Το έχουμε ξαναγράψει και το γράφουμε ακόμη μια φορά. Όταν ξεκινήσαμε να γράφουμε τα Ημερολόγια Τρέλας, δεν περιμέναμε ότι η πραγματικότητα της κυβέρνησης του Μητσοτάκη, της Κεραμέως και του Άδωνι, θα μας ξεπερνούσε. Ποιος μπορεί, αλήθεια, να καταλάβει πλέον πού τελειώνει η αλήθεια με αυτή την κυβέρνηση και πού αρχίζει η πλάκα;

Όταν η αλήθεια πολλές φορές ξεπερνάει και το πιο ευφάνταστο Ημερολόγιο Τρέλας, εμείς τι να γράψουμε; Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πλέον αν διαβάζει Ημερολόγια Τρέλας, το Βατράχι ή το Κουλούρι ή αν πρόκειται για πραγματική είδηση η εισαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Ελληνικής Αγωγής του Άδωνι Γεωργιάδη στο πρόγραμμα της δημόσιας εκπαίδευσης. Ποιος θα μπορούσε να πιστέψει πριν από δέκα χρόνια ότι ένας τηλεμπακάλης νανογιλέκων θα γινόταν αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας και στη συνέχεια Υπουργός ; Τώρα, όμως, μπορεί να πιστέψει τα πάντα. Τα πάντα όμως. Ακόμη κι ότι ο Άδωνις Γεωργιάδης διαβάζει Αρχαία Ελληνικά σε σκύλους. Τι, αυτό δεν γίνεται με τίποτα ; Μη βάζετε στοίχημα, θα το χάσετε

Εν πάσει περιπτώσει, η πραγματικότητα τρέχει κι εμείς πρέπει να κάνουμε τη δουλειά μας και να γράψουμε άλλο ένα Ημερολόγιο Τρέλας. Μαθαίνουμε λοιπόν, πως μετά την απόφαση της υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως, να εντάξει εκπαιδευτικά προγράμματα της Ελληνικής Αγωγής του Άδωνι Γεωργιάδη στο πρόγραμμα της δημόσιας εκπαίδευσης, αρχίζουν να λιγοστεύουν τα αδέσποτα σκυλιά από τους δρόμους. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, τα σκυλιά συλλέγονται, χωρίζονται σε τμήματα αλφαβητικά και πρόκειται να διαμοιραστούν στα σχολεία όλης της χώρας. Σκοπός είναι να συνεχιστεί, στα σχολεία πλέον, το πρόγραμμα που έχει ξεκινήσει η Ελληνική Αγωγή του Άδωνι Γεωργιάδη από το 2018 ήδη, και το οποίο έχει ως σκοπό την εκμάθηση των Αρχαίων Ελληνικών στα σκυλιά όλης της χώρας και την επαφή τους με την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία 

Λέγεται πως το πρώτο μάθημα στα σχολεία, μετά τον καθιερωμένο αγιασμό, θα το παρουσιάσει ο ίδιος ο Άδωνις Γεωργιάδης μαζί με τη σύζυγό του Ευγενία Μανωλίδου. Ο ένας μάλιστα θα γαβγίζει στην Αττική διάλεκτο και η άλλη στη Δωρική, προκειμένου τα σκυλιά να μπορούν να συνεννοούνται σε οποιοδήποτε μέρος της αρχαίας ελληνικής επικράτειας. Η μέθοδος λέγεται πως θα είναι ίδια με αυτήν που εδώ και δεκατρία εκατομμύρια χρόνια χρησιμοποιούν οι Αρχαίοι Έλληνες και που έχει καταστήσει τα ελληνικά σκυλιά τα πιο έξυπνα και τα πιο ηρωϊκά στον κόσμο. Ο Αισκύλος και η μάχη στα Γαβγάμηλα το μαρτυρούν. Ο Άδωνις και η Ευγενία, το γαβγίζουν

Έφυγε από τη ζωή σήμερα η Μαριανίνα Κριεζή, μία από τις πιο εμβληματικές στιχουργούς του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού. Είχε γράψει τα τραγούδια της θρυλικής ραδιοφωνικής εκπομπής «Εδώ Λιλιπούπολη» ενώ τραγούδια της έχουν τραγουδήσει η Αρλέτα, η Ελένη Δήμου, ο Στράτος Διονυσίου, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, η Σαβίνα Γιαννάτου, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης. Στίχους της έχουν μελοποιήσει οι Λένα Πλάτωνος, ο Νίκος Κυπουργός, ο Λάκης Παπαδόπουλος, ο Γιάννης Σπανός κ.ά.

Εμείς διαλέξαμε να ακούσουμε το "τραγούδι της ερήμου" σε σύνθεση του Λάκη Παπαδόπουλου και ερμηνεία της Αρλέτας από το δίσκο «Τσάι Γιασεμιού» του 1996

Ακόμα κι αν φύγεις
για το γύρο του κόσμου
θα' σαι πάντα δικός μου
θα είμαστε πάντα μαζί

Και δε θα μου λείπεις
γιατί θα 'ναι η ψυχή μου
το τραγούδι της ερήμου
που θα σ' ακολουθεί

Τα ήσυχα βράδια
η Αθήνα θ' ανάβει
σαν μεγάλο καράβι
που θα 'σαι μέσα κι εσύ

Και δε θα σου λείπω
γιατί θα 'ναι η ψυχή μου
το τραγούδι της ερήμου
που θα σ' ακολουθεί

Τα ήσυχα βράδια
θα περνάει φωτισμένο
της ζωής μου το τρένο
που θα 'σαι μέσα κι εσύ

Και δε θα σου λείπω
γιατί θα 'ναι η ψυχή μου
το τραγούδι της ερήμου
που θα σ' ακολουθεί

Αποτελεί κοινή παραδοχή πως οι αγέλες δολοφόνων που έχουν ενσκήψει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, δεν αποτελούν μια ιδιαιτερότητα του ποδοσφαιρικού χώρου. Παρόμοιες αγέλες δολοφόνων είδαμε τα προηγούμενα χρόνια με τα τάγματα θανάτου της Χρυσής Αυγής, όταν  τα βράδυα έβγαιναν παγανιά και μαχαίρωναν όποιον διαφορετικό και μόνο του έβρισκαν στο δρόμο τους.  

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι δολοφόνοι του 19χρονου Άλκη, αποδεικνύεται πως είναι μέλη μιας νεοναζιστικής φράξιας οπαδών που δρουν μέσα στη «Θύρα 4» του ΠΑΟΚ. Μια φράξια που φέρεται να έχει πάρει μέρος σε επιθέσεις εναντίον μελών της ΚΝΕ, ενώ τα μέλη της πρωτοστάτησαν στα πρόσφατα επεισόδια του ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης. Φαίνεται, επίσης, να συμμετείχαν στην επίθεση στο αντιεξουσιαστικό στέκι «Libertaria» και στον ξυλοδαρμό του τέως δημάρχου Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη

Είναι βέβαιο πως οι αγέλες αυτές είναι απότοκα διαλυμένων ανθρώπινων σχέσεων και μιας κοινωνίας σε αποσύνθεση, όπως η δική μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι συμμορίες ανηλίκων που τρομοκρατούν, χτυπούν με πρωτοφανή βαρβαρότητα και κλέβουν συνομήλικούς τους. Είναι επίσης βέβαιο πως όσο ο καπιταλισμός οξύνει τις αντιθέσεις, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα βρίσκονται στο περιθώριο. Ένα περιθώριο όπου άνθρωποι χωρίς παιδεία, χωρίς μέλλον, χωρίς όνειρα, χωρίς ελπίδα, το μόνο που θα μπορέσουν να βρουν για να γεμίσουν την άδεια ζωή τους θα είναι το Μίσος. Ακόμη πιο βέβαιο είναι πως δεν διαφαίνεται φως στον ορίζοντα, καθώς μια επίσης εγκληματική – με το δικό της τρόπο – αγέλη κυβερνάει αυτή τη χώρα.

Αυτές όμως οι γενικές διαπιστώσεις δεν επιτρέπεται να μας κλείνουν τα μάτια και να μην βλέπουμε πως ο χώρος του ποδοσφαίρου αποτελεί το ιδανικό εκκολαπτήριο δολοφονικών συμμοριών. Συμμορίες που, όταν χρειαστεί, θα γίνουν ο πιστός στρατός του αφεντικού τους και αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που εξακολουθούν να υπάρχουν και να δρουν ατιμώρητα. Και αυτό επιτείνεται, όσο όλο και περισσότεροι άνθρωποι του υποκόσμου αποκτούν τα ηνία στο χώρο αυτό

Ποιος, από όσους παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στο χώρο, δεν καταλαβαίνει πως ο Ολυμπιακός γίνεται – ερήμην του – η απόλυτη ασπίδα για οποιαδήποτε ενόχλησή του προέδρους του Βαγγέλη Μαρινάκη από τη δικαιοσύνη; Ποιος δεν ξέρει πως ο Πειραιάς διοικείται από τον Ολυμπιακό και τον αχυράνθρωπό του Μαρινάκη; Ποιος δεν γνωρίζει τον περίφημο Τσουκαλά και τις εκπομπές μίσους και σεξισμού που παρουσιάζει (ακόμη;) στην τηλεόραση;

Ποιος δεν γνωρίζει πως ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας- Χαλκηδόνας διοικείται από την ΑΕΚ και τον αχυράνθρωπο του Μελισσανίδη; Ποιος δεν γνωρίζει για τη σιωπή του τρόμου που επιβλήθηκε δια της βίας και της τρομοκρατίας σε όσους αντιστέκονταν στα σχέδια του Μελισσανίδη για την κατασκευή του γηπέδου της ΑΕΚ στη Νέα Φιλαδέλφεια;

Ποιος δεν είδε τον Ιβάν Σαββίδη, τον πρόεδρο του ΠΑΟΚ, να εισβάλλει στο γήπεδο την ώρα που παιζόταν ο αγώνας με τους μπράβους και το όπλο του στη ζώνη και στην ουσία να μένει ατιμώρητος; Αλλά και κάποιοι από τους παλιότερους είναι βέβαιο πως θα θυμούνται τον Γιώργο Βαρδινογιάννη του Παναθηναϊκού - τον και καπετάνιο επονομαζόμενο- να βγάζει όπλο στις εξέδρες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και βέβαια και αυτός να μένει ατιμώρητος.

Με αφορμή τη δολοφονία του 19χρονου Άλκη, η ORIGINAL, η μεγαλύτερη οργάνωση οπαδών της ΑΕΚ, έβγαλε μια ανακοίνωση που μοιάζει να είναι πολύ σοβαρή – είναι αλήθεια πως η ORIGINAL έχει μια ικανότητα να βγάζει όμορφες και ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις. Είναι όμως ειλικρινής; Γιατί όταν ο Ντέμης Νικολαΐδης, ως πρόεδρος της ΑΕΚ, επιχείρησε να συγκρουστεί με τη βία των γηπέδων, βρήκε την ΟRIGINAL απέναντί του. Ποια είναι η θέση της ORIGINAL απέναντι στην τρομοκράτηση όσων – για όποιους λόγους – εξέφραζαν αντιρρήσεις για τον τρόπο με τον οποίο χτιζόταν το νέο γήπεδο της ΑΕΚ;

Ανακοίνωση όμορφη έβγαλαν και οι σύνδεσμοι οπαδών του ΠΑΟΚ. Και μίλησαν και για φιλικό παιχνίδι μεταξύ των δύο ομάδων προς τιμήν του αδικοχαμένου Άλκη. Ποιος τους πιστεύει όμως; Ή ποιος τους ακούει;

Αυτά δεν τα γράφει κάποιος που δεν του αρέσει το ποδόσφαιρο. Τα γράφει κάποιος που μεγάλωσε ακούγοντας με αγωνία κάθε Κυριακή στο ραδιόφωνο τα παιχνίδια. Με μια αγωνία που δεν είχε να κάνει με το Στοίχημα (ΠΡΟ-ΠΟ το έλεγαν τότε), αλλά για το αν θα νικήσει η αγαπημένη του ομάδα, που είχε μάθει, για έναν ακατανόητο ακόμη λόγο, να την αγαπάει από μικρός. Που η Κυριακή του χρωματιζόταν ανάλογα με το αποτέλεσμα του αγώνα της ομάδας του. Τα γράφει κάποιος που όταν μεγάλωσε του άρεσε να πηγαίνει στο γήπεδο. Στο γήπεδο της ΑΕΚ μάλιστα.

Κάτι που όμως συνειδητά από μια στιγμή και μετά σταμάτησε να κάνει, γιατί συνειδητοποίησε πως αυτό που βίωνε δεν είχε πλέον καμία σχέση με αυτό που ήταν κάποτε το ποδόσφαιρο. Γιατί κατάλαβε πως αυτό που κάποτε αποτελούσε λαϊκή διασκέδαση, έχει μετατραπεί εδώ και μερικές δεκαετίες σε πανηγύρι των τρελλών, όπως πολύ εύστοχα είχε δηλώσει ο πρώην πρόεδρος της ομάδας μπάσκετ της ΑΕΚ, Γιάννης Φιλίππου, λίγο πριν αποχωρήσει αηδιασμένος από το χώρο. Και σε μπίζνα και πλυντήριο των μεγάλων αφεντικών, συμπληρώνουμε εμείς

Γιατί έβλεπε πως γύρω του είχε ανθρώπους που είχαν προτιμήσει να αντικαταστήσουν την αγάπη για την ομάδα τους, με το μίσος απέναντι στους άλλους

Γιατί κατάλαβε πως πίσω από τα αθώα ονόματα, όπως «σύνδεσμος φιλάθλων της τάδε ποδοσφαιρικής ομάδας», κρύβονται κακοφορμισμένες εκδοχές συλλογικοτήτων μιας νοοτροπίας που έχει παρέλθει οριστικά και που πιο πολύ μοιάζουν με εγκληματικές οργανώσεις

Πολλοί ξεχνούν πως τα γήπεδα στην Ελλάδα είναι άδεια πολύ πριν ξεσπάσει η πανδημία. Δια νόμου έχει απαγορευτεί να πηγαίνουν στα γήπεδα οπαδοί της φιλοξενούμενης ομάδας για να μην σκοτωθούν οι τρελοί μεταξύ τους. Και λόγω αηδίας, χιλιάδες φίλαθλοι, με δική τους πρωτοβουλία, σταμάτησαν να πηγαίνουν στα γήπεδα μην αντέχοντας το συγχρωτισμό τους με βαρβάρους. Πόσοι θυμούνται τα τρομερά επεισόδια μεταξύ οπαδών της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ στο Βόλο, με τους δεκάδες ή εκατοντάδες τραυματίες, όπου από τύχη δεν θρηνήσαμε νεκρούς; 

Στην πραγματικότητα, ποιος ασχολείται με το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα εκτός από τις λίγες χιλιάδες συνολικά που συγκροτούν τις πολεμικές φατρίες των ομάδων; Αυτό το πανηγύρι των τρελλών, μόνο από το Στοίχημα και τα τηλεοπτικά δικαιώματα συντηρείται. Ο κόσμος παρακολουθεί από το σπίτι, όσοι παρακολουθούν δηλαδή καθώς τα τηλεοπτικά δικαιώματα έχουν δοθεί σε συνδρομητικές τηλεοράσεις, ένα χαμηλής ποιότητας θέαμα που διεξάγεται εδώ και χρόνια σε άδεια γήπεδα, με παίκτες γυρολόγους και αναλώσιμους και προέδρους που πιο πολύ με αρχηγούς μαφιόζικων οργανώσεων μοιάζουν. Και με «αθλητικές» εφημερίδες-φυλλάδες που λειτουργούν ως υποκινητές της τυφλής βίας πουλώντας σεξισμό και μίσος

Η Πολιτεία, σαν Πόντιος Πιλάτος, παρακολουθεί χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα. Μόνο αυτές τις μέρες, για τα μάτια του κόσμου και κάτω από τα μαζική κατακραυγή, θα πουλήσει λίγη αγριάδα, θα κάνει κάποια παιχνίδια εντυπώσεων και μετά όλα θα ξεχαστούν. Δεν μπορεί και δεν θέλει να τα βάλει με ανθρώπους που, όπως όλοι καταλαβαίνουν, είναι μέρος της εξουσίας. Οι δεσμοί της Πολιτείας μαζί τους είναι ακατάλυτοι. Όσο για την ηγεσία της Εκκλησίας, το μόνο που φαίνεται να την απασχολεί είναι οι δωρεές που λαμβάνει από τους ανθρώπους αυτούς. Ίσως κάποτε τους αγιοποιήσει κιόλας. Προς το παρόν πάντως, μόνο ο Ιβάν Σαββίδης και η οικογένειά του έχουν απεικονιστεί σε τοιχογραφία εκκλησίας στη Θεσσαλονίκη. Δεν γνωρίζουμε αν οι ευσεβείς χριστιανοί τους ασπάζονται. Πάντως, ο Μητσοτάκης και ο Μαρινάκης αλληλοασπάζονται

Όσο για όλους εμάς τους υπόλοιπους, ταιριάζουν γάντι οι στίχοι του Καβάφη, όπως έγραψε σε μια συγκινητική της ανάρτηση η πάντα συμπαθής Μαρίζα Κωχ

A, όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω / Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον / Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω. 

Έφυγε χθες από τη ζωή ο Νίκος Αντύπας, δεξιοτέχνης μουσικός, ενορχηστρωτής και συνθέτης. Ως μουσικός, διέπρεψε με τους Socrates, ένα από τα πιο σημαντικά ελληνικά ροκ συγκροτήματα, με τους οποίους πραγματοποίησε περιοδεία στη Μεγάλη Βρετανία, δίπλα σε πολύ γνωστά συγκροτήματα της εποχής. Συμμετείχε, επίσης, ως μουσικός, για τις ανάγκες ηχογράφησης πολλών δίσκων. Ως ενορχηστρωτής, άφησε το στίγμα του σε μερικούς από τους κορυφαίους δίσκους της σύγχρονης ελληνικής μουσικής, όπως τα «Ζεστά Ποτά» των Χάρη και Πάνου Κατσιμίχα, το «Μένω εκτός» της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, το «Δι’ ευχών» της Χαρούλας Αλεξίου και το «Σαν ηφαίστειο που ξυπνά» της Άλκηστις Πρωτοψάλτη. Ως συνθέτης, από το 1998 κυκλοφόρησε αρκετούς προσωπικούς δίσκους. Εμείς, επιλέξαμε να ακούσουμε το τραγούδι «Η ώρα», από το δίσκο «Οπωσδήποτε παράθυρο», μια από κοινού δουλειά του Νίκου Αντύπα με το Γιάννη Σπάθα, ακόμη ένα μέλος των θρυλικών Socrates. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 2002 και το τραγούδι ερμηνεύει ο Χάρης Κατσιμίχας, σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου

«Καθώς η ώρα προχωρά / καμιά φορά κάτι βλέπει / πως μπήκαν όλοι στη σειρά / για χιλιάδες πρέπει / και τότε λέει στον ουρανό / εδώ στη γη κάτι έχουν / τους δίνω χρόνο αληθινό / κι όμως να! δεν αντέχουν»

Sunday, Bloody Sunday. Ήταν Κυριακή, 30 Ιανουαρίου του 1972, όταν Βρετανοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ εναντίον μιας ειρηνικής διαδήλωσης Ιρλανδών που, με πρωτοβουλία της «Ένωσης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Βόρειας Ιρλανδίας», ζητούσαν την αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων, την αποχώρηση των βρετανικών δυνάμεων και την ένωση της Βόρειας Ιρλανδίας με την Ιρλανδία. Ο τραγικός απολογισμός ήταν 26 τραυματίες και 14 νεκροί διαδηλωτές, πολλοί από αυτούς ανήλικοι.

Η επίσημη βρετανική εκδοχή ήταν πως οι στρατιώτες απάντησαν σε πυρά των «τρομοκρατών» του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA). Μόλις το 2010 αναγνωρίστηκε ότι τα θύματα ήταν άοπλα, ότι ορισμένοι είχαν πυροβοληθεί πισώπλατα, ενώ κάποιοι άλλοι κουνούσαν λευκά μαντίλια. Ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον ζήτησε συγγνώμη, όμως κανένας στρατιώτης δεν δικάστηκε ποτέ για τη «Ματωμένη Κυριακή».

Γι’ αυτή τη Ματωμένη Κυριακή γράφτηκε το τραγούδι “Sunday, Bloody Sunday” των U2

του συνεργάτη της atticavoice, Δημήτρη Βελαώρα

Αφορμή γι αυτό το άρθρο στάθηκαν κάποιες εκπομπές της σειράς «Μικρά μαθήματα για έναν μεγάλο κόσμο» που (ξανα)προβλήθηκαν πρόσφατα από το κανάλι της Βουλής. Υπεύθυνη της εκπομπής ήταν η καθηγήτρια ιστορίας του ΕΚΠΑ Μαρία Ευθυμίου και οφείλω να ομολογήσω ότι ο τρόπος παρουσίασης της ιστορίας του Ανθρώπου από την αρχή του κόσμου έως και πρόσφατα, ήταν κατά κανόνα υποδειγματικός, κάτι που οι σημαντικές για το θέμα γνώσεις της, της επέτρεψαν να κάνει με άνεση. Όμως, παρακολουθώντας τις εκπομπές που αναφέρονταν στον Β’ Π.Π, διέκρινα μια μάλλον στερεοτυπική αντίληψη για το σημαντικό αυτό ιστορικό γεγονός του 20^ου αιώνα. Πολλές φορές είναι πράγματι δύσκολο να αποφύγει κανείς τις κοινοτοπίες πάνω στην ανάλυση πολύπλοκων ιστορικών φαινομένων και για αυτό δεν μπορώ να αποδώσω εύκολες «κατηγορίες» στην κα Ευθυμίου.

Ειδικότερα στο θέμα του ρόλου της Σοβιετικής Ένωσης (ΣΕ) ως προς την νικηφόρα έκβαση του πολέμου, είχαν για πολλές δεκαετίες επικρατήσει αντιλήψεις και ερμηνείες που απέχουν αρκετά από την ιστορική πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί ο ψυχρός πόλεμος που ακολούθησε ανάμεσα στις δύο νικηφόρες -και μέχρι τη λήξη του πολέμου συμμαχικές- υπερδυνάμεις, δηλ. τις ΗΠΑ και τη ΣΕ, έπλασε και από τις δύο πλευρές ερμηνείες που αποσκοπούσαν είτε να μειώσουν, είτε να διογκώσουν τη συμβολή του αντίπαλου πρώην συμμάχου, ανάλογα με την οπτική και τα συμφέροντα κάθε πλευράς. Ειδικότερα στη Δύση, η σχετική με το ανατολικό μέτωπο ιστοριογραφία ακολούθησε την ερμηνεία των γεγονότων -όσο και αν αυτό φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση παράξενο- ειδωμένη μέσα από το πρίσμα της ηττημένης Γερμανίας. Με αυτό προφανώς δεν εννοώ ότι η Δύση ενστερνίστηκε τη ναζιστική θεώρηση του πολέμου. Εννοώ ότι η ερμηνεία των γεγονότων που έλαβαν χώρα από τον Ιούνιο του 1941 ως και το τέλος του πολέμου τον Μάϊο του 1945 στον ανατολικό μέτωπο, ήταν σχεδόν απόλυτα σύμφωνη με τη αντίστοιχη θεώρηση των Γερμανών στρατηγών, που μπορεί να συμπυκνωθεί στο εξής βασικό μύθευμα: Η Γερμανία ηττήθηκε από αριθμητικά υπέρτερες ορδές τεχνολογικά καθυστερημένων «βαρβάρων», από τον Ρωσικό χειμώνα και από τα λάθη του παράφρονα Χίτλερ. Ότι δηλαδή, η ήττα του Γερμανικού στρατού ήταν λίγο – πολύ ένα αποτέλεσμα ανεξάρτητο από την ίδια την ικανότητα των Γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο του Γερμανού στρατάρχη Erich von Manstein με τίτλο που μιλά από μόνος του: «Verlorene Siege (Χαμένες Νίκες)».

Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, και ιδιαίτερα μετά το άνοιγμα των Σοβιετικών πηγών και αρχείων που ακολούθησε τη διάλυση της ΣΕ το 1991, ένας σημαντικός αριθμός ιστορικών τόσο δυτικών όσο και Ρώσων, ξαναείδαν τα ιστορικά γεγονότα με ένα νέο μάτι, μακριά από προκαταλήψεις, ιδεοληψίες και ερμηνευτικές ευκολίες. Θα παραθέσω μια πολύ βασική βιβλιογράφια δυτικών ιστορικών για όποιον θελήσει να εμβαθύνει περισσότερο στο θέμα, βιβλιογραφία που αποτελεί και τη βασικότερη πηγή του άρθρου:

• David M. Glantz & Jonathan M. House: “When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler”, University Press of Kansas, 2015, 2020. Ο βασικός συγγραφέας D. Glantz είναι πρώην αξιωματικός του Αμερικάνικου στρατού με αντικείμενο τις πληροφορίες και ειδίκευση στη Ρωσική στρατιωτική ιστορία. Το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά και πολλά άλλα που έχει γράψει πάνω στο ίδιο θέμα, αποτελούν πλέον κλασσικά ιστορικά εγχειρίδια για το ανατολικό μέτωπο.
• Richard Overy: «Russia's War: A History of the Soviet Effort: 1941-1945», ‎ Penguin Books, 1998. Ο συγγραφέας είναι Βρεττανός ιστορικός και έχει διατελέσει καθηγητής στα Πανεπιστήμια του Cambridge, King’s College και Exeter. Θεωρείται αυθεντία σε θέματα Β’ Π.Π
• Stephen G. Fritz: “Ostkrieg: Hitler's War of Extermination in the East”, University Press of Kentucky, 2015. Ο συγγραφέας είναι Αμερικάνος ιστορικός, καθηγητής στο East Tennessee State University με ειδίκευση στην Ευρωπαϊκή ιστορία των αρχών του 20^ου αιώνα.
• Και τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψω τον Αμερικάνο καθηγητή στρατιωτικής ιστορίας Robert M. Citino που έχει γράψει έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων για το ανατολικό μέτωπο, ενώ έχει διατελέσει καθηγητής εκτός από αρκετά Παν/μια των ΗΠΑ και σε Αμερικανικές στρατιωτικές σχολές (Westpoint, κ.ά.).

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Βέβαια δεν θα προσπαθήσω να παρουσιάσω όλη τη διπλωματική ιστορία των σχέσεων Γερμανίας – ΣΕ από την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (δεκαετία του ’20), τη Συνθήκη του Rapallo, τον Ισπανικό εμφύλιο μέχρι το Σύμφωνο Molotov - Ribbentrop και τη Γερμανική επίθεση, που είναι μια αρκετά μεγάλη, περίπλοκη και καθ’ εαυτή ενδιαφέρουσα ιστορία.

Οι σχεδιασμοί του Γερμανικού επιτελείου ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1940 και το τελικό σχέδιο της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσσα», όπως ονομάστηκε η επίθεση στη ΣΕ, οριστικοποιήθηκε με την περιώνυμη υπ’ αριθ. 21 Διαταγή της 18^ης Δεκέμβρη 1940. Πριν απ’ αυτή όμως, τα Γερμανικά επιτελεία είχαν κάνει μια σημαντική προσπάθεια υπολογισμών και προσομοιώσεων ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις δυσκολίες και την πιθανή έκβαση των επιχειρήσεων. Ο επικεφαλής της Γερμανικής Επιμελητείας στρατηγός W. Wagner στις 12 και 15 Δεκέμβρη του 1940 παρουσίασε στον Γερμανό ΑΓΕΣ στρατηγό F. Halder τους εξαιρετικά ακριβείς (όπως αποδείχθηκε) υπολογισμούς του σχετικά με την επάρκεια σε εφόδια των Γερμανικών δυνάμεων στο ενδεχόμενο μιας τέτοιας επιχείρησης. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, ο Γερμανικός στρατός διέθετε επάρκεια σε καύσιμα μέχρις ενός βάθους επιχειρήσεων από 500 ως 800 χλμ, ενώ τα εφόδια και τα τρόφιμα θα επαρκούσαν για περίπου 20 ημέρες εχθροπραξιών. Ακριβώς δηλαδή όσο ήταν το βάθος διείσδυσης της αρχικής γερμανικής επίθεσης και ο χρόνος που χρειάστηκε ο Γερμανικός στρατός να φτάσει κοντά στο Σμολένσκ στα μέσα Ιουλίου του 1941. Μετά από αυτή τη φάση, οι ίδιοι υπολογισμοί προέβλεψαν ότι τα στρατεύματα θα έπρεπε να ανασυνταχθούν και να επανεφοδιαστούν για αρκετές εβδομάδες, όπως και ακριβώς έγινε. Παράλληλα, ο τότε υπαρχηγός του Halder και κατοπινός επικεφαλής της 6^ης Γερμανικής στρατιάς που καταστράφηκε ολοκληρωτικά στο Στάλινγκραντ, στρατηγός F. Paulus, έδειξε σε άσκηση επί χάρτου, ότι κατά τη διείσδυση του Γερμανικού στρατού σε όλο και μεγαλύτερο βάθος στο Σοβιετικό έδαφος, οι Γερμανικές δυνάμεις θα έχαναν σταθερά το όποιο πλεονέκτημα ισχύος διέθεταν αρχικά, καθώς η Σοβιετική Ένωση θα μπορούσε εύκολα και γρήγορα να συστήσει τουλάχιστον 40 επιπλέον νέες μεραρχίες και να μεταφέρει κι άλλες δυνάμεις από τη Σιβηρία. Φαίνεται ότι το Γερμανικό επιτελείο δεν θέλησε να δει ποτέ κατάματα την πραγματικότητα, αλλά έμεινε σε μια υπεροπτικά αισιόδοξη θεώρηση των πραγμάτων που είχε διατηρήσει από τις επιχειρήσεις στη Δύση, διατηρώντας όμως παράλληλα σαν γενική θεώρηση ότι ο γερμανικός στρατός θα έπρεπε ταχύτατα (σε βάθος μερικών εβδομάδων) να εξουδετερώσει τον Κόκκινο Στρατό, αναγκάζοντας έτσι τη ΣΕ σε παράδοση. Η αλήθεια είναι ότι αν και οι στόχοι του επιτελείου επικεντρώνονταν στην κατάληψη της Μόσχας, ο Χίτλερ – που σε αυτή τη φάση δεν διαφώνησε ανοιχτά με τους στρατηγούς του - πίστευε ότι στόχος πρέπει να είναι η εξουδετέρωση του Κόκκινου Στρατού, αλλά σε κάθε περίπτωση και η ταχύτατη κατάληψη των πλουτοπαραγωγικών πηγών της ΣΕ, δηλ των πετρελαίων του Καυκάσου, των βιομηχανικών κέντρων και των σιτοβολώνων της Ουκρανίας.

Φωτογραφία από αρχικές επιχειρήσεις της Γερμανικής επίθεσης

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, ξεκίνησαν στις 22 Ιούνη 1941. Τη μέρα εκείνη, 19 μεραρχίες τεθωρακισμένων (σημ.: μεραρχίες αρμάτων), 14 μηχανοκίνητες μεραρχίες πεζικού και 119 μεραρχίες πεζικού & ειδικές μονάδες του Γερμανικού στρατού μαζί με 1 τεθωρακισμένη και 13 μεραρχίες του Ρουμάνικου στρατού επιτέθηκαν στη ΣΕ, που διέθετε συνολικά 50 μεραρχίες τεθωρακισμένων, 25 μηχανοκίνητες μεραρχίες, 139 μεραρχίες πεζικού και 6 μεραρχίες ιππικού. Επειδή για λόγους καθαρά οργανωτικούς οι Σοβιετικές μονάδες ήταν μικρότερες σε αριθμό ανδρών από τις αντίστοιχες Γερμανικές, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Γερμανία διέθετε συνολικά 3.050.000 στρατιώτες, η Ρουμανία 325.000 και η ΣΕ 3.272.000. Οι αριθμοί αναφέρονται σε όλο το μέτωπο της επίθεσης από τη Νορβηγία, Φινλανδία και Βαλτική μέχρι τη Μαύρη θάλασσα και όχι στο σύνολο των ενόπλων δυνάμεων του κάθε αντιμαχόμενου. Για να αντιληφθούμε το κολοσσιαίο μέγεθος της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσσα», ας σημειώσω παρενθετικά εδώ ως σύγκριση, ότι σε όλη κι όλη τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στη Βόρεια Αφρική, η σημασία των οποίων τόσο πολύ διογκώθηκε από τη δυτική ιστοριογραφία, οι Γερμανικές δυνάμεις δεν ήταν παραπάνω από 4 μεραρχίες, οι δύο από αυτές τεθωρακισμένες.

Κι εδώ ξεκινάει μια πρώτη σειρά από ιστορικές παρανοήσεις:

Η Γερμανική πολεμική μηχανή με τα 3.350 άρματα και τα 600.000 οχήματα δεν ήταν το τεχνολογικό θαύμα που θα ήθελε να είναι. Καταρχάς, από τις 152 συνολικά μεραρχίες μόνο οι 33 (δλδ το 22%) ήταν πλήρως μηχανοκίνητες. Οι υπόλοιπες 119 μεραρχίες στηρίζονταν στις κλασικές πορείες των πεζικάριων, σε κάποια φορτηγά και –κυρίως- σε 600.000 με 750.000 άλογα! Ναι, η φημισμένη πολεμική μηχανή της Γερμανίας είχε ανάγκη από εκατοντάδες χιλιάδες άλογα για να τεθεί σε κίνηση. Εξαιτίας αυτής της «ανισορροπίας» σε πολλές περιπτώσεις η επίθεση των γερμανικών αρμάτων σταματούσε για να μπορέσει το πεζικό να ακολουθήσει.

Και δεν έφτανε μόνο αυτό. Ο ανεφοδιασμός του Γερμανικού στρατού θα έπρεπε να βασιστεί στο σοβιετικό σιδηροδρομικό δίκτυο που αφενός δεν ήταν όσο ανεπτυγμένο ήταν αυτό της Δύσης, αλλά διέθετε διαφορετικό πλάτος ανάμεσα στις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής, γεγονός που ανάγκαζε τους Γερμανούς να ξηλώνουν τις ράγες και να τις επανατοποθετούν στην κατάλληλη για τα γερμανικά βαγόνια απόσταση. Επιπλέον, οι Γερμανοί είχαν κάνει φανερά κακή εκτίμηση του οδικού δικτύου της ΣΕ, που ήταν κατώτερο των προσδοκιών τους. Ουσιαστικά, μόνο δύο σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι συνέδεαν τα δυτικά σύνορα της ΣΕ με τα μεγάλα αστικά κέντρα. Γενικότερα η χαρτογράφηση των Γερμανών ήταν ιδιαίτερα ανεπαρκής. Πολλοί Γερμανοί διοικητές προτιμούσαν να χρησιμοποιούν σοβιετικούς χάρτες που έπεφταν στα χέρια τους καθώς ήταν κατά πολύ ακριβέστεροι των αντίστοιχων γερμανικών.

 Γερμανοί πεζικάριοι μεταφέρουν εφόδια στο μέτωπο

Αλλά και αυτά τα άρματα μάχης των Γερμανών (panzer στα γερμανικά) δεν ήταν ανώτερης ποιότητας από τα αντίστοιχα Σοβιετικά. Ειδικά στην αρχή των επιχειρήσεων η πλειονότητα των γερμανικών αρμάτων ήταν των ήδη απαρχαιωμένων τύπων Pz.I και Pz.II, ενώ τα λιγότερα αριθμητικά και πιο σύγχρονα Pz.III και Pz.IV ήταν υποδεέστερα από τα σύγχρονα σοβιετικά άρματα KV-1 και Τ-34. Χρειάστηκαν να περάσουν 2 περίπου χρόνια μέχρι η γερμανική βιομηχανία να παράγει άρματα εφάμιλλα ή και ανώτερα του Τ-34. Ευτυχώς για τους Γερμανούς, τα ανώτερα αυτά σοβιετικά άρματα ήταν αρχικά λίγα σε αριθμό αλλά κυρίως δεν ήταν εξοπλισμένα με ασυρμάτους, κάτι που καθιστούσε το συντονισμό τους στη μάχη ιδιαίτερα αναποτελεσματικό.

Ο Γερμανικός στρατός επιχείρησε να εφαρμόσει και στη ΣΕ τις τακτικές του κεραυνοβόλου πόλεμου (blitzkrieg) που γνώριζε καλά και είχε ήδη εφαρμόσει με επιτυχία, δηλαδή ταχεία κρούση με άρματα μάχης που διασπούν τις αμυντικές γραμμές του αντιπάλου και διεισδύουν σε βάθος, περικυκλώνοντας έτσι μεγάλες εχθρικές δυνάμεις που στη συνέχεια το πεζικό αναλαμβάνει να εκκαθαρίσει. Αυτές οι τακτικές μπορεί να λειτούργησαν καλά στο τεραίν της Γαλλίας ή της Πολωνίας απέναντι στους στρατούς αυτών των χωρών, αλλά ουσιαστικά δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν με την ίδια αποτελεσματικότητα στη περίπτωση της ΣΕ, αφού ούτε η χωρική έκταση της ΣΕ, ούτε και οι σχετικά εύθραυστες γερμανικές δυνάμεις τεθωρακισμένων ήταν σε θέση να εφαρμόσουν απέναντι στον Κόκκινο Στρατό, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Γερμανία.

Κι ερχόμαστε σε ένα άλλο μεγάλο ιστορικό μύθευμα: Τον «Στρατηγό Χειμώνα».

Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα μύθευμα που ξεκίνησε από τους Γερμανούς στρατηγούς ως δικαιολογία για τις αποτυχίες του Γερμανικού στρατού εξαιτίας του βαρύ Ρωσικού χειμώνα. Η δικαιολογίες ξεκινούν από την ανάσχεση από τους Σοβιετικούς της μεγάλης Γερμανικής επίθεσης στη Μόσχα το Νοέμβρη-Δεκέμβρη του 1941 (Επιχείρηση «Τυφώνας»). Είναι βέβαιο ότι οι επιθετικές πολεμικές επιχειρήσεις καταρχήν διεξάγονται με καλό καιρό, όπως είναι καταρχήν βέβαιο ότι ο χειμώνας ευνοεί τους αμυνόμενους. Αυτό όμως που αμελεί να λάβει υπόψη αυτή η θεώρηση, είναι ότι η επακόλουθη αντεπίθεση των Σοβιετικών στο ίδιο μέτωπο που κατάφερε να απωθήσει τα γερμανικά στρατεύματα τουλάχιστον κατά 80 ως και 200 χλμ, έλαβε χώρα στη μέση του χειμώνα από το Δεκέμβρη του 1941 ως και τον Απρίλη του 1942. Και μάλιστα, αν οι Σοβιετικοί ήταν πιο οργανωμένοι και έμπειροι, θα μπορούσε η αντεπίθεσή τους αυτή να ανασχέσει σχεδόν όλα τα ως τότε εδαφικά γερμανικά κέρδη σε όλο το μήκος του μετώπου. Αυτό που έσωσε τότε τις γερμανικές στρατιές, πέρα από τη μεγάλη έλλειψη εμπειρίας του Κόκκινου Στρατού, ήταν η προσωπική επιμονή του Χίτλερ ώστε να μη συμφωνήσει στη γενική υποχώρηση που ζητούσαν οι στρατηγοί.

Ο μύθος όμως του «Στρατηγού χειμώνα», καταρρίπτεται και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Η Γερμανική επίθεση στην πόλη του Στάλινγκραντ ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη του 1942, ενώ η Σοβιετική αντεπίθεση (Επιχείρηση «Ουρανός») που κατέληξε στην πλήρη καταστροφή της 6^ης Γερμανικής στρατιάς, ξεκίνησε στα μέσα Νοέμβρη του ίδιου χρόνου και κατάληξε στις αρχές Φλεβάρη του 1943, μέσα σε συνθήκες έντονου ψύχους. Αντίστοιχες είναι αρκετές μεγάλες Σοβιετικές επιχειρήσεις, όπως η απελευθέρωση της Ουκρανίας μεταξύ Δεκέμβρη 1943 και Απρίλη 1944, ή η επιχείρηση από τον ποταμό Βίστουλα στη Πολωνία μέχρι τον ποταμό Όντερ έξω από το Βερολίνο που έλαβε χώρα το Γενάρη του 1945, και αρκετές άλλες μεγάλες μάχες όπως αυτή της Ουγγαρίας/Βουδαπέστης (Οκτώβρης 1944 – Γενάρης 1945).

Αν όμως κάποιο καιρικό φαινόμενο πραγματικά επηρέασε τις γερμανικές επιθέσεις (αλλά και τις σοβιετικές), αυτό δεν ήταν τα χιόνια του χειμώνα αλλά το ψιλόβροχο που στη Ρωσία ονομάζουν rasputitsa και εμφανίζεται κατά την αλλαγή των εποχών, κυρίως δηλαδή την άνοιξη και το φθινόπωρο. Είναι αυτό το ψιλόβροχο που καθιστούσε τους χωματόδρομους της ρώσικης υπαίθρου σε κάτι που περισσότερο έμοιαζε με βάλτο παρά με δρόμο. Για το λόγο αυτό, πολλές φορές και οι δύο αντιμαχόμενοι εύχονταν να έρθει γρήγορα ο ρώσικος χειμώνας ώστε να παγώσει το έδαφος και να μπορέσουν έτσι να κινηθούν τα άρματα μάχης. Είναι μάλιστα αυτός ο λόγος που η έναρξη της «Μπαρμπαρόσσα» έγινε τον Ιούνη του 1941 λόγω παρατεταμένων βροχοπτώσεων εκείνη τη χρονιά και όχι τον Μάη όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός. Αυτή η αναβολή ελάχιστα σχετίζεται με τις 20 μέρες καθυστέρησης του Γερμανικού στρατού στα Βαλκάνια τον Απρίλη του 1941 που τέλειωσε με την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας. Βέβαια, στη χώρα μας, το παραμύθι ότι η μικρή πλην τιμία Ελλάς σταμάτησε τον Χίτλερ προς όφελος της Σοβιετίας καλά κρατεί εδώ και δεκαετίες...

Σοβιετικοί στρατιώτες/ακροβολιστές σε χειμερινή επιχείρηση

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στη θεωρία του «παράφρονα Χίτλερ που δεν άκουγε τους στρατηγούς του».

Σημειώσαμε ήδη ότι ήταν απόφαση του Χίτλερ, σε αντίθεση με τη γνώμη του επιτελείου, να κρατηθεί το μέτωπο πάση θυσία μετά την ήττα στη Μόσχα το Δεκέμβρη του 1941. Όμως λίγο νωρίτερα, σε μιά πολύ σημαντική στιγμή για τη διεξαγωγή του πολέμου, ο Χίτλερ πήρε ξανά τη σωστή απόφαση. Στις θυελλώδεις συζητήσεις που γίνονταν τον Αύγουστο του 1941, ο ίδιος επέμεινε και πέτυχε το επόμενο στάδιο των επιχειρήσεων - και αφού ο στρατός είχε επαρκώς ξεκουραστεί και ανεφοδιαστεί - να γίνει στην κατεύθυνση της Ουκρανίας με στόχο τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της περιοχής (αφού την ίδια στιγμή η Γερμανία άρχιζε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επισιτισμού) και όχι προς τη Μόσχα, όπως θα ήθελαν οι στρατηγοί (προεξάρχοντος του H. Guderian), μια κίνηση που ήταν αμφίβολο αν θα έφερνε οποιαδήποτε γεωστρατηγικά οφέλη.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο Χίτλερ είχε πολύ καλύτερη γεωπολιτική θεώρηση από τους στρατηγούς του. Είχε έγκαιρα αντιληφθεί ότι, αν η Γερμανία δεν καταφέρει να αποσπάσει γρήγορα τις πηγές επισιτισμού και κυρίως τις πρώτες ύλες και τα πετρέλαια της Ρωσίας, η ήττα ήταν αναπόφευκτη. Η Γερμανία δεν είχε πετρέλαιο. Βασίζονταν στις μικρές ποσότητες που παρήγαγαν οι Ρουμάνοι στις πετρελαιοπηγές του Πλοέστι και στην – πανάκριβη - παραγωγή συνθετικού πετρελαίου από κάρβουνο (που διέθετε άφθονο) από τη γερμανική χημική βιομηχανία. Γι’ αυτόν ήταν απόλυτη προτεραιότητα να καρπωθεί γρήγορα τις πετρελαιοπηγές του Καυκάσου και όχι να μπει άσκοπα στη Μόσχα, εκεί όπου στο παρελθόν είχε εισβάλλει και ο Ναπολέων με τραγική κατάληξη. Οι ελίτ του Γερμανικού στρατού, μεγαλωμένες με τις Πρωσικές αριστοκρατικές μιλιταριστικές παραδόσεις του 19^ου αιώνα, δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τις γεωστρατηγικές απαιτήσεις του 20^ου αιώνα. Όταν αργότερα ο Γερμανικός στρατός απέτυχε να καταλάβει το βιομηχανικό και συγκοινωνιακό κόμβο του Στάλινγκραντ, την ίδια ώρα που απέτυχε να προωθηθεί προς τα πετρέλαια της Κασπίας, το παιχνίδι ήταν πια χαμένο για τη Γερμανία.

Από την άλλη μεριά, είναι γεγονός ότι καθώς ο πόλεμος πλησίαζε προς το τέλος του και κυρίως μετά την μεγάλη καταστροφή των γερμανικών αρμάτων στη μάχη του Κούρσκ στη κεντρική Ρωσία το καλοκαίρι του 1943 (μάχη που είχαν επίμονα ζητήσει οι Γερμανοί στρατηγοί), ο Χίτλερ έκανε όλο και περισσότερα λάθη, που όμως σε καμμία περίπτωση δεν ήταν αυτά που προκάλεσαν την προδιαγεγραμμένη πλέον Γερμανική ήττα.

Γερμανοί στρατιώτες σε ένα από τα μεγάλα εργοστάσια του Στάλινγκραντ

Ένα άλλο σημαντικό σημείο αντιγνωμίας είναι το ζήτημα του Lend-Lease, δηλαδή της δωρεάν στρατιωτικής βοήθειας που παρείχαν οι Δυτικοί στην ΣΕ, και ο ρόλος που αυτό έπαιξε στην έκβαση του πολέμου.

Από τη μεριά της Σοβιετικής ιστοριογραφίας, το πρόγραμμα της στρατιωτικής βοήθειας δεν έπαιξε κανέναν ουσιαστικό ρόλο στη νίκη της ΣΕ, από τη μεριά δε της Δυτικής ιστοριογραφίας χωρίς το πρόγραμμα αυτό η ΣΕ δεν θα είχε επικρατήσει της Γερμανίας. Η αλήθεια είναι ότι το Lend-Lease συμφωνήθηκε αρκετά νωρίς, τον Οκτώβρη του 1941. Όμως η Αμερικάνικη βοήθεια ξεκίνησε να εισρέει μαζικά στη ΣΕ όχι πριν τον Αύγουστο του 1942, κατά συνέπεια ελάχιστη σημασία έπαιξε στη Μάχη του Στάλινγκραντ που άρχισε τον ίδιο μήνα και ξεκαθάρισε ως προς το αποτέλεσμα στα μέσα του Νοέμβρη. Το σταμάτημα δηλαδή της γερμανικής πολεμικής μηχανής είναι αναμφισβήτητο επίτευγμα των Σοβιετικών πέρα από κάθε εξωτερική βοήθεια. Ενδεικτικά, στη Μάχη του Στάλινγκραντ μόνο το 5% των φορτηγών που χρησιμοποίησαν οι Σοβιετικοί ήταν Αμερικάνικης προέλευσης. Και αναφέρω τα φορτηγά γιατί πρέπει να γίνει ξεκάθαρο πως το συντριπτικά σημαντικότερο τμήμα του Lend-Lease αφορούσε σε φορτηγά και οχήματα, τρένα, ασυρμάτους, ρουχισμό, τρόφιμα και πρώτες ύλες (κυρίως μέταλλα και καύσιμα αεροσκαφών) και πολύ λιγότερο σε πυρομαχικά ή πολεμικό εξοπλισμό μάχης. Ενδεικτικά θα αναφέρω πως ενώ μέχρι το τέλος του πολέμου πάνω από το 1/3 των μεταφορικών οχημάτων που διέθετε η ΣΕ προέρχονταν από το εξωτερικό με τα περισσότερα απ’ αυτά να έχουν εισαχθεί το 1943 & 1944, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό σε πυρομαχικά δεν ξεπέρασε ποτέ το 4%. Ανάμεσα στα εισαχθέντα είδη ήταν και εκατοντάδες χιλιάδες τηλέφωνα, ασύρματοι και τηλεπικοινωνιακοί σταθμοί, βασικός δηλαδή εξοπλισμός για έναν σύγχρονο στρατό. Είναι αλήθεια ότι χωρίς αυτά τα μέσα οι Σοβιετικοί δεν θα μπορούσαν να πετύχουν την κινητικότητα που χαρακτήριζε τις δυνάμεις τους την περίοδο 1943-1945 και που επέτρεψε στον Κόκκινο Στρατό να προελαύνει ταχύτατα. Σε αυτήν την περίπτωση, οι Σοβιετικές επιθέσεις θα ήταν αναγκαστικά μικρότερης κλίμακας και αποτελεσματικότητας.

Το υποθετικό ερώτημα αν η ΣΕ θα μπορούσε να επικρατήσει της Γερμανίας χωρίς το πρόγραμμα Lend-Lease, ανήκει στην τυπική κατηγορία των «what if?» ιστορικών ερωτημάτων που κανείς δεν θα μπορέσει ποτέ να δώσει οριστική απάντηση. Οι σύγχρονοι πάντως ιστορικοί συγκλίνουν στην άποψη ότι χωρίς το Lend-Lease ο πόλεμος μέχρι την οριστική ήττα της Γερμανίας θα είχε παραταθεί κατά 12 με 18 μήνες με αρκετά εκατομμύρια επιπλέον θυμάτων. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, το πιθανότερο θα ήταν ότι τα Σοβιετικά στρατεύματα θα είχαν φτάσει στις Γαλλικές ακτές του Ατλαντικού, κάτι που σίγουρα δεν ήταν αυτό που θα επιθυμούσε η Δύση. Τέλος, σημαντική συμβολή στην Σοβιετική πολεμική προσπάθεια είχαν οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί στη Γερμανία. Και αυτό, όχι γιατί οι βομβαρδισμοί αυτοί κατάφεραν να εκμηδενίσουν την Γερμανική βιομηχανική παραγωγή. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ. Όμως οι συμμαχικοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί και επιδρομές ειδικά από το 1944 και μετά, είχαν σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση όλο και περισσότερων Γερμανικών αεροπορικών δυνάμεων από το ανατολικό μέτωπο προς τις περιοχές της Γερμανίας που πλήττονταν από τους βομβαρδισμούς με στόχο την ενίσχυση της Γερμανικής αντιαεροπορικής άμυνας. Πρακτικά, η Γερμανική αεροπορία προς το τέλος του 1944 και μετά, ήταν ανίκανη να αντιπαρατεθεί σοβαρά στους Σοβιετικούς.

Τελευταίοι «μύθοι»

Η αλήθεια είναι ότι ο Κόκκινος Στρατός δεν υπήρξε απλά μια «άτακτη ορδή» που είχε τεράστια αριθμητική υπεροχή έναντι του στρατιωτικά προηγμένου αντιπάλου του. Η αλήθεια είναι ότι ο Κόκκινος Στρατός είχε τις δικές του στρατιωτικές παραδόσεις και δόγματα που σε αρκετές περιπτώσεις ήταν καλύτερα από τα Γερμανικά. Το Γερμανικό blitzkrieg ήταν ένα δόγμα παραπλήσιο με το δόγμα του «βαθέως πολέμου» ή αλλιώς των «επιχειρήσεων σε βάθος» που είχε αναπτύξει ο Σοβιετικός στρατάρχης Mikhail Nikolayevich Tukhachevsky στη δεκαετία του ’20 και ’30. Όμως τόσο ο ίδιος ο Tukhachevsky, όπως και περίπου το 80% των ανώτατων αξιωματικών του Κόκκινου Στρατού, έπεσε θύμα των Σταλινικών εκκαθαρίσεων στα τέλη της δεκαετίας του ’30. Αυτός ήταν κι ένας από τους κύριους λόγους για την κακή απόδοση του Κόκκινου Στρατού τα πρώτα 1-2 χρόνια του πολέμου. Όμως στη συνέχεια ο Κόκκινος Στρατός ξαναβρήκε, μαθαίνοντας από τα λάθη του, την εμπειρία, τα δόγματα και τους στρατιωτικούς ηγέτες, την ίδια στιγμή που ο Γερμανικός στρατός σταδιακά έφθινε τόσο σε μαχητικότητα όσο και σε ηγεσία. Σε ότι δε αφορά το μύθευμα των «ορδών», οι Σοβιετικοί κατά το 1941 ουδέποτε είχαν σημαντική υπεροχή έναντι των Γερμανών με την αναλογία δυνάμεων να κυμαίνεται από 1:1 ως 1,5:1 υπέρ τους, ενώ η αναλογία αυτή έφτασε το 2,3:1 το 1943 και ξεπέρασε το 3:1 μόνο μετά το 1944 χωρίς ποτέ να υπερβεί το 3,5:1 μέχρι το τέλος του πολέμου. Παράλληλα, από το 1944 τόσο οι Σοβιετικοί όσο και οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν έντονο έλλειμμα έμψυχου υλικού λόγω των κολοσσιαίων απωλειών που είχαν και οι δύο πλευρές.

 Νεκρός Γερμανός στρατιώτης στο Στάλινγκραντ

Αλλά για να καταλάβουμε καλύτερα το μέγεθος των πολεμικών επιχειρήσεων στο Ανατολικό Μέτωπο, ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στις απώλειες των αντιπάλων:

Σε απόλυτους αριθμούς οι νεκροί, αγνοούμενοι και ανάπηροι των Γερμανικών δυνάμεων στο Ανατολικό Μέτωπο έφτασαν τους 6.900.000, το αντίστοιχο νούμερο για τους συμμάχους τους έφτασε τους 960.000, ενώ οι Σοβιετικοί είχαν αντίστοιχα 10.000.000 απώλειες.

Στη γενικότερη εικόνα και σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις σε ότι αφορά μόνο τη Γερμανία, ο συνολικός αριθμός νεκρών, αγνοούμενων, τραυματιών και αιχμαλώτων πολέμου σε όλα τα μέτωπα από την αρχή του πολέμου ανέρχεται σε 13.500.000 άνδρες από τους οποίους τα 10.750.000 στο Ανατολικό Μέτωπο μόνο. Με άλλα λόγια το 79% όλων των απωλειών του Γερμανικού στρατού προέρχονται από τις μάχες με τους Σοβιετικούς. Οι υπόλοιπες χώρες-σύμμαχοι της Γερμανίας (Φινλανδία, Ιταλία, Ουγγαρία, Ρουμανία) είχαν μόνο στο Ανατολικό μέτωπο πάνω από 1.750.000 νεκρούς, αγνούμενος και αιχμάλωτους. Σε ότι αφορά τη ΣΕ, οι συνολικές απώλειες συμπεριλαμβανομένων νεκρών, τραυματιών, αγνοούμενων ή αιχμαλώτων πολέμου ξεπερνά τα 29.000.000. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η σύγκρουση του Β’ ΠΠ αναφέρεται τόσο στην ΣΕ όσο και στη σημερινή Ρωσία ως «ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος».

Συμπερασματικά

Η ναζιστική Γερμανία με την επίθεση στην ΣΕ πήρε ένα μεγάλο –χαρτοπαιχτικό σχεδόν- ρίσκο. Η επιτυχία της επιχείρησης ήταν ήδη αμφίβολη πριν καν αυτή ξεκινήσει. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Γερμανίας εξαιτίας τόσο της ιδεολογικής, ρατσιστικής της τύφλωσης, όσο και της έπαρσης που πήγαζε από τις επιτυχίες στη δυτική Ευρώπη, αλλά και από τις ξεπερασμένες αριστοκρατικές της παραδόσεις, αποφάσισε να παρει το ρίσκο, σε αντίθεση με όλες τις προβλέψεις. Δυστυχώς για τις Γερμανικές ελίτ, ούτε οι Σοβιετικοί ήταν «υπάνθρωποι», ούτε ο Γερμανικός στρατός αήττητος, ούτε ο Κόκκινος Στρατός ήταν τεχνολογικά καθυστερημένος. Και ηττήθηκε ολοκληρωτικά στο πεδίο της μάχης.

Σοβιετικά άρματα μπροστά από την Πύλη του Βραδεμβούργου, Βερολίνο 1945

Μεταπολεμικά, η Γερμανική μιλιταριστική ελίτ έψαξε να βρει τα αίτια της ήττας στις δήθεν λάθος επιλογές του Χίτλερ και στην Αμερικανοβρεττανική επέμβαση στην Ευρώπη με την Απόβαση στη Νορμανδία. Αυτό το μύθευμα ταίριαξε απόλυτα με το ψυχροπολεμικό αφήγημα της Δύσης απέναντι στην ΣΕ, σε βαθμό που έγινε το κύριο ιδεολόγημα σχετικά με τον Β’ ΠΠ για πάνω από μισό αιώνα. Χαρακτηριστικά, σε αφιέρωμα που έκανε το Αμερικάνικο περιδικό TIME για τα 50 χρόνια από την επέτειο της Απόβασης στη Νορμανδία το 1994, εμφάνισε στο πρωτοσέλιδο του τη φωτογραφία του Αρχηγού των Αμερικανοβρεττανικών στρατευμάτων στην Ευρώπη, επικεφαλής της Απόβασης Αρχιστρατηγό και κατοπινό Πρόεδρο των ΗΠΑ Dwight D. Eisenhower, με τίτλο «Ο άνθρωπος που νίκησε τον Χίτλερ».

Αν θα ήθελε κάποιος να είναι ιστορικά δίκαιος, στη θέση του Eisenhower θα έπρεπε να είναι οι Σοβιετικοί Στρατάρχες Alexander Vasilevsky και Georgy Zhukov, ή ακόμα-ακόμα και ο ίδιος ο Στάλιν. Κι αυτό γιατί οι λαοί της ΣΕ με ανυπολόγιστες ανθρώπινες θυσίες και απίστευτο κόστος, ήταν αυτοί που σήκωσαν το βάρος του αντι-ναζιστικού πολέμου στην Ευρώπη, συνεπικουρούμενοι σε κάθε περίπτωση και από τη Δυτική βοήθεια που εξυπηρέτησε με βεβαιότητα και τις Σοβιετικές ανάγκες αλλά και τα άμεσα Δυτικά συμφέροντα.

Όμως, όπως πολλές φορές συμβαίνει στην ιστορία του Ανθρώπου, οι νικητές αποδείχτηκαν τελικά οι μεγάλοι ηττημένοι. Ήταν τόσο κολοσσιαίες οι Σοβιετικές απώλειες τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο που το ΑΕΠ της ΣΕ δέχτηκε τέτοιο συνολικό πλήγμα, ώστε σύμφωνα με κάποιους οικονομικούς αναλυτές χρειάστηκε να φτάσουμε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 για να ξαναγυρίσει στο επίπεδα του 1941, ενώ κατά άλλους αναλυτές αυτό δεν επιτεύχθηκε μέχρι τα μέσα τις δεκαετίας του ’60. Μα πέρα από την οικονομική υστέρηση, κάτι άλλο, πιο βαθύ χαράχτηκε στο συλλογικό υποσυνείδητο των λαών της ΣΕ και της ηγεσίας της. Μια απέραντη ανασφάλεια και ένας εκκωφαντικά βουβός φόβος: Να μην επαναληφθούν ποτέ τα δεινά του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου». Κι αυτός ο φόβος ήταν που σε σημαντικό βαθμό οδήγησε στις απίστευτες στρατιωτικές δαπάνες και την επακόλουθη οικονομική αιμορραγία της μεταπολεμικής ΣΕ, σε μια προσπάθεια να παρακολουθήσει ασθμαίνοντας τη στρατιωτική ανάπτυξη της Δύσης. Ένας φόβος που σε μεγάλο βαθμό μετέτρεψε εν μέρει τη Σοβιετική κοινωνία σε μια ιδιότυπη μιλιταριστική κοινωνία, ένας φόβος που μέχρι σήμερα διακρίνεται και στη μετα-Σοβιετική Ρωσική κοινωνία.

Αλλά έμεινε και κάτι άλλο στην συλλογική μνήμη αυτών των λαών. Κι αυτό συγκεντρώνεται στη Ρωσική φράση:

никто не забыт, ничто не забыто - Κανείς δεν ξεχάστηκε, τίποτα δεν ξεχάστηκε

Πιστή στην αγάπη της για τη μουσική, η atticavoice, προσπαθεί από τη μια μεριά να παρακολουθεί την επικαιρότητα και από την άλλη, όταν νιώθει την ανάγκη, να τραβάει τις κουρτίνες για να μη βλέπει την περιρρέουσα ασχήμια. Είναι οι ώρες που νιώθουμε πως την ψυχή μας τουλάχιστον, δεν την αγγίζει τίποτα. Αυτές τις μέρες, οι διαθέσεις μας ήταν ροκ και αποφασίσαμε να βουτήξουμε στα άγρια, μα όμορφα νερά της ροκ μουσικής. Δεν θελήσαμε να φτάσουμε στις πηγές της. Αυτό θα το κάνουμε άλλη φορά. Σήμερα, επισκεφθήκαμε την πρώτη δεκαετία του 21^ου αιώνα και προσπαθήσαμε να ενώσουμε τραγούδια, αν όχι με παρόμοιο ύφος, σίγουρα με παρόμοια διάθεση. Να πουν αυτό που θέλουν με δύναμη

Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, τα τραγούδια που επιλέξαμε κινούνται χρονικά (με δύο εξαιρέσεις) ανάμεσα στην κυκλοφορία δύο εμβληματικών δίσκων της σύγχρονης ροκ. Του Californication των Red Hot Chilli Peppers (1999) και του El Camino των Black Keys (2011). Είναι προφανές ότι δεν θέλουμε να βάλουμε στην ίδια ζυγαριά τους δύο δίσκους. Το Californication είναι βέβαιο πως λειτούργησε πολύ επιδραστικά για πολλούς επόμενους καλλιτέχνες και οπωσδήποτε αποτελεί δίσκο αναφοράς. Αλλά και το El Camino έχει τη σπουδαιότητά του, γιατί απέδειξε πως η ροκ μουσική δεν έχει πεθάνει ακόμη και πως μπορείς να βουτήξεις στις πηγές της και να βγάλεις από εκεί πολύτιμα διαμάντια με σύγχρονη προσέγγιση

Και ποιους επιλέξαμε για αυτή τη λίστα; Οπωσδήποτε τους Red Hot Cilli Peppers και τους Black Keys, αλλά και τους Greenday, Placebo, White Stripes, Arctic Monkeys, Moby, Coldplay, James, Last Shadow Puppets, Linkin Park,  Starsailor, κλπ κλπ

Καλή ακρόαση. Ακούγεται δυνατά!

1. Lonely boy (Black Keys/2011)

2. Blue Orchide (White Stripes/2005)

3. Fake Tales of San Fransisco (Arctic Monkeys/2006)

4. Holiday (Greenday/2004)

5. The age of the Understatement (Last Shadow Puppets/2008)

6. Easily (Red Hot Chilli Peppers/1999)

7. A song to say goodbye (Placebo/2006)

8. Extreme ways (Moby/2002)

9. Getting away with it (James/2001)

10. Poor misguided fool (Starsailor/2001)

11. Breaking the habbit (Linkin Park/2003)

12. Dead and gone (Black Keys/2011)

13. Parallel Universe (Red Hot Chilli Peppers/1999)

14. American idiot (Greenday/2004)

15. Offend in every way (White Stripes/2001)

16. Standing next to me (Last Shadow Puppets/2008)

17. 505 (Arctic Monkeys/2007)

18. The bitter end (Placebo/2003)

19. Lift me up (Moby/2005)

20. My favourite game (Cardigans/1998)

21. Numb (Linkin Park/2003)

22. Bohemian like you (Dandy Wharhols/2000)

23. Clocks (Coldplay/2002)

24. Hell of a season (Black Keys/2011)

25. Boulevard of broken dreams (Greenday/2004)

26. Waltzing along (James/1997)

27. Californication (Red Hot Chilli Peppers/1999)

28. Jolene (White Stripes/2000)

29. Meds (Placebo/2006)

30. Natural Blues (Moby/1999)

31. Get off (Dandy Wharhols/2000)

32. Somebody told me (Killers/2004)

33. Mind eraser (Black Keys/2011)

34. Post blue (Placebo/2006)

35. Otherside (Red Hot Chilli Peppers/1999)

36. Seven Nation Army (White Stripes/2003)

37. Sex on fire (Kings of Leon/2008)

38. Gold on the ceiling (Black Keys/2011)

39. Viva La Vida (Coldplay/2008)

40. Four to the flour (Starsailor/2003)

41. Tighten up (Black Keys/2010)

Ακολουθεί Δελτίο Τύπου της Πολιτικής Προστασίας, όπως αυτό εστάλη στην attica voice

Αγαπητοί συμπολίτες, επειδή τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκαν αλλοπρόσαλλες και επικίνδυνες συμπεριφορές από μεγάλη μερίδα ανεύθυνων συμπολιτών μας, η Πολιτική Προστασία ανακοινώνει τους παρακάτω κανόνες, ώστε την επόμενη φορά αυτοί οι ανεύθυνοι συμπολίτες μας να μην μπορούν να ισχυριστούν πως δεν γνώριζαν. Από εδώ και στο εξής, όλοι οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν και να πειθαρχούν στους Κανόνες Συνετής Διαχείρισης Κρίσεων (ΚΣΔΚ). Σε αντίθετη περίπτωση, θα βρισκόμαστε στη δυσάρεστη θέση να καταλογίζουμε στους παραβάτες πρόστιμο, το ύψος του οποίου θα καθορίζεται από τις εκάστοτε ορέξεις μας

Αγαπητοί συμπολίτες, οι κανόνες ΚΣΔΚ είναι οι εξής:

1) Όταν βρέχει, δεν βγαίνουμε από το σπίτι μας

2) Όταν χιονίζει δεν βγαίνουμε από το σπίτι μας

3) Όταν έχει καύσωνα, δεν βγαίνουμε από το σπίτι μας

4) Όταν έχει κορονοϊό , δεν βγαίνουμε από το σπίτι μας

Αγαπητοί συμπολίτες, όπως βλέπετε από τους πρώτους κιόλας κανόνες, το σπίτι του καθενός καθίσταται το βασικό εργαλείο επιβίωσης στο πρωτοποριακό επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης. Για να μπορέσει όμως το σπίτι να επιτελέσει πλήρως το σκοπό του και επειδή οι πρώτες δύο εβδομάδες θα είναι κρίσιμες μέχρι να έρθει στο σπίτι το ρεύμα που είναι βέβαιο πως θα κοπεί, υποχρεωνόμαστε όλοι να

5) αγοράζουμε κεριά για να βλέπουμε

6) αγοράζουμε καντήλια για να προσευχόμαστε

7) αγοράζουμε πολλά αυγά και ένα γκαζάκι για να τα βράζουμε

8) αγοράζουμε πολλές κουβέρτες για να ζεσταινόμαστε

9) αγοράζουμε μπαταρίες για να ακούμε το ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ

Σημείωση: Είναι προφανές πως από την υποχρέωση τήρησης των παραπάνω κανόνων απαλλάσσονται οι άστεγοι. Όχι, όμως, και από τον δέκατο

10) απαγορεύονται οι μαντινάδες με λέξεις που τελειώνουν σε –άκη, όπως για παράδειγμα

« και με φωτιές και με βροχές

και με λευκό χιονάκι,

όλη η Ελλάδα τραγουδά

……......        ..................»

Ζητείται Ελπίς, έγραφε κάποτε ο Αντώνης Σαμαράκης. Καμία Ελπίς, όμως δυστυχώς, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Και όταν - κάποιες λίγες στιγμές στην πολιτική ιστορία του τόπου - πήγε μια ελπίδα να φανεί, φρόντισαν οι κρατούντες να τη σβήσουν άμεσα, για να μην τυχόν ξεγελαστούμε και νομίσουμε πως μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν

Σκόρπιες σκέψεις μάζεψε ο χιονιάς αυτές τις μέρες και αντί να τις σκορπίσει περισσότερο, ήρθε και τις έβαλε σε μια σειρά. Σαν να έπρεπε να συμβεί όλο αυτό το απίστευτο σκηνικό κυβερνητικής ολιγωρίας απέναντι σε μια κατάσταση η οποία είχε προβλεφθεί με απόλυτη ακρίβεια από τους μετεωρολόγους. Και λέμε σαν να έπρεπε, μήπως … μήπως και καταφέρουμε να δούμε ποιοι κυβερνούν αυτό τον τόπο σήμερα. Θα το δούμε όμως; Μήπως εμείς οι ίδιοι δεν τους εκλέξαμε, λίγα χρόνια μόλις μετά τη χρεοκοπία της χώρας; Μια χρεοκοπία στην οποία αυτοί μας οδήγησαν;

Τα δύο τελευταία χρόνια μαθαίνουμε από τα ΜΜΕ πως αντιμετωπίζουμε τις χειρότερες φωτιές, τις χειρότερες πλημμύρες και τις χειρότερες χιονοπτώσεις της τελευταίας πεντηκονταετίας. Το απολύτως βέβαιο όμως δεν το μαθαίνουμε από τα Μέσα αυτά. Πως κυβερνιόμαστε δηλαδή από τη χειρότερη κυβέρνηση της τελευταίας πεντηκονταετίας. Μια κυβέρνηση που δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια σπείρα, από μια συμμαχία ηλιθίων, ακροδεξιών, ανίκανων, καιροσκόπων και γιάπηδων που το μόνο που ξέρει να κάνει είναι να εκποιεί στους ημετέρους κομμάτι-κομμάτι τον πλούτο αυτής της χώρας και αυτού του λαού.

Μια κυβέρνηση, η οποία θα προσπαθήσει για μια ακόμη φορά να αποποιηθεί των ευθυνών της και να μειώσει το επικοινωνιακό κόστος της τεράστιας ολιγωρίας της τάζοντας δυο χιλιάρικα σε κάθε κεφάλι που εγκλωβίστηκε στην Αττική Οδό και ένα χιλιάρικο για κάθε εγκλωβισμένο στα τρένα. Αν και όσο τρέχουνε τα νέα, τα δύο χιλιάρικα δεν είναι πια ανά κεφάλι, αλλά ανά αυτοκίνητο. Φτηνοί και σε αυτό. Γνωστή πλέον η τακτική και την έχουν εφαρμόσει ουκ ολίγες φορές στο παρελθόν. Με λίγα ή περισσότερα χρήματα βουλώνονται στόματα, αγοράζονται συνειδήσεις, δημιουργούνται εντυπώσεις, κερδίζονται ψηφοφόροι

Και για όσους μείνανε χωρίς ρεύμα ένα εικοσιτετράωρο, τι θα κάνει αλήθεια η κυβέρνηση; Θα τους αποζημιώσει; Για όσους είχαν ρεύμα, αλλά δεν είχαν χρήματα για να αγοράσουν πετρέλαιο και να ζεστάνουν το σπίτι τους; Για όσους δεν έχουν καν σπίτι; Τι θα κάνει; Θα πάει να βγάλει φωτογραφίες μαζί τους για να δείξει πόσο τους νοιάζεται;

Είδαμε, πριν από λίγες μόλις ημέρες, τον ανέμελο πρωθυπουργό της χώρας, να επισκέπτεται μια ομάδα αστέγων που μένουν στο λιμάνι του Πειραιά. Με casual - όπως λέμε στην καθομιλουμένη - εμφάνιση, με χαλαρό και άνετο ύφος, τους εξέφρασε τη συμπάθειά του για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, ωσάν αυτή να είναι αποτέλεσμα κάποιου φυσικού φαινομένου για το οποίο αυτός, όπως και η πολιτεία που διοικεί, δε φέρουν καμία ευθύνη. Σήμερα μόλις, μάθαμε πως ένας άστεγος στη Θεσσαλονίκη, εξήντα χρονών, πέθανε στο πεζοδρόμιο από το κρύο. Όχι, αυτός δεν ήταν από αυτούς που φωτογραφήθηκαν με τον Μητσοτάκη στο λιμάνι του Πειραιά

Κάποτε, όχι πολύ παλιά, μια μόλις γενιά πριν, υπήρξαν πολιτικά συστήματα στα οποία όλοι οι άνθρωποι είχαν δουλειά, σπίτι, φαγητό και θέρμανση. Με τα πολλά ελαττώματά τους, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι αυτό, όμως είχαν συμφωνήσει ότι όλοι οι άνθρωποι θα έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά τα θεμελιώδη αγαθά. Δυστυχώς, τα συστήματα αυτά κατέρρευσαν, καθώς οι ίδιοι οι άνθρωποι επέλεξαν να ποντάρουν στην κοινωνία του τζόγου, ελπίζοντας πως ο καθένας από τη μεριά του θα είναι ένας από τους τυχερούς που θα γίνει πλούσιος. Γι αυτό λέμε πως και ο ίδιος ο λαός δεν είναι άμοιρος των επιλογών του

Ας επιστρέψουμε όμως στην τρέχουσα επικαιρότητα. Το οδικό δίκτυο της χώρας παρέλυσε. Ο βασικός οδικός άξονας της χώρας, η Εθνική Οδός Αθήνας-Θεσσαλονίκης, κόπηκε στα δύο. Η υπερσύγχρονη Αττική οδός έκλεισε, παγιδεύοντας μέσα της χιλιάδες οδηγούς. Παράλληλα, χιλιάδες σπίτια παραμένουν ακόμη χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, με ό,τι συνεπάγεται αυτό

Το κατ’ επίφαση επιτελικό κράτος του Κυριάκου Μητσοτάκη, η κυβέρνηση της κατ’ επίφαση αριστείας, για μια ακόμη φορά απέτυχε οικτρά και δεν κατάφερε να διατηρήσει ανοιχτές τις βασικές οδικές αρτηρίες της χώρας. Ίσως, αν είχε φροντίσει – όπως έκανε στην τελετή υποδοχής των Ραφάλ – να προσκαλέσει δεσποτάδες για να ευλογήσουν τα εκχιονιστικά μηχανήματα ή για να κάνουν λιτανεία προκειμένου να μη χιονίσει ή να μην κοπεί το ρεύμα… ίσως, τότε, να είχε γίνει κάτι

Την ίδια στιγμή, είναι κλειστός ο δρόμος για το νοσοκομείο Παίδων της Πεντέλης , ενώ όπως αναφέρει ο Μιχάλης Γιαννάκος της ΠΟΕΔΗΝ, για το Σισμανόγλειο που είναι νοσοκομείο αποκλειστικά για περιστατικά κορονοϊού, οι δρόμοι εντός του νοσοκομείου είναι απροσπέλαστοι από το χιόνι.

Και πώς να μη θυμηθούμε μετά, τα θλιβερά στατιστικά σχετικά με την αντιμετώπιση του κορονοιού στη χώρα μας; Στατιστικά που ανεβάζουν όλο και πιο πολύ τη χώρα μας στη μακάβρια λίστα των χωρών με τους πιο πολλούς θανάτους ανά εκατομμύριο. Αλλά και την απαράδεκτη τακτική διασωλήνωσης εκτός ΜΕΘ

Όσο συμβαίνουν αυτά, τα κυρίαρχα και συστημικά ΜΜΕ της χώρας εξακολουθούν να συντηρούν μια επίπλαστη εικόνα κανονικότητας και ευνομίας. Όποιος δημοσιογράφος προσπαθεί άλλωστε να ξεφύγει από το πλαίσιο αυτό, διώκεται. Χαρακτηριστική είναι η δίωξη του Κώστα Βαξεβάνη και της Γιάννας Παπαδάκου. Μια δίωξη που ασκήθηκε στο πλαίσιο της άσκησης του λειτουργήματός τους. Μια δίωξη την οποία καταγγέλλει ακόμη και ο ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας – που εδώ και καιρό βέβαια έχει διαφοροποιηθεί από τον κυβερνητικό θίασο – Γιώργος Κύρτσος

Και φυσικά, ακόμη πιο χαρακτηριστική και σαφές δείγμα της ποιότητας των στελεχών του κυβερνητικού θιάσου είναι η διασύνδεση κορυφαίων μελών της κυβέρνησης με το πιο βρώμικο κομμάτι της «δημοσιογραφίας». Ο υπόδικος τηλεπαρουσιαστής Μένιος Φουρθιώτης αποκαλύπτει και εκβιάζει με νέες αποκαλύψεις τις επαφές του με τον υπουργό Επικρατείας Γ.Γεραπετρίτη. Στα μηνύματα αυτά φαίνεται πως ο υπουργός Επικρατείας ενημερώνει τον Φουρθιώτη για τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για τους περιφερειακούς σταθμούς.

Όμορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος από τη μια. Και από την άλλη, δειλοί, άβουλοι και μοιραίοι. Λογικό

Έκλεισε η Εθνική οδός, έκλεισε και η Αττική οδός, χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν ή βρίσκονται ακόμη αποκλεισμένοι στα αυτοκίνητά τους, ακόμη περισσότεροι όσοι είναι για ώρες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Οι μόνοι που δεν φταίνε, ως συνήθως, είναι οι υπεύθυνοι. Καιροί χιονισμένοι, καιροί μπερδεμένοι, καιροί σουρεαλιστικοί. Καιροί που μας έφεραν στη μνήμη το «Ολαρία, ολαρά» του Διονύση Σαββόπουλου.

Ολαρία, ολαρά, χιόνι πέφτει από ψηλά
χιόνι πέφτει και σκεπάζει την αυλή μας,
το μυαλό μου φτερουγίζει μακριά,
χιόνι πέφτει και σκεπάζει τη σκεπή μας
και το άρρωστο σκυλί μας ξεψυχά.

Ολαρία ολαρά, μαύρο τύμπανο χτυπά,
τα παιδιά που αγαπούν τα στρατιωτάκια,
τ’ αλογάκια και τα ξύλινα σπαθιά,
βρικολάκιασαν βγήκαν στο σοκάκια,
έλα μέσα και μίλα πιο σιγά..

Ολαρία ολαρά, δάγκωσέ με πιο βαθιά,
αχ, ο Όλιβερ Τουίστ χαμογελάει
και ο Χίτλερ τού χαϊδεύει τα μαλλιά,
διαμαντένιο δαχτυλίδι του φοράει
και πετούν αγκαλιασμένοι μακριά.

Ολαρία ολαρά, με σουραύλια και βιολιά
θα βρεθούμε όλοι μαζί στο πανηγύρι,
θα ‘ναι όλη η παλιά μας συντροφιά
και θα πιούμε από το ίδιο το ποτήρι
και την πιο πικρή γουλιά.

Ολαρία ολαρά, γύρω – γύρω τα παιδιά,
ο μαρκήσιος Ντε Σαντ μ’ ένα χίππυ,
ο φονιάς με το θύμα αγκαλιά
ο γραμματέας μαζί με τον αλήτη
κι η παρθένα με τον σατανά.

Όλα είναι μακρινά κι ευτυχισμένα
και το χιόνι πέφτει από ψηλά,
τα ζευγάρια στροβιλίζονται πιο πέρα
κι η κοπέλα μου αστράφτει από χαρά.

Ολαρία ολαρά, ολαρία ολαρά.