Στη φωτό βλέπουμε τον δίδυμο αδελφό του Mr Bean να πατάει πάνω στα αρχαία

Τι συνέβη τελικά με τα αρχαία που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές για το Μετρό της Θεσσαλονίκης; Όντως η κυβέρνηση Μητσοτάκη τα σεβάστηκε και τα ανέδειξε, όπως διατείνεται η ίδια η κυβέρνηση και όπως σπεύδουν να υπερθεματίσουν οι ακόλουθοί της κονδυλοφόροι; Ή μήπως δημιούργησε μια εικονική πραγματικότητα, αποκολλώντας και επανατοποθετώντας τα σε ασύμβατες πολλές φορές θέσεις; Όπως γράφει ο Απόστολος Λυκεσάς στην Εφημερίδα των Συντακτών, ένας αρχαιολόγος για παράδειγμα θα ρωτούσε: «το λουτρό που μας δείξατε είναι ρωμαϊκό. Τι σχέση έχει με το βυζαντινό σταυροδρόμι; Πώς είναι στο ίδιο επίπεδο με τα βυζαντινά ευρήματα; Είναι δόκιμο να μπερδεύονται τα αρχαιολογικά στρώματα;»

Ας διαβάσουμε για αρχή ένα άρθρο της Μελίνας Παϊσίδου, καθηγήτριας Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ

«Το μετρό στις ράγες και τα quasi modo αρχαία»

Της Μελίνας Παϊσίδου, καθηγήτριας Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ

Έφτασε η πολυπόθητη στιγμή που περιμένανε όλοι στην αγορά συναθροισμένοι. Όμως το διακύβευμα «Και μετρό και αρχαία» ή «Και αρχαία και μετρό» ηχεί παράφωνα. Γιατί μετρό έχουμε -ή μάλλον ένα υπόγειο τραμ ευθείας γραμμής-, αλλά τα αρχαία παραμένουν ζητούμενο. Με φωτεινή εξαίρεση τη βόρεια είσοδο του Σταθμού Αγίας Σοφίας, όπου αναδύθηκε ο αρχαιολογικός χώρος ανέπαφος με την περιώνυμη γειτονία της Αχειροποιήτου χάρη στην έγκαιρη αλλαγή της μελέτης, τίποτε άλλο δεν υπάρχει πια στην αρχική κοιτίδα του από τα δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα των ανασκαμμένων χώρων.

Η μελετοκατασκευή («πάμε κι όπου βγει») κόστισε την απώλεια σημαινουσών αρχαιολογικών θέσεων από τέσσερις σταθμούς του ιστορικού κέντρου της πόλης που θα πλούτιζαν το ιστορικό στίγμα της σε μια συνύπαρξη εποχών, αρχίζοντας ανατολικά από τη Βασιλική στο Σιντριβάνι και καταλήγοντας στο δυτικό νεκροταφείο της ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης διαμέσου της κεντρικής Λεωφόρου, όπως ξεδιπλώθηκε στη διαχρονία της.

Η κακοδιαχείριση του κοιμητηριακού ναού στο Σιντριβάνι ήταν το έναυσμα για τη φανέρωση των προθέσεων «να μη μείνει πέτρα όρθια». Στο ψευδοδίλημμα καταστροφή ή «κατάχωση» για το μνημείο επιλέχθηκε ο ενταφιασμός του αντί της διδακτικής ανάδειξης στον χώρο του Πανεπιστημίου. Το παιχνίδι των λέξεων κορυφώθηκε στους δύο κεντρικούς σταθμούς όπου η ζείδωρη αρχαιολογική σκαπάνη έφτασε στα σπλάχνα της πόλης και έδειξε το μεγαλείο της. Πώς να ονοματιστεί εκεί η καταστροφή; Επινοήθηκε η «απόσπαση» ως μια κάποια λύσις.

Ο τεμαχισμός και το ξήλωμα εφαρμόστηκαν στον Σταθμό της Αγίας Σοφίας. Στον Σταθμό Βενιζέλου όμως τα πράγματα δυσκόλεψαν. Εκεί το εύρημα δεν είχε προηγούμενο. Ολόκληρη βυζαντινή γειτονιά κουβαλούσε το βάρος των δεκαπέντε αιώνων της. Και τότε επινόησαν την «απόσπαση και επανατοποθέτηση», καινοφανείς έννοιες σε κακά ελληνικά, για την εύσχημη περιγραφή ασχημόνων πράξεων: τις διαλύσεις του αρχαιολογικού προϊόντος. Ένα εγκληματικό παιχνίδι, μια φενάκη διαχείρισης του πολιτισμικού αποθέματος, όπου το ακίνητο αρχαιολογικό τοπίο μετατρέπεται σε κινητό και ο ζωντανός χώρος γίνεται μουσειακό είδος βιτρίνας σε μορφή ψευδοδιατήρησης. Η επιδερμική αναδημιουργία τού άλλοτε αρχαιολογικού χώρου επάνω σε τεχνητό επίπεδο χωρίς βάθος και ορίζοντα απομείωσε την ουσία του αρχαίου.

Η οριστική βλάβη του αυθεντικού έδωσε μια θεατρικά ανασκευασμένη σύνθεση στερημένη του τεκμηρίου της μελέτης. Τα αποκολλημένα μέλη που επανασυγκολλήθηκαν προορίζονται μόνο για εντυπωσιοθηρία, καθώς συνιστούν προσομοίωση, ένα quasi modo αρχαίο. Η virtual reality παρατηρείται και στη νότια είσοδο του Σταθμού Αγίας Σοφίας, όπου «επανατοποθετήθηκε» εντός κιβωτιόσχημης κατασκευής σε ασύμβατο επίπεδο και δίπλα στον γυάλινο ανελκυστήρα μέρος της άλλοτε πλατείας. Μια γιγαντοαφίσα στέκει ενθύμημα και πικρή επίγευση της πράξης.

Αναμφίβολα κακές πρακτικές, παραδείγματα προς αποφυγή, που ενέχουν τον κίνδυνο να αποτελέσουν την αρχή για εφαρμογές οι οποίες θα σαρώσουν κάθε μνημειακό τοπίο που θα «ενοχλήσει» την ανάπτυξη. Η Αρχαιολογία αποχωρεί, ο θεατρινισμός έρχεται.

Η κακοδιαχείριση του πολιτισμικού αποθέματος της πόλης δεν περιορίζεται στην υπόγεια Θεσσαλονίκη. Συνεχίζεται κακόφωνα και στα υπέργεια μνημεία και με ένταση στον πολύπαθο Σταθμό Βενιζέλου, όπου η θέαση του Χαμζά Μπέη Τζαμί (Αλκαζάρ) κακοποιείται από ογκώδες τριγωνικό κατασκεύασμα από γυαλί και μέταλλο, ενώ το Μπεζεστένι κρύβεται πίσω από δύο γυάλινες πυραμίδες. Ίσως ο εμπνευστής των «πυραμιδοειδών» να εζήλωσε τη δόξα των Φαραώ, ίσως κάτι να είχε δει στην αυλή του Λούβρου, πάντως δεν εκτίμησε ορθά την επιθετική παρουσία των γυάλινων γιγάντων με τις αιχμηρές κορυφές τους δίπλα στην ευγενική υπόσταση των οθωμανικών μνημείων με τα κόκκινα πλιθιά, την ασβεστόπετρα και τα μάρμαρα που από τα μέσα του 15ου αιώνα καλαίσθητα κοσμούν τη διασταύρωση δύο βασικών δρόμων της πόλης, του Decumanus Maximus – Λεωφόρου – Vardar kadesi – Εγνατία και του Cardo – Sabri Pasa – Βενιζέλου.

Τίποτε δεν εκτίμησαν…

Πηγή: https://www.efsyn.gr/tehnes/art-nea/455485_orgi-arhaiologoy-gia-tin-parapoiisi-diloseon-tis-shetika-me-ton-stathmo