Παράξενα όντα οι νεοέλληνες. Θαυμάζουμε τους ποιητές, μα δεν μας αλλάζει η ποίηση. Θαυμάζουμε τα δάση, μα δυστυχώς δεν τα σεβόμαστε. Σήμερα όμως λέμε πως συμμετέχουμε στις εκδηλώσεις που έχουν αφορμή αυτήν την παγκόσμια μέρα, που είναι αφιερωμένη τόσο στην ποίηση, όσο και στη δασοπονία. Στα δύο θύματα της νεοελληνικής κουλτούρας, του νεοελληνικού πολιτισμού,

Είναι και παγκόσμια μέρα κατά του ρατσισμού αλλά δεν κάνουμε ειδική μνεία αφού οι νεοέλληνες "δεν είναι ρατσιστές, αλλά..." (δικό σας)

Η παγκόσμια μέρα δασοπονίας

Η ειδική αναφορά μας στην παγκόσμια μέρα δασοπονίας, αφορά την υποβάθμιση της στη συνείδηση μας, όπου έχει αποκτήσει μία εντελώς εσφαλμένη εικόνα γραφικής δραστηριότητας. Όπως μία εκδρομή λόγου χάρη,  που θεωρεί το δάσος και όσα συνθέτους το σύστημα του, ως τόπο προορισμένο για την ευκαιριακή και πάντα ανθρωποκεντρική αναψυχή.

Η κρατούσα αντίληψη του δάσους τείνει μάλλον στο ότι πρόκειται για μία άχρηστη επιφάνεια γης, η οποία δεν προσφέρει στην «εθνική οικονομία» (λες και υπάρχει εθνική οικονομία) και θα αποκτήσει αξία μόνο όταν βρεθεί «ο κατάλληλος επενδυτής» για να την «αξιοποιήσει». Αν λάβουμε όμως ως βάση το πραγματικό περιεχόμενο της έννοιας δασοπονία, ο εορτασμός της παγκόσμιας μέρας δασοπονίας έρχεται σε αντίθεση με τις -εντελώς λάθος- κρατούσες αντιλήψεις και τις αναπτυξιακές ονειρώξεις των κυβερνώντων και μέρους του πληθυσμού. Η προστατευτική επίδραση του δάσους στη γη και η ευεργετική του επίδραση στον άνθρωπο και την κοινωνία παραβλέπονται από τους θιασώτες της δασοπονίας ως εντατική οικονομική δραστηριότητα. Κρίνονται αμελητέες και πάντα οι όποιοι σχεδιασμοί εστιάζουν στη μείωση της δασοκάλυψης και την αξιοποίηση του χώρου που απομένει, για την «ανάπτυξη υποδομών και νέων, καινοτόμων  οικονομικών δραστηριοτήτων».

Στην Ελλάδα δεν έχουμε τα παραγωγικά δάση της Σκανδιναβίας ή της Ρωσίας. Ούτε καν της Γερμανίας αλλά ποιος λέει πως τα δάση πρέπει να είναι παραγωγικά σε τεχνική ξυλεία (π.χ.) για να αξίζει κανείς να τα προστατεύσει και να τα καλλιεργήσει; Δεν το λέει κανένας σώφρων αλλά ποιος μπορεί να αναγνωρίσει σωφροσύνη στους «τεχνοκράτες» και πιο πολύ στους θιασώτες  της καπιταλιστικης οικονομίας;

Αν εξαιρέσουμε τις ευεργετικές επιδράσεις του δάσους στη ζωή της χώρας και των ανθρώπων της, μπορούμε να δούμε και την παραγωγική του διάσταση, η οποία δεν έχει καμία σχέση με τις σύγχρονες, διαστρεβλωμένες αντιλήψεις περί παραγωγής. Σήμερα η παραγωγή, για να ορίζεται ως οικονομικά αποτελεσματική, πρέπει να είναι εντατική. Κάθε άλλη μορφή της απλά δεν θεωρείται παραγωγή, σύμφωνα με τα ισχύοντα οικονομικά ισχύοντα. Πως να θεωρηθεί λοιπόν η δασική παραγωγή, η οποία είναι προσαρμοσμένη στους φυσικούς ρυθμούς, ως στοιχείο μετρήσιμο από τον όψιμο καπιταλιστή στον οποίο έχει μεταλλαχθεί ο νεοέλληνας; Έτσι αντιλαμβάνεται το δάσος στρεβλά, μόνο ως «χώρο πρασίνου» απαραίτητο για να του παρέχει μία ξεκούραστη εικόνα από το μπαλκόνι του, που είναι χτισμένο με κατά παρέκκλιση άδεια (συνήθως), στις πλαγιές ενός λόφου ή ενός βουνού, μέσα στις πολεοδομημένες περιοχές του. Η Αττική ή η Θεσσαλονίκη σφύζουν από τέτοιες περιπτώσεις: Διόνυσος, Πεντέλη, Πάρνηθα, Υμηττός, Χορτιάτης, είναι βουνά πλήρη πολεοδόμησης, πνιγμένα στους οικισμούς και τους «συνεταιρισμούς». Και η πολεοδόμηση συνεχίζει να αυξάνεται. Στην αναμέτρηση Φύσης και νεοέλληνα τον νικητή τον ξέρουμε όλοι. Πρόκειται για  μια διαφαινόμενη πύρρειο νίκη, που οι συνέπειες της ήδη έχουν αρχίσει και φαίνονται. Τουλάχιστον στους ορεινούς όγκους που πολεοδομήθηκαν πρώτοι. Θα ακολουθήσουν και οι υπόλοιποι, με μαθηματική ακρίβεια. Μόνο οι τόποι κατοικίας των πολιτικά ισχυρών (η κάστα των νεοελλήνων βραχμάνων) θα μείνουν  για λίγο παραπάνω, αλώβητοι (ως συνήθως) αλλά θα γνωρίσουν και αυτοί τις συνέπειες των πράξεων τους.

Στην «άλλη Ελλάδα» η δασοπονία είναι εξαρτημένη από τα ψίχουλα που της παρέχει ο εθνικός προϋπολογισμός και γι’ αυτό περιορισμένη. Το βάρος πέφτει στην προστασία (όπου υπάρχει στελέχωση αφού αυτό είναι ακόμα ζητούμενο) και στη διαχείριση. Ποια διαχείριση και τίνος διαχείριση, θα τα μάθουμε όταν θα υπάρξει στελέχωση των υπηρεσιών. Προς ώρας οι λίγοι καταρτισμένοι των υπηρεσιών έχουν επιφορτιστεί με το βαρύ έργο της «επίλυσης αντιρρήσεων» πάνω στους δασικούς χάρτες.

Περίπου σε αυτές τις συνθήκες τιμάται και εορτάζεται η παγκόσμια μέρα δασοπονίας.

Η παγκόσμια μέρα ποίησης

Η νεοελληνική λογοτεχνική δημιουργία έχει αναδείξει αριστουργήματα που κοσμούν το παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα. Δυστυχώς  αυτά έχουν πάψει να διαβιβάζονται (ας θυμηθούμε τον μεγάλο στοχαστή Β. Ραφαηλίδη) από άνθρωπο σε άνθρωπο και από γενιά σε γενιά. Ειδικά η ποίηση, ενώ συνεχίζει να υπηρετείται στη χώρα μας, έστω από λίγες και λίγους που έχουν συναίσθηση της μορφής, του περιεχομένου και της λειτουργίας της. Η ποίηση πάσχει εντονότερα από αυτό το διαβιβαστικό πρόβλημα που περιγράφει ο Ραφαηλίδης. Πιο συγκεκριμένα, ο στοχαστής θεωρεί πως για να  σταματήσει η διαδικασία μεταβίβασης της γνώσης απ’ τον ένα άνθρωπο στον άλλο, απ’ τη μια γενιά στην άλλη, απ’ τον ένα αιώνα στον άλλο, πρέπει να φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο, ενώ όλοι γνωρίζουν ανάγνωση, κανείς δε γνωρίζει γραφή. Και το σπουδαιότερο, κανείς δεν μπορεί να μιλήσει. Αν και υπάρχουν άνθρωποι που ούτε να γράψουν ούτε να μιλήσουν είναι σε θέση, ωστόσο ο πολιτισμός μας στηρίζεται στην τεράστια πλειοψηφία εκείνων που μπορούν είτε να μιλήσουν, είτε να γράψουν, είτε να τα κάνουν και τα δυο*. Η σύγχρονη καθημερινότητα προσπαθεί να μας πείσει πως δεν ζούμε σε έναν τέτοιο κόσμο αλλά αυτοί που δεν μπορούν να μιλήσουν, με ειρμό  τουλάχιστον, αυξάνονται επικίνδυνα.

Βρισκόμαστε λοιπόν σε μία πορεία εξάλειψης του Homo parlaribus; Ο στοχαστής μας λέει όχι. Η διαδικασία μεταβίβασης της γνώσης, που είναι το διάβασμα νοούμενο με μια έννοια διαλεκτική, απ’ τη στιγμή που άρχισε κάποτε δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να διακοπεί, παρά μόνο με τον γενικό και ολικό αφανισμό του ανθρώπινου γένους ύστερα από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. (ό.π)

Όσον αφορά στην παγκόσμια λογοτεχνία, αλλά ειδικότερα στην ποίηση, η ενδεχόμενη εξαφάνιση της μόνο μετά από πυρηνικό ολοκαύτωμα είναι μία αισιόδοξη (!) θεώρηση και μάλιστα από ένα μεγάλο πνεύμα. Η –εύλογη(;)- ανησυχία όμως δεν αφορά την εξαφάνιση της διαλεκτικής έννοιας αλλά η υποβάθμιση της, πέρα και κάτω από το σημείο της απώλειας των χαρακτηριστικών εκείνων που την περιγράφουν ως διαλεκτική. Δηλαδή, είναι η ποίηση διαλεκτική έννοια όταν απλά, ένα έργο μνημονεύεται ως εντύπωση χωρίς να αγγίζει και χωρίς να μεταβάλει τον αναγνώστη; Μήπως δεν έχουμε υπόψη μας ποιήματα, των οποίων  θαυμάσαμε τη γλώσσα και τη φόρμα (τα διαβάσαμε)  αλλά το μήνυμα τους πέρασε χωρίς να μας επηρεάσει; (δεν τα αναγνώσαμε). Η απάντηση με την οποία μπορούμε να παρηγορήσουμε την αγωνία μας μάλλον  βρίσκεται  στο υποκείμενο. Σε εμάς τους ίδιους.

Τόσο η ανάγνωση όσο και το διάβασμα προϋποθέτουν ένα έξυπνο και στοχαστικό υποκείμενο που είτε μετέχει στη διαδικασία της μεταβίβασης της γνώσης (διάβασμα) είτε ψάχνει για τα σταθερά ερείσματα του νου (ανάγνωση). Το δυστύχημα είναι πως τούτο το αναγκαίο για τη γνώση υποκείμενο, δηλαδή ο αναγνώστης, δεν είναι ούτε πάντα έξυπνο ούτε αναγκαστικά στοχαστικό. (Η βαθιά και πλήρης μεταφυσική προσέγγιση των προβλημάτων προϋποθέτει κι αυτή βαθιά και πλήρη νόηση. Το παραλήρημα και η έκσταση δεν βοηθούν τη μεταφυσική, βοηθούν μόνο την αποβλάκωση). Έτσι, το διάβασμα, στις περισσότερες των περιπτώσεων, έχει εκπέσει σε μια εντελώς χρησιμοθηρική διαδικασία, μηχανική, ανούσια και αντιπνευματική, που δεν αποσκοπεί ούτε στη μεταβίβαση της γνώσης, που είναι το διάβασμα στη διαλεκτική-του έννοια, ούτε στην αποκάλυψη αληθειών, που είναι το διάβασμα (ανάγνωση) στην οντολογική του έννοια. (ό.π)

Στη χώρα μας η ποιητική δημιουργία δεν έχει σταματήσει. Δεν μπορεί να σταματήσει αφού δεν έχει συντελεστεί ακόμα πυρηνικό ολοκαύτωμα (όπως προαναφέρθηκε) και εκτός από αναγνωστικό κοινό, υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να υπηρετήσουν την ποίηση. Λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένα. Κακή ποίηση πιστεύουμε πως δεν μπορεί να υπάρξει αλλά μη- ποίηση μπορεί. Όταν ένα γραφτό είναι κακό, το πρώτο σκαλοπάτι από το οποίο πέφτει και εξαφανίζεται, είναι αυτό της ποίησης. Μπορούμε λοιπόν να είμαστε αισιόδοξοι για την διατήρηση, ίσως και την εξέλιξη της ποιητικής δημιουργίας στη χώρα και αν ποτέ κάτι χαλάσει, θα ξέρουμε πως δεν θα φταίνε οι ποιητές αλλά εμείς, οι αναγνώστες

. 

ΥΓ: Μόνη παρηγοριά πως ακόμα υπάρχει δημοκρατία στη χώρα, έστω βαρέως ασθενούσα και ανάπηρη, είναι η ποιητική δημιουργία, που δεν έχει σταματήσει. Όπως μας βεβαιώνει ο Μπ. Μπρεχτ

 Δε θα λένε: Τον καιρό που το παιδί πετούσε βότσαλα πλατιά στου ποταμού το ρέμα.

Θα λένε: τον καιρό που ετοιμάζονταν οι μεγάλοι πόλεμοι.

Μα δε θα λένε: Ήτανε σκοτεινοί καιροί

Θα λένε: Γιατί σωπαίναν οι ποιητές τους;

Ευτυχώς οι δικοί μας δεν σώπασαν ακόμα, εντελώς.

*Βασίλης Ραφαηλίδης, 1983: Περιοδικό “Διαβάζω”, No 58).