Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο Κακό
Ζούμε στην εποχή που η προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας, αυτή η μάστιγα του νεοελληνικού κράτους, κορυφώνεται. Σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο. Είχαμε ξαναγράψει παλαιότερα, ορμώμενοι και από τη σχετική δημοσίευση του ιστολογίου Δασαμάρι SOS για την ανήθικη η προσπάθεια τοποθέτησης του φρούραρχου που παρέδωσε χαμογελώντας την Αθήνα στους Ναζί, Χρήστου Καβράκου στο πάνθεον εκείνων που αντιστάθηκαν στον κατακτητή. Ειδικά η ονοματοδοσία δρόμου στο Πικέρμι, όπως η οδός που αποτελεί συνέχεια της οδού Β. Ξηντάρα προς τη Διώνη (https://maps.app.goo.gl/PiUbWRA628H3Z2ji7) αποτελεί μέγα όνειδος για την περιοχή όπου έλαβε χώρα ο απαγχονισμός των 54 από τους Ναζί στις 21 Ιουλίου 1944.
Screenshot του Google Maps με την οδό Καβράκου που οδηγεί στη Διώνη Πικερμίου
Λίγα εισαγωγικά για τον Χρ. Καβράκο
Ο Καβράκος ήταν επικεφαλής της αντιπροσωπείας που παρέδωσε την Αθήνα στους κατακτητές μετά τη συνθηκολόγηση Τσολάκογλου, τον Απρίλιο του 1947. Η αντιπροσωπεία αυτή αποτελούταν η από τους διορισμένους από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου δημάρχους Αθήνας και Πειραιά και τον νομάρχη Αττικοβοιωτίας και τον φρούραρχο της πόλης, υποστράτηγο Χρήστο Καβράκο. Ο Καβράκος δεν αρκέστηκε μόνο στην παράδοση της πόλης με χαμόγελα (βλ. δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών 22.12.2016 και της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ 24.04.2010) αλλά και συνεργάστηκε μαζί τους σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Το 1941 έγινε και στρατιωτικός διοικητής Αθηνών ενώ το 1942 αποστρατεύτηκε λόγω ορίου ηλικίας, προαχθείς σε αντιστράτηγο. Οι Ναζί κατακτητές προήγαγαν δηλαδή τον εκλεκτό τους φρούραρχο, από υποστράτηγο σε αντιστράτηγο. Αλλά δεν τελειώνει εδώ η συνεργασία του Καβράκου μαζί τους.
Στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου ο στρατηγός Καβράκος, αντί να ηγηθεί της αντίστασης, ανέλαβε καθήκοντα γενικού διευθυντή της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών τον Ιούνιο 1941. Μαζί με άλλους 100 αξιωματικούς ανέλαβαν τη συγκέντρωση των σιτηρών της χώρας για τις ανάγκες των κατακτητών.
Το καλοκαίρι του 1941 ο Χρήστος Καβράκος, με την ιδιότητα του διευθυντή, μαζί με τον νομάρχη Τρικάλων Σάββα Χώτζη, απαγορεύουν στους αγρότες των Μεγάλων Καλυβίων Τρικάλων να πωλούν τα σιτηρά και τους υποχρεώνουν να παραδίνουν τις πλεονάζουσες ποσότητες σίτου στην διοικούμενη από αυτόν, Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών. Φυσικά τα σιτηρά προορίζονταν για τα γερμανικά στρατεύματα στερώντας τα από τον ελληνικό πληθυσμό ο οποίος έζησε την απάνθρωπη πείνα του χειμώνα του 1941
Τελικά, στα Δεκεμβριανά του 1944 συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ και εκτελέστηκε στον Υμηττό για δωσιλογισμό.
Περισσότερα για τον Καβράκο και τη δράση του
Από τις αναφορές Κουβαρά: Ο Κώστας Κουβαράς, Ιθακήσιος, γεννημένος στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1911 από Έλληνες γονείς, με σπουδές στο Κολλέγιο «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης όπου αποφοίτησε με υποτροφία και με πανεπιστημιακές σπουδές στο CORNELL στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, κατάφερε να πάρει το 1939 Master στην Ιστορία. Στην συνέχεια εργάστηκε σαν ανταποκριτής ελληνικών εφημερίδων και στον ελληνόφωνο «Εθνικό Κήρυκα» της Νέας Υόρκης. Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου κατατάχθηκε στον Αμερικανικό Στρατό και υπηρέτησε αρχικά στο πεζικό και πυροβολικό και κατόπιν στις Υπηρεσίες Πληροφοριών. Το 1944 το εργατικό Τμήμα της υπηρεσίας πληροφοριών του Στρατού (OSS) τον στέλνει στο Κάιρο και του αναθέτει την σύνδεση και παρακολούθηση των ελληνικών κινημάτων Αντίστασης που διέθεταν λαϊκή βάση. Ο Κουβαράς διαλέγει ο ίδιος να ηγηθεί αυτής της αποστολής και έτσι την άνοιξη του 1944 ξεκινά για
την Ελλάδα με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού του αμερικανικού στρατού. Παρακολουθεί τα δραματικά γεγονότα και υποβάλλει πολλές εκθέσεις προς τους ανωτέρους του για τα Δεκεμβριανά και την τρομοκρατία. Ανακαλείται στηνΑμερική τον Ιούνιο του 1945 για να αποστρατευτεί μετά από λίγο.
.
Από τις εκθέσεις του Κουβαρά προς τους ανωτέρους του, αντλούμε πλήθος πληροφοριών για τους δωσίλογους της εποχής, μεταξύ αυτών και για τον Καβράκο. Ας ξεκινήσουμε από το βιβλίο που εξέδωσε το 1976, όπου μας μεταφέρει τις σημειώσεις που κράτησε στο ημερολόγιο του και εμσωμάτωσε στις αναφορές του (σύνδεσμο προς το πρωτότυπο που βρίσκεται ψηφιοποιημένο στο αποθετήριο του Πανεπιστημίου Stanford, California και το μεταφρασμένο κείμενο από τις εκδόσεις Εξάντας θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης)
6 Ιουλίου 1944
Απόρρητες πληροφορίες του ΕΑΜ από την Αθήνα, που είναι συνήθως γεμάτες ζουμερές ειδήσεις για τους συνεργάτες του εχθρού και το κατεστημένο τους, μιλούν για κρίση που ξέσπασε τελευταία στους κόλπους της κυβέρνησης της Αθήνας. Για κάποιο λόγο, οι Γερμανοί αφέντες φαίνονται δυσαρεστημένοι από τον τωρινό πρωθυπουργό Ιωάννη Ράλλη και το μόνο πράγμα που εμπόδισε ως τώρα την πτώση του είναι η έλλειψη ομογνωμίας για το διάδοχό του. Ονόματα μεγαλύτερων δοσιλόγων αναφέρονται για τη θέση που χηρεύει. Μερικά απ' αυτά δεν τα είχα ποτέ ακούσει πρωτύτερα, όπως λ.χ. κάποιος Τσιρονίκος* κι ένας άλλος, Μπουλάς**. Υπάρχει κι ένας στρατηγός Καβράκος***. Όλοι τους, δίχως άλλο μεγάλοι πατριώτες! Το αστείο είναι ότι ποζάρουν στα σοβαρά σαν πατριώτες.
Το ΕΑΜ της Αθήνας έχει μια καταπληκτική οργάνωση πληροφοριών που τα δίχτυα της φτάνουν ως τα υπουργεία της δοσίλογης κυβέρνησης και την αστυνομία, και κάποτε δίνει στις ανακοινώσεις της κατά λέξη τις συνομιλίες μεταξύ των συνεργατών του εχθρού. Φυσικά, η συνεργασία με τους κατακτητές αιτιολογείται με το ότι αποτελεί μέρος της αντικομμουνιστικής εκστρατείας. Ωστόσο πίσω απ' όλα τούτα κρύβεται η απληστία, η φιλοχρηματία, η κακοήθεια και η ποταπή φιλοδοξία. Ο Ράλλης, λόγου χάρη, δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να δείξει τη «μεγάλη» του φυσιογνωμία και τις ικανότητές του στη σαραντάχρονη σταδιοδρομία του ως πολιτικός. Τώρα δέχτηκε τη θέση του πρωθυπουργού κάτω από τους Γερμανούς. Η στιγμή πλησιάζει γρήγορα, ωστόσο, που όλα τούτα τ'αποβράσματα του τόπου θα πληρώσουν ακριβά, για τη ζημιά που κάνουν.
Ημερολόγιο του Κώστα Κουβαρά, πολιτικού επιστήμονα και δημοσιογράφου, Αξιωματικού Πληροφοριών του Αμερικάνικου στρατού, απεσταλμένου στην κατεχόμενη Ελλάδα. Από την αναφορά του στο Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών για την ελληνική στρατιωτική και πολιτική κατάσταση
Οι αστέρες και οι ....αστερίσκοι
*Έκτωρ Τσιρονίκος (1881-1964) ήταν Έλληνας επιχειρηματίας και δωσίλογος υπουργός Γεωργίας και Επισιτισμού στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου (Δεκέμβριος 1942-Απρίλιος 1943) και στη συνέχεια υπουργός Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας (Απρίλιος 1943-Σεπτέμβριος 1944), αντιπρόεδρος (Μάρτιος-Σεπτέμβριος 1944) και υπουργός Εθνικής Προνοίας (Απρίλιος-Σεπτέμβριος 1944) στην κυβέρνηση Ιωάννη Ράλλη.
Τον Οκτώβριο του 1944 ακολούθησε τους Γερμανούς που αποχωρούσαν από την Ελλάδα και σχημάτισε κυβέρνηση Ελλήνων γερμανοφίλων στη Βιέννη, μαζί με τους Ι. Πασσαδάκη και Κ. Γούλα. Μετά την Απελευθέρωση καταδικάστηκε σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων και τον Μάιο του 1945 παραδόθηκε στους Αμερικανούς. Το 1947 μεταφέρθηκε στην Ελλάδα και έμεινε στη φυλακή έως το 1952, οπότε του δόθηκε χάρη.
**Μπουλάς. Από την έρευνα δεν προκύπτει το όνομα αυτό αλλά γνωρίζοντας τη δομή των κατοχικών κυβερνήσεων, πιθανολογείται πως πρόκειται για παράκουσμα του Κουβαρά, του ονόματος του Αναστάσιου Ταβουλάρη, υπουργού Εσωτερικών των δοσιλογικών κυβερνήσεων, Ο Ταβουλάρης απέκτησε πολλές εξουσίες και φρόντισε να επανδρώσει την Ειδική Ασφάλεια με άτομα του υποκόσμου και κακοποιούς, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν ως χωροφύλακες «άνευ θητείας». Φανατικός φίλος των Γερμανών, ο Ταβουλάρης απολάμβανε της εμπιστοσύνης του αντιστράτηγου των Ες Ες και αρχηγού της Γερμανικής Αστυνομίας στην Ελλάδα, Βάλτερ Σιμάνα και του διοικητή της Υπηρεσίας Ασφάλειας (SIPO-SD), συνταγματάρχη Βάλτερ Μπλούμε. Στην κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου ήταν υπουργός Εσωτερικών από τις 2 Δεκεμβρίου 1942 ως τις 7 Απριλίου 1943 και ξανά στην διορισμένη από τους Γερμανούς κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη από τις 7 Απριλίου 1943 έως τις 12 Οκτωβρίου 1944.
***Στρατηγός Καβράκος. Ο γνωστός Καβράκος που το όνομα του έχει δοθεί στον δρόμο που συνδέει το Πικέρμι με τη Διώνη. Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε ως διοικητής της ΧΙΙ Μεραρχίας Πεζικού. Ο διοικητής του αντιστράτηγος Κωτούλας έγραψε για τον Καβράκο: «Ως διοικητής της ΧΙΙ Μεραρχίας ελαχίστην υπηρεσίαν προσέφερε καθόσον μόλις αναρρώσας εκ μακράς ασθενείας δεν ηδύνατο να πεζοπορεύει και να ιππεύει και συνεχώς να επιβλέπει τα τμήματα της νεοσυστάτου Μεραρχίας, έχοντα εντολήν να οργανώνουν αμυντικώς τομέα επί ορεινής τοποθεσίας και δυσβάτων δρομολογίων. Αντικατεστάθη τη αιτήσει μου διατεθείς εις το εσωτερικόν». Μέγας ήρως δηλαδή και άξιος των τιμών που του έκανε ο δήμος Ραφήνας Πικερμίου. Αλλά έχει και συνέχεια ο βίος και η πολιτεία του Καβράκου
Στις 18 Απριλίου 1941 ανατέθηκαν στον Καβράκο καθήκοντα στρατιωτικού διοικητή των Αθηνών. Εννέα ημέρες αργότερα συμμετείχε στην επιτροπή παράδοσης των Αθηνών στους γερμανούς κατακτητές. Κατά την προετοιμασία υποδοχής των γερμανών εισβολέων διέταξε την παραμονή της Σχολής Ευελπίδων στη θέση της, ώστε να αναλάβει αστυνομικά καθήκοντα στην Αθήνα, για την τήρηση της τάξης κατά την είσοδο των γερμανών. Ευτυχώς που οι ευέλπιδες εστασίασαν και αναχώρησαν για την Κρήτη...
Στην κατοχή, αντί να αναλάβει τα ηνία της αντίστασης (αναρωτιόμαστε αν κάποιος από τους υψηλόβαθμους στρατιωτικούς το έπραξε), διορίστηκε από την κατοχική κυβέρνηση τον Ιούνιο 1941, διευθυντής της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών. Μάλιστα το καλοκαίρι του 1941 ο Χρήστος Καβράκος, με την ιδιότητα του διευθυντή, μαζί με τον νομάρχη Τρικάλων Σάββα Χώτζη, απαγορεύουν στους αγρότες των Μεγάλων Καλυβίων Τρικάλων να πωλούν τα σιτηρά και τους υποχρεώνουν να παραδίνουν τις πλεονάζουσες ποσότητες σίτου στην Ενωση Γεωργικών Συνεταιρισμών την οποία διήυθυνε ελέω γερμανών. Φυσικά τα σιτηρά προορίζονταν για τα γερμανικά στρατεύματα στερώντας τα από τον ελληνικό πληθυσμό ο οποίος έζησε την απάνθρωπη πείνα του χειμώνα του 1941.
Το 1942 αποστρατεύτηκε.
Το 1944 ο στρατηγός Καβράκος συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους "κουίσλινγκ" της χώρας (=δωσίλογοι, προδότες του έθνους) όπως χαρακτηρίζεται στα έγγραφα του αποθετηρίου του Stanford University της California).
Το Δεκέμβριο του 1944 εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ ή την ΟΠΛΑ. Δεν τραυματίστηκε στον πόλεμο, δεν πολέμησε (θυμηθείτε την αναφορά του διοικητή του στρατηγού Κωτούλα)
Δωσίλογος με περγαμηνές στην κτηνωδία
Πάμε πιο πίσω και από την κατοχή. Στις 2 Φεβρουαρίου 1925. (κυβέρνηση Ανδρέα Μιχαλακόπουλου πριν τη δικτατορία Πάγκαλου του Ιουνίου)
Εκείνη τη Δευτέρα (2/2/1925) έγινε αγροτικό και λαϊκό συλλαλητήριο, στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων. Η δικαιολογία του συλλαλητηρίου ήταν η συμπαράσταση προς τους αγρότες του Καστρακίου, που είχαν καταλάβει και όργωσαν μοναστηριακά κτήματα. Τα συνθήματα στο συλλαλητήριο ήταν: Να φύγει από το Καστράκι ο στρατός που είχε αποσταλεί εκεί. Να γίνει απαλλοτρίωση των μοναστηριακών κτημάτων και των τσιφλικιών και να δοθούν στους ακτήμονες χωρίς αποζημίωση. Να τους χορηγηθούν γεωργικά εργαλεία, σπόροι και λιπάσματα. Να καταβάλουν φόρους οι ευκόλως πλουτίσαντες από τον πόλεμο. Να παύσει η Κυβέρνηση να ετοιμάζεται για νέο πόλεμο. Αυτά τα αιτήματα αποτέλεσαν το ψήφισμα του συλλαλητηρίου.
Ορίστηκε τριμελής επιτροπή και όλοι μαζί πορεύτηκαν προς τη νομαρχία, για να παραδώσει η επιτροπή το ψήφισμα στο νομάρχη. Η νομαρχία τότε ήταν στην οδό Ασκληπιού στο κέντρο των Τρικάλων. Ο νομάρχης δεν δέχθηκε την επιτροπή. Το πλήθος φώναζε, ζητούσε από το νομάρχη να βγει από το γραφείο του, να δεχθεί την επιτροπή και να παραλάβει το ψήφισμα. Στην άρνηση του νομάρχη ο κόσμος άρχισε να πετάει πέτρες προς το κτήριο της νομαρχίας. Ο νομάρχης κάλεσε το στρατό σε βοήθεια.
Στα Τρίκαλα στρατοπέδευε το 5ο Σύνταγμα Πεζικού. Διοικητής ήταν ο Τρικαλινός στην καταγωγή, τότε αντισυνταγματάρχης Καβράκος. Απόσπασμα του 5ου Συντάγματος κατέφθασε με 100 στρατιώτες, μερικούς αξιωματικούς και δύο οπλοπολυβόλα. Επικεφαλής της αποστολής ο ίδιος ο Καβράκος. Εγκατέστησε τα οπλοπολυβόλα στην κεντρική γέφυρα με κατεύθυνση προς τη νομαρχία. Σε σύσκεψη του διοικητή, του αντιεισαγγελέα και του νομάρχη αποφασίστηκε να διαλυθεί βιαίως το πλήθος. Ο κόσμος δεν έφευγε. Ζητούσε να απομακρυνθεί ο στρατός. Δόθηκε εντολή πυρός.
Έπεσαν εκφοβιστικές βολές στον αέρα. Ο κόσμος δεν πίστευε ότι θα στραφούν τα όπλα εναντίον του και παρέμεινε εκεί, φωνάζοντας και πετώντας πέτρες στη νομαρχία. Τα όπλα εστράφησαν στο πλήθος. Τα δύο οπλοπολυβόλα από την κεντρική γέφυρα έριξαν κατά του πλήθους. Ο δρόμος και τα πεζοδρόμια της Ασκληπιού βάφτηκαν με αίμα. 7 νεκροί και περισσότεροι από 25 τραυματίες. Οι νεκροί ήταν 3 εργάτες, 2 αγρότες, 1 επαγγελματίας και ένα κοριτσάκι 12 ετών. Βυθίστηκαν στο πένθος και τη στενοχώρια δεκάδες οικογένειες. Τέτοιο μακελειό δεν ξαναέγινε στο θεσσαλικό κάμπο. Ακολούθησαν κυνηγητά, συλλήψεις, διωγμοί, στρατοδικεία, καταδικαστικές αποφάσεις. Στη φυλακή οδηγήθηκαν αγρότες και εργάτες. Από την άλλη πλευρά τίποτε. Κανένας νεκρός ή τραυματίας, κανένας διωγμός, ούτε ποινές. Απεναντίας βραβεύσεις και τιμές διότι, με την ανδρική τους στάση επέβαλαν την τάξη, όπως έγραφε μία εφημερίδα της εποχής.
Ο διοικητής του αποσπάσματος, αντισυνταγματάρχης (τότε) Καβράκος έδωσε την εντολή για τη χρήση των όπλων κατά του πλήθους. Είχε από τότε την άνεση να βάλλει κατά αμάχων. Βέβαια δεν επέδειξε την ίδια «γενναιότητα» στα βουνά της Αλβανίας το 1940 όντας διοικητής Μεραρχίας, αφού όπως διαβάσαμε στην αναφορά του προϊσταμένου του, αντιστρατήγου Κωτούλα «Ως διοικητής της ΧΙΙ Μεραρχίας ελαχίστην υπηρεσίαν προσέφερε» (βλ. πιο πάνω στο παρόν)
Ο Χρήστος Σταμόπουλος, δικηγόρος, συνοψίζει τον βίο και την πολιτεία του Καβράκου σε άρθρο του με τίτλο "Περί στρατηγού Καβράκου" στο trikalaenimerosi.gr
Το παζλ των απεχθών (αντιλαϊκών και εθνοπροδοτικών) δράσεων του Καβράκου, εκτός από την ανάδειξή του από τους ιστορικούς του παρελθόντος και τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε τα προηγούμενα χρόνια στην πόλη μας η «ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ 1925», συμπληρώθηκε τελευταία από τις νεώτερες αποκαλύψεις που έγιναν από τον Ν. Γκόγκο, υποναύαρχο ε.α., την ερευνήτρια Χρηστίνα Σωτήρχου, που ζει στην Αθήνα, καθώς και άλλους μελετητές.
Και καταλήγει ο Χρ. Σταμόπουλος:
Ο ολοφάνερα και καθολοκληρίαν, μετά και τις νέες αποκαλύψεις, δολοφονικός και προδοτικός ρόλος του Καβράκου στην ιστορία της πατρίδας μας, ανάγκασε πολλούς από τους παλαιότερους υπερασπιστές του, εδώ στα Τρίκαλα, ν' αποσυρθούν. Ωστόσο, ελάχιστοι επιμένουν στον «άχαρο» ρόλο να υπερασπίζονται ένα δολοφόνο του λαού και προδότη της πατρίδας, όπως καταγράφηκε οριστικά στις δέλτους της ιστορίας.
Αποτελούν στίγματα για την πόλη μας, με την πλούσια δημοκρατική και εθνικοπατριωτική ιστορία της, τόσο το «ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΚΑΒΡΑΚΟΥ» (όπου στεγάζεται η ΣΜΥ), όσο και η «ΟΔΟΣ ΚΑΒΡΑΚΟΥ».
Ήρθε η ώρα να ξηλωθούν αμφότερα!
Οδός Καβράκου, όπως και στρατόπεδο με το ίδιο όνομα υπάρχουν και στα Τρίκαλα, γεγονός που ξεσήκωσε αντιδράσεις το 2007 τις οποίες ακολούθησε ερώτηση της τότε βουλευτίνας του ΠΑΣΟΚ, Σούλας Μερεντίτη. Σημειώνουμε εδώ πως η ονοματοδοσία της οδού των Τρικάλων είχε γίνει επί δικτατορίας ενώ του στρατοπέδου επί κυβέρνησης Καραμανλή.
Τελικά, το 2019 ο τότε αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Άμυνας, Παναγιώτης Ρήγας, έδωσε εντολή να αφαιρεθεί το όνομα του δωσίλογου στρατηγού Χρήστου Καβράκου από το ομώνυμο στρατόπεδο στα Τρίκαλα στο οποίο εδρεύει η Σχολή Μόνιμων Υπαξιωματικών
Τα Τρίκαλα πάλεψαν για την αλήθεια. Το Πικέρμι;
Και αν στα Τρίκαλα, τουλάχιστον από το 2019 το θέμα άρχισε να αποκαθίσταται με τη μετονομασία του στρατοπέδου το 2019, στο Πικέρμι το όνομα του δωσίλογου παραμένει σε οδό που οδηγεί από το Πικέρμι στη Διώνη ως συνέχεια της οδού Β. Ξηντάρα. Στο Πικέρμι που κάθε χρόνο στις 22 Ιουλίου θυμόμαστε τον απαγχονισμό των 54 πατριωτών στο 19ο χιλιόμετρο της Λεωφόρου Μαραθώνος, στο ρεύμα προς Μαραθώνα, από τους Γερμανούς το 1944.
Οι 54 που απαγχονίστηκαν από τα δέντρα ήταν συλληφθέντες από την ειδική ασφάλεια Πειραιά στο μπλόκο στα Ταμπούρια. Η ειδική ασφάλεια Πειραιά έδρασε από κοινού με το 1ο σύνταγμα των ταγμάτων ασφαλείας Αθηνών και γερμανική δύναμη του Συντάγματος Ελαφρού Ορεινού Πεζικού της αστυνομίας των Ες Ες , στα Ταμπούρια στις 2/6/1944. Εκεί, ένας άλλος δωσίλογος, ο Ευ. Μπουγιούρης «φέρων περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτόν σταυρόν» κατά τους μάρτυρες καθοδήγησε τη χωροφυλακή μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις, ταγματασφαλιτών και Γερμανών, στις συλλήψεις. Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.
16 εξ αυτών φορτώθηκαν σε φορτηγό, στις 21/7/1944 και οι δυνάμεις κατοχής μαζεύοντας και άλλους, κατά την πορεία, από τις περιοχές που πέρασαν. Μάζεψαν 54 και τους απαγχόνισαν στο Πικέρμι, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τον δρόμο που αφιερώθηκε στον συνεργάτη των Γερμανών, δωσίλογο Καβράκο.
Η μνήμη των εκτελεσθέντων προσβάλλεται καθημερινά όσο ισχύει η αισχρή ονοματοδοσία "προς τιμήν του Καβράκου" (η λέξη τιμή έχει απωλέσει κάθε σημασία). Ακόμα και η γενέτειρα του προδότη Καβράκου, τα Τρίκαλα, αξίωσε και πέτυχε την απαλοιφή του ονόματος του από το στρατόπεδο που εδρεύει η Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών. Στο Πικέρμι θα το ανεχόμαστε ακόμα, προσβάλλοντας αυτούς που έχυσαν το αίμα τους για την αντίσταση;
Τελειώνοντας το "αφιέρωμα" στον δωσίλογο Καβράκο σημειώνουμε πως αυτές τις μέρες τρέχει συλλογή υπογραφών στο Πικέρμι αλλά και τη Ραφήνα (ενιαίος δήμος είναι άλλωστε) για να τεθεί το θέμα της μετονομασίας της οδού Καβράκου. Η αρχική πρόταση για το όνομα που θα αντικαταστήσει εκείνο του δωσίλογου είναι "Μαρτύρων Πικερμίου 1944" ή οποιοδήποτε άλλο όνομα τιμά τη μνήμη των εκτελεσθέντων. Μπορείτε να υπογράψετε στον σχετικό κατάλογο που δημοσιεύομε εδώ, συμπληρώνοντας τα στοιχεία που αναφέρει ο πίνακας. Οι υπογραφές θα κατατεθούν στο κοινοτικό συμβούλιο Πικερμίου προκειμένου να προωθηθούν με τη σύμφωνη γνώμη του στο δημοτικό συμβούλιο και σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες. Αυτό το άγος της οδού Καβράκου πρέπει να σβήσει επιτέλους και στο Πικέρμι, εκτός από τη γενέτειρα του δωσίλογου.
Πηγές:
-Αποθετήριο University of Stanford.
-Το βιβλίο του Κ. Κουβαρά (O.S.S. με την κεντρική του ΕΑΜ -εκδόσεις Εξάντας 1976) μεταφρασμένο θα το βρείτε εδώ)
-Νίκος Γκόγκος (υποναύαρχος ε.α. «Η έρευνα της συναδέλφου Χρηστίνας Σωτήρχου για το “Τρικαλινό Κιλελέρ” προκαλεί αίσθηση στην τοπική κοινωνία των Τρικάλων»
-Χριστίνα Σωτήρχου «Το “Τρικαλινό Κιλελέρ” της 2/2/1925»
-Χρήστος Σταμόπουλος «Περί στρατηγού Καβράκου»
-Μενέλαος Χαραλαμπίδης «Οι Δωσίλογοι» (εκδ. Αλεξάνδρεια 2023) σελ. 372-373 Το μπλόκο στα Ταμπούρια
Εφημερίδες
Εφημερίδα των Συντακτών
Με αφορμή την πρόσφατη επέτειο της 28ης Οκτωβρίου και τις αναπόφευκτες αναφορές και τιμές στον ηρωϊκό και εντυπωσιακό αγώνα των Ελλήνων στρατιωτών στα βουνά της Πίνδου, δεν γίνεται να μη γεννάται η απορία για ποιο λόγο λείπει η ηγεσία του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως αυτή του συνταγματάρχη Δαβάκη - από το ηρωϊκό αφήγημα του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41.
Και ο λόγος φαίνεται πως δεν είναι δεν είναι άλλος από τη μετέπειτα συνεργασία της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας με τους γερμανούς κατακτητές. Είναι χαρακτηριστικό πως στην πρώτη προδοτική κυβέρνηση συνεργατών των Γερμανών, συμμετείχαν οκτώ στρατηγοί που διοίκησαν μεγάλα τμήματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό και στο μακεδονικό μέτωπο, καθώς και δύο συνταγματάρχες.
Όπως σημειώνει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης στο έργο του «Οι δωσίλογοι»: “Η μεταπολεμική μνήμη επικεντρώθηκε στα κατορθώματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο, ενώ η συνεργασία των Ελλήνων στρατηγών με τους κατακτητές ξεχάστηκε πολύ γρήγορα”
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή
Η Ελλάδα ήταν η τελευταία χρονικά κατάκτηση των Γερμανών πριν αυτοί ξεκινήσουν τη μεγάλη εκστρατεία εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης και ενώ είχαν κατακτήσει σχεδόν όλη την Ευρώπη. Στις κατακτημένες χώρες, οι Γερμανοί δεν επέβαλλαν ενιαίο μοντέλο διοίκησης, αλλά ακολούθησαν τρεις διαφορετικούς τύπους κυριαρχίας.
Ο πρώτος τύπος ήταν η προσάρτηση εδαφών στο γερμανικό κράτος, όπως συνέβη στην Αλσατία και στη Λωραίνη της Γαλλίας, στη δυτική Πολωνία, στο Λουξεμβούργο και σε τμήμα της Σλοβενίας
Ο δεύτερος τύπος κυριαρχίας ήταν η απευθείας στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των κατεχόμενων εδαφών από Γερμανούς αξιωματούχους, χωρίς την παρουσία εθνικών μεσολαβητών. Έτσι διοικήθηκαν η Ολλανδία, το Βέλγιο, μεγάλο τμήμα της Γαλλίας και τα κατεχόμενα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης (Ουκρανία, Λευκορωσία και Βαλτικές Χώρες)
Ο τρίτος τύπος κυριαρχίας ήταν μέσα από το διορισμό «εθνικών» κυβερνήσεων. Έτσι διοικήθηκε τμήμα της Γαλλίας (με την περιβόητη κυβέρνηση του Βισύ), η Νορβηγία, η Τσεχοσλοβακία, η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα
Στην περίπτωση της Ελλάδας, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σχηματίστηκαν τρεις ελληνικές κυβερνήσεις συνεργατών με τους Ναζί κατακτητές: του αντιστράτηγου Γεωργίου Τσολάκογλου (30/4/1941-2/12/1942), του καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου (2/12/1942-7/4/1943) και του πολιτικού Ιωάννη Ράλλη (7/4/1943-12/10/1944), πατέρα του μετέπειτα πρωθυπουργού και πολιτευτή της Νέας Δημοκρατίας Γεωργίου Ράλλη
(από την Εφημερίδα των Συντακτών)
Το ημερολόγιο δείχνει 27 Απριλίου του 1941. Έχουν περάσει έξι μήνες από την ιταλική επίθεση της 28ης Οκτωβρίου του 1940 και τρεις εβδομάδες από τη γερμανική επίθεση της 6ης Απριλίου του 1941. Οι στρατοί εισβολής (γερμανικός, ιταλικός και βουλγαρικός) έχουν καταλάβει σχεδόν όλη τη χώρα, εκτός από την Πελοπόννησο και τα νησιά. Εκείνη ακριβώς την ημέρα, η Αθήνα παραδίδεται στους Γερμανούς και από το ελληνικό ραδιόφωνο των Αθηνών μεταδίδεται στη γερμανική γλώσσα το ακόλουθο μήνυμα προς τον Αδόλφο Χίτλερ:
“Προς τον Φύρερ και Καγκελάριον του Ράιχ, Βερολίνον
Φύρερ μου,
την 27 Απριλίου 1941 και ώραν 8.10 πρωϊνήν, εφθάσαμεν εις Αθήνας ως πρώτα γερμανικά στρατεύματα και την 8.45 υψώσαμε την γερμανικην σημαίαν επί της Ακροπόλεως και του Δημαρχείου
Χάιλ Μάιν Φύρερ
Ίλαρχος Γιακόμπι του 10ου Συντάγματος του Βραδεμβούργου και υπολοχαγός Ελσνίτς της 6ης Ορεινής Μεραρχίας”
Η παράδοση των Αθηνών γίνεται από τον υποστράτηγο Καβράκο ο οποίος, με την ιδιότητα του στρατιωτικού διοικητή των Αθηνών, παραδίδει την Αθήνα στους Γερμανούς κατακτητές και συγκεκριμένα στον συνταγματάρχη Χέρμαν φον Σέφεν.
Η παράδοση έγινε στο καφενείο «Παρθενών», στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Κατά την παράδοση, ο στρατηγός ήταν ευδιάθετος, χαμογελούσε και επιχείρησε να… κεράσει και καφέ τους Γερμανούς αξιωματικούς, όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Βήμα» (24/04/2010), στο οποίο μιλά ο αυτόπτης μάρτυς της εποχής εκείνης, Μάρκος Γλεντζάκης, γιος του ιδιοκτήτη του καφενείου, Ανδρέα Γλεντζάκη. (Πηγή)
Για την Ιστορία, αξίζει να αναφέρουμε πως στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, ο στρατηγός Καβράκος ανέλαβε καθήκοντα γενικού διευθυντή της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών τον Ιούνιο 1941. Μαζί με άλλους 100 αξιωματικούς ανέλαβαν τη συγκέντρωση των σιτηρών της χώρας για τις ανάγκες των κατακτητών. Στα Δεκεμβριανά του 1944 συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ και εκτελέστηκε στον Υμηττό για δωσιλογισμό. Αξίζει να σημειωθεί πως στο Πικέρμι η μνήμη του τιμάται, με ένα δρόμο της πόλης να έχει πάρει το όνομά του
Ας επιστρέψουμε όμως στις κρίσιμες ημέρες της συνθηκολόγησης. Ήδη, από τις 9 Απριλίου είχε παραδοθεί το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) που είχε δώσει επί τρεις ημέρες σκληρές μάχες στα οχυρά της «γραμμής Μεταξά», στις 18 Απριλίου αυτοκτονούσε ο πρωθυπουργός Κορυζής, ενώ στις 20 Απριλίου ο αντιστράτηγος Τσολάκογλου, ως διοικητής της στρατιάς Ηπείρου-Μακεδονίας, υπέγραφε την άνευ όρων παράδοση του στρατού της Αλβανίας στους Γερμανούς κόντρα στις διαταγές του βασιλιά, της κυβέρνησης και του αρχιστράτηγου Παπάγου που επιθυμούσαν τη συνέχεια του αγώνα, ώστε να προλάβουν τουλάχιστον οι βρετανικές δυνάμεις να αποχωρήσουν συντεταγμένα και να μην εγκλωβιστούν στην Ελλάδα
Όπως αποδεικνύεται από πλήθος πηγών, οι στρατηγοί του μετώπου επεδίωκαν επί ημέρες την παράκαμψη της κυβέρνησης και τη συνθηκολόγηση με τους Ναζί. Είναι χαρακτηριστική μία επιστολή του υποστράτηγου Μπάκου προς τον Γ.Τσολάκογλου, στην οποία αναφέρει μεταξύ άλλων και την πρόθεσή του για σχηματισμό πραξικοπηματικής κυβέρνησης υπό την προεδρίαν του Μητροπολίτη Ιωαννίνων (!) :
«Μεγάλο Σάββατο 19 Απριλίου 1941
Αγαπητέ Γιώργο,
όπως εμείναμε σύμφωνοι προ ολίγου εις το τηλέφωνο, σε εξουσιοδοτούμε και γώ και ο κ.
Δεμέστιχας ν΄αναλάβης ως αρχαιότερος την Διοίκησιν της Στρατιάς Ηπείρου και να έλθης εις συνθηκολόγησιν με τους Γερμανούς, διότι δεν πρέπει ν΄ανεχθώμεν να μας προδίδουν οι εν Αθήναις ανάλγητοι και αργυρώνητοι. Αλλ΄ ούτε πρέπει ν΄ανεχθώμεν το αίσχος να μας διοική ο ανόητος Κοτζιάς …
Ιδού πώς πρέπει να εξελιχθούν κατά σειράν τα γεγονότα:
1) Ανάληψιν της Διοιλήσεως της Στρατιάς Ηπείρου και Μακεδονίας υπό του Αντιστρατήγου
Τσολάκογλου και κοινοποίησις σχετικής διατάγης εις τα Σώματα Στρατού και Μεραρχίας , δι΄ης θα καθίστατο γνωστόν ότι θα ζητήση ανακωχήν παρά των Γερμανών.
2) Σχηματισμός Κυβερνήσεως ή Διευθυντηρίου εν Ιωαννίνοις ,υπό την προεδρίαν του Μητροπολίτου Ιωαννίνων και μέλη Τσολάκογλου, Δεμέστιχας, Μπάκος .
Αμέσως μετά , διάγγελμα προς τον Ελληνικόν Λαόν.
…….
Γιώργο, και πάλιν σ’ εξορκίζω να μη διστάσωμεν προ ουδενός….
(υπ.) Γεώργ. Μπάκος, Υποστράτηγος»
Πηγή : ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. Σ. ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ Έτος Έκδοσης:1959 (Πηγή)
Ο Τσολάκογλου υπογράφει τη συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς
Αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση, στις 21 Απριλίου, εγκαταλείπουν την Αθήνα για την Κρήτη το ζεύγος των βασιλικών διαδόχων (Παύλος και Φρειδερίκη) μαζί με τα παιδιά τους, οι υπουργοί της κυβέρνησης, η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας και ένα πλήθος αξιωματούχων. Ενώ, στις 23 Απριλίου εγκαταλείπουν την Αθήνα ο βασιλιάς, ο νέος πρωθυπουργός Τσουδερός και ο Άγγλος πρέσβης
Στις 26 Απριλίου, ο Τσολάκογλου προτείνει στους Γερμανούς το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, προσφέροντάς τους «ένα δώρο εξ ουρανού», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών φον Ρίμπεντροπ, καθώς αυτό θα βοηθούσε τους Γερμανούς να πετύχουν την ομαλότερη δυνατή μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας στην κατοχική πραγματικότητα
Σχηματίζεται έτσι η πρώτη κυβέρνηση συνεργατών που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «κυβέρνηση στρατηγών» του ελληνοϊταλικού πολέμου, καθώς σε αυτήν συμμετείχαν οκτώ στρατηγοί που διοίκησαν μεγάλα τμήματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό και μακεδονικό μέτωπο. Συμμετείχαν επίσης δύο συνταγματάρχες
Αναλυτικότερα:
1. Ο αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, διοικητής Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας: Πρωθυπουργός
2. Ο αντιστράτηγος Παναγιώτης Δεμέστιχας, διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού: υπουργός Εσωτερικών
3. Ο αντιστράτηγος Σωτήριος Μουτούσης, διοικητής Πυροβολικού του Γ’ Σώματος Στρατού και της 13ης Μεραρχίας Πεζικού: υπουργός Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων
4. Ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού: υπουργός Γεωργίας και Εργασίας
5. Ο υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, διοικητής της 3ης Μεραρχίας Πεζικού και από τις Μαρτίου 1941 του Γ’ Σώματος Στρατού : υπουργός Εθνικής Αμύνης
6. Ο υποστράτηγος Νικόλαος Μάρκου, διοικητής της 6ης Μεραρχίας Πεζικού : υφυπουργός Δημόσιας Ασφάλειας
7. Ο υποστράτηγος Αναστάσιος Ρουσόπουλος, διοικητής της 17ης Μεραρχίας Πεζικού : υπουργός Εργασίας
8. Ο υποστράτηγος Νικόλαος Ρίζος-Ραγκαβής : υπουργός-διοικητής Μακεδονίας
Εκτός από τους παραπάνω στρατηγούς, στην κυβέρνηση συνεργασίας συμμετείχαν και δύο συνταγματάρχες και συγκεκριμένα οι
1. Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Πολύζος, διοικητής του 10ου Συντάγματος Πεζικού: υπουργός Αγορανομίας και αργότερα Επισιτισμού
2. Ο συνταγματάρχης Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, διοικητής της 15ης Μεραρχίας Πεζικού: αρχηγός Χωροφυλακής
Όπως γράφει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης: «Η πρώτη κατοχική κυβέρνηση αποτέλεσε σημείο τομής για τον ελληνικό στρατό, τόσο ως προς την εικόνα του στην ελληνική κοινωνία όσο και για τις εξελίξεις στο εσωτερικό του. Διαχώρισε το τμήμα της ηγεσίας του, που συνεργάστηκε με τους κατακτητές, από τον ηρωϊκό αγώνα των στρατιωτών και των αξιωματικών, οι οποίοι συνέχισαν τον πόλεμο στελεχώνοντας τις αντιστασιακές οργανώσεις στο εσωτερικό της χώρας και τον ελληνικό στρατό στη Μέση Ανατολή [… ] Η μεταπολεμική μνήμη επικεντρώθηκε στα κατορθώματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο, ενώ η συνεργασία των Ελλήνων στρατηγών με τους κατακτητές ξεχάστηκε γρήγορα. Ήταν ένας τρόπος για να μην αμαυρωθεί το κύρος του ελληνικού στρατού»
Και βέβαια δε γίνεται κανείς να μην απορήσει για το τι είδους πατριωτισμός είναι αυτός που ωθεί ήρωες πολέμου να συνεργάζονται με τους εχθρούς-νικητές τους.
Ο Σόλωνας Γρηγοριάδης στο έργο του «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974», σε μια μετριοπαθή προσέγγισή του θεωρεί ότι κάποιοι από αυτούς ίσως κινήθηκαν θέλοντας να προφυλάξουν το στρατό και το λαό από την εξόντωση. Σίγουρα πάντως δεν κατάφεραν να προφυλάξουν το λαό από την πείνα του χειμώνα του 1941 που προκάλεσε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς. (Οι διάφορες εκτιμήσεις μιλούν για 100.000 έως τις 500.000 νεκρούς)
Όσο δε για το στρατό, είναι γεγονός πως οι κατοχικές κυβερνήσεις φρόντισαν με την παροχή συντάξεων, βαθμών, επιδομάτων, τροφίμων και με διορισμούς σε θέσεις ευθύνης του δημοσίου να δημιουργήσουν σχέσεις εξάρτησης και πατρονίας με μεγάλο τμήμα όσων Ελλήνων αξιωματικών παρέμειναν στη χώρα και δεν εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις. Πολλοί από αυτούς τους αξιωματικούς δε, στελέχωσαν αργότερα τα Τάγματα Ασφαλείας
Και αν σε κάποιους από αυτούς τους στρατηγούς θα μπορούσε να καταλογιστεί το ελαφρυντικό της άγνοιας και της αφέλειας όπως στον υποστράτηγο Ρουσόπουλο, ο οποίος ύστερα από 45 ημέρες, παραιτήθηκε καταγγέλλοντας τους κατακτητές και φυλακίστηκε, για κάποιους άλλους στρατηγούς όμως, όπως ο υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, τα δεδομένα είναι αμείλικτα.
Όπως γράφει ο άνθρωπος που τον γνώριζε καλύτερα από όλους, ο επιτελάρχης του στο Β’ Σώμα Στρατού, συνταγματάρχης τότε και αργότερα αρχηγός ΓΕΣ, Θρ. Τσακαλώτος στο βιβλίο του «40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδας» :
«Ο στρατηγός Μπάκος … μόνον έναν εχθρό έβλεπε, τους κομμουνιστάς. Τους δε Γερμανούς ως τους μόνους που μπορούσαν να τους εκμηδενίσουν. Γι αυτό ηθέλησε να κάμη εθελοντικά Σώματα υπό καταλλήλους διοικητάς για να σταλούν να πολεμήσουν εναντίον των Ρώσων… Έκαμε ειδική συγκέντρωσιν τότε, εις την οποία εκάλεσεν έναν αριθμόν συνταγματαρχών, υπηρετούντων εις το υπουργείον. Δεν είχον κληθή, έμαθα τον σκοπόν και μετέβην αυτόκλητος δια να αντιδράσω. Εξήγησε σαφέστατα την επιθυμίαν του και την πεποίθισίν του ότι όταν νικήση η Γερμανία, αυτό ( η αποστολή Σώματος στη Ρωσία ) θα είναι ένα επιχείρημα στα χέρια της Ελλάδος. Τον απέτρεψα με όλην μου την δύναμιν και ενθυμούμαι ακόμη την φράσιν που του είπα: “Προσέχετε, ο ελληνικός στρατός δεν συγχωρεί τοιαύτας αποφάσεις. Θα σηκωθούν και οι πέτρες ακόμη εναντίον εκείνων που θα τολμήσουν να πολεμήσουν εναντίον οιουδήποτε συμμάχου μας”. Με άκουσε, αλλά κατάλαβα πλέον ότι δεν μπορούσα να έχω εμπιστοσύνην εις την κρίσιν του»
Αποτελεί ευτύχημα για την Ελλάδα το γεγονός ότι οι προσπάθειες του Μπάκου για τη συγκρότηση της «Κυανόλευκης Μεραρχίας» που θα πολεμούσε στο πλευρό της Βέρμαχτ εναντίον του Κόκκινου Στρατού δεν ευοδώθηκαν. Γιατί, όπως γράφει ο Σόλωνας Γρηγοριάδης : «…αν είχε υλοποιηθεί η πρόθεση του Μπάκου, θα αποτελούσε στίγμα για την Ελλάδα, που στην πράξη θα μεταβαλλόταν σε θαυμαστό επιχείρημα στα χέρια αυτών που, είτε απλά ως επικριτές είτε ως διεκδικητές, θα είχαν συμφέρον να επιζητούν μείωση των ελληνικών αξιώσεων»
Ήταν αυτός ακριβώς ο αντικομμουνισμός των στρατιωτικών και των πολιτικών συνεργατών της Χούντας που κινούσε τις πράξεις τους και αποκάλυπτε πως ο πατριωτισμός τους ήταν πολύ ελαστικός. Τόσο ελαστικός που να φτάνουν στο σημείο να θεωρούν τους Γερμανούς κατακτητές ως συμμάχους τους στον πόλεμο εναντίον των κομμουνιστών (!)
Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του συνταγματάρχη και διοικητή Πελοποννήσου Διονύσιου Παπαδόγκωνα, ο οποίος στις 20 Ιουνίου του 1944 σε ομιλία του στο χώρο του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη έλεγε: «Εάν δεν παταχθή αποτελεσματικώς η πολυκέφαλος αυτή Λερναία ύδρα του Κομμουνισμού η φυλή μας διατρέχει κίνδυνον να εξαφανισθή. Επιβάλλεται σήμερον άμεσος και ειλικρινής συνεργασία μετά του Γερμανικού Στρατού Κατοχής προς επαναφοράν της Τάξεως […] δεν νομίζω ότι πρέπει να θεωρώμεν ως εχθρόν το γερμανικό έθνος […] Πρέπει να είμεθα ευγνώμονες διότι η Γερμανία μας παρέχει τα μέσα και ο γερμανικός στρατός μάχεται μαζί με τα ιδικά μας τμήματα εναντίον των απισίων εγκληματιών μπολσεβίκων. Δύναται τις να φαντασθή τι θα συνέβαινεν εάν δεν έδιδεν η Γερμανία εις ημάς όπλα και μίαν ημέραν απεσύρετο ο γερμανικός στρατός από τας πόλεις μας; Δεν θέλω ούτε να το σκεφθώ […] Προσκαλώ πάντας να αναφωνήσωμεν: “Κάτω ο μπολσεβικισμός. Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω το ανδρείον γερμανικόν έθνος”»
Από τους στρατηγούς της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης, ο Μπάκος δεν πρόλαβε να δικαστεί, καθώς συνελήφθη στα Δεκεμβριανά του 1944 από αντάρτες του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε από τους αντάρτες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στις 6 Ιανουαρίου 1945 στο χωριό Κρώρα Βοιωτίας
Οι υπόλοιποι στρατιωτικοί δικάστηκαν στις 21.2.1945, στη δίκη των δωσίλογων πρωθυπουργών και υπουργών και τιμωρήθηκαν με ποινές ασύμμετρα ελαφρές σε σχέση με τη βαρύτητα των πράξεών τους. Ποινές, οι οποίες στη συνέχεια μετριάστηκαν ακόμη περισσότερο με αποτέλεσμα να αποφυλακιστούν όλοι μετά από μερικά χρόνια με εξαίρεση τον Τσολάκογλου, ο οποίος πέθανε από λευχαιμία το 1948.
Πιο συγκεκριμένα,
Ο Γ. Τσολάκογλου, ενώ αρχικά είχε καταδικαστεί σε θάνατο, η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά. Έχοντας όμως προσβληθεί από λευχαιμία, νοσηλεύθηκε επί έναν χρόνο στο Νοσηλευτικό Ίδρυμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΝΙΜΤΣ), όπου και πέθανε στις 22 Μαΐου του 1948
Ο Π. Δεμέστιχας καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλάκιση, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα.
Ο Σ. Μουτούσης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 11 ετών, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα.
Ο Χ. Κατσιμήτρος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5,5 ετών, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα και το 1953 αποκαταστάθηκε αναδρομικά με επαναφορά στο βαθμό του Αντιστράτηγου εν αποστρατεία, με όλες τις απολαβές και τις διακρίσεις του.
Ο Δ. Πολύζος, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5,5 ετών
Την επόμενη μέρα από την έκδοση της δικαστικής απόφασης, στο κύριο άρθρο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (φύλλο της 1ης Ιουνίου 1945), αναφέρονται τα εξής
« Εντός εκατόν ακριβώς ημερών η ελληνική δικαιοσύνη απέδειξεν ότι δεν έχει καμμίαν επαφήν με το λαϊκόν αίσθημα επί του προβλήματος της τιμωρίας των δοσίλογων κυβερνητών της Κατοχής .
Η απόφασίς της θ’ αποτελή εσαεί την ευγλωττοτέραν προτροπήν προς την εθνικήν προδοσίαν.
Είθε ποτέ άλλοτε να μη δουλωθή αυτή η χώρα.
Αν όμως μέσα εις των αιώνων τον ρουν δοκιμάση και άλλοτε το πικρόν ποτήριον της δουλείας, τότε όλοι οι Έλληνες θα είναι προδόται.
Ο λαός, ο οποίος βλέπει πολύ απλά τα πράγματα, ανέμενεν ότι έκαστος εκ των κατηγορουμένων θα κατεδικάζετο 20.000 φοράς εις θάνατον
[…[ Και το δικαστήριον ένα μόνον εξ αυτών – και δύο ερήμην – ευρήκε να καταδικάση με την ποινήν που εξέτισαν αναιτίως 500.000 αθώων»
«Στην μετονομασία του πρόσφατα ανακαινισμένου Δημοτικού γηπέδου ΑΓΕΤ Χαραυγή σε “Νίκος Γόδας”, προχώρησε ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας μετά από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου.
Ο Νίκος Γόδας, Μικρασιάτης στην καταγωγή, γεννημένος το 1921 ήταν ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών κατακτητών και λοχαγός του ΕΛΑΣ.
Η ανιδιοτελής προσφορά του Νίκου Γόδα στην Αντίσταση (Μάχη της Ηλεκτρικής και της Κοκκινιάς) και η μετέπειτα άρνηση του να υπογράψει συνθήκη μεταμέλειας για τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά του, τον καθιστούν μια εμβληματική μορφή στο χώρο του Ελληνικού αθλητισμού.
Ως Δήμος, αισθανόμαστε την ανάγκη να αποτίσουμε ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη του σπουδαίου αυτού αγωνιστή, δίδοντας το όνομά του στο δημοτικό γήπεδο της Χαραυγής. Με αυτό θα διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη του και η ιστορία του, ενώ και οι νεότερες γενιές θα έχουν την ευκαιρία να αναρωτηθούν, να γνωρίσουν και να μάθουν μια εμβληματική αν και όχι τόσο διάσημη μορφή του αντιστασιακού αγώνα.»
Για την ιστορία, μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας και τα Δεκεμβριανά ο Νίκος Γόδας συνελήφθη στον Πειραιά όπου και καταδικάζεται σε θάνατο, στη δίκη που έμεινε στην ιστορία ως "δίκη του ασύλου της Κοκκινιάς". Ύστερα από αρκετές μεταγωγές, κατέληξε στις φυλακές της Κέρκυρας, όπου εκτελέστηκε από Έλληνες ταγματασφαλίτες ως κομμουνιστής, στις 19 Νοεμβρίου του 1948, μια βροχερή μέρα στη νησίδα Λαζαρέτο της Κέρκυρας φορώντας την εμφάνιση του Ολυμπιακού, όπως ήταν η τελευταία του επιθυμία.»
Με μία ανάρτηση του στο facebook όπως παραπάνω και ένα δελτίο τύπου, ο δήμος Κερατσινίου – Δραπετσώνας ανακοίνωσε τη μετονομασία του δημοτικού γηπέδου σε «Νίκος Γόδας». Ήταν μία οφειλόμενη τιμή στον μαχητή του ΕΛΑΣ από τους πρωταγωνιστές της μάχης της Ηλεκτρικής που δινόταν στον Πειραιά, την ίδια ώρα που στην Αθήνα εορταζόταν η απελευθέρωση, στις 13 Οκτωβρίου του 1944. Ήταν μία τιμή που δεν φτάνει ακόμα για να ξεπληρώσει το χρέος του Πειραιά στον άνθρωπο που έγινε σύμβολο για την πόλη και την ομάδα που αγάπησε και υπηρέτησε. Τον Ολυμπιακό. Την ομάδα που την εξυψώνουν Γόδες ενώ την απαξιώνουν συνήθως όσοι ασχολούνται με τα διοικητικά της, προς ίδιον όφελος. Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις βέβαια, αλλά ποτέ δεν θα φτάσουν στο ανάστημα τον εκτελεσμένο μεσοεπιθετικό που έδωσε αγώνες στο γήπεδο και στον δρόμο.
Από προσφυγική οικογένεια από το Αϊβαλί, γεννημένος στην Κοκκινιά το 1921, το 1942 παίζει στην αγαπημένη του ομάδα, τον Ολυμπιακό Πειραιά. Στα τέλη της ίδιας χρονιάς είναι ο βασικός μεσοεπιθετικός της ομάδας. Παράλληλα με το γήπεδο, ο Ν. Γόδας δίνει και αγώνες για την πατρίδα και την κοινωνική δικαιοσύνη, ενταγμένος στον ΕΛΑΣ. Μάχεται στη μάχη της Κοκκινιάς που έγινε στις 7/3/1944 αλλά είχε ξεκινήσει από τις 4/3 όταν η Κοκκινιά δέχτηκε επίθεση από τους Γερμανούς Ναζί και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και -κυρίως- της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού της Κοκκινιάς, έπειτα από σκληρές συγκρούσεις, αντιστάθηκαν και τους οδήγησαν σε υποχώρηση. Η συμμετοχή του λαού της πόλης. Η μάχη τερματίστηκε στις 8 Μαρτίου, όταν οι Γερμανοί κατακτητές τράπηκαν σε υποχώρηση.
Στις 13 Οκτωβρίου 1944 δίνεται η μάχη απέναντι στους απερχόμενους κατακτητές, οι οποίοι ακολουθώντας την τακτική της καταστροφής των υποδομών κατά την αποχώρηση, ετοιμάζονται να ανατινάξουν το παγιδευμένο με εκρηκτικά από το 1942, εργοστάσιο της Πάουερ (Ηλεκτρική). Το υπερασπίζονται απλοί πολίτες, εργάτες* και αστυνομικοί, μαζί με αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Πολεμούν απέναντι στη γερμανική φρουρά του εργοστασίου. Αποτελεί την τελευταία μάχη της Εθνικής Αντίστασης, καθώς και ίσως το μοναδικό δείγμα εθνικής συμφιλίωσης στη κατοχική Αθήνα, ίσως και στην Ελλάδα, μετά το 1942 (25/11/42 Γοργοπόταμος).
Τον Δεκέμβρη του 1944 Νίκος Γόδας με τον λόχο του πολεμά τους Άγγλους στον Πειραιά, στο νεκροταφείο της Ανάστασης.
Από το βιβλίο του Σταμάτη Σκούρτη (ανθυπολοχαγός του Γόδα στη μάχη του νεκροταφείου) «Ώσπου να ξημερώσει» διαβάζουμε. «Οι μάχες με τα τανκ του Σκόμπι και τα αεροπλάνα, μέρες τώρα, γίνονταν σώμα με σώμα. Το νεκροταφείο, όσες δυνάμεις και να ρίχνει ο εχθρός, δεν μπορεί να το πάρει. Θυμάμαι τότε τον λοχαγό μου Νίκο Γόδα, που θα πει μισοαστεία – μισοσοβαρά:
-Σύντροφε ανθυπολοχαγέ, εμείς απ’ όλους τους άλλους ΕΛΑΣίτες είμαστε οι πιο προνομιούχοι. Όσοι από μας σκοτωθούμε είμαστε τυχεροί, γιατί θα θαφτούμε σε κανονικό και μάλιστα προνομιούχο μνήμα”!»
Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, ο Γόδας, άρρωστος επιστρέφει για πρώτη φορά μετά τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα. Έχει πνευμονία και είναι εξουθενωμένος. Παράλληλα είναι υποχρεωμένος να κρύβεται αφού με το κατάπτυστο Γ’ Ψήφισμα «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την Δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν» οι απελευθερωτές της Ελλάδας ήταν στν παρανομία, ενώ οι συνεργάτες του κατακτητή ήταν στην κυβέρνηση.
Ο Δημήτρης Κασιδιάρης. Ο ένας εκ των αδελφών, καταδίδει μέλη του ΚΚΕ
Το ίδιο και ο άλλος αδελφός Κασιδιάρης, ο Λουκάς
Όλοι ήξεραν στον Πειραιά το ποιόν των μαρτύρων κατηγορίας
Τον καρφώνουν. Συλλαμβάνεται. Αρχίζει η περιοδεία στις εξορίες. Στις φυλακές της Αίγινας παίζει μπάλα στην ποδοσφαιρική ομάδα που είχαν συγκροτήσει οι φυλακισμένοι. Στις φυλακές της Κέρκυρας περιορίζεται στην απομόνωση. Η μοίρα του είναι προδιαγεγραμμένη, όπως και της πλειονότητας των συναγωνιστών του: Η εκτέλεση. Μαζί με τους συγκρατούμενους του, (όλοι πειραιώτες) Λούβαρη και Κουφαδάκη, δεν απελπίζονται αλλά σχεδιάζουν πώς θα στήσουν την ομάδα όταν θα έβγαιναν από τη φυλακή.
Aρνούμενος να υπογράψει δήλωση μετανοίας, βάδιζε πια αμετάκλητα προς την εκτέλεση. Στην οικογένειά του έστειλε ένα γράμμα που τους ζητούσε: «Θέλω να ζήσετε καλά. Πεθαίνω για την πατρίδα και τα ιδανικά μου».
Φτάνει η μέρα της εκτέλεσης 19/11/1948. Ιστορική είναι η απάντηση του Γόδα, όταν ρωτήθηκε ποια ήταν η τελευταία του επιθυμία, ο Σταμάτης Σκούρτης διηγείται: «Να μου ρίξετε και να με δολοφονήσετε με τη φανέλα του Ολυμπιακού και να μη μου δέσετε τα μάτια, για να βλέπω τα χρώματα της ομάδας μου πριν από τη χαριστική βολή»
Για τον Νίκο Γόδα έχουν γραφτεί πολλά και όλα τα τελευταία μόνο χρόνια. Ένας ήρωας βρισκόταν στην αφάνεια από την οποία τον έβγαλαν σταδιακά αφενός οπαδοί του Ολυμπιακού από τη γειτονιά του αλλά περισσότερο οι εκδόσεις του βιβλίου του Σταμάτη Σκούρτη που προαναφέραμε και αφετέρου του βιβλίου των Μπογιόπουλου - Μηλάκα «Ποδόσφαιρο – Μια θρησκεία χωρίς απίστους». Βλέπετε η ελληνική κοινωνία δυσκολεύεται να ασχοληθεί και να μελετήσει τους κοινωνικούς αγώνες και τους ήρωες τους, εκτός αν έχουν και μία ποδοσφαιρική όψη. Ας είναι.
Στη μνήμη και το όνομα του Νίκου Γόδα οφείλουν όλοι οι φίλοι του Ολυμπιακού να κρατάνε ζωντανή την παρακαταθήκη που άφησε. Εκείνη των κοινωνικών αγώνων. Και τα φαινόμενα που τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν σαν καρκίνωμα στον ερυθρόλευκο χώρο να αποπεμφθούν οριστικά. Η ντροπή του No politica δεν μπορεί να υπάρξει μέσα στις τάξεις των αληθινών ολυμπιακών οπαδών. Κάθε άλλη άποψη αποσκοπεί αλλού.
*Μεταξύ των οποίων και ο Βαγγέλης Βέγγος, πατέρας του Θανάση, μαχητής του ΕΛΑΣ και εργάτης της Πάουερ
Ο Νίκος Γόδας (ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ 2018)
Μία από τις κεντρικές εισόδους του οικισμού Διώνη, στο Πικέρμι, φέρει το όνομα του Χρήστου Καβράκου. Μία δημοσίευση από το dasamarisos.blogspot.com μας υπενθυμίζει ποιος ήταν αυτός ο στρατηγός . Την Ιστορία, λένε, πως τη γράφουν οι νικητές. Όταν αυτοί οι νικητές, όμως, είναι δωσίλογοι και προδότες, το ψέμα δεν μπορεί να κρυφτεί εύκολα
Ήταν Κυριακή 27 Απριλίου 1941 όταν τα γερμανικά στρατεύματα καταλάμβαναν την Αθήνα με τους άδειους δρόμους, οι κάτοικοι της οποίας κλείστηκαν στα σπίτια τους, αντιδρώντας έτσι στους εισβολείς.
Ενώ ήδη είχε υπογραφεί η συνθηκολόγηση με όρους ατιμωτικούς για τον ελληνικό στρατό, από τους επικεφαλής του στρατηγούς (Τσολάκογλου, Μπάκο, Δεμέστιχα κ.ά.) που θα σχηματίσουν αμέσως μετά την πρώτη κατοχική κυβέρνηση, τους ναζί υποδέχεται στην πρωτεύουσα, στη διασταύρωση Κηφισίας και Αλεξάνδρας, αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τους διορισμένους από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου δημάρχους Αθήνας και Πειραιά, και τον νομάρχη Αττικοβοιωτίας. Επικεφαλής της βρίσκεται ο φρούραρχος της πόλης υποστράτηγος Χρήστος Καβράκος, ο οποίος την παρέδωσε και τυπικά στους κατακτητές και θα συνεργαστεί μαζί τους σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής.
Θα αναλάβει, μάλιστα, γενικός διευθυντής της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών, θέση από την οποία πρωτοστάτησε στη λεηλασία του αγροτικού εισοδήματος από τους κατακτητές.
Έχοντας συμμετάσχει στους πολέμους της περιόδου 1912-22, ο Τρικαλινός Χρήστος Καβράκος ήταν διοικητής του 5ου Συντάγματος Πεζικού της γενέτειράς του, όταν στις 2 Φεβρουαρίου 1925 έγινε η μεγάλη κινητοποίηση των αγροτών της περιοχής με αίτημα τη διανομή χωραφιών, στην οποία συμμετείχαν και οι εργάτες και επαγγελματίες της πόλης των Τρικάλων. Ήταν αυτός που διέταξε τον στρατό να ανοίξει πυρ κατά των διαδηλωτών, δολοφονώντας εφτά συμπολίτες του, μεταξύ των οποίων και ένα δωδεκάχρονο κοριτσάκι, και τραυματίζοντας άλλους είκοσι πέντε.
Για το έγκλημά του αυτό και για την προδοτική του στάση στις 27 Απριλίου 1941 και στη συνέχεια, ο Καβράκος εκτελέστηκε κατά τα Δεκεμβριανά του 1944 από την ΟΠΛΑ ή την Εθνική Πολιτοφυλακή.
Εντούτοις, η μνήμη του δολοφόνου και δωσίλογου προδότη τιμάται από το ελληνικό κράτος. Μια οδός των Τρικάλων φέρει το όνομά του, ενώ υπάρχει και προτομή του για να θυμίζει τις υπηρεσίες του προς... το έθνος!
Υποσημείωση Γ.Σ.: Οι καραβανάδες του ΑΟΟΑ δεν έχασαν την ευκαιρία να τιμήσουν τον δωσίλογο δίνοντας το όνομά του στη μία από τις δύο κεντρικές εισόδους του οικισμού Διώνη.
Οδός Στρατηγού Χρήστου Καβράκου (κεντρική είσοδος προς οικισμούς του Πικερμίου*)
Kι αυτή η Αττική η γη, η πάνσοφη κι ωραία το καύχημα, το κόσμημα, τ΄ άνθος όλου του κόσμου
μέλλει κι αυτή να ερημωθεί κι η στάθμη της να πέσει από τ' άγρια κύματα κι από τη συμφορά
(Νοστράδαμου Προφητείες αποδ. Alan Wistful μτφ Π. Νικολαϊδης V.31)
atticavoice@gmail.com
