Σε απλά ελληνικά ο όρος ανάπτυξη αναφέρεται  στην αύξηση της πραγματικής παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών σε μία οικονομία με την πάροδο του χρόνου. Κατά σύμβαση, ως μέτρο ή δείκτης της ανάπτυξης ορίζεται ο μακροχρόνιος μέσος ποσοστιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.

Οι συντελεστές που η σύνθεση τους δίνει την αναπτυξιακή κατάταξη, σύμφωνα με το επικρατούν μοντέλο, είναι η παραγωγικότητα, η συσσώρευση κεφαλαίου, η αύξηση του πληθυσμού και η τεχνολογική πρόοδος.

Όπως παρατηρούμε, ο άνθρωπος και το περιβάλλον δεν υπάρχουν στα παραπάνω. Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι το αν τελικά η ανάπτυξη είναι μία διαδικασία, μία αντίδραση που λαμβάνει χώρα σε εργαστήρια, απαλλαγμένα από τους εξωτερικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι και ο άνθρωπος και το περιβάλλον. Μόνο ηλίθιοι όμως θα μπορούσαν να σκεφτούν κάτι τέτοιο.

Έτσι, μετά από διαδοχικές αποτυχίες και τεράστιες, ιστορικές καταστροφές που έλαβαν χώρα κατά την πορεία της καπιταλιστικής ανάπτυξης του ανθρώπου, οι πιο προοδευμένες χώρες ανακάλυψαν και εφάρμοσαν στο εσωτερικό τους (αλλά όχι στις αποικίες τους) το μοντέλο της λεγόμενης αειφόρου ή βιώσιμης ανάπτυξης.

Η αειφόρος ανάπτυξη ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Γνώμονας της αειφορίας είναι η μέγιστη δυνατή απολαβή αγαθών από το περιβάλλον, χωρίς όμως να διακόπτεται η φυσική παραγωγή αυτών των προϊόντων σε ικανοποιητική ποσότητα και στο μέλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ανάπτυξη των παραγωγικών δομών της οικονομίας παράλληλα με τις υποδομές για μία ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα (όπως ορίζουν παραδοσιακές επιστήμες σαν τη γεωγραφία). Η βιωσιμότητα υπονοεί ότι οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μικρότερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, διαφορετικά λαμβάνει χώρα περιβαλλοντική υποβάθμιση. Θεωρητικά, το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της περιβαλλοντικής υποβάθμισης είναι η ανικανότητα του γήινου οικοσυστήματος να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή (οικολογική κρίση).

Αυτά στις προηγμένες χώρες όμως. Η Ελλάδα δεν είναι δυστυχώς μία προηγμένη  χώρα. Ακόμα και αν ανάπτυξε κάποτε βιομηχανικές, εμπορικές, ναυτιλιακές και άλλες  δομές, το έκανε καταστρέφοντας το περιβάλλον και στην πραγματικότητα αυτοκτονώντας. Παραδείγματα όπως του Θριασίου πεδίου, του κόλπου της Ελευσίνας, των βιομηχανικών περιοχών της Αθήνας, του Βόλου, της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας ή του γειτονικού της χώρου εξόρυξης αμιάντου της ΑΜΙΑΝΤΙΤ, είναι παραδείγματα «ελληνικού τύπου» ανάπτυξης. Ακόμα και σήμερα που η βιομηχανική δραστηριότητα στην Ελλάδα έχει πέσει στο «σχεδόν μηδέν», η ανάπτυξη υποδομών που εξυπηρετούν άλλες δραστηριότητες όπως το διεθνές εμπόριο (λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι, αεροδρόμια κλπ) δεν εκτελούνται με μειωμένες ή δίχως επιπτώσεις. Στα καθ’ ημάς, μιλώντας για την ανατολική Αττική, η όχληση από τη λειτουργία του  αεροδρομίου είναι αδιαμφισβήτητη σε Αρτέμιδα και Ραφήνα, όμως κανείς δεν διαμαρτύρεται αφού είτε με καθρεφτάκια είτε με «δημοσιοσχετίστες» που δουλεύουν με τους τοπάρχες, εξασφαλίζεται η σιωπηρή αλλά οδυνηρή για τους πολλούς, συναίνεση. Λίγο ως πολύ το ίδιο γίνεται και με τις υπόλοιπες υποδομές και δυστυχώς οι αντιδράσεις και οι λαϊκές διεκδικήσεις για ποιότητα ζωής,  είναι ανύπαρκτες.

Στις υποδομές που ετοιμάζουν για τα επόμενα χρόνια στον τόπο οι πραγματικές εξουσίες και κάποιοι τοπάρχες ήδη τις παρουσιάζουν στο πόπολο ως δικές τους εμπνεύσεις, οι όροι δεν έχουν αλλάξει. Καθρεφτάκια και χαντρούλες ετοιμάζονται να βγουν από το σακούλι και πάλι.

Σχεδιάζουν να μεγεθύνουν το λιμάνι της Ραφήνας. Αυτό, πέρα από τα λιμενικά έργα που θα απαιτήσει και που θα εγκαταστήσουν έναν νέο Πειραιά, μία νέα Δραπετσώνα αλλά όχι ένα νέο Μικρολίμανο και μία Καστέλα στην περιοχή, θα αυξήσουν δραματικά και τον κυκλοφοριακό φόρτο. Ο δοτός τοπάρχης που νομίζει πως «κομίζει την ανάπτυξη» πέρα από το ότι δεν ξέρει για τι πράγμα μιλάει, παρασύρει στην πλάνη του και κόσμο που τον ακούει. Συμπεριφέρεται ως παπαγάλος, αναπαράγοντας ηχομιμητικά τις γελοιότητες που του λένε αυτοί που δήθεν τον υποστηρίζουν. Έχει πέσει και στην παγίδα να πλασάρει ως «προτάσεις υπό υλοποίηση» προσχέδια συντεταγμένα πριν  από 10 χρόνια και κατεψυγμένα όλο αυτόν τον καιρό, αφού δεν θα απέφεραν κέρδη για τον εργολάβο. Το κόστος τους προφανώς δεν θα αντισταθμιζόταν από την εξυπηρέτηση κάποιας μεγάλης τερματικής υποδομής, που είναι και το ζητούμενο. Αυτό, με την παραχώρηση του λιμανιού όμως αλλάζει.

Σήμερα που η ένωση λιμανιού – πόλης της Ραφήνας θα εξαφανίσει τη δεύτερη προς όφελος του πρώτου, προκειμένου να εξασφαλίσει τη σιωπηρή συναίνεση, για ακόμα μία φορά, παρουσιάζει τις αποψυγμένες προμελέτες ως φρέσκιες και συντεταγμένες για την εξυπηρέτηση του κόσμου. Πόσο εύκολα τελικά κοροϊδεύουν μια ζωή αυτόν τον κόσμο!!

Ακούστηκε μάλιστα πως η μεγέθυνση του λιμανιού θα φέρει μεγέθυνση της τοπικής οικονομίας. Βέβαια! Όσο μεγεθύνθηκε η οικονομία των Σπάτων ή της Αρτέμιδας από το αεροδρόμιο.

Ο τοπάρχης έχει και κάτι άλλους, πιο τυφλούς μαζί του,  που ρωτάνε δήθεν αφελώς τον κόσμο αν θέλουν τον δήμο τους να μείνει χωριό ή ψαροχώρι αντί να μεγαλώσει. Κανείς δεν σκέφτεται να του απαντήσει πως μεταξύ του ψαροχωρίου και του νέου Πειραιά  στον νότιο Ευβοϊκό, υπάρχει μεγάλη διαφορά; Αυτή η λογική του take it or leave it απευθύνεται σε ηλίθιους και κανονικά αυτός που υποστηρίζει τη «δήθεν πρόοδο» έπρεπε να εισπράττει τα επίχειρα της ανοησίας του, κάθε φορά που επαναλαμβάνει τα ίδια.

Δεν χρειάζεται στο σημείο αυτό να αναφέρουμε και την τύχη που επιφυλάσσεται  σε έναν από τους σημαντικότερους και τελευταίους πια, βιοτόπους της Αττικής. Το Μέγα Ρέμα Ραφήνας, το οποίο αντί να αναδειχθεί και να διαφημιστεί σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο σαν βιότοπος και τόπος φιλοξενίας της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας, θέλουν να το εξαφανίσουν. Να το εντάξουν στην οδική και σιδηροδρομική υποδομή που ζητάει το αχόρταγο λιμάνι που σχεδιάζουν. Να το κάνουν είτε οχετό όμβριων και απορροών της ασφάλτου είτε  να το καλύψουν και να το κάνουν και αυτό δρόμο.

Είναι καιρός να αφυπνισθούμε. Να ξυπνήσουμε και να εμπεδώσουμε πως μεταξύ της σημερινής κατάστασης της πόλης, του λιμανιού, των δρόμων και των οικισμών του δήμου και των σχεδίων που παρουσιάζουν για την γιγάντωση της κλίμακας του τόπου και της ζωής όπως την ξέρουμε, υπάρχουν πολλά ενδιάμεσα στάδια. Στάδια ανθρώπινης κλίμακας και βιώσιμης ανάπτυξης. Βιώσιμα σε αρμονία με το περιβάλλον, το οποίο αποτελεί πραγματικό πυλώνα  ανάπτυξης για τον τόπο.

Στην παρουσίαση της μεταπτυχιακής εργασίας της Ζωγραφιάς Γιακουβάκη πριν από 2 μήνες, που είχε θέμα τον συμμετοχικό σχεδιασμό στην πόλη της Ραφήνας, μία διαπίστωση ήταν και η παραπάνω, σχετικά με την τεράστια αξία του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου που ζούμε, για την πρόοδο του. Το φυσικό περιβάλλον του τόπου είναι πυλώνας ζωής και ανάπτυξης. Όχι καταναλώνοντας το, αλλά διατηρώντας το και αναδεικνύοντας το με σεβασμό. Αν γκρεμιστεί ο πυλώνας αυτός, ότι ακουμπήσει στον τόπο θα είναι σε μόνιμη αστάθεια. Θα είναι σε διαρκή ανισορροπία μέχρι την τελική κατάρρευση του, μαζί με τον κοινωνικό ιστό και τις ζωές των ανθρώπων.