Την ώρα που ο τουρκικός στρατός σφάζει για μια φορά ακόμη τους Κούρδους στη Συρία, τίποτα δεν έχει αλλάξει στην κανονικότητα της Ευρώπης. Όλα κυλούν σα να μη συμβαίνει τίποτα. Ακόμη και τα ευρωπαϊκά ποδοσφαιρικά παιχνίδια διεξάγονται κανονικά. Την ώρα που ένα κράτος έχει κάνει στρατιωτική εισβολή σε ένα άλλο κράτος, μπορεί παράλληλα να διεξάγει διεθνείς ποδοσφαιρικούς αγώνες στο έδαφός του, φιλοξενώντας ομάδες από άλλες χώρες, έτσι απλά και ανέμελα.

Η UEFA δε φαίνεται να σκοτίζεται και πολύ. Το μόνο που ξέρει είναι να σηκώνει υποκριτικά πανώ εναντίον του ρατσισμού – όχι πως ενδιαφέρεται πραγματικά για το ρατσισμό, απλά έχει αντιληφθεί ότι τα ρατσιστικά συνθήματα προκαλούν ζημιά στο προϊόν της. Ξέρει να απαγορεύει οποιαδήποτε πολιτική αναφορά – το περίφημο no politica βασιλεύει στη χώρα της UEFA - δεν ξέρει όμως να απαγορεύει τα παιχνίδια που γίνονται σε χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ανέχεται να βλέπει τους Τούρκους ποδοσφαιριστές να χαιρετούν στρατιωτικά, την ίδια στιγμή που οι ομοεθνείς τους στρατιώτες διαπράττουν εγκλήματα εναντίον ενός λαού που ακόμη μάχεται για αυτοδιάθεση. Τόση χοντρόπετση υποκρισία!

Ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι – λίγοι είναι αλήθεια – που σώζουν την τιμή ενός χώρου που κάποτε – πριν μπουν τα εκατομμύρια και γίνει απλά ένα πεδίο για παγκόσμιο τζόγο – είχε πολύ περισσότερες λαϊκές αναφορές. Ο πρώην μέσος της Γιουβέντους, Κλαούντιο Μαρκίζιο, είναι από τους λίγους που πήρε θέση απέναντι στην τουρκική εισβολή: “Ντροπή σε όλη τη διεθνή κοινότητα. Αισθανόμαστε υπεύθυνοι για κάθε ένα από τα θύματα”. 

 «Η ζωή μου ήταν εύκολη, μπόρεσα να φοιτήσω σε τρία πανεπιστήμια και στα 23 μου ήμουν απόφοιτη. Είμαι λευκή, Γερμανίδα, γεννήθηκα σε μια χώρα πλούσια με ένα διαβατήριο “σωστό”. Όταν τα συνειδητοποίησα όλα αυτά, ένιωσα ότι έχω ηθική υποχρέωση να βοηθήσω όσους δεν είχαν τις ίδιες ευκαιρίες με εμένα»

Αυτή είναι η Καρόλα Ρακέτε, η 32χρονη Γερμανίδα πλοίαρχος του σκάφους Sea Watch 3 της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Sea Watch, μιας οργάνωσης που ιδρύθηκε επειδή, όπως λένε οι ιδρυτές της, δεν άντεχαν άλλο να βλέπουν ανθρώπους να πνίγονται στη Μεσόγειο, στην προσπάθειά τους να βρουν μια καλύτερη ζωή.

Η Καρόλα είναι αυτό που θα έπρεπε να είναι κάθε άνθρωπος. Φιλάνθρωπος, αλληλέγγυα, αγωνίστρια. Κάνει όλους εμάς, τους θλιβερούς εαυτούληδες, να ντρεπόμαστε για την απάθεια και την αδράνειά μας. Κάνει τους ρατσιστές και τους φασίστες να μένουν άφωνοι και αμήχανοι μπροστά στο θάρρος και την αυταπάρνησή της. Κάνει τον γραφικό ακροδεξιό αντιπρόεδρο της Ιταλικής κυβέρνησης, Ματέο Σαλβίνι, να φαίνεται μπροστά της ένα μίζερο και φθονερό ανθρωπάκι.

Η Καρόλα διέσωσε με το πλοίο Sea Watch 3, σαράντα μετανάστες που έπλεαν ακυβέρνητοι στη Μεσόγειο και, παρά τις απαγορεύσεις, τους αποβίβασε στο λιμάνι της Λαμπεντούζα, αφού το Sea Watch 3 βρισκόταν ανοιχτά του νησιού για περισσότερες από 15 ημέρες και οι συνθήκες διαβίωσης στο πλοίο είχαν αρχίσει να γίνονται αφόρητες.

Η θαρραλέα ακτιβίστρια αποφάσισε να αψηφήσει τους απάνθρωπους νόμους που αντιστρατεύονται κάθε έννοια ηθικής και ανθρωπιάς και για την πράξη της αυτή συνελήφθη αντιμετωπίζοντας ποινή φυλάκισης, έως και δέκα ετών. Ταυτόχρονα, όμως, γίνεται ένα ζωντανό σύμβολο στον αγώνα υπεράσπισης της ανθρώπινης ζωής και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η Καρόλα έρχεται να ταρακουνήσει τις συνειδήσεις όλων ημών, που υποκρινόμαστε πως συγκινούμαστε από την εικόνα του μικρού Αϊλάν που κείτεται νεκρός στα τουρκικά παράλια ή του τραγικού πατέρα που πέθανε αγκαλιά με τη μικρή κορούλα του, στην προσπάθειά τους να περάσουν το ποτάμι και να βρεθούν στη Γη της Επαγγελίας. Συγκινούμαστε ή κάνουμε πως συγκινούμαστε και απαλλάσσουμε, με τον τρόπο αυτό, τον εαυτό μας από τις τύψεις για την αδράνειά μας.

Δυστυχώς, οι δημοκρατίες μας δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ανθρώπους που μπορούν να κινητοποιούνται και να ξεβολεύονται προκειμένου να υπερασπιστούν έστω και θεμελιώδη αγαθά, όπως είναι η ανθρώπινη ζωή. Η Καρόλα είναι απλά μια εξαίρεση σ΄ αυτό τον τυφλό και απάνθρωπο κόσμο που δεν μπορεί να δει πως σ’ αυτό τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο δε χωράνε ούτε σύνορα, ούτε φράχτες. Δεν μπορεί να δει την τεράστια ευθύνη των δυτικών χωρών στην εξαθλίωση του "Τρίτου" κόσμου. Δεν μπορεί να δει πως αυτό το κύμα των απελπισμένων ανθρώπων θα γιγαντώνεται συνεχώς, καθώς θα βαθαίνει όλο και περισσότερο η οικονομική και οικολογική κρίση. Δεν μπορεί να αντιληφθεί πως αν δε βοηθήσουμε με κάθε τρόπο αυτούς τους ανθρώπους, το αίμα και ο πόνος τους θα κατακλύσουν και τις δικές μας τις ζωές

 «Ο Μαδούρο της Ελλάδας αγωνιά για τη Βενεζουέλα. Ο κ. Τσίπρας είναι ο μοναδικός ηγέτης της Ευρώπης που εξακολουθεί να στηρίζει το καθεστώς Μαδούρο.»

Βασίλης Κικίλιας, πρώην μπασκετμπολίστας, νυν τομεάρχης Άμυνας της Νέας Δημοκρατίας και μέλλων σύζυγος της Τζένης Μπαλατσινού

 

Η ιστορία με τη Βενεζουέλα δεν μπορεί να μην προξενεί οργή και πίκρα σε όσους ακόμη πιστεύουν πως κάποια χώρα μπορεί να λειτουργεί χωρίς να είναι δουλικός υπάλληλος των ΗΠΑ και των διεθνών οικονομικών κολοσσών.

Τα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης στη χώρα μας και στις λεγόμενες δυτικές δημοκρατίες έχουν βαλθεί να μας πείσουν πως ο Νικολάς Μαδούρο είναι δικτάτορας. Δηλαδή είναι πιο δημοκράτης ο Ντόναλντ Τραμπ που έχει εκλεγεί με τρία εκατομμύρια ψήφους λιγότερους από την αντίπαλό του Χίλαρυ Κλίντον στις τελευταίες εκλογές; (Μπορεί κάποιοι να αναρωτηθείτε πώς έγινε αυτό. Στις «δημοκρατίες» αυτές όλα γίνονται. «Νόμιμα», άρα και ηθικά). Είναι πιο δημοκρατικό το Ισραήλ, που έχει κάτω από την μπότα της φτώχειας και της τρομοκρατίας μερικά εκατομμύρια Παλαιστινίων; Είναι πιο δημοκράτης ο Μακρόν της Γαλλίας που κάθε Σάββατο δέρνει τα διαμαρτυρόμενα Κίτρινα Γιλέκα; Είναι πιο δημοκράτης ο Τσίπρας που πήρε ένα ΟΧΙ του 65% και το έκανε ΝΑΙ, έτσι απλά, σα να μην έγινε ποτέ το δημοψήφισμα;

 Επανερχόμαστε στο προσφυγικό θέμα καθώς όχι μόνο δεν έχει πάψει να είναι επίκαιρο, αλλά είναι σίγουρο πως οι στρατιές των προσφύγων δε θα σταματήσουν να ρέουν, όσο η ζωή τους εκεί βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο.

Στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί από τη Συρία μέχρι το Πακιστάν προσπαθώντας να απαντήσουμε σε μια απορία που έχουν πολλοί συμπολίτες μας και η οποία δεν ξέρουμε αν γίνεται από άγνοια ή κουτοπονηριά «Γιατί, εκτός από τους Σύρους που έχουν πόλεμο, έρχονται και άλλοι όπως Ιρακινοί, Αφγανοί, Πακιστανοί και γιατί πρέπει και αυτοί να θεωρούνται πρόσφυγες;»

Το άρθρο αυτό είναι αναδημοσίευση από το mavrioxia.blogspot.com και έχει γραφτεί πριν από τρία χρόνια, όμως από τότε η κατάσταση δεν έχει καθόλου αλλάξει προς το καλύτερο. Αναφέρεται, επίσης, μόνο στην περιοχή από Συρία μέχρι Πακιστάν, ενώ δεν αναφέρεται καθόλου στην περίπτωση των πλούσιων πετρελαιοπαραγωγών χωρών της Λιβύης και της Νιγηρίας που λόγω ακριβώς αυτού του πλεονεκτήματός τους διαλύθηκαν με ευθύνη, μάλιστα, του Δυτικού κόσμου.

Στη μεν Λιβύη ανατράπηκε με τη βοήθεια της Δύσης ο μη ελεγχόμενος από αυτήν Καντάφι και η χώρα είναι πλέον χωρισμένη σε τομείς που διοικούν τοπικοί πολέμαρχοι. Στη δε Νιγηρία, κουμάντο κάνουν οι Δυτικές εταιρείες πετρελαίου που δεν ελέγχονται από κανέναν και σε τίποτα. Με το λαό της Νιγηρίας από τη μια να μην κερδίζει τίποτα απολύτως από το δικό του πλούτο και από την άλλη να βρίσκεται έρμαιο στις διάφορες μισαλλόδοξες ομάδες που σπέρνουν το θάνατο, αποτέλεσμα ενός διαλυμένου κράτους. Γιατί, πόλεμος δεν είναι μόνο η επίθεση από κάποιον εξωτερικό εχθρό. Πόλεμος είναι ο θάνατος που καραδοκεί ανά πάσα στιγμή.

Ακολουθεί το άρθρο : 

Σύμφωνα με επίσημη καταγραφή που έγινε στα κέντρα συγκέντρωσης προσφύγων, η συντριπτική πλειοψηφία (περίπου το 70%) είναι Σύροι πρόσφυγες και ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά οι Αφγανοί και οι Ιρακινοί, καθώς και οι Πακιστανοί. 

Μία απορία λοιπόν που τίθεται είναι γιατί οι Αφγανοί, οι Ιρακινοί αλλά και οι Πακιστανοί θεωρούνται πρόσφυγες από τη στιγμή που δεν διεξάγεται πόλεμος στη χώρα τους. Τουλάχιστον αυτό νομίζουν οι συμπολίτες μας που έχουν αυτή την απορία.

Ας πούμε λοιπόν στους συμπολίτες μας αυτούς ότι σε μία γραμμή που ξεκινά από τη Μεσόγειο και τη Συρία και φτάνει μέχρι το Πακιστάν - με μοναδική εξαίρεση το Ιράν - έχουμε εμπόλεμες καταστάσεις στις οποίες ο εχθρός δεν είναι εξωτερικός. Στην πραγματικότητα, έχουμε εμφύλιους πολέμους στους οποίους συμμετέχουν περισσότεροι των δύο εμπλεκομένων. 

Ξεκινώντας από το Ιράκ, σύμφωνα με συνέντευξη του Βρετανού δημοσιογράφου Π.Κόκμπερν στην kathimerini.gr : 

«Οι τρεις βασικές κοινότητες του Ιράκ, δηλαδή οι σιίτες, οι σουνίτες και οι Κούρδοι, βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση και έχουν χαράξει άτυπα σύνορα μεταξύ τους. Σύνορα που διατρέχουν και την ίδια την πρωτεύουσα και διαμορφώθηκαν στον εμφύλιο μεταξύ σιιτών και σουνιτών, το 2006-07. Αν βρίσκεσαι στη Βαγδάτη, δεν μπορείς να μετακινηθείς λίγα μίλια δυτικά, γιατί από εκεί αρχίζει η επικράτεια του ISIS, που ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας Ανμπάρ. Στον Βορρά βρίσκεται το ιρακινό Κουρδιστάν, σε εμπόλεμη κατάσταση με το “Ισλαμικό Κράτος”, και στο Νότο η σιιτική επικράτεια"

Με λίγα λόγια, η αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ έχει προκαλέσει τη διάλυση της χώρας. Αλλά και στο Αφγανιστάν, η κατάσταση δε διαφέρει πολύ. 

Από το skai.gr διαβάζουμε : "Τους 64 έφτασαν οι νεκροί από την χθεσινή μεγάλη επίθεση των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, αριθμός υπερδιπλάσιος από τους 30 που είχε ανακοινώσει χθες η αστυνομία, και σε 347 τραυματίες, ανακοίνωσε σήμερα το αφγανικό υπουργείο Εσωτερικών

Ο εκπρόσωπος έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι άμαχοι είναι η πλειοψηφία των νεκρών από την επίθεση που έπληξε κτίριο όπου στεγάζονται υπηρεσίες ασφαλείας στο κέντρο της Καμπούλ, που είναι γεμάτο κυβερνητικές υπηρεσίες και διπλωματικές αποστολές".

Στο Αφγανιστάν διεξάγεται αυτή τη στιγμή ένας πόλεμος που δεν απασχολεί την κοινή γνώμη της Δύσης. Οι Ταλιμπάν, που εκδιώχθηκαν από την εξουσία με τη στρατιωτική επέμβαση των Αμερικανών το 2001, συνεχίζουν τον ανταρτοπόλεμο με σκοπό την ανατροπή της σημερινής κυβέρνησης που υποστηρίζεται από τη Δύση και την εκ νέου εγκαθίδρυση ενός φονταμενταλιστικού ισλαμιστικού καθεστώτος.

Όπως διαβάζουμε στο news247.gr : "Εκτιμάται πως εντός Αφγανιστάν οι εσωτερικά εκτοπισμένοι είναι ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Ορισμένοι έχουν ξεριζωθεί επανειλημμένα.

Ο αριθμός των απωλειών μεταξύ των αμάχων κατέγραψε ιστορικό υψηλό για έβδομη συναπτή χρονιά το 2015, όταν πάνω από 11.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν, σύμφωνα με δεδομένα των Ηνωμένων Εθνών.

Η αύξηση των μαχών μέσα και γύρω από κατοικημένες περιοχές, όπως επίσης και οι επιθέσεις βομβιστών-καμικάζι και άλλες ενέργειες σε μεγάλες πόλεις προκάλεσαν μεγάλο αριθμό των θανάτων και των τραυματισμών".

Δεν είναι όμως μόνο οι επιθέσεις των καμικάζι που σπέρνουν το θάνατο, αλλά και οι βομβαρδισμοί των Αμερικανών οι οπoίοι πολλές φορές πλήττουν ακόμη και νοσοκομεία. Η πιο πρόσφατη επίθεση ήταν ο βομβαρδισμός των ΗΠΑ  σε ένα νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην πόλη Κουντούζ του βόρειου Αφγανιστάν τον Οκτώβριο του 2015. 

Χαοτική κατάσταση επικρατεί όμως και σε μεγάλα τμήματα του Πακιστάν. Όπως διαβάζουμε από το tvxs.gr : 

"Ούτε μια, ούτε δυο, αλλά τρεις μεγάλες συρράξεις λαμβάνουν χώρα στο Πακιστάν τα τελευταία χρόνια. Πρώτον, μαίνεται ένας τεράστιος πόλεμος στο Β.Δ. Πακιστάν (επαρχία του Γουαζιριστάν) για τον οποίο όλα τα ΜΜΕ - και οι αστοί του Πακιστάν - δεν συζητάνε ποτέ.

Πολλοί Ταλιμπάν κατέφυγαν εκεί ύστερα από την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, και βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με την κεντρική κυβέρνηση.

… Στον πόλεμο αυτόν έχουν εμπλακεί πλέον το Ισλαμικό Κράτος (Νταές), οι ΗΠΑ, και δεκάδες παραστρατιωτικές οργανώσεις Ουζμπέκων, Τσετσένων και Τατζίκων. Μέχρι στιγμής έχουν σκοτωθεί 32.800 μαχητές των Ταλιμπάν, του Νταές και άλλων παραστρατιωτικών οργανώσεων, 7 χιλιάδες στρατιώτες του Πακιστάν, και μερικές δεκάδες στρατιώτες των ΗΠΑ. Επιπλέον έχουν δολοφονηθεί από όλες τις πλευρές, 52.000 άμαχοι κι έχουν τραυματιστεί εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι. Τέλος, έχουν εκτοπιστεί πάνω από 3,5 εκατομμύρια κάτοικοι της περιοχής λόγω των μαχών.

Ταυτοχρόνως, από το 2004 μαίνεται ένας άλλος κρυφός πόλεμος που ξεκίνησε από την εποχή Μπους κι έχει ενταθεί κατά την προεδρία του Ομπάμα. Χιλιάδες αεροπορικές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) έχουν λάβει χώρα σε ολόκληρη την επικράτεια του Πακιστάν, εναντίον "ύποπτων" τρομοκρατίας. Όπως προσφάτως παραδέχτηκε το ίδιο το Πεντάγωνο από τα χιλιάδες χτυπήματα μόνον μερικές δεκάδες έχουν επιβεβαιωμένα σκοτώσει "τρομοκράτες".

… Μέχρι στιγμής το  Bureau of Investigative Journalism έχει καταγράψει τουλάχιστον 965 δολοφονίες αμάχων και το New America Foundation (ένας συντηρητικό ίδρυμα ερευνών των ΗΠΑ) τουλάχιστον 3000 δολοφονίες μαχητών.

… Τέλος, ο λιγότερο γνωστός πόλεμος ίσως και του κόσμου, μαίνεται στα νοτιοδυτικά του Πακιστάν στην επαρχία του Μπαλοχιστάν. Το Μπαλοχιστάν το οποίο κατοικείται από μια μειονότητα με την δική της γλώσσα και πολιτισμό, από την στιγμή της ανεξαρτησίας του Πακιστάν το 1947 δεν αποδέχτηκε το διαχωρισμό που επέβαλε η Βρετανική Αυτοκρατορία και ζήτησε την ανεξαρτησία του. Η κεντρική εθνική κυβέρνηση του Πακιστάν εδώ και 70 χρόνια καταπατά καθημερινώς τα δικαιώματα των κατοίκων του Μπαλοχιστάν φυλακίζοντας, βασανίζοντας και δολοφονώντας χιλιάδες από αυτούς. Το ένοπλο απελευθερωτικό κίνημα του Μπαλοχιστάν έχει επίσης προβεί τα τελευταία χρόνια σε πολλές βίαιες πράξεις αντιποίνων. Από τον συνεχιζόμενο αυτό πόλεμο έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 12000 άνθρωποι ενώ έχουν τραυματιστεί, εκτοπιστεί και βασανιστεί εκατομμύρια άλλοι. Τα τελευταία 3 χρόνια ο πόλεμος αυτός έχει αναζωπυρωθεί. Τουλάχιστον 600 άτομα έχουν δολοφονηθεί κι από τις δυο πλευρές, ενώ οι απαγωγές και οι εξαφανίσεις ανέρχονται στις δεκάδες χιλιάδες".

 

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να πεις: "Υποφέρω": ένα κοινωνικό κίνημα είναι ακριβώς αυτή η στιγμή όπου ανοίγεται η δυνατότητα γι' αυτούς που υποφέρουν να μην λένε πια: "Υποφέρω εξαιτίας της μετανάστευσης και της γειτόνισσάς μου που εισπράττει την κοινωνική βοήθεια", αλλά: "Υποφέρω εξαιτίας αυτών που κυβερνούν. Υποφέρω εξαιτίας του ταξικού συστήματος"

Edouard Louis - Συγγραφέας

 

2005, Γαλλία. Ο «τυχαίος» θάνατος δύο νέων παιδιών στο Παρίσι το 2005 προκαλεί μια εξέγερση που συγκλονίζει ολόκληρη τη Γαλλία. Πίσω από τις στάχτες των χιλιάδων καμένων αυτοκινήτων, αποκαλύπτεται το πρόσωπο μιας άγνωστης Γαλλίας που μέχρι τότε κρατούσε καλά κρυμμένα τα εκατομμύρια των περιθωριοποιημένων πολιτών της

2018, Γαλλία. Αυτοί που εξεγείρονται αυτή τη φορά δεν είναι οι περιθωριακοί Γάλλοι αφρικανικής καταγωγής, αλλά οι λευκοί γηγενείς πολίτες.

Πολίτες μιας πλούσιας χώρας που βλέπουν τα δικαιώματα που είχαν αποκτήσει με αγώνες δεκαετιών να συρρικνώνονται και να εξαφανίζονται. Πολίτες που είχαν μεγαλώσει με τη βεβαιότητα ότι θα υπάρχει δουλειά για όλους, ότι αυτή η δουλειά θα είναι αξιοπρεπώς αμειβόμενη και ότι θα τους αφήνει ελεύθερο χρόνο να χαρούνε τη ζωή τους, βλέπουν ότι αυτά πλέον δεν είναι δεδομένα.

Πολίτες που εδώ και τρεις δεκαετίες τουλάχιστον βλέπουν ότι σύρονται σιγά σιγά στο περιθώριο. Ας δούμε πώς τους περιγράφει ο συγγραφέας Edouard Louis σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση στο lifo.gr

«Εδώ και μερικές μέρες προσπαθώ να γράψω ένα κείμενο για τα Κίτρινα Γιλέκα, αλλά δεν τα καταφέρνω. Υπάρχει κάτι στην ακραία βία και την ταξική περιφρόνηση που υποδέχτηκαν αυτό το κίνημα που με παραλύει, επειδή, από μια άποψη, αισθάνομαι κι εγώ προσωπικά να με σημαδεύουν.

Δυσκολεύομαι να περιγράψω το σοκ που ένιωσα όταν είδα να εμφανίζονται οι πρώτες εικόνες των Κίτρινων Γιλέκων. Έβλεπα στις φωτογραφίες που συνόδευαν τα άρθρα, σώματα που δεν φανερώνονται σχεδόν ποτέ στο δημόσιο και μηντιακό χώρο, σώματα καταπονημένα, εξουθενωμένα από την εργασία, την κούραση, την πείνα, τη μόνιμη ταπείνωση που δέχονται οι καταφρονεμένοι από τους κυρίαρχους, τον κοινωνικό και γεωγραφικό αποκλεισμό, έβλεπα σώματα κουρασμένα, χέρια κουρασμένα, πλάτες διαλυμένες, μάτια εξαντλημένα.   Συγκλονίστηκα επειδή βέβαια έχω μια απέχθεια απέναντι στη βία του κοινωνικού κόσμου και τις ανισότητες, αλλά πρωτίστως ίσως επειδή τα σώματα αυτά που έβλεπα στις φωτογραφίες έμοιαζαν με τα σώματα του πατέρα μου, του αδερφού μου, της θείας μου... Έμοιαζαν με τα σώματα της οικογένειάς μου, των κατοίκων του χωριού όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια, όλων αυτών των ανθρώπων με την υγεία τους καταρρακωμένη από την εξαθλίωση και τη φτώχεια, οι οποίοι ακριβώς συνέχιζαν πάντα να λένε όσο ήμουν παιδί ότι "εμείς δεν μετράμε για κανέναν, κανείς δεν μιλάει για μας", γι' αυτό και αισθάνθηκα να με αφορά προσωπικά η περιφρόνηση και η βία της αστικής τάξης που εισέπραξε αμέσως το κίνημα αυτό. Επειδή, μέσα μου, για μένα, κάθε άτομο που έβριζε ένα Κίτρινο Γιλέκο έβριζε και τον πατέρα μου.  

Ευθύς εξαρχής, με το που γεννήθηκε το κίνημα αυτό, είδαμε στα μέσα ενημέρωσης "ειδήμονες" και "πολιτικούς" να μειώνουν, να καταδικάζουν, να κοροϊδεύουν τα Κίτρινα Γιλέκα και την εξέγερση που ενσαρκώνουν. Έβλεπα να παρελαύνουν στα κοινωνικά δίκτυα οι λέξεις "βάρβαροι", "καθυστερημένοι", "χωριάτες", "ανεύθυνοι". Τα μέσα μιλούσαν για το "γρύλισμα" των Κίτρινων Γιλέκων: οι λαϊκές τάξεις δεν εξεγείρονται, όχι, γρυλίζουν, σαν τα ζώα.

Άκουγα να μιλάνε για τη "βία αυτού του κινήματος" όταν ένα αυτοκίνητο καιγόταν ή όταν μια βιτρίνα έσπαγε, ένα άγαλμα βανδαλιζόταν. Σύνηθες φαινόμενο μιας διαφορετικής αντίληψης της βίας: ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού και μιντιακού κόσμου θα ήθελε να μας κάνει να πιστέψουμε πως η βία δεν είναι οι χιλιάδες κατεστραμμένες και εξαθλιωμένες από την πολιτική ζωές, αλλά μερικά καμμένα αυτοκίνητα. Δεν πρέπει να έχει γνωρίσει κανείς ποτέ την μιζέρια για να φτάσει να σκέφτεται πως ένα tag πάνω σε ένα ιστορικό μνημείο είναι πιο σοβαρό από την αδυναμία να γιατρευτείς, να ζήσεις, να τραφείς ή να θρέψεις την οικογένειά σου.   Τα Κίτρινα Γιλέκα μιλούν για πείνα, για επισφάλεια, για ζωή και για θάνατο. Οι "πολιτικοί" και μια μερίδα δημοσιογράφων απαντούν: "σύμβολα της Δημοκρατίας μας καταστράφηκαν". Για ποιο πράγμα όμως μιλούν αυτοί οι άνθρωποι; Πως τολμούν; Από πού φύτρωσαν;

Τα μέσα μιλούν επίσης για ρατσισμό και ομοφοβία στα Κίτρινα Γιλέκα. Ποιόν κοροϊδεύουν; Δεν θέλω να μιλήσω για τα βιβλία μου, αλλά έχει ενδιαφέρον να παρατηρείς πως κάθε φορά που δημοσίευσα ένα μυθιστόρημα, κατηγορήθηκα ότι στιγμάτιζα την αγροτική και φτωχή Γαλλία επειδή ακριβώς αναφερόμουν στην ομοφοβία και τον ρατσισμό που υπήρχαν στο χωριό των παιδικών μου χρόνων. Δημοσιογράφοι που δεν είχαν κάνει ποτέ τίποτα για τις λαϊκές τάξεις εξανίσταντο και άρχιζαν ξαφνικά να παριστάνουν τους υπερασπιστές των λαϊκών τάξεων.   Για τους από πάνω, οι λαϊκές τάξεις αντιπροσωπεύουν την κατεξοχήν τάξη-αντικείμενο, σύμφωνα με την έκφραση του Πιερ Μπουρντιέ. Αντικείμενο που χειραγωγείται από τον λόγο: καλοί αυθεντικοί φτωχοί τη μια μέρα, ρατσιστές και ομοφοβικοί την άλλη. Και στις δύο περιπτώσεις η υπολανθάνουσα επιδίωξη είναι ίδια: να εμποδιστεί η έλευση ενός λόγου των λαϊκών τάξεων για τις λαϊκές τάξεις. Κι ας αντιφάσκουμε από τη μια στιγμή στην άλλη, αρκεί να σωπαίνουν.   Υπήρξαν βέβαια χειρονομίες και λόγια ομοφοβικά και ρατσιστικά μεταξύ των Κίτρινων Γιλέκων, αλλά από πότε τα μίντια και οι "πολιτικοί" αυτοί ενδιαφέρονται για τον ρατσισμό και την ομοφοβία; Από πότε; Τι έχουν πράξει κατά του ρατσισμού; Χρησιμοποιούν την εξουσία που διαθέτουν για να μιλήσουν για τον Ανταμά Τραορέ και την επιτροπή Ανταμά; Μήπως μιλούν για την αστυνομική βία που δέχονται καθημερινά στη Γαλλία οι Μαύροι και οι Άραβες ; Μήπως δεν έδωσαν φωνή στην Frigide Barjot και στον δεν-ξέρω-ποιόν Επίσκοπο την εποχή του "γάμου για όλους", και μ' αυτήν την πρακτική τους δεν κατέστησαν την ομοφοβία δυνατή και φυσιολογική στα πλατό των καναλιών;   Όταν οι κυρίαρχες τάξεις και κάποια μίντια μιλάνε για ομοφοβία και ρατσισμό στο κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, δεν μιλάνε ούτε για ομοφοβία, ούτε για ρατσισμό. Λένε: "Φτωχοί, σωπάστε!". Εξάλλου, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι ακόμη ένα κίνημα υπό συγκρότηση, ο λόγος του δεν είναι καθορισμένος: αν υπάρχει ομοφοβία ή ρατσισμός μεταξύ των Κίτρινων Γιλέκων, ευθύνη δική μας είναι να μετατρέψουμε αυτόν το λόγο.  

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να πεις: "Υποφέρω": ένα κοινωνικό κίνημα είναι ακριβώς αυτή η στιγμή όπου ανοίγεται η δυνατότητα γι' αυτούς που υποφέρουν να μην λένε πια: "Υποφέρω εξαιτίας της μετανάστευσης και της γειτόνισσάς μου που εισπράττει την κοινωνική βοήθεια", αλλά: "Υποφέρω εξαιτίας αυτών που κυβερνούν. Υποφέρω εξαιτίας του ταξικού συστήματος, εξαιτίας του Εμμανουέλ Μακρόν και του Εντουάρ Φιλίπ". Το κοινωνικό κίνημα είναι μια στιγμή ανατροπής της γλώσσας, μια στιγμή όπου ο παλιός λόγος μπορεί να υποχωρήσει. Είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα: εδώ και μερικές μέρες παρατηρούμε μία αναδιατύπωση του λεξιλογίου των Κίτρινων Γιλέκων. Στην αρχή, ακούγαμε να γίνεται λόγος μόνο για την βενζίνη, και καμιά φορά εμφανίζονταν και δυσάρεστες λέξεις, όπως "οι υποβοηθούμενοι". Τώρα ακούμε τις λέξεις "ανισότητες", αύξηση των μισθών", "αδικίες".  

Το κίνημα αυτό πρέπει να συνεχιστεί, επειδή ενσαρκώνει κάτι το δίκαιο, το επείγον, το βαθιά ριζοσπαστικό, επειδή τα πρόσωπα και οι φωνές που συνήθως εξαναγκάζονται σε μία αορατότητα, επί τέλους φαίνονται και ακούγονται. Ο αγώνας δεν θα είναι εύκολος: το βλέπουμε, τα Κίτρινα Γιλέκα αντιπροσωπεύουν ένα είδος τεστ του Ρόρσαχ για ένα μεγάλο μέρος της αστικής τάξης. Αναγκάζεται να εκφράσει την ταξική της περιφρόνηση και την βία της που συνήθως εκδηλώνονται με πλάγιο τρόπο, την περιφρόνηση αυτή που έχει καταστρέψει τόσες ζωές γύρω μου, που συνεχίζει να καταστρέφει, και όλο και περισσότερο σου επιβάλλει τη σιωπή και σε παραλύει σε σημείο να μην καταφέρνω να γράψω το κείμενο που θα ήθελα να γράψω, να εκφράσω αυτό που θα ήθελα να εκφράσω.   Αλλά πρέπει να κερδίσουμε: είμαστε πολλές και πολλοί που λέμε πως δεν θα μπορούσαμε να αντέξουμε άλλη μια ήττα για την αριστερά, κι επομένως γι' αυτές και γι' αυτούς που υποφέρουν.

  

«το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς...»

Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Απομνημονεύματα

 

Η άλωση της Τριπολιτσάς είναι ένα από τα πιο αιματηρά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Ίσως μόνο η σφαγή των Ελλήνων της Χίου από τους Τούρκους, ξεπερνά σε μέγεθος αυτό που συνέβη κατά την άλωση της πρωτεύουσας του Μοριά από τους Έλληνες πολιορκητές.

 

 

Η Σφαγή της Χίου - Πίνακας του Ντελακρουά

 

«Τούρκος μη μείνει στο Μοριά / μηδέ στον κόσμο όλο»

δημοτικό τραγούδι εποχής

 

Ο Αντώνης Οικονόμου ανακηρύσσει την ελευθερία της Ύδρας. Πίνακας του Peter von Hess (Μουσείο Μονάχου)

 

«Κι αν η επίσημη ιστορία τον αγνόησε ή δεν τον τίμησε στην πρεπούμενη θέση από αιτίες γνωστές κι’ ανομολόγητες, ο Αντώνης Οικονόμου στέκει καμαρωτός κι’ ωραίος στο πελώριο βάθρο του, κι αν είχε λαλιά θα μας φώναζε και σήμερα ακόμη το δικό μας χρέος»

Εξώφυλλο: Το κάστρο των Ιωαννίνων (Hughes 1820)

5 Μαΐου του 1821. O επικεφαλής των γουναράδων στα Γιάννενα, γράφει στον Γιαννιώτη άρχοντα και προεστό Σταύρο Ιωάννου:

«Και δια τον ανεψιόν τον δεσπότη τον διάκον, τον έκοψαν εις το Νησί και άλλους Νησιώτες, Eχαλάστηκαν έως δέκα πέντε νομάτοι απάνω εις τον ανακατεμόν και οι απολειφθέντες όλοι εσκλαβώθηκαν, (τόσον οι Νησιώτες ωσάν οι Ιωαννίτες όπου βρίσκονταν εκεί, άντρες, γυναίκες και παιδιά, όλοι σκλαβώθηκαν όμως, ας είναι πολύχρονος ο υψηλότατος Βεζύρης Ρεσίτ πασιάς επρόσταξεν και τους ξαγοράζει από το χαζινέ του (από το ταμείο του) με γρόσια διακόσια πενήντα τον έναν μέγαν και μικρόν και τους ελευθερώνει, ειδέ από το βιον τους, όλος ο ντουνιάς όπου βρίσκονταν, τόσον Νησιώτες, ωσάν και Ιωαννίτες, μόνον με τα κορμιά τους εβήκαν».

Η αφήγηση του επικεφαλής των γουναράδων είναι μία από τις μαρτυρίες του καιρού, σχετικά με την «εκστρατεία» του Σουλτάνου Μαχμούτ του Δεύτερου (Μαχμούτ Β’), για την κατάπνιξη της εξέγερσης του Αλή πασά.

Ήταν μία από τις εκστρατείες που είχαν ξεκινήσει από χρόνια και από τον καιρό του Σελίμ του Γ’, για την καθυπόταξη των ισχυρών αλλά ανυπάκουων, πασάδων της αυτοκρατορίας. Από τον φίλο του Ρήγα, Οσμάν Πασβάνογλου, ο οποίος υποχρέωσε με τις ικανότητες του και μετά από την αποτυχία της Αυτοκρατορίας να καταλύσει την εξουσία του, το 1798 τον Σουλτάνο να τον αναγνωρίσει ως κυβερνήτη του Βιδινίου (ΒΔ Βουλγαρία/Σερβία) έως τον Καβαλιώτη Μεχμέτ Αλή, πατέρα του Ιμπραήμ και διοικητή της Αιγύπτου. Με τον Μεχμέτ Αλή «καθάρισαν μετά το 1841, με τη βοήθεια των Άγγλων και όταν πέθανε, περίπου το 1849.

Οσμάν Πασβάνογλου (1758-1807) και Μεχμέτ Αλή (1770-1849)

Ανάμεσα στον Πασβάνογλου και τον Μεχμέτ Αλή, στη μέση της πεντηκονταετίας που τους χωρίζει, ο τότε Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ είχε να εκκαθαρίσει την απειλή του Αλή πασά των Γιαννίνων, ο οποίος μετά από 40 χρόνια σχεδόν, κυριαρχίας στην Ήπειρο και την Αλβανία, δυναμωμένος στρατιωτικά και πολιτικά, αποφάσισε στα 80 του να ιδρύσει το δικό του, ανεξάρτητο κράτος.

 

Ο Αλή πασάς (Αλήπασας)

Σε μία αυτοκρατορία που κλυδωνιζόταν, τόσο από το εξωτερικό (έχουμε δει στη σειρά των σχετικών αναρτήσεων το πλήθος και το περιεχόμενο των συνθηκών που αναγκάστηκε να υπογράψει η αυτοκρατορία) όσο και από εσωτερικές αναταραχές, η Υψηλή Πύλη, με τον Μαχμούτ Β’,  αποφάσισε να επιβάλλει την αυτοκρατορική τάξη. Επρόκειτο για ευφυή και ικανό άνθρωπο αλλά οι καιροί είχαν ήδη πάρει τον δρόμο τους.

Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’

Λίγο προτού αρχίσει η Ελληνική Επανάσταση του 21, ο Αλήπασας έκρινε πως είχε έρθει η ώρα να ιδρύσει και de jure το δικό του κράτος . Ο Μαχμούτ διέκρινε την απειλή για την αυτοκρατορία και έδωσε προτεραιότητα στην εκκαθάριση της κατάστασης. Γνωρίζουμε πως είχε υπόψη του και τη δράση της Φιλικής Εταιρείας και άλλων επαναστατικών κινήσεων στα Βαλκάνια, αλλά δεν τις θεώρησε –τουλάχιστον προς ώρας- σοβαρή απειλή (και δεν είχε άδικο)

Το Μάιο του 1820 ο σουλτάνος εξέδωσε το φιρμάνι με το οποίο κηρυσσόταν ο Αλής ένοχος προδοσίας και καλούνταν μέσα σε 40 μέρες να παρουσιαστεί στην Πόλη και να απολογηθεί. Ο Αλή, γνωρίζοντας πως η «κλήση» του ήταν παγίδα, δεν παρουσιάσθηκε. Ορίστηκε τότε νέος πασάς στα Γιάννενα, ο Τουρκογιαννιώτης Πασόμπεης, δηλωμένος εχθρός του Αλή και διατάχθηκαν 7 πασάδες (στρατηγοί) με τον Πασόμπεη επικεφαλής, να εξοντώσουν τον Αλή στο Κάστρο.

Αρχίζει τότε (Μάιος του 1820) η πολιορκία του Κάστρου στα Γιάννενα, η οποία κράτησε μέχρι το Γενάρη του 1822. Στις 24 Ιανουαρίου (5 Φεβρουαρίου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο) του 1822 και ενώ ο Αλήπασας έχει συμβιβαστεί για την παράδοση του κάστρου, δολοφονείται από τον απεσταλμένο του Χουρσίτ πασά (τον Κιοσέ Μεμέτ ή τον Αλή Χασάν) ή ακόμα και από Έλληνες που εισέβαλλαν στην αναμπουμπούλα και τον πυροβόλησαν. Πιο πιθανή δείχνει η πρώτη εκδοχή, αλλά μέσα στον χαμό της μάχης η αλήθεια και ο μύθος γίνονται ένα, ειδικά όταν σχετίζονται με προσωπικότητες σαν τον Αλή πασά.

Ο γιος της Χάμκως

Η Χάμκω πάνω στο άλογο της

Ο Αλή πασάς (Αλήπασας), δραστήριος και φιλόδοξος από μικρός, μπορεί και να μην υπήρχε στην Ιστορία, αν δεν είχε φροντίσει η μάνα του (η Χάμκω, ελληνικής καταγωγής και ελληνόγλωσση) να εξολοθρεύσει όλους τους ετεροθαλείς αδελφούς του, οι οποίοι ήταν και υποψήφιοι βεζύρηδες στη θέση του. Αυτά μας τα μεταφέρει ο μύθος, χωρίς όμως να μας εξηγεί και το πως βρέθηκε αρχηγός ληστών στα βουνά της Αλβανίας και της Ηπείρου.

Όντας ληστής συνελήφθη από τον Κουρτ Αχμέτ πασά του Μπερατίου, αλλά αφέθηκε ελεύθερος δίνοντας την υπόσχεση πως θα σταματήσει τις ληστείες. Την υπόσχεση δεν την τήρησε και ίσως γι’ αυτό και προόδευσε. Αφού κατέφυγε στον Καπλάν πασά του Δελβίνου, για να ξεφύγει από την καταδίωξη του πασά του Μπερατίου, γνώρισε την κόρη του προστάτη του, την Εμινέ. Παντρεύτηκαν το 1768.

Ο Αλή και η Χαϊνίτσα ορκίζονται πάνω από το νεκρό σώμα της Χάμκως

Αξιοποίησε τις σχέσεις του αρραβωνιάζοντας την αδελφή του Χαϊνίτσα με τον μεγαλύτερο γιο του Καπλάν πασά. Aπό αυτό τον γάμο ο Αλής απέκτησε και τους δυο του γιους, τον Μουχτάρ το 1769 και τον Βελή το 1773. Φιλόδοξος όπως ήταν, κατάφερε να εξοντώσει τόσο τον πεθερό του όσο και τον διάδοχο αυτού, τον Σελίμ χωρίς όμως να καταφέρει να διοριστεί αυτός πασάς. Το μόνο που κατάφερε την εποχή εκείνη ήταν το ότι εκδικήθηκε τους Γαρδικιώτες, που είχαν -πριν από χρόνια- βιάσει ομαδικά την μητέρα του, ως αντίποινα στην σκληρότητα που είχαν δοκιμάσει από τον Βελή (του άντρα της Χάμκως και πατέρα του Αλή). Η εκδίκηση του περιέλαβε και το σύνολο των κατοίκων του Χορμόβου και του Λικλίου.

Ο Βαλκάνιος Μακιαβέλι παραδίδει μαθήματα πολιτικού αμοραλισμού

Το 1785 διορίστηκε επόπτης των οδικών αρτηριών της Ρούμελης και ήρθε σε συνεννόηση με τους ληστές που δρούσαν στη Θεσσαλία. Όμως το 1787 όταν και διορίστηκε πασάς των Τρικάλων καταδίωξε και εξόντωσε τους πρώην συμμάχους του, λυτρώνοντας παράλληλα την περιοχή από τις ληστρικές επιδρομές και αποκτώντας τη φήμη ενός ικανού διοικητή. Αφού είχε διαδεχτεί και τον Κουρτ Αχμέτ του Μπερατιού, ήταν θέμα χρόνου να αναλάβει το μεγαλύτερο και σημαντικότερο πασαλίκι των Γιαννίνων. Έτσι και έγινε.

Ο Κουρτ Αχμέτ πασάς του Μπερατιού

Μόλις ένα χρόνο μετά, το 1788 εκμεταλλευόμενος την απουσία του πασά των Ιωαννίνων, Αλή Ζοτ λόγω εκστρατείας στον Δούναβη σφετερίστηκε το πασαλίκι των Γιαννίνων. Ο Σουλτάνος δεν είχε αντίρρηση και μάλιστα του πρόσφερε ως δώρο και τη Στερεά Ελλάδα. Έτσι άρχισε να βάζει σταδιακά τις βάσεις για τη δημιουργία ενός σχεδόν αυτόνομου από την Πύλη κράτους, το οποίο περιλαμβάνει μεγάλο μέρος της Ελλάδας και της Αλβανίας.

Μετέτρεψε τα Γιάννενα σε ένα σημαντικό πνευματικό, πολιτισμικό, πολιτικό και οικονομικό κέντρο. Στην προσπάθειά του να πετύχει τους σκοπούς του προσεταιρίζεται όλες τις θρησκευτικές και εθνικές ομάδες της επικράτειάς του. Ωστόσο δεν διστάζει να συντρίψει κάθε αντίπαλό του με δυναμικό τρόπο. Παράλληλα αναπτύσσει σχέσεις με ευρωπαϊκές δυνάμεις. Κάνει αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα «αδέσμευτη εξωτερική πολιτική»

Ως πασάς των Γιαννίνων συμμετείχε στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1787 - 1792, η συμμετοχή του όμως διεκόπη διότι αναγκάστηκε να εκστρατεύσει το 1790 και το 1792 κατά των επαναστατημένων Σουλιωτών χωρίς όμως αποτέλεσμα. Δεν θα καταφέρει τότε να υποτάξει το Σούλι (παρότι υπέταξε Άρτα και Χιμάρα). Μέχρι το 1803. Τότε ήταν που γεννήθηκε και η μυθολογία με τις Σουλιώτισσες και τον χορό του Ζαλόγγου. Μία ιστορία που δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη ως πραγματικό γεγονός. Πάντως οι μορφές της Μόσχως Τζαβέλλα και της Δέσπως Μπότση έμειναν στην Ιστορία, περνώντας κυρίως μέσα από την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού. Μύθος ή όχι, ο χορός του Ζαλόγγου προκάλεσε τον θαυμασμό της Ευρώπης και συνέβαλλε στην ανάπτυξη του έντονου φιλελληνικού κλίματος, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ο Αλή Πασάς για το επίτευγμα της κατάληψης του Σουλίου διορίστηκε από την Υψηλή Πύλη διοικητής της Ρούμελης και ο γιος του, Βελής, διοικητής της Θεσσαλίας και του Μοριά ενώ προσωρινά η δικαιοδοσία του επεκτάθηκε μέχρι την Θράκη.

Άλλες επιτυχίες (στρατιωτικές και πολιτικές) ήταν η κατάληψη του Αργυροκάστρου το 1812 και η αγορά της Πάργας από τους Άγγλους το 1819. Ο Αλής έκανε το κράτος του να εκτείνεται στη μέγιστη του εξάπλωση (1807) από την Πελοπόννησο μέχρι την Μακεδονία.

Το κάστρο της Κιάφας στο Σούλι (χαλκογραφία H. Holland)

Οι πόλεμοι του Σουλίου

Οι πόλεμοι του Αλήπασα με τους Σουλιώτες ήταν συνεχείς και οι μορφή τους ήταν σε κάθε περίοδο διαφορετική. Είτε διεξάγονταν μάχες, σχεδόν «εκ του συστάδην», στο πλαίσιο ολοκληρωμένης εκστρατείας του τακτικού στρατού του Αλή και των συμμάχων του είτε διεξαγόταν ξεκάθαρος ανταρτοπόλεμος.

Οι προκάτοχοι του Αλή πασά προσπάθησαν πολλές φορές να εισβάλλουν στο Σούλι, θεωρώντας την κατάκτηση του περισσότερο θέμα γοήτρου, αφού πλουτοπαραγωγικές πηγές δεν διέθετε ο τόπος. Ήδη από τα μέσα του 17ου αιώνα και με κορύφωση την περίοδο του Ενετοτουρκικού πολέμου στα τέλη του ίδιου αιώνα, καταγράφονται μάχες μεταξύ Οθωμανών και Σουλιωτών. Ο προσδιορισμός των αντιμαχόμενων πλευρών δεν είναι σαφής. Δεν επρόκειτο για «Τούρκους» και «Σουλιώτες» ξεκάθαρα, αφού μαζί με τον στρατό του εκάστοτε πασά, πολεμούσαν αδιακρίτως μουσουλμάνοι, χριστιανοί, Έλληνες, Τούρκοι και Αλβανοί υπήκοοι της αυτοκρατορίας και μαζί με τους Σουλιώτες, πολλές φορές πολεμούσαν μουσουλμάνοι και χριστιανοί, Έλληνες και Αλβανοί από την ευρύτερη περιοχή.

Leake -  Σούλι 1835

Με τις μάχες που έχουν καταγραφεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια φτιάξαμε ένα πρόχειρο χρονολόγιο:

Από το 1600 μέχρι τον Αλή Πασά

1635-1699       Καταγράφονται οι πρώτες συγκρούσεις, με κορύφωση την περίοδο 1684-1699 που ο Ενετοτουρκικός πόλεμος έχει προκαλέσει αναταραχή σε όλη τη δυτική ακτή των Βαλκανίων

1721                Πολιορκία από τον Πασά των Ιωαννίνων Ζατζή Αχμέτ (ή Χατζή Αχμέτ), με δύναμη 8.000 ανδρών. Μετά από αιφνιδιαστική νυκτερινή αντεπίθεση των Σουλιωτών που του προκάλεσαν μεγάλες απώλειες, η πολιορκία λύνεται.

1731-1732       Οι Ενετοί προκαλούν εξέγερση των Σουλιωτών. Μαζί τους και οι κάτοικοι του χωριού Μαργαρίτι. Ο Σουλτάνος οργανώνει εκστρατεία με αρχηγό τον  Χατζή Αχμέτ πασά, η οποία και πάλι αποκρούστηκε

1754                Ο νέος Πασάς των Ιωαννίνων, ο Μουσταφά πασάς δοκιμάζει την τύχη του με το Σούλι αλλά και η δική του εκστρατεία είχε την τύχη των εκστρατειών του Χατζή Αχμέτ

1757                Ο Τουρκαλβανός Μουσταφά Κόκκα επιτέθηκε με 4.000 στρατιώτες και ο Μπεκίρ Πασάς με 5.000 στρατιώτες. Και οι δύο απέτυχαν

1759                Είχε έρθει η σειρά του Ντόστ μπέης, του Γαρδικίου, και της Παραμυθιάς και διοικητής του Δέλβινου, να νικηθεί από τους Σουλιώτες.

1762                Ο Μαξούντ Αγάς του Μαργαριτίου και Βοεβόδας της Άρτας, ηττήθηκε στην περιοχή «Λάκκα» των Λελόβων. Το μόνο που κατάφερε ήταν να αποσπάσει τα γύρω χωριά της Λέλοβας και Λακοπούλας.

1772                Ο επόμενος Αγάς του Μαργαριτίου, Σουλεϊμάν Τσαπάρη επιτέθηκε στους Σουλιώτες με στρατό 8.000 - 9.000 ανδρών. Οι Σουλιώτες, ήδη από το προηγούμενο φθινόπωρο (1771), και στο πλαίσιο των Ορλωφικών, είχαν ξεσηκωθεί. Ο υποκινητής τους ήταν ο Αλέξιος Ορλώφ, ο οποίος τους είχε προμηθεύσει και με πλούσιο οπλισμό.

                       Και αυτή η εκστρατεία απέτυχε, όπως όλες οι προηγούμενες. Επιπλέον ο ίδιος ο Αγάς αιχμαλωτίστηκε, ενώ οι απώλειες σε νεκρούς και αιχμαλώτους Τούρκους ήταν πολύ μεγάλες. Τελικά ο Αγάς και κάποιοι εκ των αιχμαλώτων απελευθερώθηκαν με λύτρα που στάλθηκαν από τα Ιωάννινα, και την Κωνσταντινούπολη, ενώ κάποιοι άλλοι ανταλλάχθηκαν με υποσχέσεις ανεξαρτησίας.

1775                Ακολούθησε επιχείρηση του Κούρτ Πασά (του πασά που διαδέχτηκε τον Καπλάν και που τον διαδέχτηκε ο Αλή) ο οποίος έφτασε μέχρι την περιοχή της Ρουσάτσας, πλην όμως υποχώρησε και αυτός

Ο Αλή Πασάς και το Σούλι

Όπως είδαμε, το Σούλι είχε εξελιχθεί σε «Γαλατικό χωριό του Αστερίξ» για τους δεσπότες της περιοχής, αλλά και τον Σουλτάνο τον ίδιο. Δεν είχε πλούτο, αλλά η κατάκτηση του ήταν θέμα γοήτρου. Η παντοδύναμη αυτοκρατορία είχε μία μικρή τρύπα στον χάρτη της, που έπρεπε να κλείσει. Το 1788 ο Αλή γίνεται πασάς στα Γιάννενα και αναλαμβάνει την εκπόρθηση του Σουλίου, μη χάνοντας χρόνο και ξεκινώντας τις επιχειρήσεις σχεδόν αμέσως. Ήδη από το 1789.

 

1789                Συγκρούσεις επί 4 μήνες, ανάμεσα στον στρατό του Αλή και σε Σουλιώτες που κάνουν ληστρικές επιδρομές με μικρά σχετικά οφέλη. Υποκινήτρια ουσιαστικά, ήταν η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας, στο πλαίσιο του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Νεότερα στοιχεία (έγγραφα της περιόδου εκείνης) αποδεικνύουν πως ο Αλή Πασάς τον Ιούλιο, μετά την υποχώρησή του, συνομολόγησε συνθήκη με τους Σουλιώτες όπου και ανέλαβε να καταβάλει μισθούς στους οπλαρχηγούς προκειμένου αυτοί ν΄ αναλάβουν την ασφάλεια της περιοχής, παίρνοντας όμως εχέγγυα πέντε παιδιά (ομήρους), από τις οικογένειες των οπλαρχηγών.

 

1791               Οι Σουλιώτες επεκτείνουν τις ληστρικές επιχειρήσεις στις πεδινές περιοχές  του Πασαληκίου του Αλή.

 

1792               Πρώτη οργανωμένη μεν, αποτυχημένη δε, εκστρατεία του Αλή Πασά με 10.000 στρατιώτες κατά των Σουλιωτών. Αν και ο Αλή πασάς είχε ομήρους ως «εχέγγυα» (όπως τον Φώτο Τζαβέλλα που ήταν γιος του Λάμπρου Τζαβέλλα), οι Σουλιώτες αγωνίστηκαν θαρραλέα, κάτω από τη διοίκηση του Γεωργίου Μπότσαρη, του Λάμπρου Τζαβέλλα και του Δήμου Δράκου. Ακόμη και οι γυναίκες, υπό τη Μόσχω (σύζυγο του Λάμπρου Τζαβέλλα), συμμετείχαν στη μάχη. Σκοτώθηκαν 2.000 Τουρκαλβανοί και 74 Σουλιώτες.

                        Εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε το παρακάτω και να παραπέμψουμε τον αναγνώστη μας στη σημερινή Κουρδική πραγματικότητα. Οι Κούρδοι, λαός που πολεμά να διατηρήσει τον τόπο του, τον πολιτισμό του, τη συνοχή του. Λαός που ζει επίσης σε άγρια και αφιλόξενα βουνά, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ισχυρούς, με υποσχέσεις που τελικά ποτέ δεν υλοποιούνται. Έτσι και οι Σουλιώτες πριν 200 και πλέον χρόνια. Οι Σουλιώτες λάμβαναν υποστήριξη από την Ευρώπη, με τη Ρωσία και τη Γαλλία να τους παρέχουν τα απαραίτητα όπλα και πυρομαχικά. Για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι Σουλιώτες ήταν όργανο για να αποδυναμώσουν την οθωμανική αυτοκρατορία. Όταν οι Βρετανοί πολιτικοί άλλαξαν διαθέσεις απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, προκειμένου να ενισχύσουν τις δυνάμεις εναντίον του Ναπολέοντα, οι προμήθειες όπλων και πυρομαχικών διακόπηκαν. Χωρίς υποστήριξη από το εξωτερικό και με τους Σουλιώτες καταπονημένους από τη χρόνια πολιορκία, η ενότητα των γενών τους άρχισε πλέον να διασπάται.                       

Κατάλαβες φίλε αναγνώστη την ομοιότητα των τότε Σουλιωτών με τους Κούρδους του 20ου αιώνα; Οι Μεγάλες Δυνάμεις τους εκμεταλλεύτηκαν αγρίως προκειμένου να προκαλούν προβλήματα στον ανταγωνιστή τους και στο τέλος τους πρόδωσαν, όταν δεν εξυπηρετούσαν πια την πολιτική τους, Πέραν τούτου και άλλα θα μπορούσε να εντοπίσει κάποιος, αλλά δεν είναι αυτό το αντικείμενο του παρόντος.

 

1800                Δεύτερη αποτυχημένη εκστρατεία του Αλή Πασά κατά των Σουλιωτών. Αποτυχημένη αρχικά τουλάχιστον, αφού την περίοδο αυτή οι Ενετοί είχαν ήδη απομακρυνθεί από την Επτάνησο και τη θέση τους είχαν πάρει οι Γάλλοι, από το 1797. Μετά όμως από την καταστροφή που υπέστησαν στη ναυμαχία του Αμπουκίρ το 1798 (στην Αίγυπτο), ο Αλή Πασάς άρχισε να διακρίνεται ως ο κυρίαρχος της περιοχής. Έτσι θέλοντας να προλάβει διείσδυση των Άγγλων στην περιοχή που τον ενδιέφερε, εκστράτευσε στην Ήπειρο αφού προηγουμένως είχε συμμετάσχει στην εκστρατεία κατά του Πασά του Βιδινίου Οσμάν Πασβάνογλου (1798), με διπλάσιο στρατό απ΄ ότι είχε ζητήσει ο Σουλτάνος, γεγονός που του είχε προσδώσει νέο κύρος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

1802                  Τρίτη αποτυχημένη εκστρατεία κατά των Σουλιωτών. Πρόκειται για τη συνέχιση της εκστρατείας που είχε ξεκινήσει ο Αλή πασάς το 1800 και ένα ακόμα επεισόδιο που κατέληξε σε νίκη των Σουλιωτών και υποχώρηση των εκστρατευτικών σωμάτων του Αλή πασά.

1803                  Τέταρτη εκστρατεία. Τελευταίο επεισόδιο της εκστρατείας που ξεκίνησε το 1800. Ο Αλή πασάς με δωροδοκίες, αμοιβές, υποσχέσεις, εκβιασμούς και μυστικές συμφωνίες για την αποφυγή εχθροπραξιών (καπάκια), επιχειρεί τον διχασμό των Σουλιωτών. Μάλιστα, δίπλα του έστησε ένα ολόκληρο δίκτυο διαμεσολαβητών. Ό,τι δεν είχαν πετύχει οι προκάτοχοι του με χιλιάδες στρατού, το πέτυχε ο Αλής με τους διαμεσολαβητές του. Οι Σουλιώτες διχάζονται και τελικά μάχονται μεταξύ τους. Η εκστρατεία του Αλή πασά επιτυγχάνει, καταλαμβάνεται το Αβαρίκο και οι Σουλιώτες εξαναγκαζόμενοι σε συνθηκολόγηση, αποχωρούν στα Επτάνησα. Στην εκστρατεία αυτή πήραν μέρος στο πλευρό του Αλή πασά και αρματολοί που υπηρετούσαν στην αυλή του και που αργότερα πρωταγωνίστησαν στην ελληνική επανάσταση

Μετά την επικράτηση του, ο Αλή Πασάς μπαίνει στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή ξεκινώντας διπλωματικές σχέσεις με τους Άγγλους. Το ίδιο έτος ορίζεται «Ρούμελη Βαλεσί» (γενικός διοικητής της Ρούμελης). Δηλαδή η κατάκτηση του Σουλίου έκρινε τη θέση και την εξέλιξη του Αλή Πασά ως παράγοντα και εντέλει καταλύτη των εξελίξεων στην περιοχή. Ποιοι ήταν όμως αυτοί που η καθυπόταξη τους αποτελούσε βασικό στόχο του Αλή Πασά; Στόχο που –το ήξερε και ο ίδιος- θα έκρινε την ευόδωση των φιλοδοξιών του (τουλάχιστον μέχρι ενός σημείου);

 Το Σούλι. Γκραβούρα του Hughes 1820

Οι Σουλιώτες

Ανάμεσα στα όρη Μούργκα (1.340 μ.), Ζαβρούχο (1.137 μ.) και Τούρλιας (1.982 μ.) στη συμβολή του Αχέροντα με τον παραπόταμό του Τσαγκαριώτικο, σε ένα τραχύ άγριο αλλά ακόμα γοητευτικό τοπίο εντοπίζεται το Σούλι (Wikipedia).

Σχεδόν το σύνολο των τοπωνυμιών της περιοχής καθιστά σαφή την αλβανική καταγωγή των κατοίκων του. Κιάφα, Κούγκε, Μπίρα (Βίρα), Γκούρα, Δέμπες, Σαμονίβα, Στρέτεζα, Μούργκα, Βούτζι, Βρέκου (Βετετίμεσε). Αντίστοιχα και η ονομασία «Σούλι» προέρχεται –κατά τον Σαλαμίνιο ακαδημαϊκό, φιλόλογο, λαογράφο και γλωσσολόγο Π. Φουρίκη- από τα αλβανικά. Σήμερα, σχεδόν 100 χρόνια μετά, ακόμα και ο Μπαμπινιώτης συμφωνεί μαζί του.

Μπροστά και κάτω από τα χωριά του Σουλίου υπάρχουν τα φυσικά οχυρά του. Υψώνονται αντικριστά δύο λόφοι: το Κούγκι, με το εκκλησάκι της Αγ. Παρασκευής (γνωστό από την ανατίναξη του από τον Σαμουήλ) και η Κιάφα με το φρούριο της. Απέναντι από το Κούγκι, υπάρχει κι άλλος λόφος στον οποίο συναθροίζονταν οι Σουλιώτες κατά τα «Γενικά Συνέδρια» τους.

Πάνω από το χωριό Κιάφα, υψώνεται ο βράχος της Μπίρας (Τρύπας), το βορειοδυτικό τμήμα του οποίου λέγεται Μπρέκε Βετετίμε (Ράχη της Αστραπής). Η όλη περιοχή του Σουλίου, είναι ορεινή, άγρια, με απόκρημνους βράχους". Ένα γιγαντιαίο, φυσικό φρούριο δηλαδή. «Διαβόητοι» οι βράχοι του Σουλίου, κατά τον Ανδρέα Κάλβο:

δ´.
Βράχοι ὑψηλοί, διαβόητοι,
βουνὰ τοῦ τετραχώρου,
ἀπὸ σᾶς καταβαίνουσι
πολλοὶ καὶ δυνατοὶ
ἀδάμαστοι ἄνδρες

Ανδρ. Κάλβος – Εις Σούλι (Λυρικά)

Οι Σουλιώτες προέρχονταν από το Αργυρόκαστρο ή τη Χιμάρα (Χειμάρρα), σύμφωνα με τη γλωσσική συγγένεια ή συνάφεια που διαπιστώνουν οι ερευνητές και ιστορικοί μελετητές. Ο Κ. Μπίρης αναφέρει «Είτε με την κάθοδο Αρβανιτών στην Ήπειρο κατά τον 12ο αιώνα είτε με εκείνην των χρόνων του Στεφάνου Ντουσάν, είτε μετά την επανάσταση του Σκεντέρμπεη, είχαν έλθει στην περιοχή του Δελβίνου οι πρόγονοι των Σουλιωτών, ένα πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιον, ότι ο τόπος προέλευσής των, ήταν στις νοτιανατολικές παρυφές της χώρας των Γκέγκηδων γύρω στην Δίβρη, κάποιο μέρος, όπου επικρατούσε απόλυτα το ελληνικό στοιχείον».

Ο Π. Φουρίκης το είχε ήδη εντοπίσει και γράφει το 1922 πως οι πρώτοι κάτοικοι του Σουλίου ήταν Αλβανοί οι οποίοι λόγω της επίδρασης της θρησκείας και της συνύπαρξης με ελληνικούς πληθυσμούς εξελληνίστηκαν πλήρως ώστε να διαφέρουν μόνο ως προς τη γλώσσα από τους Έλληνες της Ηπείρου.

Όπως η αλβανική προέλευση και γλώσσα μαρτυρείται από τα τοπωνύμια της περιοχής, έτσι και η παράλληλη ελληνοφωνία στην περιοχή μαρτυρείται και από διάφορα τοπωνύμια όπως Συκιά, Καστανιά, Νερό Προβατίνας κ.ά. που μαρτυρούνται πριν από τα μέσα του 17ου αιώνα.

Περί το 1600 μ.Χ., οι Σουλιώτες φέρονται να μετανάστευσαν από τις πεδιάδες της Θεσπρωτίας στα βουνά της Μούργκας, όπου μια συνομοσπονδία των γενών συγκρότησε ενιαίο μέτωπο έναντι των Οθωμανών. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι κατάγονταν από τα γύρω χωριά αλλά και από περιοχές της Βορείου Ηπείρου. Ήταν δε Αρβανίτες στην καταγωγή, κατά κύριο λόγο, ενώ υπήρχαν Παραμυθιώτες και Λελοβίτες.

Πόθεν το όνομα Σούλι (Π. Φουρίκης)

Σουλιώτης

Κοινωνική οργάνωση

Οι Σουλιώτες είχαν δική τους μορφή κοινωνικής οργάνωσης που βασιζόταν στην οικογενειοκρατία, τις λεγόμενες φάρες (πατριές). 150 οικογένειες Σουλιωτών ήταν μοιρασμένες σε 47 φάρες. Οι σπουδαιότερες φάρες ήταν του Δημοδράκου, του Ζάρμπα, του Ζέρβα, του Μπότσαρη, του Τζαβέλλα, του Δαγκλή, του Καραμπίνη, του Κουτσονίκα κ.ά.

Κάθε φάρα είχε τον δικό της αρχηγό του οποίου το αξίωμα ήταν κληρονομικό κατ΄ αρρενογονία. Οι αρχηγοί των φαρών συγκροτούσαν μια μορφή κυβέρνησης που λεγόταν «Κριτήριο της Πατρίδας» με κύριο καθήκον να κρίνει επί παντός και να αποφασίζει σχετικά, με αναμφίβολα και δικαστική εξουσία που βασιζόταν στο έθιμο.

Ανώτατη εξουσία ασκούσε το «Γενικό Συνέδριο» στο οποίο λάμβαναν μέρος εκτός από τους αρχηγούς των οικογενειών και κάθε Σουλιώτης που είχε διακριθεί σε ανδραγαθία. Αυτό αποφάσιζε θέματα πολέμου, ειρήνης, συμμαχίας και οτιδήποτε αφορούσε τις εξωτερικές σχέσεις της «συμπολιτείας», της οποίας πρωτεύουσα ήταν το Σούλι όπου και γίνονταν οι συνελεύσεις των δύο παραπάνω οργάνων.

Όταν ο Περραιβός εστάλη από τον Αλ. Υψηλάντη στο Σούλι για να μυήσει τους κατοίκους του στην Επανάσταση, αυτός εντυπωσιάστηκε από το πόσο κυριαρχούσε η πολεμική τέχνη στην καθημερινότητα τους, ώστε σημείωσε

«Κανένας από τους Σουλιώτες καμμίαν τέχνην ή πραγματείαν δεν μεταχειρίζεται, παρά όλη τους η γύμνασις από παιδιόθεν είναι εις τα άρματα. Με αυτά τρώγουν, με αυτά κοιμούνται, με αυτά ξυπνούν». (Περραιβός βλ. βιβλιογραφία)

Τα Σουλιωτοχώρια, την εποχή πριν την Επανάσταση συντηρούσαν περίπου 2.500 ένοπλους λιτοδίαιτους, σκληραγωγημένους και ολιγαρκείς, οι οποίοι και αποτελούσαν εγγύηση της ασφάλειας της περιοχής, έναντι των Τούρκων. Ο συνολικός πληθυσμός υπολογίζεται πως έφθανε τους 12.000.

Έγιναν ονομαστοί για τις πολεμικές τους ικανότητες και τις άλλες αρετές τους. Γενικά οι Σουλιώτες επιδείκνυαν χαρακτηριστική τυφλή υπακοή και πειθαρχία στους αρχηγούς τους στην περίοδο των πολέμων τους. Θεωρούσαν την ελευθερία πολυτιμότερη της ζωής τους. Τα δε ήθη τους ήταν πολύ αυστηρά. Σέβονταν τις γυναίκες τους, τιμούσαν τους διακρινόμενους σε μάχες, περιφρονούσαν τους δειλούς όπως και τις γυναίκες αυτών. Μία απλή υπόνοια για την ηθική μιας γυναίκας αρκούσε για να λιθοβοληθεί με απόφαση του αρχηγού της φάρας. Σε περίπτωση μοιχείας τη μοιχαλίδα την έβαζαν μέσα σε τσουβάλι (σάκκο) και την γκρέμιζαν σε φαράγγι του Αχέροντα. Οι Σουλιώτες διακρίνονταν για τις υποσχέσεις και συμφωνίες τους που θεωρούσαν ιερές, και θανάτωναν όσους δεν τηρούσαν τον λόγο τους και τις αρχές τους.

Η αντεκδίκηση ή «γκιακ» (κοινώς βεντέτα) ήταν νόμος απαράβατος. Γενικά όμως ήταν γενναίοι, ριψοκίνδυνοι, ευσταλείς, γρήγοροι, φιλελεύθεροι, αρκετές φορές μεγαλόψυχοι, φιλοπάτριδες, αλλά και αφοσιωμένοι σε επιδρομές και λαφυραγωγήσεις. (Περραιβός ό.π.)

Δεν κουρεύονταν, φορούσαν και αυτοί φουστανέλα και στολίζονταν στο στήθος με «τσαπράζια». Τα δε ρούχα των γυναικών ήταν όλα κεντητά. Αγαπημένο μουσικό όργανο των Σουλιωτών ήταν ο ταμπουράς.

Ζούσαν με πολύ περιορισμένα προϊόντα λόγω του άγονου του ορεινού εδάφους. Άμεση συνέπεια ήταν, αυτή η ίδια η φύση να τους εξαναγκάζει πολλές φορές να προβαίνουν σε επιδρομές στις πεδινές περιοχές να ληστεύουν και να λαφυραγωγούν υποχρεώνοντας τους κατοίκους των περιοχών που υπέτασσαν να τους πληρώνουν φόρους σε χρήμα αλλά και σε είδος. Οι δε κάτοικοι αυτών των 70 περίπου κατακτηθέντων (και καταληστευμένων) χωριών καλούνταν «Παρασουλιώτες». Η δε σχέση μεταξύ Σουλιωτών και Παρασουλιωτών έφερνε στη μνήμη, όπως σημειώνει ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, εκείνη μεταξύ των αρχαίων Σπαρτιατών και των Περιοίκων.

Οι Σουλιώτες πλήρωναν στον Σουλτάνο ετήσιο φόρο, τον λεγόμενο κεφαλικό και τον λεγόμενο «προβατικόν», (που προηγουμένως μάζευαν από τους Παρασουλιώτες).

Στο πλαίσιο της οικονομικής διάρθρωσης της αυτοκρατορίας, οι Σουλιώτες υπάγονταν σε έναν σπαχή (σιπαχή), ο οποίος είχε ένα βαθμό δικαιοδοσίας στο Σούλι, τους εκπροσωπούσε, όπως μαρτυρεί ένα έγγραφο του 1794, και στον οποίο κατέβαλλαν ένα μικρό φόρο. Αυτή ήταν και η σύνδεσή τους με τον αυτοκρατορικό διοικητικό μηχανισμό. Η ένταξή των Σουλιωτών στο τιμαριωτικό σύστημα μέσω της καταβολής του φόρου, έπειθε για τη νομιμότητά τους και τους εξασφάλιζε τη δυνατότητα εκπροσώπησης μέσω του σπαχή. Επιπλέον επέτρεπε τη συνέχιση της άσκησης κυριαρχίας και του σχετικού πλουτισμού τους, μέσω δραστηριοτήτων όπως η ληστεία και η παροχή προστασίας σε υπηκόους πληθυσμούς. Μία «μαφία» υπό την κυβερνητική προστασία του σπαχή θα μπορούσαμε να πούμε, τηρουμένων των ιστορικών, πολιτικών, κοινωνικών αναλογιών.

Ο «σπαχής της Σόλης» Μπεκίρ μπέης ήταν εγκατεστημένος στα Γιάννενα και πήγαινε στο Σούλι μια φορά το χρόνο για να συλλέξει το φόρο. Ο Αλή πασάς -ο οποίος επιδίωκε να συγκεντρώσει στα χέρια του τις προσόδους όλων των μεγάλων γαιοκτημόνων της περιοχής για να αυξήσει τη δική του πολιτική ισχύ- προσπάθησε να εξαγοράσει από αυτόν έναντι υψηλού αντιτίμου το τιμαριωτικό δικαίωμα του Σουλίου. Ο Μπεκίρ μπέης αρνήθηκε και ο Αλήπασας δεν έδειξε πνεύμα συνεννόησης ούτε και διπλωματίας. Απλά τον σκότωσε προκειμένου να αναλάβει με άλλα μέσα τη θέση του, ως εισπράκτορας των φόρων τους οποίους μάζευε μέχρι τότε το θύμα του.

Ο Αλή πασάς, η Μεγάλη Αικατερίνη και οι Σουλιώτες

Το 1788 και ενώ ο Αλή πασάς κατέχει ήδη ένα χρόνο το πασαλήκι των Γιαννίνων, ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (της περιόδου 1787-1792) βρίσκεται στον πρώτο του χρόνο. Τον Σεπτέμβριο του 1788 ο Σωτήρης Λουΐζης, απεσταλμένος της αυτοκράτειρας της Ρωσίας Μεγάλης Αικατερίνης, έρχεται στο Σούλι προκειμένου να ξεσηκώσει σε επανάσταση τους Σουλιώτες. Επιτυγχάνει και τον Μάρτιο του 1789, ονομαστοί οπλαρχηγοί μεταξύ των οποίων οι Γιώργης Μπότσαρης, Λάμπρος Τζαβέλας, Βέικος Ζάρμπας, Νικολός Ζέρβας, Δήμος Δράκος κ.ά. δηλώνουν εγγράφως προς την Αυτοκράτειρα, μέσω των απεσταλμένων της, ότι είναι έτοιμοι να πολεμήσουν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μαθαίνοντας ο Αλή Πασάς τα γεγονότα αυτά, αμέσως οργάνωσε την πρώτη εκστρατεία εναντίον των Σουλιωτών. (πρβλ. και το σχετικό χρονολόγιο πιο πάνω).

Οι πόλεμοι με τον Αλή πασά κράτησαν για χρόνια. Επικρατεί η εντύπωση πως δεν έγινε ένας αλλά 4 διαφορετικοί πόλεμοι μεταξύ των Σουλιωτών και του Αλή πασά. Στην πραγματικότητα η αλληλουχία των γεγονότων δείχνει πως επρόκειτο για δύο μεγάλους πολέμους. Ένας ήταν εκείνος του 1772 που άναψε στο πλαίσιο των Ορλωφικών και που κράτησε μέχρι και το 1792. Ήταν ένας πόλεμος που υποδαυλίστηκε αλλά και υποστηρίχθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις διαρκούντος και του Ρωσοτουρκικού πολέμου. Ο δεύτερος είναι εκείνος που αρχίζει το 1800. Όταν έχουν αποχωρήσει πια οι Ενετοί, οι Γάλλοι έχουν ηττηθεί στην Αίγυπτο και οι Άγγλοι φαίνεται πως θέλουν να επιχειρήσουν διείσδυση. Δεν υπάρχει καμία υποστήριξη πια από τους «Μεγάλους» και ο Αλή πασάς έχει ξεκινήσει εκστρατεία «επέκτασης» του «κράτους» του, ισχυροποιημένος από την νίκη του κατά του Πασβάνογλου, για λογαριασμό του Σουλτάνου. Αυτός ο πόλεμος κατέληξε στις 12 Δεκεμβρίου του 1803, όταν οι Σουλιώτες συνθηκολόγησαν και ο Αλή Πασάς υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους με όλη την κινητή ιδιοκτησία τους, ακόμη και τα όπλα τους, φτάνει να εγκατέλειπαν μαζί με τις οικογένειές τους, το ταχύτερο, τα πατρώα εδάφη τους.

Τέσσερις μέρες μετά, στις 16 Δεκεμβρίου, οι Σουλιώτες χωρίζονται σε τρεις φάλαγγες οι οποίες αναχώρησαν για τις ακτές της Ηπείρου. Όταν οι Σουλιώτες έφυγαν, ο γέρος μοναχός Σαμουήλ, ταμπουρώθηκε με όσους έμειναν, στο οχυρό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, στην απόκρημνη βουνοκορφή στο Κούγκι, μη επιτρέποντας στις ενισχύσεις του Αλή να πάρουν τα πολεμοφόδια. Στο τέλος, ο Σαμουήλ ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη, τους εχθρούς και το μοναστήρι στον αέρα.

Η κατάκτηση του Σουλίου από τον Αλή πασά

Αυτοί που έφυγαν

Η πρώτη φάλαγγα υπό τον Φώτο Τζαβέλλα και άλλους επικεφαλής των «φαρών» Δαγκλή, Βέικο Ζάρμπα, Δήμο Δράκο, Πανομάρα, έφθασε χωρίς καμία απώλεια στην Πάργα, που βρισκόταν υπό ρωσικό έλεγχο, και από εκεί πέρασε στην Κέρκυρα.

Η δεύτερη φάλαγγα υπό τους Κίτσο Μπότσαρη και Κουτσονίκα χτυπήθηκε στο Ζάλογγο στις 16 Δεκεμβρίου του 1803, όπου και ακολούθησε απέλπιδα μάχη (στην οποία σκοτώθηκαν πολλοί Σουλιώτες ενώ περίπου 60 Σουλιώτισσες προτίμησαν, αντί την αιχμαλωσία, να γκρεμιστούν με τα παιδιά τους στο Ζάλογγο. Ο «χορός του Ζαλόγγου» δεν επιβεβαιώνεται από ιστορικά τεκμήρια, όμως μύθος ή πραγματικότητα, όπως είδαμε παραπάνω, ενίσχυσε το αυξανόμενο φιλελληνικό κίνημα που διέτρεχε της Ευρώπη.

18 Δεκεμβρίου 1803: η θυσία στο Ζάλογγο - Σουλιώτισσες από Ary Scheffer (1827) (wiki)

Η τρίτη φάλαγγα υπό τους Μποτσαραίους έφθασε στο Βουργαρέλι που ήταν το άντρο των Μποτσαραίων. Από εκεί αναχώρησαν τον Ιανουάριο, προς τα Άγραφα, φοβούμενοι παρασπονδία του Αλή Πασά, όπου και εγκαταστάθηκαν γύρω από τη Μονή Σέλτσου.

Στις 4 Απριλίου του 1804 οι Τούρκοι περικύκλωσαν την περιοχή και ακολούθησε η περίφημη μάχη του Σέλτσου, κατά την οποία πολλοί Σουλιώτες σφαγιάστηκαν και περισσότερες από 200 Σουλιώτισσες ακολούθησαν το παράδειγμα εκείνων του Ζαλόγγου.

Η θυσία στο Σέλτσο

Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής

Από την εποχή του τσάρου Πέτρου (του Μεγάλου Πέτρου) στόχος της Ρωσίας ήταν η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά τον Μ. Πέτρο, ο στόχος αυτός συνεχίζει να υπάρχει και γίνεται η κυριότερη επιδίωξη της εξωτερικής πολιτικής της Αικατερίνης Β΄. Τα Ορλωφικά αποτελούν ένα μεγάλο επεισόδιο της προσπάθειας αυτής της Ρωσίας. Η επαναστατική μαγιά υπήρχε. Το μόνο που έμενε ήταν η υποδαύλιση των επιθυμιών και των ονείρων των υποταγμένων. Και αυτό έγινε αλλά δεν έφτανε μόνο το χρήμα και τα πολεμοφόδια με τα οποία εφοδίασε τους επαναστάτες η ρωσική διπλωματία, όπως αποδείχτηκε.

Εκτός από τη Μεγάλη Αικατερίνη, που χρησιμοποίησε τους Σουλιώτες, οι Ρώσοι που είχαν καταλάβει τα Επτάνησα ενέταξαν στην υπηρεσία τους τους Σουλιώτες της ομάδας που κατέφθασε μετά την ήττα του Δεκεμβρίου του 1803. Αυτοί μπήκαν στην υπηρεσία των Ρώσων, επίσης στην Κέρκυρα, όπου αποτέλεσαν σημαντικό κομμάτι της λεγεώνας των ελαφρών τυφεκιοφόρων. Αυτό ήταν ένα σύνταγμα ατάκτων στρατιωτών, που οργανώθηκε από τους Ρώσους και συστάθηκε από πρόσφυγες των ηπειρωτικών χωρών. Περιλάμβανε Σουλιώτες, αλλά και Χειμαριώτες, Μανιάτες, κλέφτες και αρματολούς. Οι Σουλιώτες συμμετείχαν στις εκστρατείες στη Νάπολη το 1805, την Τένεδο το 1806, τη Δαλματία το 1806 και κατά τη διάρκεια της υπεράσπισης της Λευκάδας το 1807.

Το 1806, ξέσπασε νέος ρωσοτουρκικός πόλεμος, από τον οποίο σημειώνουμε την πολιορκία του κάστρου της Αγίας Μαύρας (της Λευκάδας δηλαδή), καθώς οι υπερασπιζόμενοι Ρώσοι και το απόσπασμα της Λεγεώνας των Σουλιωτών είχαν στο πλευρό τους τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος ήταν επίσημος απεσταλμένος της Ρωσίας.

Μετά το 1807 (συνθήκη Τιλσίτ) οι ρωσικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από τα Επτάνησα και τα κατέλαβαν οι Γάλλοι. Οι Σουλιώτες και άλλα τμήματα των ρωσικών μονάδων εισήλθαν στην υπηρεσία των Γάλλων, σε μια μονάδα γνωστή ως «Αλβανικό Σύνταγμα» (Régiment Albanais).

Σουλιώτες στον γαλλικό στρατό - «Αλβανικό Σύνταγμα» (Régiment Albanais)

Κατά τη διάρκεια της αγγλογαλλικής διένεξης του τέλους των Ναπολεόντειων Πολέμων, μέχρι το 1815, οι Σουλιώτες ευρισκόμενοι στη γαλλική υπηρεσία, αντιμετώπισαν άλλους Έλληνες πρόσφυγες, που είχαν οργανωθεί από τους Βρετανούς σε ελαφρύ σύνταγμα πεζικού. Με δεδομένο ότι οι Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν ως φρουρά στην Κέρκυρα, η οποία παρέμεινε υπό γαλλικό έλεγχο μέχρι το 1814, οι περισσότεροι ήταν στο πλευρό των Γάλλων και ελάχιστοι στην υπηρεσία των Βρετανών.

 Ο θάνατος του Αλή πασά

Έχει ο καιρός γυρίσματα

Ο χρόνος είναι λένε πανδαμάτωρ και κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στο πέρασμα του. Ειδικά όταν η Ιστορία πυκνώνει και οι άνθρωποι γνωρίζουν τον πόνο και τη βία που προκαλεί η ανθρώπινη ματαιοδοξία. Ακόμα όμως και όταν ο άνθρωπος τα καταλάβει, εύκολα γίνεται ο μεζές στο ανθρωποφάγο τέρας που αντικρύζει, κάθε φορά που κοιτάζει τον καθρέφτη του.

Ο εχθρός Αλήπασας το 1820 και αντιλαμβανόμενος τη ζέουσα, προεπαναστατική ατμόσφαιρα, αποφασίζει να κάνει τη μεγάλη κίνηση. Να παίξει τα ρέστα του θα έλεγε κάποιος κοινός θνητός. Όχι όμως και ο Αλή πασάς. Αυτός ήταν ήδη κυρίαρχος ενός κράτους εν Κράτει, τόσο μεγάλου που ακόμα και η Ελλάδα του 1830 και των Πρωτοκόλλων του Λονδίνου, θα χρειαζόταν άλλα 20 χρόνια για να το φτάσει σε μέγεθος και ακόμα 40 για να το ξεπεράσει.

Η κατάλληλη στιγμή για να κάνει –ο Αλή πασάς- την Ήπειρο ανεξάρτητο κράτος είχε φτάσει. Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε στα –κοντά 80- χρόνια του. Το 1820, ζήτησε από τους Σουλιώτες βοήθεια και αυτοί επέστρεψαν στην ηπειρωτική χώρα, για να υποστηρίξουν τον προηγούμενο εχθρό τους εναντίον του Σουλτάνου.

Τα σχέδια του Αλή απέτυχαν και αυτός σκοτώθηκε, ενώ οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Γιάννενα. Οι Σουλιώτες στήριξαν τελικά την Ελληνική Επανάσταση, που άρχισε –σύμφωνα με το βασιλικό διάταγμα του 1838!!!!- στις 25 Μαρτίου του 1821 (και στην πραγματικότητα πολύ νωρίτερα). Οι ηγέτες των Σουλιωτών, Μάρκος Μπότσαρης και Κίτσος Τζαβέλλας, Λάμπρος Βέικος έγιναν γνωστοί στρατηγοί κατά την Επανάσταση και πολλοί Σουλιώτες έχασαν τις ζωές τους υπερασπιζόμενοι το Μεσολόγγι. Ο Λόρδος Βύρων, ένας από τους πιο γνωστούς Ευρωπαίους εθελοντές φιλέλληνες και διοικητής του ελληνικού στρατού στη Δυτική Ελλάδα, προσπάθησε να οργανώσει τους Σουλιώτες σε τακτικό στρατό.

Τελικά, το Σούλι παρέμεινε υπό Τουρκική κατοχή έως το 1913. Με τους Βαλκανικούς πολέμους ο ελληνικός στρατός κυριάρχησε σε ολόκληρη τη νότια Ήπειρο.

Η τεράστια συμβολή του Αλή πασά στην επιτυχή ανάφλεξη της ελληνικής εξέγερσης

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ότι η εξουσιομανία, η απληστία, η φιλοδοξία του Αλή πασά, ο οποίος είχε φτάσει κοντά 80 ετών, ήταν πια ανεξέλεγκτα πάθη του. Μπορεί να διέθετε αυτές τις «αρετές» από νέος, αλλά τότε ακόμα και αν έβραζε το αίμα του, το μυαλό του δούλευε και ήξερε πως να τα ελέγξει και να ελιχθεί. Τώρα ήταν μπροστά σε μία χίμαιρα που την θεωρούσε «την τελευταία του ευκαιρία να αποκτήσει το δικό του, ανεξάρτητο βασίλειο». Ο Μαχμούτ ο Β’, καλά πληροφορημένος και έξυπνα σκεπτόμενος, τον προκαλεί να κάνει το απονενοημένο βήμα και τον αντικαθιστά με τον Πασόμπεη. Ξεκινά ο πόλεμος μεταξύ τους, που κρατά 2 χρόνια αλλά στο μεταξύ αυτό είναι αρκετό για να καλύψει τον θόρυβο που έκανε ήδη η Επανάσταση που ξεκινούσε από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Κάλυψε ακόμα και την έκρηξη της μετακόμισης της Επανάστασης στον Μοριά και παρείχε τον απαραίτητο χρόνο στους εξεγερμένους, ενώ απασχόλησε επαρκώς τους ικανότερους στρατιωτικούς του Σουλτάνου, ώστε να μπορέσει η Επανάσταση να μεγαλώσει. Τουλάχιστον μέχρι να αρχίσουν να την πνίγουν οι εμφύλιοι, ο Ιμπραήμ και ο Κιουταχής.

Οι Σουλιώτες, άγριοι πολεμιστές, αντάξιοι αντίπαλοι του Αλή πασά, εύκολα χειραγωγημένοι όμως από τον «ξένο παράγοντα». Αυτός ο «ξένος παράγοντας» εκμεταλλεύτηκε τους ομόδοξους του και το πάθος τους για ανεξαρτησία. Εκμεταλλεύτηκε και την ορμή τους στην αντίσταση κατά του Αλή πασά, που τους ήθελε για τη δόξα της κατάκτησης και όχι για τον ανύπαρκτο ούτως ή άλλως, υλικό τους πλούτο.

Όλοι μαζί συντέλεσαν στο στήσιμο του προεπαναστατικού σκηνικού του βαλκανικού 19ου αιώνα. Έδειξαν σε όλον τον κόσμο πως όταν οι άνθρωποι υπογράφουν «Πρωτόκολλα Ειρήνης» σε «Συνέδρια της Βιέννης» μετά από διαρκείς πολέμους κλίμακας και όταν όλοι νομίζουν πως «επιτέλους η Ευρώπη ηρέμησε», η Ιστορία γελάει με την ψυχή της, σε κάποια δυσπρόσιτη, βραχώδη, ορεινή γωνιά.

Thesprotie, ou Chamouri, Souli et Parga - Pouqueville François Charles Hugues Laurent - 1826

Βιβλιογραφία

Κ. Παπαρρηγόπουλος (1925), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ε-146.

Πέτρος Φουρίκης (1922). Πόθεν το όνομά σου Σούλι, Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος

Τίτος Γιοχάλας «Το Ελληνο-Αλβανικόν Λεξικόν του Μάρκου Μπότσαρη»,

Περραιβός, Χριστόφορος «Απομνημονεύματα πολεμικά» (Ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΑΝΕΜΗΣ

Wikimedia Commons

Εξώφυλλο:  Η συγκέντρωση στη Βοστίτσα (26-30/1/1821)

 

Μόνο οι πέτρες και οι φανατικοί της τηλεοπτικής ενημέρωσης απέμειναν να πιστεύουν πως στις 25 Μαρτίου του 1821, ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός, σήκωσε επαναστατικό λάβαρο και όρκισε οπλοφόρους στην Αγία Λαύρα, ανάβοντας το φυτίλι της ελληνικής επανάστασης του 1821. Πλήθος ιστορικών (μεταξύ τους ο Κ. Παπαρρηγόπουλος και Ι. Φιλήμων), συγγραφέων, αλλά ούτε και ο Π.Π. Γερμανός στα απομνημονεύματα του, δεν αναφέρουν τίποτα περί 25ης Μαρτίου 1821 και μας πληροφορούν έμμεσα και άμεσα, πως την 25η Μαρτίου δεν άναψε το φυτίλι της εξέγερσης.

Για να είμαστε δίκαιοι με εκείνους που εξακολουθούν να πιστεύουν πως στις 25 Μαρτίου του 1821, οπλοφόροι μαζεύτηκαν στην Αγία Λαύρα και έδωσαν όρκους κλπ, θα πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναφορά στον μύθο. Στις ρίζες του και στην χρονική τοποθέτηση του εορτασμού της έναρξης της επανάστασης του ’21, η οποία διείσδυσε στον μύθο και έγινε στοιχείο του, χωρίς εκείνος και οι δημιουργοί του να το έχουν ποτέ σκεφτεί.

 

Ο ξεσηκωμός όπως τον μετέφερε ο μύθος

 

Ο μύθος. Ο τόπος, οι συντελεστές

Ο μύθος με την ύψωση του επαναστατικού λαβάρου από τον Π.Π. Γερμανό, τον όρκο των παλληκαριών και όλα τα συναφή, τα οποία βρίσκονται σε αρμονία με το πνεύμα του ρομαντισμού που πνέει στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία της περιόδου, οφείλεται εν μέρει σε αυτή. Στη ρομαντική λογοτεχνία ή σε λογοτεχνικά έργα που την προσεγγίζουν.

Ο Φρανσουά Πουκεβίλ, Γάλλος γιατρός, διπλωμάτης, ιστορικός συγγραφέας, ακαδημαϊκός και κατά κάποιο τρόπο «περιηγητής με το ζόρι» αφού η αιχμαλωσία του από Αλγερινούς πειρατές έγινε αφορμή να γνωρίσει τόπους και φυλακές από την Τρίπολη ως την Κωνσταντινούπολη. Ο θερμός ελληνομαθής φιλέλληνας, στο έργο του «Ιστορία της αναγεννήσεως της Ελλάδος», που εξέδωσε το 1824 (και τον κατέστησε ακαδημαϊκό) περιγράφει τη σκηνή που έχει μεταφερθεί ως «ιστορία» μέχρι τις μέρες μας. Τα πρόσωπα τα γνώριζε, αφού από ο 1814 ήταν πρόξενος της Γαλλίας στην Πάτρα.. Ο Πουκεβίλ περιγράφει τη σκηνή, αλλά χωρίς να προσδιορίζει χρόνο. Η σκηνή «χρονίστηκε» αργότερα

Ο μύθος. Ο χρόνος -η 25η του Μάρτη 1821

 Πρώτα-πρώτα, είναι γνωστό το ότι η Φιλική Εταιρία είχε ορίσει την 25η Μαρτίου σαν μέρα έναρξης της επανάστασης.

Την όρισε στα πλαίσια του θρησκευτικού μυστικισμού που περιβάλλει μία επαναστατική οργάνωση της εποχής;

Την όρισε προσπαθώντας να κάνει τους χριστιανούς να συνδυάσουν την επανάσταση με μια πολύ σημαντική γιορτή της Χριστιανοσύνης, προκειμένου να εννοήσουν την θεία προέλευσης της;  Όλα είναι πιθανά.

Συγκέντρωση Φιλικών

Ο Παπαφλέσσας μιλάει στην Βοστίτσα (Αίγιο)

Στη μάζωξη (τη μυστική σύσκεψη) της Βοστίτσας (26 – 30 Ιανουαρίου 1821), ο Παπαφλέσσας λέει ότι η 25η Μαρτίου θα είναι η 1η μέρα της επανάστασης. Αν αυτό δεν προστέθηκε εκ των υστέρων, είναι πιθανό να συνέβη πράγματι, αφού ο Παπαφλέσσας ήταν Φιλικός, άρα ήξερε τον «προγραμματισμό» της Φιλικής Εταιρείας και τον ανακοίνωνε στους παριστάμενους.

Παρά τους υφιστάμενους λόγους για να τοποθετηθεί χρονικά η έναρξη της επανάστασης στις 25/3, αυτό δεν συνέβη, μέχρι τις 15 Μαρτίου 1838 (27/3 με το νέο ημερολόγιο) με το υπ. αριθμ. 980/1838 διάταγμα του Όθωνα μετά από πρόταση του υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης Γλαράκη, το οποίο καθιέρωσε «την ημέραν ταύτην (25/3) εις το διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής». Έτσι ολοκληρώθηκε και αυτό που είχε ξεκινήσει ως υπουργός εξωτερικών του Όθωνα ο Κωλέττης 3 χρόνια πριν. Έτσι ολοκληρώθηκε η κατασκευή του μύθου, ο οποίος επιβιώνει ως σήμερα.

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο (της έναρξης της επανάστασης)

Σε παλιότερο σημείωμα μας, εδώ στην Attica Voice και στην ενότητα του αφιερώματος στα 200 χρόνια από τη συμβολική χρονολογία έναρξης της εξέγερσης, στο κείμενο μας για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη (Ο πρίγκηπας -26/2/2021) είχαμε δει πως η επανάσταση είχε σχεδιαστεί από τη Φιλική Εταιρεία και κυρίως τον «Γενικός Έφορο» της, τον Αλ. Υψηλάντη, να ξεκινήσει σε πολλές εστίες ταυτόχρονα. Μαζί με τον Αλ. Υψηλάντη είχαν συνταχθεί οι οπλαρχηγοί Γεωργάκης Ολύμπιος και Βασίλειος Καραβίας.

Σκηνή από μάχη

Οι παραδουνάβιες ηγεμονίες, λόγω του ειδικού καθεστώτος απουσίας Οθωμανικού στρατού, ήταν ιδανικές. Η πρώτη εχθροπραξία στο έδαφος των ηγεμονιών, έλαβε χώρα στο Γαλάτσι της Ρουμανίας (Μολδαβίας) στις 21/2/1821. Έγινε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ 150 Κεφαλλονιτών επαναστατών με αρχηγό τον θειακό (Ιθακήσιο) Βασίλειο Καραβία, και Τούρκων του Γαλατσίου, η οποία καταλήγει σε νίκη των Ελλήνων, εκδίωξη των Τούρκων και σφαγή αμάχων. Ειδικά στις ηγεμονίες, οι οποίες ήταν αποστρατικοποιημένη ζώνη για τους Οθωμανούς, υπό την εγγύηση της Ρωσίας, η παρουσία Τούρκων στρατιωτών ήταν μάλλον απίθανη και η πλειονότητα των σφαγιασθέντων ήταν άμαχοι.

Ο οπλαρχηγός Β. Καραβίας έκανε την πρώτη επίθεση της ελληνικής εξέγερσης σκοτώνοντας περίπου 160 Τούρκους, και πυρπολώνταςε μερικά σπίτια της πόλης. Κατόρθωσε επίσης να κυριεύσει 11 τουρκικά πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι. Όταν ο Υψηλάντης πληροφορήθηκε όσα γίνονταν στο Γαλάτσι, έδωσε εντολή να μη φονευθούν οι Τούρκοι που είχαν συλληφθεί στο Ιάσιο, αλλά να φυλακιστούν σε μοναστήρια.  Δεν πρόλαβε όμως.

Όπως και να είναι όμως, η πρώτη σύγκρουση τοποθετείται στις 21 Φεβρουαρίου του 1821.

Στο μεταξύ τα γεγονότα έτρεχαν.

Αφενός ξεκινούσαν καρμπονάρικες, κοινωνικές επαναστάσεις στην Ιταλική χερσόνησο και τα νέα που έφταναν δημιουργούσαν επαναστατικό κλίμα και στη Βαλκανική.

Αφετέρου η σύλληψη του Ύπατρου (βλ. Η Φιλική Εταιρεία 2/3/2021) και η αποκάλυψη των επαναστατικών σχεδίων από τους Διόγο, Τσολάκογλους και Δουσίτσα (στο ίδιο), ασκούσαν τεράστια πίεση στον Αλ. Υψηλάντη. Έτσι, ο Υψηλάντης «αναγκασθείς εκ των περιστάσεων να μην περιμένει την ορισθείσαν 25η Μαρτίου» διέσχισε τα σύνορα της Ρωσίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία (ο Προύθος ποταμός) και de facto στις 22 Φεβρουαρίου 1821 κήρυξε πρόωρα την επανάσταση. Ακολούθησε και η κυκλοφορία των προκηρύξεων του, ειδικά της δεύτερης «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος»(24/2) και από την 1η Μαρτίου ξεκίνησε ουσιαστικά τις πολεμικές επιχειρήσεις στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Άρα μία ημερομηνία που θα έπρεπε να γιορτάζεται η έναρξη της επανάστασης, θα ήταν η 22α ή η 24η Φεβρουαρίου ή η 1η Μαρτίου, έστω και αν η πρώτη εστία της βρισκόταν στο Ιάσιο της Ρουμανίας. Επειδή στην Ελλάδα δεν ανεχόμαστε να γιορτάζομε μία «αλλοδαπή» επανάσταση, όπως δεν αντέχουν και πολλοί «πατριώτες» ό,τι αλλοδαπό, μία αληθινή, ιστορική ημερομηνία – λογική αφετηρία των εχθροπραξιών, δεν μας έκανε. Προτιμήσαμε τoν μύθο, ο οποίος άλλωστε είναι πλήρης αν και μύθος.

Ντόπιες αλήθειες

Το πρώτο αληθινό, ιστορικό γεγονός που έχει και στενή συνάφεια με την εξέγερση που ακολούθησε, είναι η άφιξη του Κολοκοτρώνη από τα Επτάνησα (Ζάκυνθο), στην Πελοπόννησο. Αποβιβάζεται στην Καρδαμύλη της Μάνης και διαμένει στον Πύργο του Π.Τρουπάκη του αποκαλούμενου «Μούρτζινου». Στα απομνημονεύματα του ο Κολοκοτρώνης λέει πως αποβιβάστηκε στην Καρδαμύλη για να προετοιμάσει την Επανάσταση. Να μία πρώτη σημαίνουσα ημερομηνία στο χρονολόγιο των γεγονότων του 21

 Ο πύργος του Μούρτζινου στην Άνω Καρδαμύλη

Στην Πελοπόννησο οι εχθροπραξίες, επίσης ξεκίνησαν νωρίτερα από την 25η. Ο θρύλος αλλά και λίγες πηγές θέλουν στις 17/3 να ξεκινούν οι Μανιάτες του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη από την Αρεόπολη, για να κινηθούν εναντίον των Τούρκων. Όλη η Μάνη ξεσηκώθηκε και στις 22 Μαρτίου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης με τους Μανιάτες του και με τον Κολοκοτρώνη πολιορκεί την Καλαμάτα και την καταλαμβάνει στις 23.

Στις 20 – 21 Μαρτίου έχουμε την πολιορκία στα Καλάβρυτα. Πρωτοστατούν οι φιλικοί Σωτήρης Χαραλάμπης, Ασημάκης Φωτήλας, Βασίλης Πετμεζάς, Σωτήρης Θεοχαρόπουλος και Νίκος Σολιώτης.

Στις 21/3 αρχίζουν οι συμπλοκές στην Πάτρα. Ο ίδιος ο Π. Π. Γερμανός στα απομνημονεύματα του λέει ότι από τις 19 Μαρτίου, μαζί με πρόκριτους των γύρω περιοχών, κρύβονται σε μέρη ασφαλή λόγω του ότι ήταν «πεφοβισμένοι».

Από μια αναφορά του γραμματέα του Ολλανδικού προξενείου στην Πάτρα, Τζιοβάνι Σολαίρ, μαθαίνουμε πως ο Σολαίρ έρχεται σε επαφή με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, τον Παπαδιαμαντόπουλο και τον Λόντο. Στην αναφορά του προς τον πρεσβευτή της Ολλανδίας στην Κωνσταντινούπολης καταγγέλλει πως «οι Έλληνες πρόξενοι της Ρωσίας και της Πρωσίας είναι μέλη της Φιλικής Εταιρείας» και πως ειδικότερα ο Ιθακήσιος πρόξενος της Ρωσίας , Ι.Βλασσόπουλος, είναι ένας από τους αρχηγούς της.

Η στάση του Σολαίρ απέναντι στην Επανάσταση είναι εχθρική, οι αναφορές του όμως που εκθέτουν με ημερολογιακό τρόπο τα γεγονότα, αποδεικνύουν πως η επανάσταση που επρόκειτο να ξεσπάσει ήταν κάτι που όλοι  ανέμεναν

Γράφει ο Σολαίρ: “… Στις 8 Μαρτίου μεγάλος αριθμός καλά αρματωμένων Επτανησίων ανέλαβαν τη φρούρηση των προξενείων της Ρωσίας, της Πρωσίας, της Αυστρίας και της Σουηδίας

… Στις 11 Μαρτίου οι Έλληνες φόρτωσαν τα υπάρχοντά τους και εμπορεύματα για τα Ιόνια, τον κόλπο της Ναυπάκτου και τα χωριά της Πάτρας

… Στις 20 Μαρτίου, οι ραγιάδες έστειλαν τις οικογένειές τους στα προξενεία. Ο πρόξενος της Γαλλίας δέχτηκε πολύ κόσμο. Της Αγγλίας κανέναν

… Στις 22 Μαρτίου, επειδή οι Τούρκοι ήξεραν ότι οι Επτανήσιοι πρόξενοι της Ρωσίας, της Πρωσίας, της Σουηδίας και της Αυστρίας είχαν ανάμιξη στην εξέγερση των ραγιάδων, οι Τούρκοι έστειλαν έναν Αγά και συγκλήθηκε σύσκεψη στο Γαλλικό προξενείο με σκοπό να πεισθούν οι Έλληνες πρόξενοι να σταματήσουν τις ταραχές και να καταθέσουν οι ραγιάδες τα όπλα που κρατούσαν. Οι Έλληνες πρόξενοι απάντησαν πως δεν γνωρίζουν τίποτα, πως δεν έχουν καμία ανάμιξη και πως δεν ασκούσαν καμία εξουσία πάνω στους ραγιάδες. Οι πρόξενοι της Αγγλίας, της Ισπανίας και εγώ δεν είπαμε λέξη

… Την αυγή της 23 Μαρτίου ο φίλος μου κ.Γκουμπερνάτις που βρισκόταν στο Ισπανικό προξενείο, με ειδοποίησε ότι όλοι οι πρόξενοι ήταν έτοιμοι να μπαρκάρουν … Πήρα μόνο τα αρχεία του προξενείου και τα πιο πολύτιμα πράγματά μου. Μπαρκάραμε για το Μεσολόγγι”

Το απόγευμα της 24ης Μαρτίου ο επίσκοπος Γερμανός ευλογεί τις σημαίες και τα όπλα των επαναστατών (για τις μάχες που είχαν ήδη αρχίσει) και στις 26 Μαρτίου απευθύνουν «Διακήρυξη προς τους Προξένους των Ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Πάτρα».

Και για να μην ακυρώσουμε την ημέρα της Εθνικής Εορτής, ως «κενής Ιστορικού περιεχομένου», να αναφέρουμε εδώ πως στις 25/3/1821 ο Θ. Κολοκοτρώνης ξεκινά από τη Σκάλα της Λακωνίας με έναν μικρό στρατό. Οι κάτοικοι των περιοχών απ’ όπου περνούσε ενθαρρύνονταν να καταταγούν στο ένοπλο σώμα του. Πολλοί πήραν τα όπλα, αποφασισμένοι να πολεμήσουν για την ελευθερία τους, στις διαταγές του Κολοκοτρώνη.

Η επίσημη Ιστορία βέβαια παραλείπει πως στην ιδιότυπη αυτή στρατολόγηση, η διαταγή του Κολοκοτρώνη ήταν: «Όποιο χωριό δεν θέλει να ακούσει τη φωνή της πατρίδας, τσεκούρι και φωτιά».  Ήταν φυσικό λοιπόν, η στρατολόγηση αυτή να είναι εξαιρετικά επιτυχημένη.

Στην υπόλοιπη Ελλάδα η επανάσταση αρχίζει να αποκτά διαστάσεις μετά την 25η Μαρτίου.

 

Αναβρασμός από πριν το 1820

Φυσικά δεν θα αναφερθούμε στη δράση του Λάμπρου Κατσώνη ή του Κατσαντώνη ούτε θα πάμε στα Ορλωφικά. Αυτές ήταν συρράξεις που είχαν τον δικό τους, ξεχωριστό χαρακτήρα. Είτε εκείνον του κλεφτοπολέμου (Κατσαντώνης) είτε της πρόχειρα σχεδιασμένης αλλά, κατ’ επίφαση, τακτικής εξέγερσης (Ορλωφικά), είτε με χαρακτήρα κάπου ανάμεσα στις δύο αυτές περιπτώσεις (οι επιθέσεις του Λάμπρου Κατσώνη)

Θα μείνουμε σε κοντινό στο 1821 χρόνο και θα δούμε πως ήδη το κλίμα στο νότιο άκρο της Βαλκανικής ήταν ήδη επαναστατικό.

Η σύγκρουση του Αλή πασά με την Πύλη, με αποκορύφωμα την πολιορκία των Ιωαννίνων, το καλοκαίρι του 1820, ήταν το έντονο σημάδι του επαναστατικού κύματος που φούσκωνε. Στο στρατό του Αλή υπηρετούσαν οπλαρχηγοί που συμμετείχαν και στην ελληνική επανάσταση.

Το κεφάλι του Αλή πασά παραδίδεται στον Σουλτάνο

Ο Αλή πασάς, για να συμβιβαστεί με τον Μαχμούτ τον Β’, έδωσε τις πληροφορίες που είχε στην κατοχή του, ήδη ένα χρόνο, για την Φιλική Εταιρεία και την επαναστατική προετοιμασία. Ήταν απλά επαλήθευση των πληροφοριών που είχαν δώσει ήδη οι προδότες φιλικοί Διόγος, Τσολάκογλους, Δουσίτσας, ικανή όμως να βάλει φωτιά στο κλίμα της εποχής και να την κάνει να «μυρίζει επαναστατικό μπαρούτι». Αποτέλεσμα ήταν να σημειωθούν εξεγέρσεις τοπικού χαρακτήρα, από το φθινόπωρο του 1820. Και βέβαια τότε αποφάσισε και ο Κολοκοτρώνης να αφήσει την Ζάκυνθο και να αποβιβαστεί στον Μοριά στις 6/1/1821

Η γιορτή της Πρωτοχρονιάς (1/1/1822 Α’ Εθνοσυνέλευση)

Από το 1822 μέχρι το 1838 η επέτειος της επανάστασης είχε τοποθετηθεί την 1η Ιανουαρίου. Η ημερομηνία επελέγη γιατί ήταν η ημερομηνία που η επαναστατημένη Ελλάδα αποκτούσε Σύνταγμα, στο πλαίσιο της Α’ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου (20/12/1821 - 15/1/1822). Επρόκειτο για τη «Διακήρυξη της Εθνικής Συνελεύσεως» (κεντρικό πρόσωπο ο δικαστής Αναστάσιος Πολυζωίδης). 

Το προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδας όπως ψηφίστηκε στην Α’ Εθνοσυνέλευση/1/1822

Με τη Διακήρυξη ορίστηκε ο τρόπος της προσωρινής λειτουργίας του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και ψηφίστηκε την 1 Ιανουαρίου 1822 το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας, (κείμενο του Ιταλού Vincenzo Gallina) γραμμένο μαζί με τους Αλ. Μαυροκορδάτο και τον Θ. Νέγρη.

Όπως και να το κάνουμε, η απόκτηση Συντάγματος από μία χώρα, είναι ένας σπουδαίος λόγος για να εορτάζεται η μέρα εκείνη ως εθνική επέτειος. Ανώτερη ίσως από την 3η του Σεπτεμβρίου, που θεωρούμε πως αποκτήσαμε Σύνταγμα μετά τον Όθωνα. Αν είχαμε κρατήσει εκείνο της Α’ Εθνοσυνέλευσης (αφού δεν τολμήσαμε να έχουμε εκείνο που είχε καταρτίσει ο Ρήγας), σήμερα κάθε πρωτοχρονιά θα είχαμε πραγματική γιορτή της δημοκρατίας.

 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΩΝ που θα μπορούσαν να επιλεγούν ως εθνικές επέτειοι της έναρξης της Επανάστασης του 1821

Ημερομηνία	Γεγονός
6/1/1821	Ο Θ. Κολοκοτρώνης αποβιβάζεται στην Καρδαμύλη, διαμένει στου Μούρτζινου και όπως αναφέρει και ο ίδιος, αποβιβάστηκε για να προετοιμάσει την Επανάσταση
26/1/1821	Σύσκεψη των οπλαρχηγών στη Βοστίτσα με θέμα τον ξεσηκωμό. Ο Παπαφλέσσας ανακοινώνει τον προγραμματισμό των Φιλικών για έναρξη του ξεσηκωμού τις 25/3. Η σύσκεψη αποτελεί την πρώτη συνάντηση αρχηγών οπλισμένων ομάδων, που πρωταγωνίστησαν στον ξεσηκωμό
21/2/1821	Ο Β. Καραβίας, με 150 Κεφαλλονίτες διώχνουν τους Τούρκους κατοίκους του Γαλατσίου (της Ρουμανίας). Εκτεταμένες σφαγές αμάχων (γεγονός που σηματοδοτεί σχεδόν κάθε πολεμική σύρραξη ανά τους αιώνες)
22/2/1821	De Facto κήρυξη επανάστασης από τον Αλ. Υψηλάντη, ο οποίος μετά από σειρά γεγονότων –όπως η επίθεση του Καραβία π.χ.-   περνάει τα σύνορα από τη Ρωσία και μπαίνει στην Οθωμανική επικράτεια (διάβαση Προύθου)
24/2/1821	Κυκλοφορία των επαναστατικών προκηρύξεων του Αλ. Υψηλάντη. Μάχου υπέρ Πίστεως
1/3/1821	Ξεκινούν οι εχθροπραξίες και οι συγκρούσεις μεταξύ του στρατού της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και του σώματος εθελοντών του Αλ. Υψηλάντη, που περιλαμβάνει και τον Ιερό Λόχο
17/3/1821	Στην Αρεόπολη οι Μανιάτες του Π. Μαυρομιχάλη αποφασίζουν να κινηθούν εναντίον των Τούρκων.
20/3/1821	Ξεκινάει η πολιορκία των Καλαβρύτων
21/3/1821	Ξεκινούν οι μάχες μέσα στην Πάτρα
23/3/1821	Απελευθερώνεται η Καλαμάτα από τους Μανιάτες του Μαυρομιχάλη και τον Θ. Κολοκοτρώνη
24/3/1821	Το απόγευμα και στην ανάπαυλα των μαχών στην Πάτρα και τα Καλάβρυτα, ο Γερμανός ευλογεί τα όπλα των μαχόμενων τμημάτων
26/3/1821	Αποστέλλεται «Διακήρυξη προς τους Προξένους των Ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Πάτρα» που αφορά την έναρξη της Επανάστασης
1/1/1822	Α’ Εθνοσυνέλευση. Το εμβρυουλκούμενο ακόμα έθνος – κράτος αποκτά το πρώτο του Σύνταγμα
15-27/3/1838	Ο Όθωνας εκδίδει Βασιλικό Διάταγμα που ορίζει ως έναρξη της Επανάστασης και Εθνική Εορτή την 25η Μαρτίου

 

14 ημερομηνίες, όλες συνδεδεμένες με ιστορικά γεγονότα. Η τελευταία όμως ήταν εκείνη που όρισε την ημερομηνία της Εθνικής Εορτής. Αν και ήταν 15 με το Ιουλιανό ή 27 με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το βασιλικό διάταγμα του Όθωνα ακολούθησε –μάλλον χωρίς να την υπολογίσει- την επιταγή των Φιλικών, που ήθελαν την Επανάσταση να αρχίζει ανήμερα του Ευαγγελισμού.

Τους Φιλικούς τους είχαν ξεχάσει, ήδη από το 1821, δίχως πιθανόν να γνωρίζουν το τι είχαν ορίσει οι «ξεχασμένοι». Ακολούθησαν τελικά την επιταγή τους, άσχετα αν οι προθέσεις τους ήταν άλλες. Άλλωστε μόλις είχαν περάσει 2 χρόνια από εκείνη τη δεξίωση στο παλάτι του Όθωνα, που ο βαρόνος Κ. Μπέλιος, όταν ανάφερε τη Φιλική Εταιρεία, είχε εισπράξει αποδοκιμασία και σύσταση από τον Φαναριώτη Βλαχούτζη «να αποφεύγει στο μέλλον να χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις» (βλ. Attica Voice Η Φιλική Εταιρεία)

 

Βρήκαν πλαγίως λίγη δικαίωση από τον Βαυαρό Όθωνα. «Η Ελλάς ευγνωμονούσα»

 

Τελικά η Ιστορία ήρθε να δικαιώσει εμμέσως βέβαια, με ένα καπρίτσιο της, τον επίμονο Σκουφά, τον ευφυή Τσακάλωφ και τον κατάφορα αδικημένο, συστηματικά προδομένο και πλέον πάμφτωχο κι εγκαταλειμμένο αγωνιστή, Ξάνθο, όπως και την πλειάδα όσων εντάχθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, ορίζοντας ως ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης, αυτή που όρισαν εκείνοι.

Και ας μην είχε γίνει τίποτα τελικά εκείνη την ημέρα

 

Και η εθνική επέτειος τελικά ήθελε τον Γερμανό της