Πριν από δύο χρόνια, στις 3 Απριλίου του 2020, η Helin Bolek, μέλος του αριστερού τουρκικού μουσικού συγκροτήματος Grup Yorum, πεθαίνει μετά από 288 μέρες απεργίας πείνας, σε ηλικία 28 ετών.

Μια απεργία πείνας που ξεκίνησε με αίτημα την αποφυλάκιση μελών της μπάντας που είχαν συλληφθεί από τις τουρκικές αρχές με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Και διεκδικώντας παράλληλα και το δικαίωμα να επιτραπεί στο Grup Yorum να τραγουδά ξανά ελεύθερα και να κάνει συναυλίες.

Η Helin Bolek δεν είχε ξεκινήσει μόνη της την απεργία πείνας. Μαζί της ήταν και άλλοι δύο συνεργάτες της και συναγωνιστές της. Ο Mustafa Koçak που πέθανε στις 24 Απριλίου του 2020 μετά από 297 ημέρες  απεργία πείνας και ο Ibrahim Gökçek, που πέθανε κι αυτός, στις 7 Μαΐου του 2020 μετά από 323 μέρες χωρίς τροφή.

Και οι τρεις αγωνιστές, κυνηγημένοι από το φασιστικό καθεστώς του Ερντογάν, θυσιάστηκαν στον αγώνα για μια ανθρώπινη κοινωνία. Με αυτούς τους ανθρώπους δεν έχουμε τίποτε να χωρίσουμε. Εχθρός κάθε λαού δεν είναι ο απέναντι λαός, αλλά οι φασίστες και τα αρπακτικά και από τις δύο πλευρές. Τιμώντας τη μνήμη των Τούρκων αγωνιστών, ακούμε από το Grup Yorum, το υπέροχο τραγούδι Direnc Cicegi

Ο χυδαίος όχλος που συγκεντρώθηκε έξω από το σπίτι της οικογένειας της Ρούλας Πισπιρίγκου, άλλος για να βρίσει, άλλος για να λυντσάρει, άλλος για να διασκεδάσει, άλλος για να το καταγράψει και να το κάνει θέαμα, μας έφερε στο νου το τραγούδι του Βασίλη Νικολαΐδη «Οδός Σανταρόζα».

«Χωρίς κανένα έλεος τρέχω στην κάθε δίκη / Η τρίχα μου σηκώνεται στη θέα του φονιά / Όχι από οίχτο ή ανθρωπιά, μα με γεμίζει φρίκη / Και σπρώχνω ψιθυρίζοντας "μια θέση ρε παιδιά!"»

Στην οδό Σανταρόζα βρίσκονταν, από τη δεκαετία του 1930 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980, τα δικαστήρια. Με το τραγούδι αυτό ο Βασίλης Νικολαΐδης πήρε μέρος στους πρώτους Μουσικούς Αγώνες της Κέρκυρας το 1981 και κέρδισε το δεύτερο βραβείο

Δεν είν’ από επάγγελμα, δεν είν’ αυτός ο λόγος
Που πάω και στριμώχνομαι στο κακουργοδικείο
Δεν είμαι κάνας διάσημος δα ποινικολόγος
Καλά καλά δεν πρόλαβα να πάρω και πτυχίο.

Χωρίς κανένα έλεος τρέχω στην κάθε δίκη
Η τρίχα μου σηκώνεται στη θέα του φονιά
Όχι από οίχτο ή ανθρωπιά μα με γεμίζει φρίκη
Και σπρώχνω ψιθυρίζοντας "μια θέση ρε παιδιά!"

Αν έχεις σαν κι εμένανε απάνθρωπη καρδιά
που γουστάρει πτώματα και δικηγόρου πρόζα
Να σου πω πού βρίσκεται Σταδίου και γωνιά
Εκείνο το ερείπιο της οδού Σανταρόζα.

Με συγκινούν οι συγγενείς που κλαίνε στους διαδρόμους
Κι η αδρεναλίνη μ’ ανεβάζει τους σφυγμούς
Σα βλέπω αυτόν τον άθλιο κοντά στους αστυνόμους
Να σπαρταράει σαν ψάρι απ’ τους λυγμούς!

Μου φαίνεται όμως κάποτε η μέρα πως θα `ρθεί
Που θ’ απονεμηθεί στον κόσμο η Θεία Δίκη
Εμένα θα δικάζουνε, Πολιτική Αγωγή
Θα είναι όσοι κοίταζα με φρίκη.

Οι λωποδύτες, μαστροποί, προπάντων οι φονιάδες
θα λένε συνωθούμενοι όλοι για να με δουν
"Αυτός όταν μας δίκαζαν μας έφτιαχνε καντάδες"
και δαχτυλοδειχτούμενο θα με περιφρονούν.

Αν έχεις σαν κι εμένανε απάνθρωπη καρδιά
που γουστάρει πτώματα και δικηγόρου πρόζα
Να σου πω πού βρίσκεται Σταδίου και γωνιά
Εκείνο το ερείπιο της οδού Σανταρόζα.

Αν έχεις σαν κι εμένανε απάνθρωπη καρδιά
Και κομμάτι διαστροφή στο σάπιο σου κρανίο
Να σου κρατήσω ρεζερβέ κι εσένα μια γωνιά
Να δεις τα όσα γίνονται στο Κακουργοδικείο.

της Κυριακής Κολιού

« Ένα παιδί μεγαλώνει. Ορκιστείτε να 'χει το ψωμί του, το βιβλίο του, να μάθει να λέει "Σ'αγαπώ"» , Γ.Ρίτσος

Ο Ουμπέρτο Έκο στο απόσπασμα «Μια τούρτα φράουλες με κρέμα», από τη συλλογή δοκιμίων του με τίτλο Χρονικά μιας ρευστής κοινωνίας, θυμάται και περιγράφει πώς είχε αποτυπωθεί στην παιδική μνήμη ως φρικαλέα ανάμνηση ένα ατύχημα στο οποίο έγινε μάρτυρας ο ίδιος σε χωριό όπου περιστασιακά είχε βρεθεί: μια γυναίκα κείτεται με σπασμένο το κεφάλι μέσα σε μια λίμνη από αίμα και εγκεφαλική ουσία (εξού και ο συνειρμός με την τούρτα από φράουλες ως τίτλος). Ο άντρας της την κρατά αγκαλιά και οδύρεται. Ομολογεί ότι η εικόνα αυτή του Πόνου, της Απόγνωσης, του Θανάτου, τον στιγμάτισε αλλά του δίδαξε συγχρόνως να μη συμμετέχει αδιάφορα στον πόνο των άλλων. Διερωτάται τί θα συνέβαινε αν είχε ένα κινητό στο χέρι σαν ένας νέος της σύγχρονης εποχής: θα το κατέγραφε άραγε για να ικανοποιήσει στο You tube τους θιασώτες της schadenfreunde, δηλαδή της απόλαυσης που νιώθει κανείς με τις συμφορές των άλλων;

Η πραγματικότητα, λίγα μόλις χρόνια αργότερα (να σημειωθεί ότι το απόσπασμα γράφεται το 2012) θα του απαντούσε , επιβεβαιώνοντας τον ενδόμυχο φόβο του.Η εικόνα του όχλου, συμπεριλαμβανομένων γονέων ΜΕ τα παιδιά τους, έξω από το σπίτι της παιδοκτόνου μηΤΕρας να περιμένουν να απαθανατίσουν κάποιο απομεινάρι από την ανθρώπινη σήψη θα πρέπει να μας σοκάρει επίσης και να μας προβληματίζει .

Αδιαμφισβήτητα έχουμε μπροστά μας ένα ειδεχθές έγκλημα, χωρίς προηγούμενο ίσως για τα ελληνικά δεδομένα, το οποίο δε μπορεί καν να συλλάβει και να χωρέσει ο ανθρώπινος νους. Σε αυτή την περίπτωση το ουδεις εκων κακός δε μας αρκεί. Όσο και να μας είχε καθηλώσει η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη και παρά την ψυχογράφηση των φοβερότερων και βαθέων παθών της Φραγκογιαννούς (η ηρωίδα-μάλλον αντιηρωίδα-γιαγιά που έπνιγε τα κορίτσια για να μη ζήσουν τα βάσανα της ζωής), η Λογοτεχνία δεν αμβλύνει διόλου την αγανάκτηση όλων απέναντι στη φρικιαστική ιστορία. Η τραγωδία είναι μπροστά μας, ωμή, υπερπροβεβλημένη, ενώ οι κοινωνιολογικές και ψυχαναλυτικές ερμηνείες για τη σύγχρονη Μήδεια δε λειαίνουν στο ελάχιστο τις εγκληματικές πράξεις. Η έννοια του Κακού δείχνει να βρίσκει τον ορισμό της...

Η υπόθεση, όμως, είναι πια υπόθεση της Δικαιοσύνης και των αρμοδίων Αρχών. Θα μπορούσε –ίσως- να μην είχε φτάσει ως την Άβυσσο η κατάσταση, αν οι τώρα οργισμένοι συμπολίτες και οικογενειάρχες οι οποίοι έσπευσαν να λιθοβολήσουν (δε λέω ότι στιγμιαία δεν υπερίσχυσε μέσα μας το ένστικτο και η διάθεση για λιντσάρισμα ) είχαν μιλήσει νωρίτερα; H θύτρια έδινε απλόχερα τροφή με την άρρωστη υπερέκθεση της προσωπικής ζωής της (δε μένω στο παγερό ύφος που νομίζω όλοι, και οι πιο αποστραγγισμένοι συναισθηματικά, αναγνώρισαν ως κάτι περίεργο). Θα πρέπει να προβληματιστούμε βαθιά σαν κοινωνία γιατί μας ενδιαφέρει η θεαματοποίηση της είδησης, και στέκουμε με υπομονή να ζουμάρουμε σε κάθε κίνηση και συναισθηματική αντίδραση τώρα, ενώ ως ατομικότητες και ως κοινωνία εν γένει κλείνουμε τα μάτια όσο το ηφαίστειο βράζει;

Ακόμη πιο βαθιά ανησυχία θα πρέπει να μας προκαλεί το γεγονός πως παρά την τεχνολογική εξέλιξη και πρόοδο η οποία έχει αλλάξει άρδην τις ζωές, οδεύουμε πίσω ολοταχώς ... με τα ένστικτα να κυριαρχούν ξανά πάνω στον άνθρωπο σα να μην εξευγενίστηκε ποτέ (οι γυναικοκτονίες δε σοκάρουν πια! Ένα: - «πάλι ;;» και συνεχίζουμε την περιήγησή μας στο διαδίκτυο)!... Η θηριωδία της ρωμαϊκής αρένας μεταφέρεται τώρα στα ΜΜE. To τραγικό γεγονός μονοπωλεί και θα μονοπωλεί για μέρες. Θα πρέπει άλλωστε να «ξεχάσουμε» για λίγο τον πόλεμο κάπου εκεί κοντά μας, και οι εικόνες βομβαρδισμού -κυριολεκτικά αυτή τη φορά- να δώσουν τη σκυτάλη στις αγγελικές εικόνες των νεκρών παιδιών, ακόμη και στο ολόγραμμα νεκρού παιδιού, το μέγιστο πάτο που έφτασε ποτέ η ειδησεογραφία! Λες και δεν έζησαν αρκετή κόλαση τα αθώα θύματα, ανθρωποφαγία και μετά θάνατον! Στο δε Κολοσσαίο των social media, τα αδηφάγα όρνεα –sites- συνεχίζουν να μας «πληροφορούν» για όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, μέχρι πια το Κακό να το οικειοποιηθούμε πλήρως και έτσι τα ΜΜΕ να έχουν επιτελέσει το ρόλο τους ως φορείς « Αγωγής». Βγαίνουν από το συρτάρι δε και παρόμοιες ιστορίες αντίστοιχων γονιών, οι οποίοι φόνευσαν τα παιδιά τους ενώ για να βάλει και η Τηλεόραση ως ψυχαγωγικό πια μέσο το λιθαράκι της στην αποχαύνωση και στην αποχαλίνωση προβάλλει την κατα τ’άλλα αξιόλογη και βραβευμένη ταινία Monster, την ιστορία μιας ψυχικά ασταθούς serial killer. Panem et circenses (άρτον και θεάματα) λοιπόν ,αφειδώς! Δώστε αγόγγυστα στο κοινό την ασχήμια ... στις τηλεοράσεις, στα κινητά … Οι κρίσεις πουλάνε καλά! Α, και μη ξεχάσετε να τους θυμίσετε μετά να πιούν το υπναγωγό τους … και καληνύχτα!

- Όμως , όχι! Αυτή είναι η μια όψη.Υπάρχει πάντα επιλογή .Μπορεί το Καλό να χρειάζεται ενίοτε το κυνήγι του χαμένου θησαυρού για να βρεθεί, αλλά υπάρχει. Και ας μας σερβίρουν ακατάπαυστα το Κακό, δε θα το αφήνουμε παθητικά να μας ρίχνει, δε θα το οικειοποιούμαστε. Θα δώσουμε εμείς στον εαυτό μας , στα παιδιά μας , στους γύρω μας το αντίδοτο στην απάθεια. Τουλάχιστον θα προσπαθούμε. Την ανατροπή δε θα την κάνουμε ως κινητοφόροι, μόνοι, ανασφαλείς και χαμένοι στον αγώνα καταμέτρησης των likes…

Ο homo celluraris, με το βλέμμα στραμμένο (σκυμμένο..) στο κινητό μπορεί να γίνει άνθρωπος με το βλέμμα στραμμένο στον ‘Ανθρωπο. Αυτό ας απαντήσουμε στον Ουμπέρτο Έκο!

Nikolai Bogdanov Belsky (1868-1948), Ρώσος ζωγράφος

Πριν από λίγες ημέρες οι Placebo κυκλοφόρησαν το “Never Let Me Go”, το όγδοο κατά σειρά album τους, εννιά ολόκληρα χρόνια μετά την κυκλοφορία του αμέσως προηγούμενου προηγούμενου δίσκου τους “Loud Like Love”.

Από το album αυτό , επιλέξαμε να ακούσουμε το “Happy Birthday In The Sky”, ένα τραγούδι για το οποίο ο Brian Molko, η φωνή και η κιθάρα του συγκροτήματος, έχει δηλώσει πως το θεωρεί μία από τις πιο σπαραχτικές στιγμές του album. Για την έκφραση αυτή, λέει πως όταν τη χρησιμοποιεί για ανθρώπους που δεν είναι πια μαζί του, θέλει να δηλώσει την αίσθηση της απώλειας και την αίσθηση της απόγνωσης … «Λες και ένα μέρος του σώματός σου και της ψυχής σου έχει ξεριζωθεί άδικα από πάνω σου. Και εσύ μαραζώνεις και μαραζώνεις, και περιμένεις»

“All we are saying, is give peace a chance”. Αυτό είναι το τραγούδι που ακούγεται στο δραματικό φινάλε της ταινίας «Φράουλες και Αίμα» (“Strawberry Statement”), η οποία αναφέρεται στον ξεσηκωμό της αμερικάνικης νεολαίας ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Στην ταινία, το τραγουδούν οι φοιτητές χτυπώντας τα χέρια τους στο πάτωμα την ώρα που η Αστυνομία εισβάλλει με αντιασφυξιογόνες μάσκες στο γυμναστήριο του Πανεπιστημίου, ρίχνοντας παντού δακρυγόνα.

Η ταινία ξεκίνησε να παίζεται στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1970, αλλά το δικτατορικό καθεστώς απαγόρευσε μετά από μερικές ημέρες την προβολή της

Το τραγούδι κυκλοφόρησε το 1969 και είναι το πρώτο σόλο τραγούδι του John Lennon, ενώ ακόμη οι Beatles δεν είχαν διαλυθεί

Και εδώ, η τελευταία σκηνή της ταινίας 

Είναι βέβαιο πως όλοι μας έχουμε τραγουδήσει - και πολλές φορές μάλιστα - το «Να’ τανε το ‘21». Ακόμη και τα πολύ νέα παιδιά το ξέρουν, καθώς το έχουν τραγουδήσει σε σχολικές γιορτές, χωρίς βέβαια ποτέ να μπουν στη διαδικασία να αποκωδικοποιήσουν το νόημα ενός προβληματικού τετράστιχου, το οποίο στην πρώτη έκδοση του τραγουδιού ήταν ακόμη πιο προβληματικό.

Αναφερόμαστε, φυσικά, στο τραγούδι «Να’τανε το 21», σε μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή και στίχους της Σώτιας Τσώτου, που κυκλοφόρησε το 1969 και καθιέρωσε τον πρωτοεμφανιζόμενο τότε  Γιώργο Νταλάρα: 

«Μου ξανάρχονται ένα ένα, χρόνια δοξασμένα

νάτανε το Εικοσιένα, νάρθει μια στιγμή

Να περνάω καβαλάρης, στο πλατύ τ’ αλώνι

και με τον Κολοκοτρώνη, να’πινα κρασί».

Και στο αμέσως επόμενο τετράστιχο :

«να πολεμάω τις μέρες στα κάστρα

και το σπαθί του να βγάζει φωτιά

και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα

μια ομορφούλα αγκαλιά»

Γιατί όμως ο πολεμιστής πολεμάει με μια ομορφούλα αγκαλιά; Γιατί στην αρχική εκδοχή του τραγουδιού, η «ομορφούλα» ήταν «Τουρκοπούλα»; Και γιατί άλλαξε τελικά η λέξη;

Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Τάσο Κωστόπουλο, σε άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών, οι φήμες της εποχής είχαν αποδώσει την αλλαγή της λέξης σε παρέμβαση της τουρκικής πρεσβείας, κάτι που και ο ίδιος ο Τάσος Κωστόπουλος είχε υιοθετήσει παλιότερα σε άρθρο του στον πάλαι ποτέ «Ιό» της Ελευθεροτυπίας. Όπως όμως ο ίδιος λέει σήμερα , το άνοιγμα των αρχείων της χουντικής λογοκρισίας καθώς και ένα άρθρο του ιστορικού Γιάννη Γκλαβίνα («Η προληπτική λογοκρισία στο τραγούδι την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών», περ. «Σύγχρονα Θέματα, τχ.153-154, σ. 18-27) ήρθαν να αμφισβητήσουν αυτή την εικόνα. 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή

Στις 15/1/1970 το «Έθνος» δημοσιεύει την παρακάτω είδηση: «Θα συνεχισθή ν’ ακούγεται από το ραδιόφωνο το “Νάτανε το 21”; Πληροφορούμεθα ότι εδόθη εντολή να μη μεταδίδεται, εφ’ όσον δεν απαλειφθούν ή αλλάξουν ορισμένες λέξεις ή φράσεις από τους στίχους – όπως λ.χ. “μια Τουρκοπούλα”»

Την επομένη, η «Μίνως Μάτσας & Υιός» στέλνει στην υπηρεσία λογοκρισίας την παρακάτω επιστολή:

«Αξιότιμοι Κύριοι

Αναφερόμενοι εις τον δίσκον μας, τον περιέχοντα το άσμα υπό τον τίτλον “Νάταν το 21”, το οποίον έχει εγκριθεί υπό του υμετέρου Υπουργείου […], έχομεν την τιμήν να σας γνωρίσωμεν ότι, συμμορφούμενοι προς την τηλεφωνικώς διαβιβασθείσαν ημίν εσχάτως εντολήν σας, απαλείψαμεν από τους στίχους του άσματος την λέξιν “Τουρκοπούλα” και την αντεκαταστήσαμεν διά της λέξεως “Ομορφούλα”.

Η αντικατάστασις αύτη κατέστη δυνατή διά της εκ νέου ηχογραφήσεως και αναπαραγωγής του περί ου ο λόγος δίσκου, τον οποίον –και μόνον αυτόν– θα πωλούμεν από τα κεντρικά καταστήματά μας από της μεθαύριον Δευτέρας 19ης Ιανουαρίου 1970, συμφώνως προς την αυτήν ως άνω εντολήν σας».

Σε δεύτερη επιστολή της εταιρείας, αναφέρεται πως:

«Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι […] εκπροσωπούντες την Γραμμοφωνικήν Εταιρίαν ΕΜΙΑΛ […], δηλούμεν υπευθύνως ότι από της 19ης τρ[έχοντος] μηνός ο υπό της ημετέρας Εταιρίας κυκλοφορών δίσκος 7PG 3897, τίτλος: “ΝΑΤΑΝΕ ΤΟ 21”, θα πωλήται εις νέαν ηχογράφησιν. Εις την νέαν αύτην ηχογράφησιν, η λέξις “Τουρκοπούλα” έχει αντικατασταθεί διά της λέξεως “Ομορφούλα”, κατόπιν υποδείξεως της Υμετέρας Υπηρεσίας».

Στις 29/1/1970, το Έθνος γράφει:

«Είχαμε γράψει ότι επίκειται –κατόπιν υποδείξεως– αλλαγή στο θρυλικό πια “Νάτανε το ‘21”. Πράγματι, η “Τουρκοπούλα” κρίθηκε απηγορευμένη και αφηρέθη. Στην θέσι της η αθώα “Ομορφούλα”. Από δω και πέρα, λοιπόν, η κόπια των δίσκων διορθώθηκε» 

Σύμφωνα με το συνθέτη Σταύρο Κουγιουμτζή:

«Στην αρχή είχαμε μια Τουρκοπούλα αγκαλιά και έγινε στην τότε κυβέρνηση μια παρατήρηση από τον Τούρκο πρόξενο, όπως είχα μάθει, και παρεξηγήθηκαν οι Τούρκοι, γι’ αυτό βάλαμε μετά μια ομορφούλα αγκαλιά» ( Σταύρος Κουγιουμτζής, «Χρόνια σαν βροχή», Αθήνα 2005)

Σύμφωνα, όμως, τον παραγωγό Μίνωα Μάτσα, οι λογοκριτές επικαλέστηκαν ενδεχόμενη τουρκική ενόχληση, δεν θεωρεί όμως δεδομένη την ύπαρξη σχετικού διαβήματος: 

«Οι λογοκριτές της χούντας έπαθαν αναφυλαξία όταν άκουσαν πως θα βγάζαμε τραγούδι για έναν Έλληνα που έχει αγκαλιά μια Τουρκοπούλα! Μας είπαν οι ατρόμητοι στρατιωτικοί της χούντας ότι μπορεί να προκληθεί μέχρι και διπλωματικό επεισόδιο. Προκειμένου λοιπόν να μην παρεξηγηθούν τα ήθη των “φίλων Τούρκων”, καθώς μπορεί να πίστευαν ότι ο Έλληνας του τραγουδιού δεν θα έμενε μόνο σε μια αγκαλιά, αλλά θα συνέχιζε ακάθεκτος τις περιπτύξεις με την ευάλωτη Τουρκοπούλα, αναγκαστήκαμε να αλλάξουμε την τελευταία στιγμή το στίχο και η “Τουρκοπούλα” έγινε τελικά “ομορφούλα”…» (Μάνος Μάτσας, «Πίσω απ’ τη μαρκίζα», Αθήνα 2014)

Εντελώς διαφορετική όμως εκτίμηση, κάνει δημοσίευμα της εποχής στην εφημερίδα «Μακεδονία» της 3/2/1970. Σύμφωνα με αυτό, η εξαφάνιση της «Τουρκοπούλας» αποδίδεται στην ανάγκη προστασίας όχι της τουρκικής εθνικής τιμής, αλλά της ελληνικής εθνικής: 

«Εις το τόσον επιτυχές αυτό λαϊκόν τραγούδι υπάρχει και ένας στίχος που το κάμει να χωλαίνη και να προκαλή ακόμη και την αγανάκτησιν. Παρουσιάζει ένα πολεμιστήν να πολεμά στα κάστρα την νύκτα κάτω απ’ τ’ άστρα με μια Τουρκοπούλα αγκαλιά. Ο στιχουργός προσεπάθησε να γράψη ένα τραγούδι κατά τα σημερινά πρότυπα των λαϊκών τραγουδιών και δεν ελογάριασε ότι με τον στίχον του αυτόν προσέβαλλε τους αγωνιστάς που έκαμαν πόλεμον διά την ελευθερίαν, εις την πλήρη της λέξεως σημασίαν και όχι απλώς ερωτοπόλεμον. Οι φρόνιμοι άνθρωποι εξηγέρθησαν και ηκούσθησαν πλείσται όσαι διαμαρτυρίαι διά το άτοπον. Έτσι κατά τας εκπομπάς των σταθμών της τηλεοράσεως, προχθές Κυριακήν, που ηκούσθη δύο φοράς το τραγούδι αυτό, ο στίχος “μια τουρκοπούλα αγκαλιά” είχε μεταποιηθή εις “μια ομορφούλα αγκαλιά”. Και πάλιν όμως ο στίχος αυτός δεν έπαυσε να είναι υβριστικός διά τους Ελληνας του ’21, που εσκοτώνοντο διά το μέγα ιδεώδες που λέγεται ελευθερία και πατρίς. Ο στίχος πρέπει ν’ απαλειφθή πλήρως και ν’ αντικατασταθή με κάποιον άλλον, περισσότερον σύμφωνον με την ατμόσφαιραν του ’21. Δεν χρειάζεται, βέβαια, να προσθέσω τίποτε περισσότερον, διότι όλοι αντιλαμβάνονται ότι οι Ελληνες του ’21 εμάχοντο με την καρδιάν, την ψυχήν και κάθε των δύναμιν και όχι με γυναίκες αγκαλιά».

Το άνοιγμα των αρχείων της χουντικής λογοκρισίας έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό το δεύτερο σενάριο. Στο σχετικό φάκελο, περιέχεται ένα απόκομμα της παρακάτω επιστολής που δημοσιεύτηκε στην «Εστία» της 15/1/1970 με τίτλο «Βεβήλωσις του ’21!»:

«Κύριε Διευθυντά

Κυκλοφορεί κατ’ αυτάς, μεταδίδεται δε και από του ραδιοφώνου, μία “λαϊκή επιτυχία” που φέρει τον τίτλο “Νάταν το ’21”. Και δεν θα αναμένομεν, βεβαίως, από τοιούτου είδους δημιούργημα να περιέχει σοβαρούς στίχους. Ούτοι, όμως, πόρρω απέχουν από τας αηδίας περί “κρασιών”, “μπαξέδων” και …“μενεξέδων”, αι οποίαι περιλαμβάνονται εις αυτό και δίδουν την εντύπωσιν ότι το ηρωικόν Εικοσιένα διεξήγετο με το εορταστικόν πνεύμα μιας πανηγύρεως!

Το αποκορύφωμα δε της όλης αυτής πανδαισίας ευρίσκεται εις τους στίχους, οι οποίοι λέγουν:

“Να πολεμάω τις μέρες στα κάστρα
και το σπαθί μου να βγάζει φωτιά
και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα
μια Τουρκοπούλα αγκαλιά”.

Δεν εγνώριζεν, άραγε, ο λαϊκός στιχουργός ότι οι –κομμουνιστικόν αντάρτικο ενθυμίζοντες– τελευταίοι ούτοι στίχοι αναφέρονται εις κάτι (τας ερωτικάς σχέσεις την παραμονήν της μάχης και δη με …Τουρκοπούλαν) το οποίον εθεωρείτο ως ανοσιούργημα υπό εκείνων που διεξήγαγον τον μεγαλειώδη αγώνα της Εθνεγερσίας;

Και θα ηδύναντο, βεβαίως, μερικοί υπεραμυνόμενοι του τραγουδιού να είπουν ότι τα όσα περιέχει εγράφησαν ποιητική αδεία. Θα ηδυνάμεθα, όμως, και ημείς να ανταπαντήσωμεν ότι πάντα ταύτα τα αδεία (τουριστική ή άλλη), τα οποία μαστίζουν τον τόπον μας, θα μας οδηγήσουν τελικώς εις το σημείον του να νοθεύωμεν, να περιφρονώμεν και να διακωμωδώμεν τα στοιχεία εκείνα της εθνικής μας κληρονομίας που αποτελούν δόξαν διά το παρελθόν και φωτεινόν οδηγόν διά το μέλλον.

Αλλ’ η κυκλοφορία του εν λόγω δίσκου, πλην της αγανακτήσεως την οποίαν προκαλεί, ως προς το περιεχόμενον των στίχων του, οδηγεί και εις μίαν απορίαν: Δεν υπήρχε κάποια υπηρεσία του αρμοδίου υπουργείου, η οποία, πριν ή εγκρίνη τους στίχους της επιτυχίας, να διέκρινε τας ασχημίας τας οποίας ούτοι περιέχουν;

Μετά τιμής
Πέτρος Ν. Μακρής-Στάικος».

Ο συγγραφέας της επιστολής ήταν ο εικοσάχρονος –τότε– φοιτητής της Νομικής Πέτρος Μακρής-Στάικος (1949-2021), ο οποίος ως συγγραφέας αργότερα, εξωράισε τον ένοπλο δωσιλογισμό της Κατοχής σαν νόμιμη αντίσταση στην «κόκκινη βία».

Όταν στις 18/6/1976 ο Καραμανλής ξήλωσε την ηγεσία της νεολαίας του, επειδή στελέχη της είχαν συμμετάσχει σε αντιαμερικανική εκδήλωση στη Ρόδο, ο Πέτρος Μακρής-Στάικος ήταν ένα από τα πέντε διορισμένα μέλη της νέας διοίκησης («υπεύθυνος οργανωτικού-τοπικών γραφείων»), μαζί με τους Αναστάση Παπαληγούρα (πρόεδρο), Αντώνη Σαμαρά (υπεύθυνο Σπουδάζουσας), Βύρωνα Πολύδωρα (υπεύθυνο Τύπου-διαφώτισης) και Α. Βασιλείου (Αγγελος Μπρατάκος, «Η ιστορία της Νέας Δημοκρατίας», Αθήνα 2002)

Διατήρησε επίσης συναγωνιστικές σχέσεις με μερίδα της Ακροδεξιάς, όπως πιστοποιεί η ενεργός συμμετοχή του σε εκδηλώσεις και συμβολικές ενέργειες του «Συνδέσμου μαχητών και Φίλων της Χ» («e-grammes», 7/2/2015)

Η ιστορία πίσω από το τραγούδι

Ας επιστρέψουμε όμως πίσω πάλι στους στίχους του τραγουδιού και ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε από πού η στιχουργός Σώτια Τσώτου συνέλαβε την εικόνα του πολεμιστή που πολεμούσε με την Τουρκοπούλα αγκαλιά. Μια Τουρκοπούλα προφανώς κουρσεμένη και έπαθλο του αγωνιστή

Αποτελεί κοινό μυστικό για όσους μελετούν την ιστορία πως οι μουσουλμάνες αιχμάλωτες αποτελούσαν ένα είδος επάθλου για τους Έλληνες. Οι πολιτικοί και στρατιωτικοί με οικονομική επιφάνεια σχημάτιζαν με αυτές ένα είδος χαρεμιού, ενώ άλλοι τις χρησιμοποιούσαν σαν παλλακίδες ή τις βάφτιζαν χριστιανές και τις παντρεύονταν (όπως ο Νικόλαος Κριεζώτης και ο Χατζηχρήστος, κατά τον γάμο του οποίου στο Ναύπλιο το 1824 έγινε γλέντι παρουσία των καπεταναίων και της κυβέρνησης). [Χρήστος Λούκος, εισήγηση του με τίτλο «Ερωτικές σχέσεις και σεξουαλικές πρακτικές κατά την Επανάσταση του 1821» στον συλλογικό τόμο «Όψεις της Επανάστασης του 1821», ο οποίος κυκλοφόρησε από την Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και το περιοδικό «Μνήμων»]

Στο σημείο αυτό ο Χρήστος Λούκος επικαλείται τον ιστορικό Παναγιώτη Στάθη, ο οποίος γράφει σχετικά με τα χαρέμια των ελλήνων οπλαρχηγών: «...Δεν υποδηλώνουν τόσο μια κουλτούρα για τον έρωτα και τη σεξουαλική ζωή, όσο μια αντίληψη για τις πρακτικές κυριαρχίας και δημόσιας επίδειξης της κοινωνικής ισχύος»

Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Γεωργίου Καραϊσκάκη, η οποία έχει καταγραφεί από τον ιστοριοδίφη Γιάννη Βλαχογιάννη σε άρθρο του στην «Εστία» το 1917. Ο «γιος της καλογριάς», παρότι οικογενειάρχης, κουβαλoύσε πάντα μαζί του στις μάχες μια εκχριστιανισμένη Τουρκοπούλα ντυμένη ανδρικά. Την έλεγαν Μαριώ, αλλά τη φωνάζανε «Ζαφείρη». Γράφει ο Βλαχογιάννης: «Ήταν στρογγυλοπρόσωπη, με μαύρα μάτια και μια κοτσίδα γύρω στο κόκκινο φέσι με τη γαλάζια φούντα. Φορούσε άσπρες μπαμπακερές κάλτσες, άσπρο φλοκωτό σακκάκι, φουστανέλλα και στο σελλάχι δυο μπιστόλια και ένα γιαταγάνι και στο χέρι ένα ελαφρό ντουφέκι. Ο Καραϊσκάκης, αρρωστιάρης και μακριά από τους δικούς του, είχε ανάγκη από τη φροντίδα μιας γυναίκας». Όταν μια φορά η γυναίκα του , η Γκόλφω, ζήλεψε την παρουσία της Μαριώς και δυσανασχέτησε, ο Καραϊσκάκης της απάντησε με τη γνωστή βωμολοχία του: «Έγνοια σου, μουρή, έχω και για σένα πούτσο. Μη μου χολιάζεις».

Εκτός όμως από τις μουσουλμάνες αιχμάλωτες, υπήρχαν και πολλά νεαρά κορίτσια, χριστιανές και Ελληνίδες, που λόγω ξεριζώματος, ορφάνιας και φτώχειας βρέθηκαν σεξουαλικά εκτεθειμένα. Δεν έλειψαν δε και οι περιπτώσεις των νεαρών αγοριών που έπεφταν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης … «Αν και παρασιωπάται, η θέση αρκετών αγοριών δεν θα ήταν καλύτερη. Δεν έλειψαν φυσικά και μεταξύ των Ελλήνων σεξουαλικές πρακτικές που συνήθως αποδίδονται μόνο στους Τούρκους... Οι πηγές αναφέρονται συχνά στα ψυχοπαίδια που ακολουθούν τους οπλαρχηγούς στο στράτευμα και χρησιμοποιούνται για ποικίλες ανάγκες» [Χρήστος Λούκος]

Οι ευρωπαίοι περιηγητές, κατά βάση άνθρωποι φιλελεύθεροι, έχουν καταγράψει πολλά περιστατικά που οι επίσημες πηγές των εξεγερθέντων Ελλήνων έχουν επιλέξει να λησμονήσουν. Γράφοντας για την τύχη των αιχμαλώτων γυναικών του Ακροκορίνθου, ο εθελοντής ιταλός αξιωματικός Μπρενγκέρι δεν κρύβει τον αποτροπιασμό του: «Μια μέρα περνώντας από την αγορά, είδα πλήθος συγκεντρωμένο. Ζύγωσα και είδα μια νεαρή Τουρκάλα που οι έλληνες στρατιώτες, ύστερα από κάθε λογής προσβολές και ταπεινώσεις, την είχαν μαχαιρώσει πολλές φορές στο πρόσωπο και στα χέρια… Ήταν μια από τις φρικαλέες σκηνές που αντίκριζα καθημερινά» [«Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21» του Κυριάκου Σιμόπουλου, Πολιτιστικές Εκδόσεις, 2004)

Η ιστορία του τραγουδιού

Το τραγούδι κυκλοφόρησε πρώτα με την εκτέλεση του νέου τότε τραγουδιστή Γιώργου Νταλάρα. Σχεδόν ταυτόχρονα, κυκλοφόρησε και η εκτέλεσή του από το Γρηγόρη Μπιθικώτση. Στην πορεία τραγουδήθηκε και από διάφορους άλλους τραγουδιστές όπως ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Γιώργος Ζωγράφος, ο Σταύρος Μιχαλόπουλος και άλλους πολλούς

Παρακάτω ακούμε τις πρώτες εκτελέσεις του τυραγουδιού από τον Νταλάρα και τον Μπιθικώτση με την αρχική εκδοχή των στίχων και την «Τουρκοπούλα»

Το αστείο της υπόθεσης είναι πως το τραγούδι αυτό – που σύμφωνα με μία από τις εκδοχές – κόντεψε να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, διασκευάστηκε και παίχτηκε στη γειτονική χώρα ως "Aşkolsun sevgilim sana" από ένα «αστέρι» της εποχής, την Semiramis Pekkan. Οι στίχοι βέβαια δεν έχουν καμία σχέση με τους ελληνικούς, είναι καθαρά ερωτικοί

Η ιστορία τελικά μας κάνει πλάκα 

Πηγές

https://www.efsyn.gr/themata/kryfa-hartia/337344_poios-logokrine-tin-toyrkopoyla

https://www.tanea.gr/print/2018/09/15/lifearts/o-erotas-sta-xronia-tou-1821/

https://www.tovima.gr/2014/06/03/vimagazino/to-seks-kai-oi-prwtergates-toy-1821/

https://www.ethnos.gr/greece/article/27981/1821sexkaierotesstaxroniathsepanastashs

https://www.lifo.gr/culture/music/na-tane-21-i-istoria-piso-apo-pio-gnosto-kai-exypno-tragoydi-gia-tin-elliniki

https://www.ogdoo.gr/erevna/rakosyllektika/na-tane-to-21-ena-ainigmatiko-kai-pareksigimeno-tragoydi

Ο ένας λέγεται Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Είναι εγγονός του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη του Α’ και γιος του σημερινού πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Από το Κολλέγιο Αθηνών βρέθηκε να σπουδάζει στη Βοστώνη και, όπως όλα δείχνουν, θα συνεχίσει τη σπουδαστική του καριέρα στο Χάρβαρντ με απώτερο στόχο να ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα του. Όπως λέγεται σε τέτοιες περιπτώσεις, έχει στρωμένη δουλειά, είναι κρίμα να πάει χαμένη. Μέχρι χθες, ο 22χρονος γιος του Κυριάκου απασχολούσε τα Μέσα Ενημέρωσης για τη σχέση του με μια τενίστρια, Από σήμερα, αποφάσισε να την απασχολήσει και για άλλο ζήτημα, σχολιάζοντας  ειρωνικά στο twitter την συναυλία ειρήνης που πρόκειται να πραγματοποιηθεί στις 29 Μαρτίου και ορισμένους από τους καλλιτέχνες που θα συμμετέχουν σε αυτήν

Ο άλλος λέγεται Δημήτρης Μητσοτάκης. Πέρα από την ατυχία του να έχει το ίδιο επώνυμο με την Αγία Οικογένεια των Μητσοτάκηδων, είναι και ένας από τους καλλιτέχνες για τους οποίους ο πρωθυπουργικός υιός μίλησε απαξιωτικά. Ο Δημήτρης Μητσοτάκης είναι ο δημιουργός του μουσικού συγκροτήματος «Ενδελέχεια» - ενός από τα συγκροτήματα που συνδιαμόρφωσαν τον πολύ ενδιαφέροντα ήχο της ελληνόφωνης ροκ μουσικής της δεκαετίας του ’90. Από το 1994 εργάζεται ως μουσικός επιμορφωτής στο ΚΕΘΕΑ Διάβαση. Έχει εργαστεί ως μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο. Διευθύνει το μουσικό εργαστήρι του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει εκδώσει τρία λογοτεχνικά βιβλία και δύο προσωπικές δισκογραφικές δουλειές με το συγκρότημα "Ευδαίμονες".

Από τον δίσκο του συγκροτήματος Ενδελέχεια «Στα σύνορα της μέρας» που κυκλοφόρησε το 2001, ακούμε το «Δεν σας μιλώ εγώ», σε στίχους του Δημήτρη Μητσοτάκη

Δεν είμαι εγώ που σας μιλώ.
Είναι η σιωπή που στάζει
σε σκοτεινό παλάτι.
Και η αυγή που αράζει
στης σκοτεινιάς την πλάτη.

Δεν είμαι εγώ που σας μιλώ.
Είναι το φως που τρίζει
πάνω σε σάπια γρίλια.
Και ο ήχος που θυμίζει
πολύχρωμα κοχύλια.

Δε είμαι εγώ που σας μιλώ.
Είναι τα κρύα βράδια,
οι δανεικές ελπίδες,
τα προδομένα χάδια.
Και οι τόποι που δεν είδες.

Δε σας μιλώ εγώ.
Είναι τα σπασμένα σας βήματα.

Δεν είμαι εγώ που σας μιλώ.
Είν’ η ζωή που πάει

Η υπερβάλλουσα θνητότητα υπολογίζεται αν από το συνολικό αριθμό θανάτων κατά τη διάρκεια μιας περιόδου, αφαιρέσουμε το μέσο αριθμό των ανθρώπων που πέθαναν την ίδια περίοδο κατά τα προηγούμενα πέντε χρόνια.

Η υπερβάλλουσα θνητότητα χρησιμοποιείται ως δείκτης κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ή μιας επιδημίας και αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο καλύτερος τρόπος σύγκρισης της επίδοσης των χωρών στην αντιμετώπιση της κρίσης ή της επιδημίας

Στην μέρες μας, η υπερβάλλουσα θνητότητα μπορεί να αποδώσει τόσο όσους πέθαναν άμεσα εξαιτίας της Covid-19 όσο και όσους πέθαναν έμμεσα, επειδή π.χ. δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να εισαχθούν σε νοσοκομείο για άλλη πάθηση, με συνέπεια να πεθάνουν τελικά.

Η χώρα μας, εδώ και ένα χρόνο βρίσκεται σταθερά πάνω έως πολύ πάνω από το μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την υπερβάλλουσα θνητότητα. Η αξιοπρόσεκτη πορεία της χώρας μας αποτυπώνεται γλαφυρά στο παρακάτω διάγραμμα της Eurostat (https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20220316-1). Με μπλε χρώμα σημειώνεται η πορεία του μέσου όρου των χωρών της Ε.Ε, ενώ με κόκκινο η πορεία της χώρας μας

Στα πιο πρόσφατα στοιχεία, που αφορούν στον Ιανουάριο του 2022, η χώρα μας βρίσκεται στη δεύτερη θέση μεταξύ των χωρών της Ε.Ε με 25,3% περισσότερους θανάτους από όσους είχαν καταγραφεί τον αντίστοιχο μήνα των ετών 2016 – 2019. Τη χειρότερη θέση κατέχει η Κύπρος, με 26% περισσότερους θανάτους, ενώ την πρώτη τετράδα συμπληρώνουν η Βουλγαρία (+24%) και η Πολωνία (+23%).

Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα επίτευγμα που ασφαλώς πιστώνεται στον Κυριάκο Μητσοτάκη και το έμπειρο επιτελείο του

Διαβάσαμε και αναδημοσιεύουμε από το  documentonews.gr  ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα από το βιβλίο «Άτλας διεθνών σχέσεων» του Πασκάλ Μπονιφάς που μόλις κυκλοφόρησε στα κεντρικά βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Πεδίο.

Την προηγούμενη Τρίτη (15 Μαρτίου) κυκλοφόρησε στα κεντρικά βιβλιοπωλεία το βιβλίο του Πασκάλ Μπονιφάς, διευθυντή του IRIS (www.iris-france.org) και καθηγητή στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Paris VIII, «Άτλας διεθνών σχέσεων». Ο Γάλλος καθηγητής παρουσιάζει µε εύληπτο τρόπο (η πληθώρα των χαρτών της έκδοσης βοηθά στην πρόσληψη των δεδοµένων) το γεωπολιτικό γίγνεσθαι του κόσµου από το 1945 έως τον καιρό µας. «Είναι βέβαιο πως [το βιβλίο] θα αποτελέσει ένα απαραίτητο εργαλείο για προπτυχιακούς και µεταπτυχιακούς φοιτητές των τµηµάτων που θεραπεύουν τα γνωστικά αντικείµενα των διεθνών σχέσεων […] Αλλά και για τους αναγνώστες εκείνους που τους ενδιαφέρει µια διαφορετική και ουσιαστική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς πολιτικής» γράφει στο εισαγωγικό κείµενο του βιβλίου ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αιγαίου Σωτήρης Ντάλης.

Ακολουθούν αποσπάσµατα από τον «Άτλαντα διεθνών σχέσεων» που αφορούν τη θέση της Ρωσίας και της Τουρκίας.

Ο «νέος» Βλαντίµιρ και οι «έγχρωµες» επαναστάσεις

Οταν ο Βλαντίµιρ Πούτιν ήρθε στην εξουσία το 1999 οραµατιζόταν να αναβιώσει τη ρωσική δύναµη. Η εξαφάνιση της Σοβιετικής Ενωσης, που ήταν κατά τη γνώµη του η «µεγαλύτερη στρατηγική καταστροφή του 20ού αιώνα», αντιπροσώπευε στα µάτια του το τέλος της ισορροπίας δυνάµεων και το αµερικανικό όραµα ενός µονοπολικού κόσµου. Αλλά ο ρεαλισµός του τον οδήγησε να µην επιθυµεί την ανασύσταση της Σοβιετικής Ενωσης, δηλώνοντας: «Αυτός που δεν λυπάται για τη Σοβιετική Ενωση δεν έχει καρδιά, αλλά αυτός που θέλει να την επανασυστήσει δεν έχει µυαλό».

Έχοντας στόχο να αποκαταστήσει την αξιοπιστία του κράτους και να ανακτήσει τη διεθνή δύναµη της Ρωσίας, κατέληξε σε συµφωνία µε τους ολιγάρχες η οποία τους εξασφάλιζε τη διατήρηση της περιουσίας τους υπό τον όρο να επενδύσουν µέρος της στη ρωσική οικονοµία και να µην τον αµφισβητήσουν πολιτικά. Περιόρισε τις αρµοδιότητες των περιφερειακών υπηρεσιών ενισχύοντας αυταρχικά τον ρόλο της κεντρικής εξουσίας. Τέλος, δίωξε τους αντιπάλους του χωρίς αυτό να θεωρηθεί καταστολή από τους περισσότερους Ρώσους, οι οποίοι µε την πικρή εµπειρία της προηγούµενης δεκαετίας προτίµησαν ένα αποτελεσµατικό αυταρχικό καθεστώς. […]

Οι «έγχρωµες επαναστάσεις» στη Γεωργία και την Ουκρανία, οι οποίες έφεραν στην εξουσία κυβερνήσεις που επιθυµούσαν την ανεξαρτησία τους από τη Μόσχα, έκαναν τον Βλ. Πούτιν να φοβάται µια νέα επέκταση των δυτικών. Αντέδρασε υποδαυλίζοντας αποσχιστικά κινήµατα στη Γεωργία και σταµατώντας την επιδότηση του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία, προκειµένου να το προσαρµόσει στην τιµή της αγοράς. Το 2008 η Γεωργία ήθελε να ανακτήσει τις επαρχίες που είχαν αποσχιστεί, αλλά υπέστη σκληρή ήττα από τον ρωσικό στρατό. Ο Πούτιν κατέληξε στο συµπέρασµα ότι ο δυτικός κόσµος ήταν εχθρικός απέναντί του και έκανε πιο επιθετική στροφή, αυξάνοντας τη δυσαρέσκεια της ∆ύσης αλλά και ενισχύοντας την εσωτερική του δηµοτικότητα: τα πατριωτικά αντανακλαστικά, σε συνδυασµό µε τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, λειτούργησαν υπέρ του.

Η πρόταση για συµφωνία σύνδεσης µεταξύ Ε.Ε και Ουκρανίας ενίσχυσε τη δυσπιστία του απέναντι στη ∆ύση. Η Ρωσία προσάρτησε την Κριµαία και αποκλείστηκε από την G8, ενώ η ∆ύση της επέβαλε κυρώσεις. Λόγω αυτών των εξελίξεων η Μόσχα ήρθε πιο κοντά στο Πεκίνο, γνωρίζοντας όµως τα όρια αυτής της συµµαχίας λόγω της ισορροπίας δυνάµεων που είναι δυσµενής γι’ αυτήν. Ο εµφύλιος πόλεµος στη Συρία επέτρεψε στον Πούτιν να επανεµφανιστεί ισχυρός στη Μέση Ανατολή, ακόµη κι αν η παραµονή του Μπασάρ αλ-Άσαντ στην εξουσία µπορεί να του στοιχίσει. Ωστόσο καταφέρνει να διατηρεί σχέσεις µε όλους τους παίκτες της περιοχής: το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία.

Πάντως, η Ρωσία εξακολουθεί να εξαρτάται οικονοµικά από την εξαγωγή πρώτων υλών ενέργειας, η οποία αντιπροσωπεύει το 75% των εσόδων της (έναντι του 95% από εξαγωγή βιοµηχανικών προϊόντων της Κίνας). Εκτός από τις δυτικές κυρώσεις, η µείωση των τιµών των πρώτων υλών έπληξε σοβαρά τη ρωσική οικονοµία. Επιπλέον, η Ρωσία κέρδισε µεν την Κριµαία αλλά έχασε την Ουκρανία, καθώς έστρεψε τον λαό της εναντίον της Μόσχας. Τέλος, συνέβαλε στην αύξηση της δύναµης του ΝΑΤΟ, όταν ο στρατιωτικός προϋπολογισµός της αντιπροσωπεύει µόνο το 10% του αντίστοιχου των ΗΠΑ.

Ο Πούτιν επανεκλέχτηκε τον Μάρτιο του 2018 µε το 75% των ψήφων. Η έλλειψη δηµοτικότητας στη ∆ύση είναι ανάλογη µε την εσωτερική δηµοτικότητά του, αν και η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης έχει προκαλέσει διαµαρτυρίες. Το 2020 ανακοινώθηκε η συνταγµατική µεταρρύθµιση που δίνει τη δυνατότητα στον Βλαντίµιρ Πούτιν να διεκδικήσει επιπλέον θητείες και εποµένως να παραµείνει θεωρητικά στην εξουσία µέχρι το 2036.

Ανάµεσα στην Ευρώπη και την Ασία

Οι ευρωπαϊκές αναβολές ενόψει της αίτησης για ένταξη, το ξέσπασµα του εµφύλιου πολέµου στη Συρία, ο φόβος ότι οι φυγόκεντρες τάσεις που λειτουργούν στην περιοχή θα ενισχύσουν τις προσπάθειες απόσχισης του Κουρδιστάν και το αποτυχηµένο πραξικόπηµα της 16ης Ιουλίου 2016 οδήγησαν το καθεστώς του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε µια αυταρχική στροφή. Οι δηµόσιες ελευθερίες τέθηκαν υπό αµφισβήτηση και η προθυµία για συµβιβασµό µε τους Κούρδους εξανεµίστηκε.

Ενώ παραµένει µέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία έχει προσεγγίσει τη Ρωσία, παρά τις αρχικά σοβαρές διαφορές τους όσον αφορά τον εµφύλιο πόλεµο στη Συρία – η Άγκυρα θέλει την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ, συµµάχου της Μόσχας. Η Τουρκία έχει φτάσει µέχρι και να αγοράσει όπλα από τη Μόσχα – σπάνιο φαινόµενο για χώρα της συµµαχίας. Η άρνηση του Μπαράκ Οµπάµα να επέµβει στη Συρία το 2013, η υποστήριξη των Αµερικανών στον αγώνα των Κούρδων της Συρίας κατά του Ισλαµικού Κράτους και οι χλιαρές αµερικανικές αντιδράσεις όσον αφορά την καταδίκη του πραξικοπήµατος του 2016 έχουν ψυχράνει σε µεγάλο βαθµό τις σχέσεις Άγκυρας – Ουάσινγκτον.

Ο αυταρχισµός του Τούρκου προέδρου επικρίθηκε έντονα από τους Ευρωπαίους (ο Ερντογάν επανεκλέχτηκε από τον πρώτο γύρο στις προεδρικές εκλογές τον Ιουνίου του 2018), οι οποίοι όµως πρέπει να λάβουν υπόψη τη χώρα λόγω της προσφυγικής κρίσης. Η Τουρκία υποδέχτηκε 3 εκατοµµύρια πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τη Συρία λόγω του εµφύλιου πολέµου, λαµβάνοντας ως αντάλλαγµα χρηµατοδότηση από την ΕΕ για να τους εµποδίζει να περάσουν στην Ευρώπη.

Χώρα τόσο ασιατική όσο και ευρωπαϊκή, η Τουρκία συναντά αντιδράσεις στην ευρωπαϊκή της προοπτική. Από το 2013 το καθεστώς βουλιάζει τη χώρα στην εσωστρέφεια. Παρότι η Τουρκία γνώρισε πραγµατική ανάπτυξη από τις αρχές του αιώνα που της επέτρεψε να τετραπλασιάσει το ΑΕΠ της και να ανέβει από την 25η στη 17η θέση στον κόσµο, βλέπει το µέλλον της αβέβαιο. Αντιµετωπίζει οικονοµικές δυσκολίες, το νόµισµά της έχει κατρακυλήσει και η ανεργία επηρεάζει το 14% του τουρκικού πληθυσµού.

Η μελοποίηση της ποίησης στη χώρα μας ξεκίνησε από το Μίκη Θεοδωράκη και έκτοτε γνώρισε πολύ μεγάλες στιγμές. Από τη νεότερη γενιά δημιουργών, τα Διάφανα Κρίνα υπήρξαν ίσως οι πιο ποιητικοί. Χώρια από τα πολλά ποιήματα Ελλήνων - αλλά και ξένων - ποιητών που μελοποίησαν, τα Διάφανα Κρίνα - ο Παντελής Ροδοστόγλου κατά κύριο λόγο, αλλά και ο πρόωρα χαμένος Θάνος Ανεστόπουλος - γνώριζαν και από μόνα τους να σκαρώνουν στίχους εξαιρετικά ποιητικούς.

Εμείς επιλέξαμε ν’ ακούσουμε τον συγκλονιστικό Μπλε χειμώνα, σε στίχους του Θάνου Ανεστόπουλου

«Μονάχα έχουν περάσει χίλια χρόνια,
κι εγώ συνήθως πέθαινα από αγάπη,
μέχρι που ήρθε αυτός ο μπλε χειμώνας
ν’ ανάψει αυτά που έσβησε ο αιώνας.

Μετρήθηκα στις ώρες του τυφώνα,
στις ώρες που η καρδιά ξερνούσε στάχτη,
ακίνητος στη δίνη του κυκλώνα,
ν’ ακούω μονάχα να μου λένε “πόνα”!

Το σώμα μου δε δόθηκε στις πέτρες,
δε στέρεψε το τελευταίο μου δάκρυ,
του έρωτα εποχές, μάγισσες, ψεύτρες,
των πιο όμορφων νυχτών, ώρες αλήτρες!

Δε θα συγκρίνω φως με το σκοτάδι,
ούτε λευκό αμνό με λύκο μαύρο.
Δε θα με θρέψει άλλο μάνας χάδι,
ας κλείσει της ψυχής μου το πηγάδι!

Μονάχα έχουν περάσει χίλια χρόνια…»