Η αποκατάσταση της δημοκρατίας και της διαφάνειας στον δήμο Ραφήνας – Πικερμίου είναι ένα από τα πρώτα και καθοριστικά ζητήματα που πρέπει να απασχολήσει τη νέα δημοτική αρχή μετ' επιτάσεως και μάλιστα προετοιμάζοντας τις διαδικασίες δίχως καν να περιμένει να αναλάβει τον διοικητικό της ρόλο. Η χειραγώγηση και υπονόμευση  θεσμών και θεσμικών οργάνων λειτουργίας του δήμου από την απελθούσα διοίκηση,  οδήγησε σε μία αποκρουστική κατάσταση που ουδεμία σχέση έχει, ακόμα και  με αυτό που περιγράφεται από τον -θεσμικά ελλιπή έστω- καταστατικό νόμο του Καλλικράτη (Ν. 3852/2010) και έπειτα του Κλεισθένη (Ν. 4555/2018). Αυτό που χαρακτηρίζει τον δήμο μέχρι σήμερα είναι η "ενός ανδρός αρχή" και η πλήρης υποβάθμιση των οργάνων που προάγουν τη συμμετοχή των δημοτών στις αποφάσεις, με αποτέλεσμα τη φίμωση τους. Επίσης απουσιάζει κάθε έλεγχος, αφού ο θεσμικά κατοχυρωμένος Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, υπονομεύτηκε και πρακτικά δεν υφίσταται. 

Η αποκατάσταση λοιπόν της δημοκρατικής λειτουργίας του δήμου των πολιτών περνάει από την αποκατάσταση της λειτουργίας τόσο της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης όσο και από την αποκατάσταση της λειτουργίας του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης. Δηλαδή αφενός είναι αναγκαία η αποκατάσταση του θεσμού της συμμετοχής των δημοτών στις αποφάσεις (έστω και γνωμοδοτικά) και αφετέρου του θεσμικού αντίβαρου που διαμεσολαβεί για την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν άμεσα θιγόμενοι πολίτες και επιχειρήσεις, από κακοδιοίκηση των υπηρεσιών, των νομικών προσώπων και των επιχειρήσεων του δήμου (ή του γραφειοκρατικού Δήμου (με κεφαλαίο Δ) αν προτιμάτε)

Η ανάγκη άμεσης αποκατάστασης των θεσμών προαγωγής συμμετοχής των δημοτών στις αποφάσεις και των θεσμικών αντίβαρων

Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές στον δήμο Ραφήνας – Πικερμίου, ένας από τους θεμελιώδεις λόγους της  ήττας του απελθόντα δημάρχου ήταν και η (βολική για την διοίκηση του) de facto κατάργηση των δημοκρατικών λειτουργιών στο σύνολο των οργάνων που προβλέπει η νομοθεσία. Ο ουσιαστικά τέως δήμαρχος από νωρίς φρόντισε να χειραγωγήσει τόσο το δημοτικό συμβούλιο, όσο και τις επιτροπές του δήμου. Και αν αυτό ο νομοθέτης το ανέχεται μέσω της δυνατότητας που δίνει στην πλειοψηφούσα παράταξη, τη χειραγώγηση της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης (ΔΕΔ) δεν μπορεί πολιτικά να την ανεχτεί, ακόμα και σε αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες. Πόσο μάλλον να επιτρέψει ρητά μία τέτοια λαθροχειρία.

Μαζί με τη χειραγώγηση της ΔΕΔ, ο τέως δήμαρχος φρόντισε από πολύ νωρίς να ελέγξει και το θεσμικό αντίβαρο που ορίζει ο νόμος του «Καλλικράτη» (Ν. 3852/2010), δηλαδή τον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης (ΣτΔΕ) και μάλιστα με τρόπο τέτοιον ο οποίος κατέστησε τον θεσμό αδρανή. Χαρακτηριστική είναι η βροντερή απουσία του θεσμικού αντίβαρου κατά τη διάρκεια της θητείας του τέως δημάρχου. Καμία ετήσια έκθεση πεπραγμένων δεν παρουσιάστηκε (ή παρουσιάστηκε καθυστερημένα και προσχηματικά). Ακόμα χειρότερα, σε θέματα που αφορούσαν συγκεκριμένα στην υπηρεσία δόμησης του δήμου (ΥΔΟΜ) τήρησε σιγήν ιχθύος, παρέχοντας της ασυλία από τον έλεγχο, Καμία αναφορά δεν υπήρξε ούτε απάντηση σε προσφυγές δημοτών με εγκαλούμενη την ΥΔΟΜ  (χαρακτηριστικό παράδειγμα η προσφυγή στην ΣτΔΕ του συλλόγου ΩΚΕΑΝΙΣ τον Ιούλιο του 2020).

Ακόμα και αν έχει διατυπωθεί από επίσημα χείλη η άποψη ότι τα θεσμικά αντίβαρα (ένα από αυτά και ο ΣτΔΕ) αποτελούν κατάντημα της Δημοκρατίας μας (1) αυτοί οι θεσμοί κρίνονται απαραίτητοι τόσο για την ορθή λειτουργία του αντιπροσωπευτικού συστήματος όσο και για την προστασία των δημοτών από την  αυθαιρεσία των αρχών αλλά και τη διοικητική και κακώς εννοούμενη, εξουσία. 

Ένα παράδειγμα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη σύγκριση της λειτουργίας του θεσμικού αντίβαρου, μπορούσαμε να εντοπίσουμε μέχρι το 2019, σε γειτονικό δήμο. Είναι άξιο αναφοράς το έργο του ΣτΔΕ του δήμου Σπάτων - Αρτέμιδας, κατά την περίοδο 2014-2019. Ο τότε ΣτΔΕ (Χρ. Ποθουλάκης) επέδειξε εγρήγορση και έντονη δραστηριότητα, υπερασπιζόμενος όχι μόνο πολίτες οι οποίοι προσέφευγαν στην ανεξάρτητη αρχή, αλλά παρέμβαινε και αυτεπάγγελτα  όπου έκρινε πως πρόκυπτε ζήτημα νομιμότητας.  Απόδειξη του ογκώδους και σοβαρού έργου του ήταν πως την επόμενη περίοδο (2019-2023) δεν ήταν ΣτΔΕ με απόφαση  της δημοτικής αρχής, δηλαδή του ελεγχόμενου από τον ΣτΔΕ. Τηρουμένων των αναλογιών, κάτι αντίστοιχο μπορούμε να βρούμε στην περσινή περίπτωση της αντικατάστασης μελών της ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) όταν έφερε στο φως και βρισκόταν σε εξέλιξη ο έλεγχος για την  υπόθεση των υποκλοπών (πριν από έναν χρόνο περίπου - Μάρτιος 2022). Δηλαδή όταν η ανεξάρτητη αρχή έγινε ενοχλητική για τον ελεγχόμενο (την κυβέρνηση), με αντισυνταγματικό τρόπο. ακόμα και με στρεβλώσεις των μαθηματικών τύπων (2), αντικαταστάθηκε (!!!) 

Η νέα δημοτική αρχή, ανάμεσα στα όσα απαρτίζουν το βαρύ έργο που επωμίζεται μετά από τουλάχιστον 6,5 χρόνια κακοδιοίκησης και ουσιαστικής κατάργησης κάθε θεσμικού ελέγχου της εξουσίας στον δήμο, είναι και το να αποκαταστήσει τη λειτουργία της ανεξάρτητης Αρχής του ΣτΔΕ. Και μάλιστα με πολλή προσοχή στην επιλογή των προσώπων. Η επιλογή τους θα ήταν καλό να συμφωνηθεί ομόφωνα από το δημοτικό συμβούλιο και όχι να οριστεί αυθαίρετα από τη δήμαρχο (κατά την επιθυμία της). Ακόμα και η επιλογή με αυξημένη πλειοψηφία (π.χ. τα 2/3 του νέου ΔΣ όπως ορίζει ο νόμος) δεν μπορεί να της προσδώσει το απαιτούμενο κύρος. Το ίδιο και τα υπόλοιπα οριζόμενα από τον νόμο, όπως  η δυνατότητα ανάκλησής του ΣτΔΕ μόνο με την ίδια πλειοψηφία, με αιτιολογημένη απόφαση (άρθρο 77 παρ. 2 Ν.3852/2010), ή η απουσία ιεραρχικού ελέγχου και διοικητικής εποπτείας στη λειτουργία του ή το απεριόριστο δικαίωμα κατά συνείδηση γνώμης, καθώς ως προς την καταστατική θέση και τις ευθύνες του ισχύουν οι διατάξεις για τους δημοτικούς συμβούλους, (άρθρο 77 παρ. 6 Ν.3852/2010, άρθρα 98 και 135 Ν.3463/2006) όπως και το κώλυμα εκλογιμότητας σε αιρετή θέση στον δήμο, (εφόσον παραμένει στο αξίωμα μέχρι την ημέρα ανακήρυξης των υποψηφίων (άρθρο 14 παρ. 7 Ν.3852/2010) δεν μπορούν να υπερκεράσουν το κύρος που προσδίδει η ομοφωνία στην επιλογή του. Γι' αυτό χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στην επιλογή των προσώπων που θα στελεχώσουν το κρίσιμο αυτό θεσμικό αντίβαρο.

Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης και ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης είναι εξορισμού εγγυήσεις συμμετοχικότητας και ελέγχου και όταν αυτά υπονομεύονται (η εμπειρία είναι πρόσφατη), υπονομεύεται και η ίδια η δημοκρατία. Αυτές οι ολέθριες για την αυτοδιοίκηση παρεμβάσεις πρέπει να εξαλειφθούν και να εξασφαλιστεί πως δεν θα επαναληφθούν στο μέλλον. Η νέα δημοτική αρχή επωμίζεται την ευθύνη αυτή και πρέπει να φανεί αντάξια της εμπιστοσύνης των πολιτών.

Μετά από μία εντελώς σκοτεινή περίοδο για τον δήμο, ελπίζουμε στην αποκατάσταση της δημοκρατίας (έστω και αυτής της δι' αντιπροσώπων) και των θεσμών σε νέες, υγιείς βάσεις

________

(1) Γενικός Εισηγητής της πλειοψηφίας στη Ζ΄ Αναθεωρητική Βουλή, βλ. Ευ. Βενιζέλου, Συνολική αποτίμηση του αναθεωρητικού εγχειρήματος, στον τόμο: Δ. Τσάτσου/Ευ. Βενιζέλου/Ξ. Κοντιάδη, Το Νέο Σύνταγμα, Αθήνα-Κομοτηνή 2001, σ. 479 επ., όπου συμπληρώνει ότι «στις ανεξάρτητες αρχές αναγκαστήκαμε να προχωρήσουμε και να τις εντάξουμε στο Σύνταγμα και να τις κατοχυρώσουμε συνταγματικά εκόντεςάκοντες, και έχοντας πλήρη συνείδηση του κινδύνου που διατρέχουμε»

(2) Αναφέρεται στην "πειραγμένη πλειοψηφία" των (2,9/5,0) των μελών της διάσκεψης των προέδρων της Βουλής