Δεν πάνε πολλές μέρες που γράφαμε για το ΜΑΚΕΛΕΙΟ και την εμετική γραφή του που στην ουσία αποτελεί τροφή για ένα κοινό που πεινάει για το χυδαίο,  που  διψάει για το φτηνό.  Αν όμως το ΜΑΚΕΛΕΙΟ και κάθε φυλλάδα εκπέμπουν σταθερά λύματα με πανελλαδική εμβέλεια, την ίδια ώρα η βρωμιά γεμίζει τη γειτονιά μας και τη ζωή μας, συχνά χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Όταν εμφανίζεται ένα ΜΑΚΕΛΕΙΟ, έχει ήδη προηγηθεί ένα μικρότερης εμβέλειας μέσο, που εκπέμπει, με την ίδια αναίδεια την ίδια βρωμιά στη δική του κλίμακα. Την εκπέμπει ως μέλος μίας κοινωνίας που ανέχεται ή αντέχει τον ρυπαρό λόγο, την ψεύτικη είδηση, την ίντριγκα που έλκει περίεργους και αδιάκριτους αναγνώστες προκειμένου για έντυπο μέσο, ακροατές ή τηλεθεατές προκειμένου για ηλεκτρονικό ή «επισκέπτες» προκειμένου για το πιο σύγχρονο τύπο μέσων, τους ενημερωτικούς (εντός η εκτός εισαγωγικών) ιστοτόπους.

Aς κοιτάξουμε τα πιο κοντινά σε εμάς, τα πιο κοτινά στην καθημερινότητα μας Μέσα και ας παρατηρήσουμε τα χαρακτηριστικά τους

Η γλώσσα

 Η γλώσσα που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία είναι κατά κανόνα μια γλώσσα φτηνή, απλοϊκή που συχνά περιέχει υπονοούμενο αυτοθαυμασμό  για την απλότητα της (βαφτίζοντας απλότητα την απλοϊκότητα). Ο καιρός των μεγάλων δημοσιογράφων που παράλληλα ήταν και δάσκαλοι της γλώσσας, παρήλθαν ανεπιστρεπτί

Η είδηση ως υλικό

 Η επικοινωνία δεν περιλαμβάνει δημοσίευση πρωτογενούς δημοσιογραφικού υλικού, ή αν περιέχει πρωτογενείς ειδήσεις – καρπούς δημοσιογραφικής ανταπόκρισης (ρεπορτάζ), αυτό είναι συνήθως ειδήσεις της γειτονιάς ή της συνοικίας. Συχνά μάλιστα είναι  απλά κουτσομπολιά. Για καρπούς δημοσιογραφικής έρευνας, ούτε λόγος. Η έρευνα απαιτεί πόρους και οι πόροι είναι δυσεύρετοι ακόμα και για τα μεγάλα Μέσα. Τα μικρά Μέσα αντλούν έσοδα από τους αναγνώστες, τους ακροατές, τους τηλεθεατές, του επισκέπτες, το πλήθος των οποίων δεν εξαρτάται από την ποιότητα των Μέσων αλλά από τις τεχνικές αύξησης του κοινού τους και μόνο. Ειδικά όταν αναδημοσιεύουν και δεν δημοσιεύουν, δεν υπάρχει κανείς λόγος να τα παρακολουθήσει κάποιος, εκτός αν εξαπατηθεί πως πρόκειται για δημοσιογραφικό υλικό

Η διαμεσολαβημένη είδηση

Παντού στον κόσμο οι εργολάβοι της ενημέρωσης διαφέρουν από τους δημοσιογράφους ως προς τη διαμεσολάβηση της είδησης. Αν διαβάσουμε μία είδηση από ένα πρακτορείο ειδήσεων, στεγνά και πέρα από τοποθετήσεις λαμβάνουμε είδηση αλλά δεν «απολαμβάνουμε» ενημέρωση.

Μα το ζητούμενο αυτό είναι, θα πει κανείς και θα συμφωνήσουμε πως αυτό είναι αλήθεια. Η είδηση γυμνή από οποιαδήποτε διαμεσολάβηση είναι το ζητούμενο από τον πολίτη αλλά όχι από το Μέσο. Η στεγνή είδηση δεν έχει κέρδος, δεν προσπορίζει κέρδος στο Μέσο και Μέσο χωρίς έσοδα είναι καταδικασμένο να κλείσει. Έτσι γίνεται μια επιλογή ειδήσεων που προσαρμόζονται και στην παρουσίαση τους με τέτοιο τρόπο που να γαργαλήσουν την περιέργεια ή την αδιακρισία του κοινού και να το μετατρέψουν σε πελάτη του Μέσου. Κάποτε το «γαργάλημα» αυτό γινόταν με teasers αν μιλάμε για ηλεκτρονικά η προδημοσιεύσεις αν μιλάμε για έντυπα Μέσα. Σήμερα ο ηγέτης στο γαργάλημα (και κατόπιν στο χάιδεμα) του κοινού είναι το Internet. Σχεδόν όλα τα διαδικτυακά Μέσα χρησιμοποιούν τεχνικές clickbait ή συναφείς, για να εμφανίζουν αυξημένα κλικ, άρα και περισσότερη διαφήμιση.

Το αποτέλεσμα είναι η είδηση να φτάνει στον τελικό δέκτη διαμεσολαβημένη και με τέτοιο τρόπο παραμορφωμένη, που να εξυπηρετεί ένα σωρό άλλους λόγους που δεν έχουν καμία σχέση με την ενημέρωση του κοινού. Όμως η παραπάνω δεν είναι παρά η πιο αθώα περίπτωση χειρισμού των ειδήσεων.

Η δις διαμεσολαβημένη είδηση

Μία άλλη περίπτωση που μοιάζει κι αυτή κάπως αθώα, είναι η αναμετάδοση ειδήσεων από άλλο Μέσο (συχνά χωρίς αναφορά στην πηγή) όπου το Μέσο- αναμεταδότης εξυπηρετεί εν αγνοία του ή εκουσίως, τους στόχους του αρχικού Μέσου, εκτός από το ενδεχόμενο οικονομικό όφελος, το οποίο το υφαρπάζει ο αναμεταδότης, ο οποίος βρίσκει την είδηση δωρεάν. Πάντως με την αναδημοσίευση συντελεί στην εξάπλωση της  εκδοχής του πρώτου διαμεσολαβητή,

Όπως και να είναι, η διαμεσολαβημένη είδηση δοκιμάζεται ακόμα περισσότερο όσον αφορά στην διατήρηση του αρχικού περιεχομένου της και την περιεκτικότητα της σε αλήθεια.

Η κατασκευασμένη  είδηση

Εδώ έχουμε να κάνουμε με την επιτομή της δημοσιογραφικής εργαλειοποίησης. Γενικά μιλώντας, όποιος αρνηθεί πως τα Μέσα δεν ελέγχονται και δεν εργαλειοποιούνται, συχνά πρόθυμα όταν το αντάλλαγμα εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα τους, μάλλον θα ζει σε άλλο πλανήτη. Δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τα Μέσα που θέτουν εαυτόν στη διάθεση της Εξουσίας. Η εικόνα της Χατζηαβατικής αντιμετώπισης της Εξουσίας σε αντίθεση με την διαχείριση της εκάστοτε αντιπολίτευσης, βγάζει μάτι. Εκεί παράγονται και οι «κατασκευασμένες» ή «προσαρμοσμένες»  ειδήσεις. Προσαρμοσμένες σε έναν βολικό χρόνο, σε μία βολική (έστω και ψευδή) πραγματικότητα, σε μία θεμιτή (έστω και ανύπαρκτη) προϊστορία, κλπ. Είναι το πεδίο που γεννιέται το βολικό φαντασιακό για την επιβίωση των πιο ανερμάτιστων εξουσιών, που όμως παρουσιάζονται ως «οι πιο αποτελεσματικές για το καλό του τόπου», ως οι «καταλληλότερες»

Μπορεί να μοιάζει παράδοξο αλλά είναι καλό να υπάρχουν αυτοί οι παραμορφωτικοί της πραγματικότητας καθρέφτες. Είναι καλό γιατί εκπαιδεύουν το νοήμον κοινό στην αναγνώριση της προπαγάνδας. Επίσης, το ίδιο νοήμον κοινό εξασκούμενο στο παιχνίδι της κρυμμένης αλήθειας διψάει για αδιαμεσολάβητη αλήθεια και τελικά στρέφει την κεφαλή στους πιο αξιόπστους, Μένουν τελικά οι προπαγανδιστές με τη ρετσινιά (αλλά και το χρήμα που μαζεύουν ως αποζημίωση) που όταν αποφασίσουν πως πρέπει να την ξεπλύνουν ανακαλύπτουν πως αυτές οι ρετσινιές δεν φεύγουν με το νέφτι.

Μη μιλάτε - Μην αγγίζετε

Εδώ αξίζει να υπογραμμίσουμε πως το να στηλιτεύσει κανείς τα χειραγωγούμενα και προπαγανδιστικά Μέσα είναι ανώφελο και μάλιστα αρκετά επικίνδυνο για την ψυχική υγεία και την πνευματική ηρεμία του. Αυτά τα Μέσα όταν αντιληφθούν πως δέχονται κριτική  για τη στάση τους, αντιδρούν με πολύ άσχημο τρόπο που δεν μπορεί να διαχειριστεί ένας σοβαρός άνθρωπος.

Αξίζει να θυμηθούμε την επίθεση της Κουρικού ήθους «Αυριανής» στον Μάνο Χατζιδάκι πριν από 30 χρόνια, όταν ο μεγάλος συνθέτης και διανοούμενος, γράφοντας στο  περιοδικό «Τέταρτο», ζητούσε από τον Α. Παπανδρέου να κόψει τον λώρο που τον συνέδεε με την εφημερίδα. Η  Αυριανή τον διαπόμπευσε ως φοροφυγά και συνεργάτη της Χούντας.

Το  1987, σε διάλειμμα συναυλίας στο Καλλιμάρμαρο, ο Χατζιδάκις πήρε το μικρόφωνο και κατήγγειλε δημόσια την «ανενδοίαστη ύπαρξη και κυκλοφορία της πιο βρωμερής, φασιστικής φυλλάδας που γνώρισε ο τόπος, της “Αυριανής”. Της φυλλάδας που μολύνει τον ελλαδικό χώρο με αναίδεια, χυδαιότητα, τραμπουκισμό και κολακεία συμπολιτών μας χαμηλής νοημοσύνης».

Ο αλήστου μνήμης Κ. Διακογιάννης της Αυριανής, την άλλη μέρα ενημέρωνε ότι «χθες εμφανίσθηκε ένας χαμερπής ομοφυλόφιλος, να σε αποκαλέσει, φίλε αναγνώστη, φασίστα! Μπροστά σε χιλιάδες ανθρώπους και με μια εμπάθεια που διακρίνει τους παθητικούς ανώμαλους, εδήλωσε ότι η εφημερίδα που διαβάζεις είναι φασιστική και συνεπώς εσύ, ο αναγνώστης, φασίστας!».

«Ποιος έδωσε το δικαίωμα στον απαίσιο εκμαυλιστή νέων, που ακούει στα ονόματα Μάνια, Μανωλία, Μινού Χατζηδού, ποιος επέτρεψε σ’ αυτό το απόβρασμα να παίρνει το μικρόφωνο στα χέρια του...». Το άρθρο τελείωνε με την έκκληση «να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από το ηθικό ΑIDS αυτού του βρωμερού υποκειμένου».

«Φτύστε τον πούστη», κραύγαζε η Αυριανή, εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι το φθινόπωρο του 1987. Μία κραυγή, χυδαίο επιστέγασμα ενός εξωνημένου λόγου, μίας ξεπουλημένης φυλλάδας που η κιτρινίλα της έμεινε κληρονομιά για τις επόμενες γενιές εμπόρων της καταχρηστικά αποκαλούμενης δημοσιογραφίας. Της δημοσιογραφίας «επάγγελμα» της δημοσιογραφίας που προσπορίζεται κέρδη, που αντλεί βιοπορισμό με αντάλλαγμα την ίδια της την ψυχή, την ίδια της την αξιοπρέπεια.

Καιροί που πέρασαν μα δεν ξεχάστηκαν. Καιροί που άφησαν ανεξίτηλο σημάδι βαθύ και αιμάσσον. Αιμορροούσα πληγή που πνίγει με το αίμα της μέχρι σήμερα και τις δικές μας μέρες.

Το παράδειγμα χρησιμοποιήθηκε για να επιστήσει την προσοχή και να γίνει κατανοητή η αναμενόμενη αντίδραση προπαγανδιστικών μέσων αν τύχει και δεχτούν κριτική. Γι΄ αυτό  χρειάζεται σύνεση και αντοχή απέναντι στο φαινόμενο που κατακλύζει την χώρα και το σύνολο του πλανήτη. Το μόνο όπλο απέναντι στα παιχνίδια που παίζει η εξουσία για να εξασφαλίζει μόνιμα την πελατεία της είναι η ανάπτυξη του διαλόγου μέσα στην ίδια την κοινωνία των πολιτών. Η μετάδοση της αδιαμεσολάβητης είδησης, η ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των μελών της κοινωνίας και η εδραίωση δεσμών εμπιστοσύνης μεταξύ τους.

Ας δουλέψουμε σε αυτή την κατεύθυνση και ας αφήσουμε τους «Επικοινωνιολόγους» και τα «Μέσα» να νομίζουν πως μες έδεσαν.