της Μαρίας Νάτση

Λιτός, δωρικός καθήμενος  επί σκηνής, άξαφνα, με μια ανάσα σηκώνεται, θεριεύει, γιγαντώνεται, σχίζει με τα χέρια του τον αέρα απελευθερώνοντας ενέργεια μεγατόνων , ηλεκτρίζει τον χώρο και όλοι και όλα συντονίζονται στον ρυθμό  του. Ο χώρος χάνει την υλική του υπόσταση, ο χρόνος χάνει τη βολεμένη ροή του. Άλλωστε έχει δηλώσει ότι "η τέχνη είναι παρηγοριά της αιωνιότητας"

Όμως ζούμε, όπως λέει ο μεγάλος συνθέτης σε εποχές πολιτιστικής αναιμίας.

«Κανέναν δεν έχω ακούσει να ψελλίζει έστω και μια λέξη για το πρωτοφανές πνευματικό έλλειμμα. Μιά τηλεορασόπληκτη κοινωνία «επιβιώνει πνευματικά» χωρίς να έχει καταλάβει ότι έχει μεταμορφωθεί σε ζόμπι.

Κάποτε ο ιστορικός του μέλλοντος για να αναγνωρίσει την ιδιοσυγκρασία του λαού μας θα πρέπει να ανατρέξει στις μετρήσεις τηλεθέασης.

Και τα παιδιά;

Άφρονες Έλληνες, παράφρονες πολιτικοί, δεν αφουγκράζεστε την αγωνία και την οργή τους;

Και όλα αυτά εν ονόματι μιας επικίνδυνης ουτοπίας: της εξουσίας, όποιας εξουσίας.

Να τη χαίρεστε.

Όμως: η πολιτική είναι έρμαιο του χρόνου.

Η δημιουργική τέχνη είναι άχρονη.

Και για να τελειώνουμε: ὁ Παπανδρέου πέθανε, ὁ Βαμβακάρης ζει»

Άχρονος και ο Σταύρος Ξαρχάκος που σε ηλικία μόλις 23 ετών  παρουσίασε την πρώτη μουσική δουλειά του την  "Βαρκαρόλα”,  ακολουθώντας έπειτα, μια πολυσχιδή καλλιτεχνική  πορεία από το "Μεγάλο μας Τσίρκο" έως το "Ρεμπέτικο" δέκα χρόνια μετά, από τον Γκάτσο έως τον Λόρκα με μια πληθώρα εμβληματικών έργων.

Αν και οι καλλιτεχνικές  δημιουργίες  του είναι πολλές, εμείς θα σταθούμε στην ιστορία ενός  πολυαγαπημένου τραγουδιού το "Ήτανε μια φορά", σε  στίχους του Κώστα Φέρρη με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη που γράφτηκε για το σίριαλ “Οι Έμποροι των Εθνών".

Το τραγούδι είχε μια ενδιαφέρουσα πολιτική πορεία, καθώς ακούστηκε για πρώτη φορά στο περίφημο «Κοντσέρτο ’73», που πραγματοποιήθηκε στην εκρηκτική περίοδο της χούντας, μετά τα αιματηρά επεισόδια της Νομικής. Η χούντα επέτρεψε τη διοργάνωση ορισμένων συναυλιών, αυστηρά ελεγχόμενων, ώστε να λειτουργήσουν ως βαλβίδα αποσυμπίεσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιήθηκε και η ιστορική συναυλία, με 25.000 θεατές στο γήπεδο της Αλεξάνδρας, η οποία εξελίχθηκε σε πολιτικό γεγονός, καθώς τα πλήθη ξεχύθηκαν στους δρόμους τραγουδώντας «Πότε θα κάνει ξαστεριά».

Ακολούθησαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, στα οποία συμμετείχε και ο Νίκος Ξυλούρης. 

Η Χούντα έσπευσε τότε να απαγορεύσει την αναμετάδοση του τραγουδιού με τη φωνή του “Αρχάγγελου” στο σίριαλ, αφήνοντας να ακουστεί μόνο το ορχηστρικό του μέρος.

Κι έτσι το τραγούδι, πρώτα ρίζωσε και αγαπήθηκε στην Κύπρο, όπου κυκλοφόρησε στην αυθεντική του ηχογράφηση.

Όμως, κάθε φορά που ένα στόμα το τραγουδά, ξαναγεννιέται· κάθε ανάσα ενσταλάζει ζωή στις νότες του και το τραγούδι, ευτυχώς, δεν λησμονήθηκε ποτέ.

Στο “Ήτανε μια φορά”, ο Σταύρος Ξαρχάκος συνταιριάζει ρυθμούς και μουσικές παραδόσεις, μπολιάζοντας το δημοτικό τραγούδι με νέα πνοή.

«Το Δημοτικό τραγούδι έλεγε ο Νίκος Γκάτσος είναι η μεγαλύτερη ποίηση που υπάρχει στον κόσμο. Τώρα γιατί το έλεγε; Το έλεγε ίσως γιατί φτάνει από τον άκρο ρεαλισμό στον άκρο σουρεαλισμό.

Όλοι οι συνθέτες έχουμε αντλήσει από το Δημοτικό τραγούδι και την εκκλησιαστική υμνολογία. Σκέφτηκα ότι αυτό δεν μπορεί να είναι  ένα μουσειακό είδος»

Ο Νίκος Ξυλούρης το ερμήνευσε βάζοντας τη δική του σφραγίδα· άλλαξε τονισμό στο “μάτια μου” χωρίς να ζητήσει την έγκριση του Ξαρχάκου. Μα ανάμεσά τους υπήρχε φιλία βαθιά και σεβασμός αμοιβαίος· μια σχέση εμπιστοσύνης, που δεν χρειαζόταν άδειες.

«Δεν μπορείς να είσαι αυστηρός με μια τόσο αρχέγονη προσωπικότητα όπως ήταν ο Ξυλούρης. Να του έλεγα τι; Να μην προφέρει το φωνήεν έτσι; Να αλλάξει τη γλωσσολαλιά του; Αφού αυτό το πράγμα ερχόταν από τα βάθη των αιώνων»

Το τρυφερό αυτό τραγούδι έφτασε σε εμάς κουβαλώντας τη δική του ιστορία, αλλά και τις σκοτεινές και φωτεινές στιγμές της χώρας μας.

Έχει όμως τη δύναμη ακόμα και το σκοτάδι του τόπου μας να το μετουσιώνει σε φως.

«Μια χώρα που ταξιδεύει μ' αυτό το φως δεν πρόκειται να χαθεί ποτέ. Θα περάσει διάφορες φάσεις, όπως έχει περάσει κι άλλοτε στην Ιστορία της. Αλλά θα γυρίσει πάλι ο τροχός. Αυτό το φως δεν θα μας αφήσει ανυπεράσπιστους»

Πηγές:

https://www.youtube.com/watch?v=3wLFc3soZfI

https://www.lifo.gr/culture/music/stayros-xarhakos-mia-hora-poy-taxideyei-m-ayto-fos-den-prokeitai-na-hathei-pote.

https://www.catisart.gr/stayros-xarchakos-apo-to-66-mechri-kai-to/

https://www.lifo.gr/culture/music/stayros-xarhakos-istoriko-kontserto-73-poy-exelihthike-se-antidiktatoriki-poreia