Οι φωνές των ανθρώπων της Ραφήνας που αγωνίζονται ενάντια στην τσιμεντοποίηση και εγκλωβισμό του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας - του μοναδικού στην Αττική ελεύθερου ποταμού συνεχούς ροής όλο το χρόνο – φτάνουν όλο και πιο μακριά και τα ευαίσθητα αυτιά γίνονται όλο και περισσότερα. Αυτό που μένει – και είναι προφανώς το δυσκολότερο – είναι να καμφθεί η αγκύλωση των – πολλές φορές άσχετων με το αντικείμενο που αναλαμβάνουν πολιτικών – καθώς και το σπάσιμο των δεσμών μεταξύ πολιτικών ηγεσιών και εργολαβικών συμφερόντων. Δείτε το αφιέρωμα της ΕΡΤ στο Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας και παρακολουθείστε το πολύ όμορφο και κατατοπιστικό βίντεο, που είναι μια παραγωγή της Κίνησης για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας

Τη ματαίωση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, την ανάκληση της χρηματοδότησής του από ενωσιακούς και εθνικούς πόρους και τον συνολικό επανασχεδιασμό του έργου με Λύσεις βασισμένες στη Φύση, σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς συμβάσεις και το δίκαιο και τις στρατηγικές της Ε.Ε. για το περιβάλλον, ζητάει η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Η σχετική έκκληση έχει ήδη συλλέξει περισσότερες από 67.000 υπογραφές και έχει τη στήριξη πολλών περιβαλλοντικών και άλλων οργανώσεων και κινημάτων. Οι πρώτες 65.000 υπογραφές κοινοποιήθηκαν ήδη στα μέλη του Ευρωπαϊκού και του Ελληνικού Κοινοβουλίου, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό, τους αρμόδιους υπουργούς και τις δύο δανείστριες Τράπεζες Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (μαζί με σχετική καταγγελία για την άρση της χρηματοδότησης), ενώ το επόμενο διάστημα εξετάζονται από την πλευρά της Κίνησης προσφυγές σε ευρωπαϊκούς θεσμούς και όργανα.

«Με πρόσχημα τον καθαρισμό του ρέματος, το Υπουργείο Yποδομών ετοιμάζεται να μπει στο ποτάμι και να ξεκινήσει το έργο διευθέτησης, κόβωντας πάνω από 2.000 δέντρα. Η παρεμβαση θα προκαλέσει μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή και θα αυξήσει τον κίνδυνο πλημμύρας ενόψει των μεγάλων βροχοπτώσεων του χειμώνα που έρχεται», λέει στο ertnews.gr η Εμμανουέλα Τερζοπούλου, από την Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.

Πέρα από τις οργανώσεις που υποστηρίζουν την έκκληση του κινήματος, ΜΚΟ ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μεταξύ των οποίων το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, με συμβουλευτικό status στον ΟΗΕ, την UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου και η Ελληνική Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και περιβαλλοντικές οργανώσεις (WWF Hellas, Greenpeace Ελλάδα, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής – Αnima, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Σύλλογος Πολιτών υπέρ των Ρεμάτων-Ροή, ΟΖΟΝ) στηρίζουν τις εκάστοτε δικαστικές ενέργεις, όπως η πρόσφατη προσφυγή 5 νεών ηλικίας 17-23 ετών από την Ραφήνα στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, με αίτημα προσωρινή δικαστική προστασία για τη σωτηρία του ρέματος.

Το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας

Το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας είναι ένα ποτάμι (ρέμα συνεχούς ροής) με μήκος πάνω από 20 χλμ., ένα από τα ελάχιστα φυσικά ποτάμια που έχουν απομείνει πλέον στην Αττική. Αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα, με υγροτόπους και πλημμυρικά πεδία, που προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Έχουν καταγραφεί πάνω από 150 είδη πουλιών, πολλά από αυτά απειλούμενα, ψάρια, ορισμένα από τα οποία κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως το ευρωπαϊκό χέλι, και πλούσια βλάστηση που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει πάνω από 2.000 παρόχθια μεγάλα δέντρα, κυρίως υδρόφιλα (πλατάνια, ιτιές, λεύκες κλπ.).

Το εξαιρετικό φυσικό του περιβάλλον συμβάλλει στο μικροκλίμα, στην προστασία από την ατμοσφαιρική και θαλάσσια ρύπανση, στην ποιότητα των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων κ.α. Παράλληλα αποτελεί ένα υψηλής αισθητικής αξίας φυσικό τοπίο και σημαντικό τοπίο ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Λόγω του ότι η κοίτη του έχει παραμείνει φυσική σχεδόν στο σύνολό της και οι πλημμυρικές του ζώνες στην πεδιάδα των Μεσογείων έχουν παραμείνει άχτιστες, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας έχει σώσει μέχρι σήμερα τη Ραφήνα από καταστροφικές πλημμύρες.

Το έργο διευθέτησης

Σήμερα, όπως προειδοποιεί η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή από το Έργο Διευθέτησης της κοίτης του με φορέα το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και προϋπολογισμό 104 εκατομμύρια ευρώ. Αν αυτό υλοποιηθεί, το ποτάμι θα μετατραπεί στον “Κηφισό” της Ανατολικής Αττικής, έναν τεχνητό οχετό ομβρίων. Η φυσική κοίτη και οι όχθες του ποταμού θα αποψιλωθούν πλήρως σε μήκος περίπου 17 χλμ. και θα διευθετηθούν με τσιμέντο και λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια («γκρίζες υποδομές»), καταστρέφοντας το οικοσύστημα με μη αναστρέψιμες συνέπειες στη βιοποικιλότητα, το κλίμα και τα νερά.

Όπως εξηγεί η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, ενώ η διευθέτηση του ποταμού παρουσιάζεται ως αντιπλημμυρικό έργο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, στην πραγματικότητα εφαρμόζει απαρχαιωμένες μεθόδους που αυξάνουν τον πλημμυρικό κίνδυνο. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030   και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, ακολουθώντας τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις, επιτάσσουν Λύσεις που βασίζονται στη Φύση (Nature-based Solutions – NbS) και στο πλαίσιο της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Στην πραγματικότητα, η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας υποστηρίζει πως το έργο διευθέτησης πρόκειται να εξυπηρετήσει τα μεγάλα έργα υποδομής στην Ανατολική Αττική (επέκταση λιμανιού Ραφήνας, Αττικής Οδού, Προαστιακού κλπ.) αλλά παρουσιάζεται ως αντιπλημμυρικό προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Είναι ενδεικτικό ότι στο αδελφό έργο του ρέματος Ερασίνου-Βραυρώνας, που εντάσσεται στο ίδιο χρηματοδοτικό πακέτο αντιπλημμυρικής προστασίας και εφαρμόζει αντίστοιχες γκρίζες υποδομές, ο Μηχανισμός Παραπόνων της ΕΤΕπ διαπίστωσε την ευθεία αντίθεση στα επιστημονικά δεδομένα και το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε να μην χρησιμοποιηθούν από τις Ελληνικές Αρχές κονδύλια της ΕΤΕπ έως ότου το έργο επανασχεδιαστεί σε πλήρη συμμόρφωση με το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί, όπως επισημαίνει η Κίνηση, ότι η καταστροφή του Μεγάλου Ρέματος σχεδιάζεται ενώ σήμερα στην Ευρώπη δαπανώνται εκατομμύρια ευρώ για την επαναφορά των ποταμών στη φυσική τους κοίτη (daylighting & renaturalisation). Έχει μάλιστα τεθεί ως στόχος στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 η επαναφορά της φυσικής ροής σε 25.000 χιλιόμετρα των ποταμών της Ευρώπης.

Η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας υπογραμμίζει πως η ματαίωση και ο επανασχεδιασμός του έργου με Λύσεις βασισμένες στη Φύση (NbS) είναι επείγουσα ανάγκη, προκειμένου να σωθεί το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας και να συμμορφωθεί το έργο προς τις διεθνείς συμβάσεις, την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία σχετικά με τη βιοποικιλότητα, τα ύδατα και τις πλημμύρες, καθώς και με τις στρατηγικές της Ε.Ε. για την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.