της Μαρίας Νάτση

«Τι θα κάνατε αν σας κρατούσαν για χρόνια αποκλεισμένους σε ένα δωμάτιο; Αν δεν σας επέτρεπαν να βγείτε, αν αποφάσιζαν άλλοι πότε και τι θα φάτε, αν κάθε σας κίνηση περνούσε από έλεγχο; Δεν θα αντιδρούσατε; »

Με αυτόν τον παραλληλισμό ο  Σεχάντε Αντνάν -Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και εκπρόσωπος της Παλαιστινιακής Κοινότητας στην Αθήνα-περιγράφει τη ζωή στη Λωρίδα της Γάζας, όπου η καθημερινότητα έχει μετατραπεί σε διαρκή αγώνα επιβίωσης και η κανονικότητα μοιάζει προνόμιο των άλλων.

Περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι ζούσαν μέχρι την έναρξη της γενοκτονίας στην αποκλεισμένη Γάζα, άλλα 2,5 εκατομμύρια στη Δυτική Όχθη, 1 εκατομμύριο στο κράτος του Ισραήλ, ενώ 3 έως 4 εκατομμύρια βρίσκονται διασκορπισμένοι στις γειτονικές χώρες. Όλοι τους διεκδικούν κάτι απλό: το δικαίωμα να ζήσουν ελεύθεροι σε μια γη όση περίπου ένας ελληνικός νομός, όπως η Αιτωλοακαρνανία.

«Δεν έχουμε άλλη γη. Αυτή είναι η γη μας. Για αυτήν υποφέρουμε», λέει μια Παλαιστίνια γυναίκα από τη Δυτική Όχθη στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ No Other Land, που καταγράφει με ωμό ρεαλισμό την καθημερινότητα κάτω από την κατοχή.

Τα ισραηλινά στρατεύματα ισοπεδώνουν με μπουλντόζες τα σπίτια τους, ξεριζώνουν τις ελιές, σκοτώνουν ή κλέβουν τα κοπάδια τους. Τίποτα δεν τους ανήκει — ούτε καν η ζωή τους.

Σε αυτό το μικρό κομμάτι γης η ελευθερία δεν είναι δικαίωμα, αλλά ένα όνειρο που ματώνει.

Από την εξορία στην «επιστροφή».  Ποια γη ανήκει σε ποιον;

Ύστερα από είκοσι αιώνες, η ιστορία της περιοχής μοιάζει να ξαναγράφεται με το ίδιο μελάνι: αίμα και διεκδίκηση.

Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, ο Αβραάμ θεωρείται ο ιδρυτής του εβραϊκού έθνους  και εγκαταστάθηκε στη Χαναάν — δηλαδή στη σημερινή Παλαιστίνη/Ισραήλ — γύρω στο 1200 π.Χ. Οι “Peleset”, οι γνωστοί βιβλικοί Φιλισταίοι, εγκαταστάθηκαν στην παράκτια Χαναάν και έγιναν οι αρχετυπικοί εχθροί των Ισραηλιτών που κατοικούσαν στην ενδοχώρα.

Αιώνες αργότερα, μετά τις ρωμαϊκές καταστροφές της Ιερουσαλήμ (70 μ.Χ.) και της Ιουδαίας (135 μ.Χ.), η πλειονότητα των Εβραίων εκδιώχθηκε και διασκορπίστηκε σε όλη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Ύστερα από διαδοχικές κατοχές της περιοχής — Οθωμανική και στη συνέχεια Βρετανική — οι μεγάλες δυνάμεις αποφάσισαν, με τη γνωστή τους «δεξιοτεχνία» στο να σπέρνουν διχασμούς πριν αποχωρήσουν, την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ στην ίδια περιοχή.

Έτσι, μετά από είκοσι αιώνες απουσίας, Εβραίοι από κάθε γωνιά του κόσμου, κυνηγημένοι και βασανισμένοι — από τα πογκρόμ έως τη Νύχτα των Κρυστάλλων και τα κρεματόρια των Ναζί — επέστρεψαν για να διεκδικήσουν τη γη που θεωρούν δική τους. Το επιχείρημα ήταν σαφές: τους ανήκει ιστορικά, αφού οι πρόγονοί τους ζούσαν εκεί πριν από δύο χιλιετίες, παραγνωρίζοντας όμως την ταυτόχρονη τότε παρουσία των Pelestet/ Παλαιστινίων.

Αυτό το ιστορικό αφήγημα σκοντάφτει σε πολλά σημεία της λογικής και μας οδηγεί σε ένα αδιέξοδο σχεδόν παιδαριώδες σκεπτικό: μήπως να φτάσουμε να αναρωτηθούμε ποιοι ζούσαν εκεί πριν από το 1200 π.Χ. και αν αυτοί είναι οι πραγματικοί νόμιμοι κάτοχοι;

Κι αν δεχτούμε ότι η «ιστορική παρουσία» αρκεί για τη διεκδίκηση μιας γης, τότε δεν θα έπρεπε και οι Πόντιοι να ζητήσουν την επιστροφή στις πατρίδες όπου είχαν αδιάλειπτη — όχι απουσία, αλλά παρουσία — 2.500 ετών μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923;

Ποια ιστορική αδικία έχει, τελικά, «δικαίωμα» να αποκατασταθεί — και ποια όχι;

Οι αιώνες εκτοπισμών των Εβραίων και η δαιμονοποίησή τους, η συστηματική αρπαγή της περιουσίας τους, οι βασανισμοί και οι μαζικές δολοφονίες δημιούργησαν έναν λαό που δεν θέλει ποτέ ξανά να βρεθεί στη θέση του αδυνάτου.

Το Ισραήλ παρουσιάζει μια εντυπωσιακή ανομοιογένεια — όχι μόνο λόγω της παρουσίας σημαντικού ποσοστού αραβικού πληθυσμού (μουσουλμάνοι, χριστιανοί, Δρούζοι, απόγονοι όσων παρέμειναν εντός των συνόρων του κράτους το 1948), αλλά και λόγω της εθνοτικής και θρησκευτικής ετερογένειας του εβραϊκού πληθυσμού: Ασκενάζι ευρωπαϊκής καταγωγής, Σεφαραδίτες και Μιζραχίμ από την Ιβηρική χερσόνησο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, Αιθίοπες Φαλάσα, Ρώσοι Εβραίοι, ορθόδοξοι και υπερορθόδοξοι (Χαρεντίμ), παραδοσιακοί και κοσμικοί (Χιλόνι).

Κι όμως, μέσα σε αυτή την ποικιλία, παρουσιάζει και μια εντυπωσιακή ενότητα.

Τι είναι αυτό που ενώνει το Ισραήλ;

Ίσως η ματωμένη ιστορική μνήμη αιώνων καταδίωξης και το αίσθημα ότι όλοι οι Εβραίοι βρίσκονται «στο ίδιο καράβι». Η ενοποιητική δύναμη του σιωνισμού λειτουργεί ως κεντρικός ιδεολογικός δεσμός, δημιουργώντας ένα πλαίσιο εθνικής ταυτότητας. Η αφήγηση της «επιστροφής στη γη των προγόνων» λειτουργεί ως συμβολικό νήμα ενότητας. Η μακροχρόνια στρατιωτική θητεία — ένας ιδιότυπος «στρατιωτικός εκδημοκρατισμός» — ενισχύει την αίσθηση συλλογικής ευθύνης και ταύτισης με το κράτος, ενώ η νεκρανάσταση της εβραϊκής γλώσσας, της Hebrew, γίνεται πολιτισμικό εργαλείο συνοχής.

Πολλοί κοινωνιολόγοι  επισημαίνουν ότι το τραύμα του Ολοκαυτώματος και οι μεταγενέστεροι πόλεμοι επιβίωσης διαμόρφωσαν μια συλλογική συνείδηση απειλής.

Έτσι φτάσαμε στο σήμερα: το κράτος του Ισραήλ έχει μετατραπεί σε μια αδίστακτη πολεμική μηχανή, που εφαρμόζει νέες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης πάνω στην παλαιστινιακή γη για να τις διαθέσει ύστερα στις διεθνείς αγορές.

Πλέον ισχυρό, υπερεξοπλισμένο και απρόσβλητο από το διεθνές δίκαιο, δεν διστάζει να πλήξει πλοία ανθρωπιστικής βοήθειας ακόμη και στα ανοιχτά της Μάλτας, να καταδικάζει έναν ολόκληρο λαό στη λιμοκτονία, να μετατρέπει πολίτες σε φονιάδες άμαχων πληθυσμών και βασανιστές κρατουμένων.

Ο πολιτισμός του έχει ταυτιστεί με τη στρατιωτική τεχνολογία· ο στόχος του, το «Μεγάλο Ισραήλ», επεκτείνεται στις γειτονικές χώρες, με στρατηγικό ενδιαφέρον και για την Κύπρο, όπου τα τελευταία χρόνια αγοράζονται εκτεταμένες εκτάσεις γης.

Η κοινοτοπία του Κακού

Και όμως, μέσα σε αυτή τη βαρβαρότητα, ανάβουν μικρές φλόγες ανθρωπιάς. Ισραηλινοί που υψώνουν πανό με τη λέξη ειρήνη, νέοι που αρνούνται να υπηρετήσουν στον στρατό, διανοούμενοι και επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος που καταγγέλλουν το καθεστώς της κατοχής με τίμημα την ίδια τους την ασφάλεια. Θυμίζουν ότι η Ιστορία δεν γράφεται μόνο από τα όπλα, αλλά και από τις φωνές που αντιστέκονται στην παράνοια του μίσους.

Αυτό αξίζει σε έναν λαό που πέρασε μέσα από τη φωτιά και κατόρθωσε να επιβιώσει; Να μείνει στην Ιστορία με την ταυτότητα του γενοκτόνου, μέσα στη συνένοχη σιωπή της διεθνούς κοινότητας;

Όμως το Ισραήλ δεν πρέπει να ξεχνά ότι η ίδια σιωπή των ανθρώπων  υπήρξε και στο Ολοκαύτωμα. Άνθρωποι απλοί, κοινοί συμμέτοχοι στο κακό λόγω αδιαφορίας, έλλειψης σκέψης και συμμόρφωσης σε συστήματα εξουσίας

«Η θλιβερή αλήθεια», έγραψε η Χάνα Άρεντ μελετώντας τη δίκη ενός Ναζί και εισάγοντας την έννοια της κοινοτοπίας του κακού, «είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του κακού γίνεται από ανθρώπους που ποτέ δεν αποφασίζουν να είναι ή να κάνουν είτε κακό είτε καλό»

Δίκαιο του Ισχυρού

Κι όσο οι κυβερνήσεις μετρούν συμφέροντα, οι λαοί μετρούν νεκρούς.

Η νομιμοποίηση της καταπάτησης του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου του Πολέμου ανοίγει τον δρόμο για νέες παραβιάσεις — στην Κύπρο και  οπουδήποτε υπάρχει αδύναμος λαός. Πλέον, νομιμοποιείται το «δίκαιο του ισχυρού»· και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο προηγούμενο για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η φράση «Δεν έχουμε άλλη γη» δεν είναι μόνο κραυγή των Παλαιστινίων· είναι υπενθύμιση για όλους μας. Γιατί όσο αυτή η γη ματώνει, κανείς δεν μπορεί να λέει πως ζει ελεύθερος.

Η δικαιοσύνη δεν είναι υπόθεση γεωγραφικών συνόρων , είναι το μέτρο του ίδιου του ανθρώπου.