Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής 

 α/Γενικό Πρωτόκολλο

Αμαλιάδος 17, Αθήνα

FAX: 2131515354

Τηλέφωνο: 2131515350

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.">Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

β/Ειδική Γραμματεία Υδάτων

Αμαλιάδος 17, 115 23  Αθήνα

Τηλ:  210 6475101

Φαξ:  210 699 4357

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.">Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

γ/Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας

Διεύθυνση: Πατησίων 147

Τηλέφωνο: 210 8676772, 210 8646192

Προϊστάμενος: Γεώργιος Λαζόπουλος Τηλ.: 210 8620557, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.">Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

δ/ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Προϊστάμενος: Δημήτριος Βακάλης

Διεύθυνση: Τέρμα Αλκμάνος, Τ.Κ.11528

Τηλέφωνο: 213 1512106 Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.">Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Μετά την καταστροφική πυρκαγιά της 23/7/2018, η Μονάδα Μελετών και Κατασκευών (ΜΟΜΚΑ) ΓΕΕΘΑ με εντολή του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, κ. Πάνου Καμμένου, ανέλαβε με έκτακτες  διαδικασίες, τον καθαρισμό της κοίτης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας με απομάκρυνση φερτών υλών, κοπή θάμνων και δέντρων, αλλά και διευθέτηση του ρέματος, όπως αναφέρει η επίσημη ιστοδελίδα του ΓΕΕΘΑ. «Οι εργασίες εκτελούνται κα­τόπιν αιτήματος των εν λό­γω δήμων και τη σύμφω­νη γνώμη της Περιφέρειας Αττικής» αναφέρει, επίσης, σε ανακοίνωσή του το ΓΕΕΘΑ.

Σχετικά με την προαναφερόμενη παρέμβαση, έχουμε να παρατηρήσουμε τα παρακάτω:

1. Δεν προκύπτει θέμα έκτακτων συνθηκών που να δικαιολογεί έκτακτες διαδικασίες. Η έκταση της λεκάνης απορροής που κάηκε αποτελεί μόλις το 3,8% της συνολικής λεκάνης του ρέματος (περίπου 5500 στρέμματα σε σύνολο 145.900 στρεμμάτων συμπεριλαμβανομένης της εκτροπής Ποδονίφτη). Ακόμα και στην ακραία περίπτωση που, λόγω της πυρκαγιάς, θα διπλασιαστεί ο συντελεστής απορροής, δεν θα παρουσιαστεί αύξηση της πλημμυρικής παροχής μεγαλύτερη από 2%. Η πραγματική αύξηση είναι ακόμα μικρότερη, καθώς η πλημμυρική αιχμή των ρεμάτων που δέχονται νερό από τα καμένα, λόγω της  σύντομης απορροής τους στο Μεγάλο Ρέμα (μικρός «χρόνος συρροής»), δε συμπίπτει με αυτή των δύο κύριων κλάδων του Μεγάλου Ρέματος (Πετρέζα και Βαλανάρι).

Η αυξημένη στερεοπαροχή – μεταφορά φερτών από τις καμένες εκτάσεις που είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος δεν αντιμετωπίζεται με αποψίλωση της κοίτης και των πρανών. Κατ΄αυτό τον τρόπο αυξάνεται αντί να μειώνεται ο όγκος των φερτών, αφού δεν συγκρατούνται πλεον από το ριζικό σύστημα και την βλάστηση, αυξάνεται η διάβρωση, η αποσταθεροποίηση και οι καταπτώσεις των πρανών. Αντίθετα, η αυξημένη στερεοπαροχή – μεταφορά φερτών αντιμετωπίζεται με παρεμβάσεις έργων ορεινής υδρονομίας στην ανάντη λεκάνη, όπως εξάλλου αναφέρονται και στην Οδηγία 2000/60 της ΕΚ, του ν. 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» (Α΄280), την ΥΑ  Έγκριση της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής ΦΕΚ 2017 β 29/12/17 και Εγκεκριμένο Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (EL 06) ΦΕΚ 2693 Β / 6.07.

2. Η παρέλαση των ερπυστριοφόρων οχημάτων του στρατού μέσα από την κοίτη και οι χωματουργικές εργασίες στις δύο όχθες δημιούργησαν μια πρωτοφανή εικόνα οικολογικής καταστροφής, ιδιαίτερα στο κατάντη τμήμα του ρέματος (εκβολή). Βάσει του Ν. 4277/2014( (Νέο) Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας –Αττικής 2021) και σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ. 2 γ’ σε συνδυασμό με το Παράρτημα ΙΧ, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας υπάγεται ρητώς στους προστατευόμενους Υγροτόπους Α’ Προτεραιότητας.  Όντας δε μη οριοθετημένο, απαγορεύεται η άσκηση οχλουσών δραστηριοτήτων και κάθε δραστηριότητας που υποβαθμίζει την οικολογική κατάστασή του  μέχρι την οριοθέτησή του, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3937/2011 άρθρο 60 και του Ν.4559/2018 άρθρο54 (ΦΕΚ 142/03.08.2018). Επιπλέον, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας στο σύνολο της λεκάνης του είναι χαρακτηρισμένο ως ρέμα «Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος» (ΥΑ 9173/1642/1993, ΦΕΚ 281Δ/1993). Κατά παράβαση των παραπάνω έγινε με ερπυστριοφόρα (οχλούσα δραστηριότητα με βαριά μηχανήματα) πλήρης αποψίλωση της κοίτης, σε ορισμένα δε σημεία του υγροτόπου έγινε πλήρης αποψίλωση και των πρανών από καλαμιές, θάμνους και ποώδη βλάστηση. Τα μηχανήματα προκάλεσαν αναμόχλευση αλλά και συμπίεση της κοίτης, σε όλο το μήκος της επέμβασης, καταστρέφοντας έτσι τον πληθυσμό και το ενδιαίτημα πολυάριθμων ειδών μικροπανίδας και μικροχλωρίδας, γόνους αμφιβίων, βενθικούς και πλαγκτονικούς οργανισμούς, που αποτελούν μέρος της τροφικής αλυσίδας του ποτάμιου οικοσυστήματος. Όλα αυτά σε περίοδο που δεν ενδείκνυται για παρεμβάσεις στα ρέματα,  για λόγους προστασίας της αναπαραγωγής και των νεοσσών (ευρωπαϊκή οδηγία 2009/147).  Ακόμη και οι ήπιοι καθαρισμοί με ελαφριά μηχανήματα, ενδείκνυται να γίνονται μετά το μήνα Οκτώβριο.

Συνέπεια αυτής της παρέμβασης ήταν επίσης η καταστροφή αβγών, φωλιών και  τόπων ανάπαυσης και αναπαραγωγής των ειδών της ορνιθοπανίδας και ιχθυοπανίδας του ρέματος.

Να σημειωθεί ότι στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας έχουν καταγραφεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) σημαντικός αριθμός ειδών ορνιθοπανίδας και ιχθυοπανίδας που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων ειδών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως

α/ Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus), Στρειδοφάγος (Haematopus ostralegus), Αιγαιόγλαρος (Larus audouinii), Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax), Χειμωνογλάρονο (Sterna sandvicensis), Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), Γελογλάρονο (Gelochelidon nilotica), Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis) και σημαντικός αριθμός σπάνιων ειδών ορνιθοπανίδας (πχ Νανοπουλάδα - Porzana pusilla).

β/ χέλι (Αquila aquila) χαρακτηρισμένο ως είδος κρισίμως κινδυνεύον (CRITICALLY ENDANGERED, CR)

Τέτοιες παρεμβάσεις προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στην εξαφάνιση ειδών σπάνιων και προστατευόμενων που διαβιούν στο Ρέμα, παραβιάζοντας το Ν. 3937/2011 περί "Διατήρησης της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις".

Συμπερασματικά η εν λόγω παρέμβαση προκάλεσε τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.

3. Εκτός από την οικολογική καταστροφή, προκύπτει και σοβαρό θέμα κινδύνου διάβρωσης πρανών και κατάρρευσης των υπερκείμενων υποδομών και κατασκευών, γεγονός που αποτελεί απειλή κατά του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι χωματουργικές εργασίες έχουν αλλάξει τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά της διατομής της κοίτης. Τα πρανή έχουν γίνει περισσότερο κεκλιμένα σε αρκετά σημεία της όχθης, γεγονός που μειώνει την ευστάθεια τους. Η παραπάνω μεταβολή της κοίτης σε συνδυασμό με τη μειωμένη τραχύτητα που οφείλεται στην εξάλειψη της φυσικής βλάστησης, θα προκαλέσει σημαντική αύξηση της ταχύτητας ροής  άρα και της διαβρωτικής ικανότητας του νερού. Τέλος πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το απογυμνωμένο έδαφος που προέκυψε στα πρανή είναι σαθρό και χαμηλής συνεκτικότητας. Ο κίνδυνος κατάρρευσης γίνεται ακόμα μεγαλύτερος στα καμπύλα τμήματα της κοίτης όπου, παρά τον αυξημένο κίνδυνο διάβρωσης της όχθης, δεν υπήρξε καμία πρόνοια διατήρησης βλάστησης και φυσικής κοίτης.

Οι παραπάνω παρεμβάσεις αποτελούν ουσιαστικά εργασίες διευθέτησης της κοίτης, όπως εξάλλου αναφέρεται στην ανακοίνωση του Υπουργείου. Κατά συνέπεια, δεν ισχύει η εξαίρεση από τις διαδικασίες οριοθέτησης, που αναφέρεται στο άρθρο 4 του Ν. 4258/2014 και αφορά μόνο εργασίες άρσης προσχώσεων, καθαρισμού, συντήρησης και αποκατάστασης κοίτης, και όχι βέβαια έργα διευθέτησης, για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση υποκατηγορίας Α1, αφού πρόκειται για αντιπλημμυρικά έργα σε τμήμα υδατορέματος με λεκάνη απορροής άνω των 100 τετρ. χλμ και εντός του Νομού Αττικής.

Υπενθυμίζουμε ότι ακόμη και η άρση των προσχώσεων από διευθετημένο τμήμα υδατορέματος (όπως στην περίπτωσή μας είναι το τμήμα παρέμβασης από Χ.Θ. 0+640 έως 1+018 ) υπόκειται σε περιβαλλοντική αδειοδότηση σύμφωνα με την ΥΑ  ΔΙΠΑ/οικ. 37674/ 10-8-16, ομάδα 2 υδραλικά έργα, α/α 15β ¨Αρση προσχώσεων από διευθετημένο τμήμα υδατορέματος¨. Συγκεκριμένα απαιτεί μελέτη κατηγορίας Α2, καθότι η λεκάνη απορροής του ποταμού έχει Ε> 100 km².

Κατόπιν των παραπάνω αναφερόμενων και με δεδομένο ότι ένα μήνα μετά την πυρκαγιά σε Ραφήνα-Μάτι δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη έργα ορεινής υδρονομίας στην ανάντη καμένη υπολεκάνη του Μεγάλου Ρέματος, παρακαλούμε όπως μεριμνήσετε για:

• την άμεση διακοπή των εργασιών στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας και τους κλάδους του
• τις διοικητικές κυρώσεις των υπευθύνων της καταστροφικής παρέμβασης στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας
• την άμεση έναρξη έργων ορεινής υδρονομίας στην ανάντη καμένη υπολεκάνη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, υπό την επίβλεψη των δασικών υπηρεσιών
• τη λήψη μέτρων για την επανόρθωση των καταστροφικών επιπτώσεων στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας (υδροσπορές, φυσική αποκατάσταση με μεθόδους bioengineering κλπ)

Είμαστε στη διάθεσή σας με το δυναμικό που διαθέτουμε για  κάθε επιστημονική συνεισφορά σχετικά με την επανόρθωση των ζημιών που προκλήθηκαν από την παρέμβαση στο ρέμα.