων και χώρων πρασίνου εντός ή πέριξ των πόλεων και των οικισμών που είχαν καεί. Στους χώρους πρασίνου και τα πάρκα (τα άλση) ορδές καλοπροαίρετων κατά τ’ άλλα εθελοντών, εφορμούσαν και φύτευαν κατά βούληση ό,τι τους έδιναν και σχεδόν όπου ήθελαν, σε φυτευτικούς συνδέσμους και πυκνότητα που δεν άντεχαν σε εξέταση με επιστημονικά κριτήρια.  Το πιο αστείο ήταν οι δήθεν «μελέτες» που ισχυρίζονταν οι διοργανωτές πως εφάρμοζαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν όταν σε μία τέτοια δράση, εθελοντής φύτευε νανοροδιές, τούγιες και πικροδάφνες σε πλαγιά της Πεντέλης εντός καμένης έκτασης. Το θέαμα ήταν από ουδέτερο ως απολαυστικό για τον καλοπροαίρετο πλην όμως αδαή εθελοντή. Το θέαμα ήταν  φρικτό για τον σχετιζόμενο με το δάσος επιστήμονα ή ακόμα και τον γεωπόνο ή και τον στοιχειωδώς πληροφορημένο και σοβαρά ευαισθητοποιημένο άνθρωπο.

Χθες, 13/4/2025 γίναμε μάρτυρες της ίδιας φαιδρότητας. Ορδές εθελοντών εμφανίστηκαν στο καμένο ανατολικό Πεντελικό, στο βόρειο τμήμα της Διώνης, για να φυτέψουν στα πλαίσια δράσης που οργάνωσε μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση ή κάτι παρεμφερές. Όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες, η φύτευση έγινε πάνω σε φυσικά αναχλοασμένες επιφάνειες, πολύ πιθανά τσαλαπατώντας και αρτίφυτρα σπόρων που θα είχαν προέλθει από τις μητρικές συστάδες που εμφανίζονται πίσω από τους εθελοντές στις φωτογραφίες που ανάρτησε η οργάνωση στο facebook. Αλλά ακόμα και αν επρόκειτο για «δενδροφύτευση» (αλήθεια πόσο αδόκιμος και άθλιος όρος για να περιγράψει εργασίες υποτίθεται αποκατάστασης) η φύτευση κυπαρισσιών σε σύνδεσμο (τυχαία μάλλον) 1Χ1 σε ανοιχτό χώρο όπως δείχνουν οι φωτογραφίες, αποτελεί σκέτο παραλογισμό. Επίσης αποτελεί και δηλωτικό έλλειψης σχεδιασμού και μελέτης ή (αν υπάρχει μελέτη) δηλωτικό πρόχειρης και προσχηματικής μελέτης.

Στρατιωτάκια στοιχισμένα ανά μέτρο τα κυπαρίσσια της "δράσης" 

Οι φωτογραφίες δείχνουν μία δράση επιστημονικά και τεχνικά απαράδεκτη, μία δράση εντυπωσιασμού που μπορεί να έχει οποιονδήποτε άλλο στόχο εκτός από την αποκατάσταση της περιοχής και των χώρων πρασίνου της. (Για αποκατάσταση δάσους δεν το συζητάμε καν)

Επιπλέον δείχνουν ανθρώπους να εισβάλλουν σε περιοχές που δεν έχει περάσει ακόμα ο χρόνος ο απαραίτητος για τη φυσική τους αναδάσωση ή αναβλάστηση.

Στο σημείο αυτό ας παραθέσουμε τις βασικές αρχές αναδασώσεων. Μετά θα παραθέσουμε και βασικούς κανόνες για τα έργα πρασίνου και την εξασφάλιση της επιτυχίας τους.  

Βασικές Αρχές Αναδασώσεων:  

Αρχή 1η Μια επιτυχημένη αναδάσωση είναι δυνατή μόνο εκεί που ο σταθμός θα μπορούσε να αναδασωθεί και μόνος του φυσικά

Αρχή 2η Η φυσική δάσωση είναι το ιδεώδες αρχικό στάδιο της αναδάσωσης

Αρχή 3η Η αναδάσωση πρέπει να ακολουθεί ή/και να εκμεταλλεύεται κατά το δυνατόν τη φυσική διαδοχή, να την συντομεύει και να την οδηγεί έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μας.

Αρχή 4η Κατά τις αναδασώσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλα δασοπονικά είδη, κατά προτίμηση ενδημικά

Αρχή 5η Κατά τις αναδασώσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται προελεύσεις από όμοιες ή ανάλογες σταθμικές συνθήκες μ’ αυτές που επικρατούν στην για αναδάσωση περιοχή

Αρχή 6η Κατά τις αναδασώσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι σταθμολογικές συνθήκες

Για τις φυτεύσεις στους ελεύθερους χώρους πρασίνου

Σε ό,τι αφορά τη φύτευση κυπαρισσιών και άλλων τέτοιων ειδών με στενή κόμη και περιορισμένη προβολή κόμης, οι σχετικές προδιαγραφές, όπως ενσωματώνονται στις τεχνικές περιγραφές των έργων πρασίνου και προτείνουν  ελεύθερο φυτευτικό σύνδεσμο, ορίζουν πως αυτός ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ  να είναι μικρότερος του 3Χ3 μ. Στις φωτογραφίες της χθεσινής «δράσης», μόνο 3Χ3 δεν είναι ο σύνδεσμος

Μία θλιβερή εικόνα

Η εικόνα των όσων έγιναν χθες στη Διώνη μαρτυρά αυτό που από χρόνια χαρακτηρίζει όλες αυτές τις εθελοντικές δράσεις «ξαναπρασινίσματος» των καμένων περιοχών. Οι εργασίες εγκατάστασης πρασίνου αντιμετωπίζονται ως κάτι που μπορεί να γίνει από όλους, χωρίς σχέδιο, χωρίς μελέτη και οργάνωση. Αρκεί μόνο η επίδειξη «οικολογικής ευαισθησίας» με το κάλεσμα για εθελοντική συμμετοχή. Απαραίτητη βέβαια και η κάλυψη της δράσης από τα ΜΜΕ για να υπάρχει απόδειξη του ότι έγινε. Όταν μετά έρθει η αποτυχία της φυτείας ή μέρους της, κανείς δεν θα ασχοληθεί. Η αποτυχία που -και λόγω της εποχής που επιλέχθηκε για να γίνει η «δράση»- μοιάζει σίγουρη. Αν όντως υπήρχε στοιχειώδης επιστημονικός σχεδιασμός και σοβαρή μελέτη, θα είχε προσδιοριστεί η εποχή φύτευσης που για την Αττική είναι από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο. Ακόμα και για τις ακραίες περιπτώσεις που η εποχή φύτευσης φτάνει μέχρι τα μέσα Απριλίου, η συγκεκριμένη δράση βρίσκεται στο κατώφλι του να περιγραφεί ως άστοχη αφού έλαβε χώρα στο τέλος ακόμα και της ακραίας αυτής περιόδου.

Μία δράση φύτευσης, προφανώς χωρίς μελέτη αφού έλειπε ο φυτευτικός σύνδεσμος και η επιλογή εποχής, δεν μπορεί να έχει στόχο την αποκατάσταση ενός τόπου.

Προς την έγκριση

Στις 11 Φεβρουαρίου, στο κοινοτικό συμβούλιο Πικερμίου που είχε μπει το θέμα της αποδοχής της «δενδροφύτευσης» εκ μέρους του δήμου, ζητήθηκε από παρευρισκόμενους δημότες να παρουσιαστεί η σχετική μελέτη. Τέτοια μελέτη δεν παρουσιάστηκε και  το ζήτημα της ανυπαρξίας της αντιμετωπίστηκε ελαφρά με τον εκπρόσωπο της ΜΚΟ να διατείνεται πως ο επικεφαλής είναι γεωπόνος και ξέρει και άλλα τέτοια ασόβαρα. Εκ της καταγραφής των όσων έγιναν αποδεικνύεται πως όχι μόνο δεν υπήρχε μελέτη αλλά και πως όλα έγιναν με το γνωστό από τα ποδοσφαιρικά γήπεδα, σύστημα «πλημμύρα».

Η συντήρηση

Έστω πως επιστρατεύοντας όλη την καλή του θέληση, κάποιος μπορεί να δεχτεί τη συγκεκριμένη φυτεία ως «το μη χείρον» αφού οι ελπίδες για σχεδιασμό εργασιών αποκατάστασης από πλευράς των αρμοδίων μοιάζουν ελάχιστες. Ακόμα λοιπόν και σε αυτή την περίπτωση, υπάρχουν δύο μεγάλα ζητήματα που προκύπτουν αυτόματα.

Το πρώτο είναι το ζήτημα της άρδευσης - συντήρησης της φυτείας και το άλλο είναι το ζήτημα των καλλιεργητικών χειρισμών φροντίδας της.

Για την άρδευση με 10 λίτρα νερό κατ’ ελάχιστο για κάθε φυτό που φυτεύτηκε, θα πρέπει να φροντίσει ο διοργανωτής της δράσης να φέρει το απαραίτητο αρδευτικό νερό, με βυτία ή παροχές. Μαζί θα πρέπει να ξανακαλέσει τους εθελοντές να ποτίσουν με αυτή την ποσότητα νερού ανά φυτό, όλη τη φυτεία. Για να το επιτύχει όμως αυτό, θα πρέπει να προηγηθεί μία άλλη εργασία. Η διαμόρφωση λάκκου συγκράτησης του νερού για κάθε φυτό. Και επειδή η πλήρωση με νερό στον λάκκο συντήρησης πιθανόν να τον γεμίσει και με χώμα, θα πρέπει αυτή η εργασία να επαναληφθεί πριν την επόμενη άρδευση. Αυτό σημαίνει 12 με 16 αρδεύσεις μέχρι τον Οκτώβριο με τις αντίστοιχες 12-16 επαναλήψεις ελέγχου και πιθανόν διαμόρφωσης λάκκων συγκράτησης νερού.

Στο κοινοτικό συμβούλιο του Φεβρουαρίου ο εκπρόσωπος της οργάνωσης είχε ερωτηθεί επ’ αυτών και απάντησε πως για τρία χρόνια θα υπάρχει συντήρηση.  Τα στρέμματα που δήλωνε ο εκπρόσωπος πως θα φυτευτούν ήταν 2.400. Σε μία φυτεία με σύνδεσμο 5Χ5 αυτό σημαίνει 96.000 φυτά που με 10 λίτρα ανά φυτό ανά άρδευση σημαίνει πως απαιτούνται κατ’ ελάχιστο  960.000 λίτρα ανά άρδευση (960 κυβικά = 48 δρομολόγια βυτιοφόρου των 20 κ.μ.) Για τις δε 12-16 αρδεύσεις που απαιτούνται στην πρώτη περίοδο εγκατάστασης  (με φύτευση Απρίλιο) αυτό σημαίνει 576 δρομολόγια βυτιοφόρου οχήματος από Απρίλιο μέχρι Οκτώβριο. Δεν προσμετράμε τους απαιτούμενους εργάτες (αφού είναι εθελοντές) ούτε την εξεύρεση των 576Χ20 = 11.520 κυβικών μέτρων νερού (θα φροντίσει ο δήμος; ). Επίσης δεν προσμετράμε τις αραιώσεις που θα προκαλέσει η πυκνή και άναρχη φύτευση. Διαπιστώνοντας πως η χθεσινή φύτευση δεν ήταν 5Χ5 αλλά πολύ πυκνότερη, το απαιτούμενο νερό είναι πολύ περισσότερο, μαζί και όλες οι ποσότητες στις εργασίες συντήρησης. Θα βρεθεί ένας μαγικός τρόπος να γίνουν έτσι ώστε στο τέλος των τριών ετών να παραδοθούν οι επιφάνειες πλήρως αποκατεστημένες; Ή μήπως όχι;

Έλα κι εσύ να βοηθήσεις στην αποτυχία

Μία συνήθης φωτοβολίδα που εκτοξεύουν οι διοργανωτές τέτοιων «δράσεων» όταν τους επισημαίνουν τα σκοτεινά και δύσκολα σημεία της δράσης τους, είναι «Να έρθετε να βοηθήσετε κι εσείς». Αυτό είναι κάτι που φυσικά βρίσκει αντίθετο τον οποιοδήποτε άνθρωπο θεωρεί τις εργασίες αυτές πολύ σοβαρές για να τις αναλαμβάνουν διάφορες «πρωτοβουλίες» αυτού του είδους. Πολύ σοβαρές για να γίνονται αντικείμενο εθελοντικής εργασίας που δεν ακολουθεί κανόνες και μεθόδους βασισμένες στην επιστήμη και την τεχνική. Ειδικά μετά την  εικόνα της χθεσινής εφόδου στη Διώνη, τίποτα δεν προοιωνίζεται καλό για την εξέλιξη αυτών των φυταρίων και όσο δεν απαντώνται τα ερωτήματα που αφορούν τη συντήρηση τους, τόσο πιο αρνητική είναι η πρόβλεψη για την επιβίωση και την ανάπτυξη τους. Πρόβλεψη που υπάρχει ήδη από τη φάση της επιλογής ειδών που φυτεύτηκαν αφού δεν παρουσιάστηκαν πουθενά τα κριτήρια της επιλογής τους (αν υπήρξε ποτέ τέτοια διαδικασία)

Ας πάρουμε επιτέλους την υπόθεση στα σοβαρά

Μόνο όταν πάρουμε την υπόθεση της αποκατάστασης των κατεστραμμένων μας δασών και βουνών στα σοβαρά θα έχουμε πιθανότητες να ζήσουμε σε μία καλύτερη χώρα. Όσο αρκούμαστε ή δείχνουμε ανοχή σε κινήσεις εντυπωσιασμού  που καμία σχέση με την κοινή ωφέλεια δεν έχουν, τα βουνά θα συνεχίσουν να αποδασώνονται και το περιβάλλον να υποβαθμίζεται. Να αξιώσουμε από αυτούς που έχουν την ευθύνη να διαφυλάξουν τα δάση και τις δασικές εκτάσεις της χώρας να πράξουν αυτό για το οποίο υποτίθεται πως βρίσκονται εκεί που βρίσκονται και να μην επιτρέπουμε σε θιασώτες αλλότριων συμφερόντων να εκμεταλλεύονται την όποια ευαισθησία μας για άσχετους με το δημόσιο συμφέρον λόγους.

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε τις ώρες που βρίσκεται σε εξέλιξη άλλη μία πυρκαγιά στην ανατολική Αττική και ειδικά στο πολύπαθο Πεντελικό βουνό το οποίο από το 1995 έχει καεί και ξανακαεί με 5 πυρκαγιές (1995,1998,2009,2018,2022) και πολύ πιθανό πλέον 6 (με τη φετινή) να έχουν διαστάσεις μεγάλης καταστροφής. Είναι σκέψεις που έρχονται αυτόματα στον νου όσω ανθρώπων έχουν ζήσει λίγο ή πολύ τις πυρκαγιές της τελευταίας δεκαπενταετίας η οποία χαρακτηρίστηκε από τα τραγικότερα περιστατικά που συνδέονται με τις δασικές πυρκαγιές της Πεντέλης. Δεν διεκδικεί δάφνες πραγματείας ούτε αποτελεί πλήρως στοιχειοθετημένη καταγραφή των γεγονότων αλλά συγκεντρώνει τις πολύ βασικές πληροφορίες γύρω από αυτά τα γεγονότα που ακόμα μία φορά εκτυλίσσονται στο ίδιο μέρος και με σχεδόν την ίδια πορεία,

Αρχικά, στον πίνακα που ακολουθεί μαζεύουμε πρόχειρα μεγάλες καταστροφές από δασικές πυρκαγιές και τα πρόσωπα που βρίσκονταν σε θέσεις ευθύνης τον καιρό της κάθε καταστροφής. Σε θέσεις υψηλής ευθύνης (πρωθυπουργοί) και θέσεις τοπικής διοικητικής ευθύνης (δήμαρχοι).

Εφόσον το επίκεντρο της ανάρτησης είναι η ανατολική Αττική και πιο συγκεκριμένα η Πεντέλη στα διοικητικά όρια της Ραφήνας (και του Πικέρμίου), δεν έχουν περιληφθεί στον παραπάνω  πίνακα τα παρακάτω:

οι πυρκαγιές του 2007  που σε εθνική κλίμακα κόστισαν τη ζωή σε 84 ανθρώπους (οι περισσότεροι στην Πελοπόννησο) και έκαψαν 2.700.000 στρέμματα

οι πυρκαγιές του 2018 στα Γεράνεια (Κινέτα), που έκαψαν 60.000 στρέμματα χωρίς όμως νεκρό, σε αντίθεση με τη σχεδόν ταυτόχρονη πυρκαγιά στο Μάτι, που είχε 104 νεκρούς σε 2 ώρες και μέσα σε 18.000 στρέμματα καμένης γης

και οι μεγάλες πυρκαγιές του 2021 με τρεις νεκρούς. Οι πυρκαγιές εκδηλώθηκαν στη Βόρεια Εύβοια (511.000 στρ) στην  Αρχαία Ολυμπία (150.000 στρ.), στην Ανατολική Μάνη  (101.000 στρ), στα Βίλια (94.600 στρ.),  στη Βαρυμπόμπη (83.774 στρ.) και  στο Σχίνο (69.600 στρ.) που έκαψαν  συνολικά 1.000.000 στρέμματα και μαζί με άλλες μικρότερες, έκαψαν 1.300.000  στρέμματα περίπου

Στις μεγάλες καταστροφές των τελευταίων 15 ετών στην ανατολική Αττική, 2 είναι τα ονόματα που εμφανίζονται συχνότερα σε θέσεις ευθύνης (2 φορές το καθένα). Ο Κ. Μητσοτάκης στη θέση ύψιστης ευθύνης, εκείνη του πρωθυπουργού της χώρας και του Ευ. Μπουρνούς, στη θέση του τοπικού υπεύθυνου (θέση δημάρχου). Μάλιστα παρά τις ευθύνες που συνεπάγονται οι «θέσεις ευθύνης» και οι δύο αρνούνται την ευθύνη τους! Στην Ελλάδα η ευθύνη είναι κάτι που ο νόμος, ο πολιτισμός και η συνείδηση μας το θεωρούν «λάστιχο». Εύκαμπτο και πάντα αορίστου μορφής.

Στον αριθμό των νεκρών, τα θλιβερά πρωτεία κατέχουν οι Ευ. Μπουρνούς και Αλ. Τσίπρας αφού είναι οι θεσμικοί παράγοντες που έχουν την ευθύνη τη χρονική στιγμή της φωτιάς στο Μάτι. Όλα όσα χρησιμοποιούνται για να διαχυθεί η ευθύνη προς τα κάτω ή προς κάθε άλλη κατεύθυνση, μοιάζουν με σενάριο κακής ποιότητας.

Ο πρωταθλητής σε καμένες εκτάσεις δεν είναι δύσκολο να αναδειχθεί αφού με 2.700.000 στρέμματα και 84 νεκρούς το 2007, μαζί με το ολοκαύτωμα του 2009 στην Πεντέλη (πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής) τα νούμερα είναι αμείλικτα. Όμως από το 2010 μέχρι το 2018 -χρόνια της σκληρής ύφεσης-  παρατηρείται μείωση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων. Από το 2018, πρώτα με τα Γεράνεια και μέχρι το 2019, παρατηρείται αύξηση περιστατικών, καμένων στρεμμάτων και δυστυχώς νεκρών. Μόνο οι φωτιές σε Γεράνεια και Μάτι μετρούν συνολικά  80.000 στρέμματα και 104 νεκρούς. Ασύλληπτα μεγέθη. Από το 2019 και μετά, το πράγμα ξεφεύγει και κορυφώνεται το 2021. Μέχρι σήμερα, ο Κ. Μητσοτάκης φέρει τη θεσμική ευθύνη για τουλάχιστον άλλο 1,5 εκατομμύριο καμένων εκτάσεων που σίγουρα μετά τη φετινή πυρκαγιά (2024) στην ανατολική Αττική θα ξεπεραστεί κατά πολύ.

Σε επίπεδο διοικητικής ευθύνης, σε ό,τι αφορά στους πληγέντες δήμους, οι δήμοι Ραφήνας – Πικερμίου και Μαραθώνα, κατέχουν τις πιο μαύρες επιδόσεις. Δεν είναι μόνο οι αριθμοί των θυμάτων και των καμένων εκτάσεων αλλά και η επανάληψη των καταστροφών μέσα σε μικρά διαστήματα από τα ίδια πρόσωπα. Εκεί μόνο μπορεί ο δήμος του Μαραθώνα να παραθέσει το επιχείρημα πως υπέστη ζημιές με δύο διαφορετικούς δημάρχους (Ηλ. Ψινάκη και Στ. Τσίρκα) τα τελευταία χρόνια και συνεπώς να διασκορπίσει τις θεσμικές ευθύνες των προσώπων μέχρι αυτές να χαθούν τελείως από τη μνήμη. Σε αντίθετη κατάσταση βρίσκεται ο δήμος Ραφήνας Πικερμίου, ο οποίος απέδειξε πως επιλέγει πάντα αυτόν που «δεν έχει καμία ευθύνη». Έτσι τουλάχιστον ισχυρίστηκε ο Ευ, Μπουρνούς, τόσο το 2018 όσο και το 2022, όντας εκλεγμένος σε δύο διαφορετικές θητείες. Εκεί όμως μπορεί να βασιστεί και να αποτινάξει τις ευθύνες του ισχυριζόμενος πως «οι πολίτες τον εμπιστεύονται» άσχετα αν είναι ο θεσμικός υπεύθυνος για ό,τι συνέβη στον δήμο του οποίου ήταν επικεφαλής. Αν τον εμπιστεύτηκαν, σίγουρα δεν θα είναι για τις επιδόσεις του σε θέματα πολιτικής προστασίας (ποιος ξεχνάει εκτός από τις πυρκαγιές και τα χιόνια του 2022; ). Αλλά το 2024 μία νέα δήμαρχος έχει πια τη θέση ευθύνης στον δήμο, Η Δήμητρα Τσεβά - Μήλα. Γιατί όμως προαισθανόμαστε όλοι πως μετά την πυρκαγιά που καίει από χθες και τον δήμο που διοικεί, θα αρνηθεί πως έχει οποιαδήποτε ευθύνη αφού αυτά είναι θέματα «υπουργείου πολιτικής προστασίας» ή οποιουδήποτε άλλου;

Σκέψεις και απορίες που γεννούν οι εξελίξεις. Οι καταστροφές που χτυπούν καθημερινά την πόρτα μας και τίποτα δεν δείχνει ικανό να τις αποτρέψει. Ούτε τα δήθεν προληπτικά μέτρα που λαμβάνονται ούτε η ακατάσχετη κενολογία αυτών που κατέχουν θέσεις ευθύνης χωρίς να ξέρουν τι σημαίνει η λέξη ευθύνη. Απόδειξη πως την αρνούνται στην πρώτη περίπτωση που θα τους ζητηθεί ο λογαριασμός για όσα έπραξαν μέσα στα όρια ευθύνης τους. Υπάρχουν βέβαια  και αυτοί που έχουν πέσει στη χύτρα με το αθωωτικό φίλτρο εκ γενετής και ποτέ δεν φέρουν ευθύνη, ούτε και όταν αυτή είναι δομικό στοιχείο του θεσμικού τους ρόλου.

Ας ευχηθούμε να τελειώσει το γρηγορότερο ο εφιάλτης που ζώνει τη χώρα και περισσότερο την Αττική, κάθε καλοκαίρι και αυτές τις ώρες βρίσκεται σε εξέλιξη στα ανατολικά παράλια της, Μετά θα έχουμε όλον τον απαραίτητο χρόνο για να ξεχάσουμε και πάλι και να συνεχίσουμε να θεωρούμε εαυτούς αφυπνισμένους και ενεργούς πολίτες. Άλλωστε αυτό δεν κάνουμε τόσα χρόνια τώρα, σε κάθε μας πολιτική (υποτίθεται) πράξη;

Της συνεργάτιδος μας και μέλους της Κίνησης για την Προστασια και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας Εμμανουέλας Τερζοπούλου

Θα βρείτε στο τέλος του άρθρου και τη σχετική ραδιοφωνική εκπομπή - αφιέρωμα ατη Φωνή της Ελλάδας και στη Νικόλ Λιακοσταύρου (Η μικρή Θαάσσίνή 3/12/2021)

Στις 28/11/2021, αναρτήσεις στα ΜΚΔ(μέσα κοινωνικής δικτύωσης) αλλά και σε διάφορους άλλους ιστοτόπους, καλούν σε μαζική διαμαρτυρία και συμπαράσταση εναντίον ενός ακόμα περιβαλλοντικού  εγκλήματος που εξελίσσεται στην ανατολική Αττική. Ο λόγος είναι η  εισβολή χωματουργικών μηχανημάτων στους προστατευόμενους υγροτόπους και στην περιοχή Natura 2000  του ποταμού Ερασίνου στη Βραυρώνα.  Εισβολή στον βιότοπο των εκβολών του αρχαίου ποταμού Ερασίνου, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνος.  Εισβολή και καταστροφή του βιότοπου του ενδημικού και «εμβληματικού» (κατά το ΕΛΚΕΘΕ) είδους ψαριού pelasgus parathonicus. Εισβολή σε μία περιοχή χαρακτηρισμένη «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους-ΤΙΦΚ» γιατί έχει παραμείνει αναλλοίωτη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ένα έγκλημα περιβαλλοντικό, πολιτιστικό, οικονομικό και εν κατακλείδι πολιτισμικό, αφού αποτελεί μία ακόμα έκφανση του νεοελληνικού πολιτισμού της καταστροφής, της ισοπέδωσης και της παράδοσης του φυσικού περιβάλλοντος και του τόπου γενικότερα  στα αχόρταγα στόματα αυτών που οι σχεδιασμοί τους ποτέ δεν υπολόγισαν την κοινή ωφέλεια παρά μόνο τα κέρδη των εργολάβων και των επενδυτών που προσβλέπουν στην ...«ανάπτυξη» της περιοχής.

Τα προσχήματα είναι πάντα, μονότονα τα ίδια. Η διευθέτηση (που συνοδεύεται πάντα με μία εικονική και  ψευδεπίγραφη οριοθέτηση) των τελευταίων φυσικών ρεμάτων, εν προκειμένω της Αττικής. Αφού εγκιβωτίστηκαν, θάφτηκαν και «εξαφανίστηκαν» 700 φυσικά ρέματα που διέθετε κάποτε η Αττική, τώρα η καταστροφή ολοκληρώνεται με τα τελευταία πενήντα. Και επαναλαμβάνουμε: όχι για το κοινό καλό, αλλά για το ιδιωτικό. Για το όφελος αυτού που έχει χτίσει αυθαίρετα στην κοίτη του ρέματος. Για το όφελος των εργολάβων. Για το όφελος αυτών που λιγουρεύονται real estate με τις εκτάσεις που αποσπώνται από τη δημόσια περιουσία (ρέματα και όχθες) και οι οποίες με τις κατάλληλες «αλλαγές χρήσης» αργά ή γρήγορα θα παραχωρηθούν προς οικοδόμηση. Για το όφελος των δημάρχων που υπόσχονται «ανάπτυξη» στους αφελείς και ανοίγουν business για τους ίδιους. Ίδιο όφελος, εκείνο του ξεροκόμματου έχει κάθε διοικητικός που συναυτουργεί σε τέτοιες ενέργειες. Ενέργειες που η ελληνική και διεθνής εμπειρία τις έχει καταστήσει παράδειγμα προς αποφυγή. Ενέργειες που στο εξωτερικό αποτελούν λόγο δημοπράτησης έργων αναίρεσης των καταστροφών που προκάλεσαν όταν «δεν ήξεραν», έργων επαναφοράς των ρεμάτων στη φυσική τους κατάσταση. Σήμερα  όμως κανείς δε μπορεί να ισχυριστεί ότι «δεν ήξερε».

Ας επανέλθουμε όμως στον Ερασίνο και τα εγκλήματα που  η κυβέρνηση δια του Υπουργείου Υποδομών  επιχειρεί πάνω του.

Όψη του Ερασίνου σήμερα

Περιβαλλοντικό Έγκλημα με τη χρηματοδότηση Ευρωπαϊκών Φορέων

Το έργο της  «Διευθέτησης του ρέματος Ερασίνου ανατολικής Αττικής -ανάδοχος εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΔΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΑΕ» συγχρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2014-2020 και μαζί με άλλα 10 αντιπλημμυρικά  έργα έχουν κάνει χρήση πόρων (δάνεια) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Αναπτυξιακής Τράπεζας του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Οι ευρωπαϊκοί χρηματοδοτικοί φορείς έχουν σαν αρχή τους μεταξύ άλλων να μη χρηματοδοτούν έργα τα οποία επιτείνουν/επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή και τα οποία αντίκειται σε Ευρωπαϊκές Οδηγίες και εθνικές νομοθεσίες.

Ο αφανισμός λοιπόν μίας περιοχής Natura και τριών σημαντικότατων  υγροτόπων Α’ προτεραιότητας του ποταμού Ερασίνου  δεν έχει επιπτώσεις  στη κλιματική αλλαγή;;; Για να χρηματοδοτείται μάλλον δεν θα έχει, θα υποθέσει κάποιος. Αμ δε! Οι ελληνικές κυβερνήσεις διαχρονικά καταφέρνουν να εξαπατήσουν ακόμη και τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς!!! Με μία Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων(ΜΠΕ) της συμφοράς, των αρχών του 2000, που δεν αναφέρει καν την ύπαρξη υγροτόπων ούτε το ισχύον  καθεστώς προστασίας (Ειδική Ζώνη Διατήρησης) που επιβάλλει εντελώς διαφορετικές μελετητικές προδιαγραφές, η Ελλάδα κατάφερε τη χρηματοδότηση ενός από τα πιο αντιπεριβαλλοντικά έργα που εκτελούνται στην Αττική, ίσως και στην Ελλάδα.

Άλλη μια «κατά παραγγελία» ΜΠΕ, ανάμεσα στις πάμπολλες που γίνονται στην Ελλάδα! Μία ΜΠΕ που δεν καταγράφει την πραγματική κατάσταση, τα είδη, τα καθεστώτα προστασίας, παρά μόνο διογκώνει τους κινδύνους πλημμύρας μίας εντελώς ακατοίκητης περιοχής, η οποία μάλιστα απαγορεύεται να χτιστεί με βάση τις ισχύουσες χρήσεις γης!!! Ένα αντιπλημμυρικό έργο στη μέση του πουθενά! Μία ΜΠΕ που όχι μόνο αποκρύπτει τις προφανείς αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αντίθετα εφευρίσκει  και θετικές!!!

Οι κοινωνικές και νομικές αντιδράσεις κατά του έργου, εξαφανίζονται ως δια μαγείας

Οι χρηματοδοτικοί φορείς ενδιαφέρονται (ή κάνουν πως ενδιαφέρονται) και για το αν υπάρχει κοινωνική αντίδραση για το κάθε έργο που θα χρηματοδοτήσουν. Ξέρουν πως διαχειρίζονται λαϊκό χρήμα και είναι ανεπίτρεπτο η ίδια η κοινωνία να αντιδρά σε αυτό που χρηματοδοτούν.

Και όμως. Οι αντιδράσεις σβήνουν, αφού οι «αρμόδιοι» ή δεν θα τις αναφέρουν καθόλου,  ή θα «εξηγήσουν» στους φορείς πως οι αντιδρώντες δεν είχαν καταλάβει σωστά τις τεχνικές παραμέτρους του έργου, ή ακόμη χειρότερα θα συκοφαντήσουν τις αντιδράσεις ως προερχόμενες εκ προσωπικών συμφερόντων.

Έτσι έγινε και με το δόλιο τον Ερασίνο. Και ύστερα από αυτά, ευτυχισμένοι όλοι έβαλαν τις υπογραφές για να ξεκινήσει το έγκλημα που θα μας φέρει πιο κοντά στα ακραία φαινόμενα και την καταστροφή. Με χρήματα των Ελλήνων και Ευρωπαίων πολιτών, αλλά και δανεικά που θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος μιας ήδη καταχρεωμένης χώρας.

Φαραωνικά έργα στη μέση του πουθενά

Δεν θα πιστέψει κανείς στα μάτια του αν κάνει μία βόλτα να δει το …αντιπλημμυρικό έργο που ξεκίνησε για ένα τόσο δα ποταμάκι.

Σύμφωνα με τη μελέτη, το έργο προβλέπει την κατασκευή:

α. Δύο τεράστιων φραγμάτων (κυρίως φράγμα και πρόφραγμα). Το κυρίως φράγμα θα έχει ύψος 21,5 μέτρων δλδ ύψος μίας επταόροφης πολυκατοικίας και πλάτος (μήκος στέψης) 300 μέτρα!!!

β.  Έργων διευθέτησης του ρέματος Ερασίνου με επένδυση της κοίτης και των πρανών από συρματοκιβώτια (ανάντη και κατάντη του φράγματος), συνολικού μήκους περίπου 9 χιλιομέτρων, από την Αττική οδό μέχρι τις εκβολές

γ. Έργων διευθέτησης του ρέματος Αγίου Γεωργίου(ρέμα που συμβάλλει στον Ερασίνο) με επένδυση της κοίτης και των πρανών από συρματοκιβώτια, συνολικού μήκους περίπου 8,5 χιλιομέτρων

δ. Έργων διευθέτησης τμημάτων συμβαλλόντων ρεμάτων (Μαλέξη, Κοιλάδα Βασιλέων, Μαρκοπούλου)

ε. Εκτροπή του ρέματος Ερασίνου στην περιοχή Natura των εκβολών, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο

Ο χρόνος ολοκλήρωσης του έργου υπολογίζεται το Μάιο του 2023 και ο προϋπολογισμός του είναι περίπου 49.000.000,00 €.

Οριζοντιογραφική αποτύπωση των έργων στον Ερασίνο στις προστατευόμενες περιοχές. Αποτύπωση: Πρωτοβουλία για την Προστασία του Ερασίνου και  Μη Κυβερνητική Οργάνωση ΟΖΟΝ

Ποτέ δεν είναι αργά

Τα έργα ξεκίνησαν δημιουργώντας μία λυπηρή εικόνα, προπομπό του μέλλοντος που επιφυλάσσεται για εμάς. Με μηχανήματα να αλωνίζουν, με εργοτάξια σε χώρους που κάποτε βασίλευε η ειρήνη, φώλιαζαν και αναπαράγονταν υδρόβια και  παρυδάτια είδη πανίδας και ορνιθοπανίδας και άνθρωποι απολάμβαναν ένα χαρακτηριστικό δείγμα του σπάνιου αττικού τοπίου. Με αποψιλώσεις, μπαζώματα και εκσκαφές των φυσικών υγροτοπικών πεδίων του ποταμού που απειλούν προστατευόμενα και απειλούμενα είδη.

Έτσι προχωρούν για να καταστρέψουν το δημόσιο αγαθό της Φύσης και να το αποδώσουν ως οικόπεδα και «αξιοποιήσιμη γη» σε «φιλικά» συμφέροντα και μετρητό σε όσους δραστηριοποιούνται στην αγορά των έργων.

Η ανατολική Αττική καταγράφει στις μέρες μας το δικό της χρονικό καταστροφής. Το αύριο δεν θα θυμίζει σε τίποτα αυτό που κάποτε δεν χορταίναμε να απολαμβάνουμε, αυτό που είναι το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα του τόπου μας.

Όμως ποτέ δεν είναι αργά για να σταματήσουμε το έγκλημα. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε έστω και τώρα αυτό που χάνουμε και το μέλλον που προδιαγράφεται για εμάς και τα παιδιά μας...

Εμμανουέλα Τερζοπούλου

Άνεμοι 8 μποφόρ είχαν προβλεφθεί για σήμερα. Οι κολυμβητές λυπήθηκαν. Οι σέρφερς όμως πέταξαν από τη χαρά τους και από τη φόρα του ανέμου που έσπρωχνε τα πανιά τους.

Στο θαλάσσιο μέτωπο της πολύπαθης ανατολικής Αττικής, ο τόπος είναι ακόμα φιλόξενος. Ακόμα δεν έχει έρθει η ανάπτυξη τους, που φέρνει μαζί της σκουπίδια, σκουπιδότοπους, ευώνυμα αλλά δύσοσμα κέντρα λυμάτων, που χύνουν το προϊόν τους στον «μη ευαίσθητο» -για την περίσταση- νότιο Ευβοϊκό.