Με αφορμή το θάνατο του ευγενούς και ιδιαίτερα ταλαντούχου μουσικού και συνθέτη Νότη Μαυρουδή, παρουσιάζουμε την ιστορία ενός από τα πιο όμορφα τραγούδια του. Το «Πρωϊνό τσιγάρο» σε στίχους του μεγάλου ποιητή Άλκη Αλκαίου

«Χαράζει η μέρα και η πόλη έχει ρεπό
Στη γειτονιά μας καπνίζει ένα φουγάρο
Κι εγώ σε ζητάω σαν πρωινό τσιγάρο
Και σαν καφέ πικρό και σαν καφέ πικρό

Άδειοι οι δρόμοι δε φάνηκε ψυχή
Και το φεγγάρι μόλις χάθηκε στη δύση
Και γω σε γυρεύω σαν μοιραία λύση
Και σαν ανατολή και σαν ανατολή

Βγήκε ο ήλιος το ράδιο διαπασών
Μ' ένα χασάπικο που κλαίει για κάποιον Τάσο
Κι εγώ σε ποντάρω κι ύστερα πάω πάσο
Σ' ένα καρέ τυφλών, σ' ένα καρέ τυφλών

Άδειοι οι δρόμοι δε φάνηκε ψυχή
Και το φεγγάρι μόλις χάθηκε στη δύση
Και γω σε γυρεύω σαν μοιραία λύση
Και σαν ανατολή και σαν ανατολή»

Ο Άλκης Αλκαίος έγραψε το «Πρωινό τσιγάρο» με την επιθυμία να το μελοποιήσει ο Μάνος Λοΐζος. Το έστειλε μάλιστα στο μεγάλο συνθέτη, όταν αυτός νοσηλευόταν εκείνη την εποχή σε νοσοκομείο της Μόσχας. Ο Λοΐζος πρόλαβε να διαβάσει τους στίχους, όχι όμως να τους μελοποιήσει, καθώς δεν κατάφερε να βγει ζωντανός από αυτή την άδικη περιπέτεια της υγείας του, όντας μόλις 45 χρονών

Μετά το θάνατο του Λοΐζου, ο Αλκαίος ενέταξε το ποίημά του σε μια ποιητική συλλογή που μετά την κυκλοφορία της, διάβασε ο Νότης Μαυρουδής. Ο Μαυρουδής ξεχώρισε το ποίημα αυτό, το μελοποίησε και θέλησε να το εντάξει στο δίσκο του «Στην όχθη της καρδιάς μου». . Ο Αλκαίος όμως αρνήθηκε να δώσει την άδεια, εξηγώντας του ότι το προόριζε για το Μάνο Λοΐζο

Τελικά, με τη μεσολάβηση του Θάνου Μικρούτσικου, ο Άλκης Αλκαίος υποχώρησε και έδωσε την άδεια στο Νότη Μαυρουδή. Το τραγούδι αφιερώθηκε στη μνήμη του Μάνου Λοΐζου και κυκλοφόρησε το 1984 στο δίσκο «Στην όχθη της καρδιάς μου». Το «Πρωινό τσιγάρο» στην πρώτη αυτή ηχογράφηση ερμήνευσε χορωδία αποτελούμενη από τους Γιώργο Μεράντζα, Γιάννη Σαμσιάρη, Σάκη Μπουλά, Θανάση Νικόπουλο, Κώστα Θωμαΐδη, Ανδρέα Μικρούτσικο, ενώ κιθάρα στο δίσκο έπαιξε ο Νότης Μαυρουδής

Το τραγούδι αυτό παίχτηκε λίγο αργότερα στη μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό Στάδιο, στις 13 του Σεπτέμβρη 1985, στη μνήμη του Μάνου Λοΐζου με αφορμή τη συμπλήρωση τριών χρόνων από τον θάνατό του. Η στιγμή εκείνη ήταν συγκλονιστική για όλους, μα πιο πολύ για το Νότη Μαυρουδή. Όταν άρχισε να το ερμηνεύει η Χαρούλα Αλεξίου με τον Γιώργο Νταλάρα, έσβησαν όλα τα φώτα του σταδίου και αμέσως άναψαν οι αναπτήρες από τους θεατές. Όπως δήλωσε αργότερα ο Νότης Μαυρουδής : «Να βλέπεις αυτό το θέαμα… 80.000 άνθρωποι με έναν αναπτήρα… Να βλέπεις τις φλογίτσες… Είχα συγκλονιστεί. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι αυτή η δοξασία με παίρνει κι εμένα μέσα» διηγείται ο συνθέτης. «Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό. Τόσο που έβαλα τα κλάματα και δεν μπορούσε να με συνεφέρει η παρέα μου… Η ιστορία του “Πρωινού τσιγάρου” είναι και δική μου ιστορία…» 

Άδειοι οι δρόμοι δε φάνηκε ψυχή / Και το φεγγάρι μόλις χάθηκε στη δύση / Και γω σε γυρεύω σαν μοιραία λύση / Και σαν ανατολή και σαν ανατολή

Οι πληροφορίες για την ιστορία του τραγουδιού αντλήθηκαν από  εδώ

Η Ρόζα είναι από εκείνα τα τραγούδια που ταυτίζονται τόσο πολύ με τον πρώτο ερμηνευτή τους, ώστε κάθε επόμενος ερμηνευτής να φέρει το πολύ μεγάλο βάρος να ανταποκριθεί επάξια. Είναι τέτοια η συγκλονιστική ερμηνεία του Δημήτρη Μητροπάνου στη Ρόζα, ώστε οι αναπόφευκτες συγκρίσεις φορτώνουν στους ώμους κάθε επόμενου ερμηνευτή αυτό το βάρος που είναι πολύ δύσκολο να κρατηθεί.

Με αφορμή την πρόσφατη επέτειο θανάτου του, στις 17 Απριλίου του 2012, θελήσαμε κι εμείς να γράψουμε μία μικρή σημείωση γι’ αυτόν τον πολύ μεγάλο ερμηνευτή που ήταν όμως εξίσου μεγάλος και ως άνθρωπος. Αυτός ήταν και ο λόγος άλλωστε που ο Δημήτρης Μητροπάνος τιμήθηκε και αγαπήθηκε από όλους. Λιτός, λαϊκός, αυθεντικός είναι ίσως αυτός που μετά τον Καζαντζίδη και τον Μπιθικώτση συμπληρώνει την αγία τριάδα των μεγάλων ερμηνευτών του λαϊκού μας τραγουδιού

Και, για να μιλήσουμε λίγο και για το τραγούδι, η Ρόζα είναι πλέον ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και συγκλονιστικά ζεϊμπέκικα. Είναι ένα τραγούδι στο οποίο συναντήθηκαν τρεις μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού. Ο Θάνος Μικρούτσικος στη μουσική, ο Άλκης Αλκαίος στους στίχους και ο Δημήτρης Μητροπάνος στην ερμηνεία

Όσο για το ποια είναι η Ρόζα του τραγουδιού, ο Άλκης Αλκαίος δεν αποκάλυψε ποτέ αν ήταν η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η φλογερή επαναστάτρια με το τραγικό τέλος. Θεωρούμε πως μάλλον μικραίνουμε την ποίηση του Αλκαίου στην προσπάθειά μας να ερμηνεύουμε τα κύματα εικόνων που συνέθετε (το ίδιο ακριβώς νιώθουμε και για την ποίηση του Μάνου Ελευθερίου). Αν σε μια στροφή ο Αλκαίος έγραψε για αυτή τη Ρόζα, σε κάποια άλλη στροφή θα έγραψε για κάποια άλλη. Για όλες τις Ρόζες που ματαιώθηκαν

Βαδίζουμε μαζί στον ίδιο δρόμο
μα τα κελιά μας είναι χωριστά
σε πολιτεία μαγική γυρνάμε
δε θέλω πια να μάθω τι ζητάμε
φτάνει να μου χαρίσεις δυο φιλιά

Με παίζεις στη ρουλέτα και με χάνεις
σε ένα παραμύθι εφιαλτικό
φωνή εντόμου τώρα ειν' η φωνή μου
φυτό αναρριχώμενο η ζωή μου
με κόβεις και με ρίχνεις στο κενό

Σαν σήμερα, στις 13 Απριλίου του 1947, γεννήθηκε ο Θάνος Μικρούτσικος. Με αφορμή την επέτειο αυτή, επιλέξαμε να ακούσουμε ένα τραγούδι του μεγάλου συνθέτη. Όχι από αυτά της «πρώτης γραμμής», αλλά από μια συνεργασία του Θάνου Μικρούτσικου με έναν μεγάλο τραγουδιστή που η ζωή τον αδίκησε. Μιλάμε για τον Διονύση Θεοδόση, μια από τις φωνές που είναι βέβαιο πως θα μεσουρανούσε στο ελληνικό τραγούδι, αν δεν πέθαινε τόσο νωρίς, σε ηλικία μόλις 35 χρονών.

Το τραγούδι που επιλέξαμε είναι το «Όσο κρατάει ένας καφές» σε στίχους του μεγάλου ποιητή Άλκη Αλκαίου… «Αυτό το βράδυ μη μ’ αφήνεις μόνο/σ’ ένα ναρκοπέδιο γυρνώ/Αυτό το βράδυ που σε πίνω και στεγνώνω/ή θα σωθώ ή θα χαθώ»

Σαν σήμερα, πριν από 9 χρόνια, στις 10 Δεκεμβρίου 2012, έφευγε από τη ζωή , ίσως ο πιο ιδιαίτερος στιχουργός του ελληνικού τραγουδιού, ο Άλκης Αλκαίος

Ο Βαγγέλης Λιάρος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, τελείωσε το Γυμνάσιο Πάργας και σπούδασε στη Νομική Σχολή τα χρόνια της δικτατορίας. Συνελήφθη από τη χούντα, εξαιτίας της ενεργούς συμμετοχής του στον αντιδικτατορικό αγώνα. Έμεινε κρατούμενος για πέντε μήνες πρώτα στην Μπουμπουλίνας και μετά στο ΕΑΤ-ΕΣΑ περνώντας φρικτά βασανιστήρια που οι πληγές τους τον συνόδεψαν μέχρι το τέλος της ζωής του, καθώς για μεγάλα χρονικά διαστήματα ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι.

Δεν αγαπούσε τη δημοσιότητα, πολλώ δε μάλλον τις δημόσιες σχέσεις. Δυο-τρεις φωτογραφίες του και μια τηλεοπτική του εμφάνιση είναι όλη κι όλη η δημόσια παρουσία του, τόσο ισχνή ώστε κάποιοι αναρωτιόντουσαν ακόμη και για το αν είναι υπαρκτό πρόσωπο

Η ποίησή του είναι γεμάτη αλληγορίες, ποιητικές εικόνες και πολλαπλές ερμηνείες. Ο λόγος του ακροβατεί ανάμεσα στο κυριολεκτικό και στο υπερρεαλιστικό, κάπου ανάμεσα "Πατησίων και Παραμυθιού γωνία". Όποιος επιχειρήσει να ερμηνεύσει μονοδιάστατα τους στίχους του, είναι βέβαιο πως θα αστοχήσει: “ Όποιες λέξεις κι αν διαλέξεις, τ’ όνειρο το καις”. Όπως έχει πει ο Θάνος Μικρούτσικος, “ο Άλκης Αλκαίος ήταν ένας σπουδαίος ποιητής που παρίστανε τον στιχουργό”. Ένας ποιητής που ζούσε πιο πολύ στο όνειρο γιατί “Ό,τι κερδίζω στ’ όνειρο, το χάνω στη ζωή”

Ο Άλκης Αλκαίος ήταν ένας εντελώς ιδιαίτερος Άνθρωπος, και ίσως οι στίχοι του Οδυσσέα Ιωάννου είναι αυτοί που τον περιγράφουν καλύτερα από όλους

Ποτέ του δεν κατάφερε να βγει σε μια λιακάδα 

και ζει με ό,τι, περίσσεψε από ένα σκάρτο ποίημα

τα πρωινά σηκώνεται με μια βαριά ζαλάδα

και λέει πως τον ξύπνησε ένα μεγάλο κύμα 

Κρεμάει τις αφίσες του στα παράθυρά του 

κρύβει το φως μα κρύβει κι όλα τ'άλλα

γιατί το μόνο που λαχτάρησε ως λάφυρά του 

είναι μια θάλασσα να φτάνει ως τη σκάλα

Βάζει σημάδια με στυλό πάνω στον τοίχο του

μετράει το ύψος του που πόντο πόντο χάνει

μα κάθε βράδυ όταν βγαίνει απ'τον ύπνο του

στέκεται όρθιος και τρυπάει το ταβάνι

Είναι που ονειρεύεται πως φεύγει για ταξίδια

πως μπαίνει μέσα σε παλιές φωτογραφίες

ξέρει αν μπορούσε θα ‘κανε μία απ'τα ίδια

αλλά τι νόημα έχει το όνειρο χωρίς μικρές νοθείες.