Αναδημοσίευση από mavrioxia.blogspot.com

Τα πρώτα δάνεια που ζήτησε και έλαβε το ελληνικό κράτος πριν ακόμη συσταθεί - το 1824 και 1825 - είναι γνωστά ως  δάνεια της ανεξαρτησίας. Αν δούμε, όμως, με προσοχή τους όρους κάτω από τους οποίους δόθηκαν τα δάνεια αυτά, μπορούμε αβίαστα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως όχι μόνο δάνεια ανεξαρτησίας δεν ήτανε, αλλά μάλλον συμβόλαια εξάρτησης και υποταγής στους ξένους δανειστές-"προστάτες" αποδείχτηκαν.

Ας δούμε, όμως, αναλυτικά τις λεπτομέρειες των δανείων αυτών, στηριζόμενοι στο βιβλίο "Ιστορία των Εθνικών Δανείων" του καθηγητή Δημόσιας Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Α.Ανδρεάδη, που εκδόθηκε το 1904.

Πρώτο δάνειο

Τον Απρίλιο του 1823, ο αγώνας των Ελλήνων βρισκόταν μπροστά σε ένα αξεπέραστο εμπόδιο. Σύμφωνα με την επιτροπή που όρισε η Β' Εθνοσυνέλευση για να συντάξει προϋπολογισμό, τα έσοδα, που προέρχονταν από φορολογία, δασμούς, λάφυρα και ιδιωτικές εισφορές, δεν μπορούσαν να αντισταθμίσουν τα έξοδα που απαιτούσε ο αγώνας. Αποφασίστηκε, λοιπόν, ο εξωτερικός δανεισμός.

Έτσι, τον Ιούνιο του 1823 η κυβέρνηση εξουσιοδότησε τους Ι.Ορλάνδο, Α.Λουριώτη και Α.Ζαίμη να διαπραγματευθούν τη σύναψη δανείου. Πράγματι, τον Ιανουάριο του 1824, οι Ορλάνδος και Λουριώτης κατέφθασαν στο Λονδίνο (εν τω μεταξύ, η εξουσιουδότηση προς το  Ζαίμη αποσύρθηκε καθώς αυτός είχε, εν τω μεταξύ, ταχθεί εναντίον της κυβέρνησης).

Ύστερα από διαπραγματεύσεις, στις οποίες πήραν μέρος και μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, εγκρίθηκε δάνειο ύψους 800.000 λιρών, με περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια και επιτόκιο 5%.

Το δάνειο αυτό, όμως, εξεδόθη στο 59% της ονομαστικής του αξίας και, κατά συνέπεια, το πραγματικό ποσό ήταν μόλις 472.000 λίρες. Αν λάβουμε υπόψη ότι οι τραπεζίτες που εξέδοσαν το δάνειο κράτησαν προκαταβολικά τους τόκους δύο ετών (80.000 λίρες),  τα χρεώλυτρα επίσης δύο ετών (16.000 λίρες) και την προμήθειά τους, το πραγματικό κεφάλαιο που απέμεινε ήταν μόνο 348.800 λίρες.

Ως εγγύηση για την αποπληρωμή των τόκων αυτού του δανείου δίνονταν όλα τα δημόσια έσοδα, ενώ για την πληρωμή του κεφαλαίου όλα τα εθνικά κτήματα, χώρια οι τόκοι των δύο πρώτων ετών που παρακρατήθηκαν προκαταβολικά από το αρχικό κεφάλαιο!

Τελικά, στην ελληνική κυβέρνηση παραδόθηκαν 308.000 (!) λίρες σε μετρητά, 11.900 λίρες σε πολεμοφόδια και 28.110 λίρες έμειναν στο Λονδίνο ως υπόλοιπο.

Όπως, όμως, αναφέρει και ο καθηγητής Ανδρεάδης "Δυστυχώς αι μετά τόσων περιπετειών κομισθείσαι 308,000 Λ., καθώς και σχεδόν όλα τα εκ του δευτέρου δανείου, περί ου εντός ολίγου, εκκαθαρισθέντα και εις Ελλάδα μεταβιβασθέντα, αφιερώθησαν όχι εις τον υπέρ ελευθερίας, αλλ' εις τον υπέρ ηγεμονίας και πρωτείων αγώνα, εχρησίμευσαν δε μόνον όπως περατωθώσιν οι εμφύλιοι πόλεμοι, ους αυτά ταύτα τα δάνεια κατά μέγα μέρος προεκάλεσαν"

Δεύτερο δάνειο

Ενώ ο πόλεμος συνεχιζόταν και ο αγώνας βρισκόταν σε μια κρίσιμη καμπή, η κυβέρνηση - το Εκτελεστικό όπως ονομαζόταν τότε - αποφάσισε τον Ιούλιο του 1824 τη σύναψη και δεύτερου δανείου. Για το σκοπό αυτό εξουσιοδότησαν ξανά τους Ορλάνδο και Λουριώτη, όπως μεταβούν στην Ευρώπη και αρχίσουν διαπραγματεύσεις για το σκοπό αυτό. 

Μετά από διαπραγματεύσεις που έγιναν στο Παρίσι και στο Λονδίνο, προτιμήθηκε τελικά το δάνειο που έδιναν οι αδελφοί Ρικάρντο στο Λονδίνο. Το δάνειο αυτό, που υπογράφηκε το Φεβρουάριο του 1825, είχε ονομαστική αξία 2.000.000 λίρες και εξεδόθη στο 55,5% της αξίας αυτής. Έτσι, απέμενε μόνο το ποσό των 1.100.000 λιρών(!). Αλλά και από αυτό το ποσό κρατήθηκαν από τους τραπεζίτες 284.000 λίρες για τόκους των δύο πρώτων ετών και προμήθειες.

Έτσι, από τα 2.000.000 λίρες απέμεναν τελικά προς διάθεση στην ελληνική κυβέρνηση μόλις 816.000 λίρες(!). Αλλά η εκμετάλλευση των τοκογλύφων και των διαπλεκομένων δε σταματάει εδώ!

Οι Ορλάνδος και Λουριώτης, αδύναμοι και άβουλοι, δεν ήταν σε θέση να διαχειρισθούν το δάνειο μόνοι τους και ζήτησαν βοήθεια. Πρόθυμοι εμφανίστηκαν οι αδελφοί Ρικάρντο και οι φίλοι τους Ellice, Hobhouse και Burdett. Η ομάδα αυτή μεταβλήθηκε σε πανίσχυρο ηγεμόνα που διαχειρίστηκε τα δανεισθέντα χρήματα κατά βούληση, παραβλέποντας πολλές φορές να συμβουλευτούν και τους Έλληνες αντιπροσώπους.

Άρχισαν, λοιπόν, οι χωρίς φειδώ παραγγελίες σε ναυπηγούς, οι προσλήψεις ξένων στρατηγών και ναυάρχων, η αθρόα εξαγορά στο Χρηματιστήριο των Ελληνικών ομολογιών, χωρίς να λαμβάνεται η παραμικρή φροντίδα να σταλούν στον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό είτε χρήματα είτε τα πλοία που παρήγγειλαν.

Όπως έγραψε μια αγγλική εφημερίδα της εποχής: "Το ελληνικό δάνειο υπέστη την τύχη του ανθρώπου εκείνου, ο οποίος πηγαίνοντας από την Ιερουσαλήμ στην Ιεριχώ έπεσε στα χέρια ληστών, αλλά δε βρήκε τον καλό Σαμαρείτη...... Η Ελλάδα έχασε όλα τα πλεονεκτήματα που προσδοκούσε από το δάνειο. Η ελληνική υπόθεση προδόθηκε, και προδόθηκε στην Αγγλία. Χωρίς την Αγγλία και το Αγγλικό Χρηματιστήριο, θα μπορούσε να θριαμβεύσει"

Η  χρήση του δεύτερου δανείου

Όπως είπαμε, το δεύτερο δάνειο ύψους 2.000.000 λιρών εκδόθηκε προς 55,5% και απέφερε καθαρό ποσό 1.100.000 λιρών. Αν προσθέσουμε σε αυτό το υπόλοιπο από το πρώτο δάνειο του 1824 (18.000 λίρες) και κάποια ποσά από εράνους, το ποσό που διέθετε θεωρητικά η ελληνική κυβέρνηση στο Λονδίνο ήταν 1.150.000 λίρες.

Το ποσό αυτό μπορεί να χωριστεί στα εξής μέρη :

α) Σε ποσά που καταναλώθηκαν στο χρηματιστήριο του Λονδίνου για έκδοση, υπηρεσία και απόσβεση των δανείων. Τα ποσά αυτά ανέρχονται σε 496.000 λίρες

β) Σε ποσά που καταναλώθηκαν στην Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες για στρατιωτικές και ναυτικές προπαρασκευές. Από τα χρήματα αυτά (392.000 λίρες) σχεδόν καμία ωφέλεια δεν είχε η Ελλάδα 

γ) Σε χρήματα που έφτασαν στα χέρια της Ελληνικής κυβέρνησης (232.000 λίρες) 

δ) Τα υπόλοιπα χρήματα (30.000 λίρες) καταναλώθηκαν για κάλυψη εξόδων των πληρεξουσίων  

Για τα πιο πάνω ποσά, ο καθηγητής Α. Ανδρεάδης έκανε τις παρακάτω εκτιμήσεις: 

α) Εξ αιτίας της κακής πίστης των τραπεζιτών του Λονδίνου και της απειρίας των Ελλήνων πληρεξουσίων μεγάλα ποσά, τα οποία έπρεπε να σταλούν επειγόντως στην Ελλάδα, έμειναν στην Αγγλία

β) Τα ποσά που δαπανήθηκαν για τη συγκρότηση στόλου, δαπανήθηκαν μάταια, καθώς και αυτά τα λίγα πλοία που έφτασαν στην Ελλάδα, έφτασαν όταν ήταν πλέον αργά.

γ) Αυτά τα λίγα χρήματα που έφτασαν τελικά στην Ελλάδα, καταναλώθηκαν τελικά σε εμφύλιους πολέμους και όχι στον εθνικό αγώνα

Ρύθμιση των δανείων της Ανεξαρτησίας

Η διασπάθιση των δανείων της ανεξαρτησίας έφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, και την αναστολή εξυπηρέτησής τους. Έτσι, το 1827, πριν ακόμη από τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, ανακοινώνεται η αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων και η ελληνική διοίκηση οδηγείται στην πτώχευση.

Η αναστολή αυτή παρατάθηκε για περισσότερο από εξήντα χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η Ελλάδα προσπάθησε αρκετές φορές να ρυθμίσει το χρέος της και να επιτύχει συμβιβασμό. Ο συμβιβασμός, όμως, δεν ερχόταν και η θέση της Ελλάδας επιδεινωνόταν συνεχώς καθώς το χρέος της, μέσω του ανατοκισμού, αυξανόταν συνεχώς. Παράλληλα, οι δανειστές γίνονταν όλο και πιο πιεστικοί.

Σύμφωνα με επίσημο δημοσίευμα, η κατάσταση των δανείων της Ανεξαρτησίας στις 31 Δεκεμβρίου 1878, ήταν η εξής:

α) Δάνειο 1824: 800.000 λίρες

β) Δάνειο 1825: 2.000.000 λίρες

στα οποία προστίθενται:

γ) Καθυστερούμενα τοκομερίδια δανείου 1824 από 1826-1844: 700.000 λίρες

δ) Καθυστερούμενα τοκομερίδια δανείου 1824 από 1844-1878: 1.380.000 λίρες

ε) Καθυστερούμενα τοκομερίδια δανείου 1825 από 1827-1844: 1.900.000 λίρες

στ) Καθυστερούμενα τοκομερίδια δανείου 1825 από 1846-1878: 3.250.000 λίρες

Αθροιζόμενα τα παραπάνω ποσά έφταναν τις 10.030.000 λίρες και συμφωνήθηκε να πληρωθούν μέσω νέων χρεογράφων αξίας 1.250.000 λιρών. Όμως, τελικά, παρουσιάστηκαν προς ανταλλαγή αρχικών τίτλων ομολογίες αξίας 8.353.000 (αντί για 10.030.000) και έτσι οι νέες ομολογίες που εκδόθηκαν ήταν τελικά αξίας  970.000 λιρών.

Έτσι, στο σημείο αυτό, κατά κάποιο τρόπο τελειώνει η ιστορία των δανείων της ανεξαρτησίας και αρχίζει η ιστορία των νέων ομολόγων. Ήδη όμως στο μεταξύ, η Ελλάδα έχει πτωχεύσει, το 1827, ομολογώντας αδυναμία πληρωμής των τοκοχρεωλυσίων των δανείων της ανεξαρτησίας, έχουν ακολουθήσει τα δάνεια του Όθωνα και έχει έρθει η δεύτερη πτώχευση το 1843.