Το Δεκέμβριο του 1979, κυκλοφόρησε το “London Calling” των Clash, ένας από τους σπουδαιότερους ροκ δίσκους όλων των εποχών, λίγους μήνες μετά την νεοφιλελεύθερη επίθεση της Μάργκαρετ Θάτσερ στη βρετανική κοινωνία. Ένα από τα τραγούδια του ιστορικού δίσκου είναι το “Guns of Brixton”, το πρώτο στο οποίο εμφανίζεται ο Simonon, ο μπασίστας των Clash, ως ο μόνος συνθέτης και στιχουργός και το πρώτο του ως βασικός τραγουδιστής.

Ο Simonon είχε μεγαλώσει στο Brixton, ένα προάστιο του Νότιου Λονδίνου, το οποίο φιλοξενούσε μεγάλο αριθμών μεταναστών από τη Τζαμάικα και βίωνε μεγάλη οικονομική κρίση: ανεργία, άθλιες συνθήκες διαβίωσης, εγκληματικότητα, ρατσισμό. Στους στίχους του “Guns of Brixton” ο Simonon περιγράφει τη βία με την οποία αντιμετωπίζονται οι κάτοικοι του Brixton από τις κατασταλτικές αρχές και προβλέπει στην ουσία τις σφοδρές συγκρούσεις που θα ακολουθήσουν δύο χρόνια μετά,  μεταξύ της αστυνομίας και των ομάδων άμυνας που οργάνωσαν οι μετανάστες

«Όταν κλωτσούν την μπροστινή σου πόρτα

Πώς σκοπεύεις να έρθεις;

Με τα χέρια πάνω στο κεφάλι

Ή με το δάχτυλο στη σκανδάλη του όπλου σου;

Όταν η αστυνομία μπουκάρει

Πώς σκοπεύεις να φύγεις;

Πυροβολημένος στο πεζοδρόμιο

Ή περιμένοντας στην ουρά των θανατοποινιτών;

Μπορείτε να μας συντρίψετε

Μπορείτε να μας χτυπήσετε

Μα θα πρέπει πρώτα να απαντήσετε

στα όπλα του Μπρίξτον»

(Διασκευή του ρεμπέτικου Ο ΑΝΤΩΝΗΣ Ο ΒΑΡΚΑΡΗΣ)

Ο  Κυριάκος ο υφέρπων αλιγάτωρ / μας προέκυψεν δικτάτωρ (δις)

μες του κόβιντα τα χρόνια / θα μας φάει τα πλεμόνια (δις)

Επαράτησε την κούρσα στου Λιγνάδη / που να φάει μαύρο σκοτάδι (δις)

δεν τον είδε, δεν τον ξέρει / δεν κρατούσε δα μαχαίρι (δις)

Φράγκα δίνει για κανάλια, μπατσαρία / να μας ζήσει η αριστεία! (δις)

για παιδεία και υγεία / το μακρύτερο απ’ τα τρία (δις)

Με λοκντάουν γονατίζει τον κοσμάκη / τονε σφάζει με μπαμπάκι (δις)

Δίχως πόλεμο και αίμα / μας τσακίζει με το ψέμα (δις)

Μα ο κόσμος θα τινάξει τα καπάκια / του ανάψαν τα λαμπάκια (δις)

Δέκα χρόνια στα μνημόνια / μας εστίψαν σα λεμόνια (δις)

Μέχρι  να ηχογραφήσει τα κομμάτια η ομάδα της attica voice -  και μετονομαστεί αυτοδίκαια σε attica noise - ακούμε το αυθεντικό και συνεχίζουμε με τους εμπνευσμένους στίχους του Τεό 

Στίχοι Μάνου Ελευθερίου / Μουσική: Γιάννη Μαρκόπουλου / Ερμηνεία: Χαράλαμπος Γαργανουράκης 

«Αυτός που σπέρνει δάκρυα και τρόμο

θερίζει την Αυγή θανατικό

μαύρα πουλιά του δείχνουνε το δρόμο

κι έχει τη ζωγραφιά κοντά στον ώμο

σημάδι μυστικό και ριζικό

πως ξέφυγε απ' ανθρώπους κι από Νόμο»

Αυτή ήταν η αρχική εκδοχή του τραγουδιού. Για να μπορέσει όμως να κυκλοφορήσει – ήταν ακόμη χούντα- ο Μάνος Ελευθερίου υποχρεώθηκε σε κάποιες αλλαγές. Έτσι, αντί για «τρόμο» έβαλε τη λέξη «πόνο», αντί για «θανατικό» έβαλε «ωκεανό», αντί για «ανθρώπους κι από Νόμο» έβαλε «απ' τον Άδη κι απ' τον Κόσμο»

Πίνακας της Δώρα Πασαλόγλου “Μαραμπού” 

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος / Στίχοι: Νίκος Καββαδίας / Ερμηνεία: Γιάννης Κούτρας

Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα
Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ, εδώ Μαρία
Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα.

Από παιδί βιαζόμουνα μα τώρα πάω καλιά μου.
Μια τσιμινιέρα με όρισε στον κόσμο και σφυρίζει.
Το χέρι σου, που χάιδεψε τα λιγοστά μαλλιά μου,
για μια στιγμή αν με λύγισε σήμερα δε με ορίζει.

Το μετζαρόλι ράγισε και το τεσσαροχάλι.
Την τάβλα πάρε, τζόβενο, να ξαναπάμε αρόδο.
Ποιος σκύλας γιος μας μούτζωσε κι έχουμε τέτοιο χάλι,
που γέροι και μικρά παιδιά μας πήραν στο κορόιδο;

Βαμμένη. Να σε φέγγει κόκκινο φανάρι.
Γιομάτη φύκια και ροδάνθη αμφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά σε μια σπηλιά στην Αλταμίρα

Σαλτάρει ο γλάρος το δελφίνι να στραβώσει.
Τι με κοιτάς; Θα σου θυμίσω εγώ πού μ’ είδες;
Στην άμμο πάνω σ’ είχα ανάστροφα ζαβώσει
τη νύχτα που θεμέλιωναν τις Πυραμίδες

Το τείχος περπατήσαμε μαζί το Σινικό.
Κοντά σου ναύτες απ’ την Ουρ πρωτόσκαρο εβιδώναν.
Ανάμεσα σε ολόγυμνα σπαθιά στο Γρανικό
έχυνες λάδι στις βαθιές πληγές του Μακεδόνα.

Βαμμένη. Να σε φέγγει φως αρρωστημένο.
Διψάς χρυσάφι. Πάρε, ψάξε, μέτρα.
Εδώ κοντά σου χρόνια ασάλευτος να μένω
ως να μου γίνεις, Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα

Θυμάμαι την πρώτη φορά που πρωτάκουσα αυτό το δίσκο. Ήταν ένα μουντό πρωϊνό κι εγώ ήμουν στριμωγμένος σα σαρδέλα, σε ένα τρόλεϊ που πάσχιζε να προχωρήσει σε μια μποτιλιαρισμένη Πατησίων. Δεν υπήρχαν βέβαια τα smartphones, υπήρχαν όμως τα θρυλικά walkman και δεκάδες ραδιοφωνικοί σταθμοί που έπαιζαν καλή μουσική

Ήταν το «Μ’ αρέσει να μη λέω πολλά» το τραγούδι που με πήρε και μ' έκανε να πετάξω πάνω από την πόλη εκείνο το άχαρο πρωϊνό. Θυμάμαι και την ημέρα που αγόρασα το δίσκο αυτό. Αυτή τη φορά ήταν ένα ηλιόλουστο μεσημέρι στην Πανεπιστημίου. Ο δίσκος ήταν «Ο μάγος κοιτάζει την πόλη», ο πρώτος – και καλύτερος δίσκος – των Υπόγειων Ρευμάτων.

Ο δίσκος αυτός στάθηκε ένας από τους πιο επιτυχημένους της ελληνικής ροκ σκηνής της δεκαετίας του ’90. Ο άνθρωπος που τους “ανακάλυψε” ήταν ο μουσικός παραγωγός Δημήτρης Χατζόπουλος ο οποίος, προλογίζοντας το δίσκο που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1994, γράφει: « Υπόγεια Ρεύματα σημαίνει μουσικές αναζητήσεις που ξεκινούν από τον προσωπικό κόσμο πέντε παιδιών, συγκροτούνται στο κέντρο της πόλης (περιοχή Ψυρρή, αν αρέσκεσθε στις λεπτομέρειες) και για πρώτη φορά καταγράφονται για να ταξιδέψουν στην πόλη και πέραν αυτής. Αγαπάμε την ποίηση, αγαπάμε τη μουσική … τώρα προσπαθούμε ν’ αγαπήσουμε και τους εαυτούς μας. Παιδιά καλό ταξίδι, υπόγεια και υπέργεια …»

Οι στίχοι των τραγουδιών είναι δικοί τους, εκτός από δύο ποιήματα, τα «Ανδρείκελα» του Κώστα Καρυυωτάκη και η «Βροχή» του Χ.Λ. Μπόρχες. Καλή ακρόαση!

«Sometimes I feel like a motherless child, a long way from my home» … Ένα παραδοσιακό νέγρικο τραγούδι (spiritual) που αφηγείται το παράπονο ενός ξεριζωμένου μαύρου που νιώθει σαν ορφανό παιδί μακρυά από τη γη που τον  γέννησε. Στα σκλαβοπάζαρα του Αμερικανικού Νότου, οι αγοραστές, κυρίως ιδιοκτήτες φυτειών βαμβακιού, διάλεγαν συνήθως τα νεότερα μέλη μιας οικογένειας και τα παιδιά αυτά δεν έβλεπαν ποτέ ξανά τους γονείς τους. Αυτά ήταν τα «παιδιά χωρίς μάνα», βίαια χωρισμένα από τη μάνα τους, τον πατέρα τους, την πατρίδα τους. Προορισμένα να ζήσουν σαν σκλάβοι και που οι απόγονοί τους στις ΗΠΑ, στην πλειοψηφία τους, ακόμη αντιμετωπίζονται σαν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας

Οι ρίζες του τραγουδιού αυτού  χάνονται  στην ιστορία, όπως γίνεται σε όλα τα παραδοσιακά τραγούδια, στην προκειμένη περίπτωση, των Aφροαμερικάνων σκλάβων. Έχει ηχογραφηθεί με διάφορες τροποποιήσεις στίχων, ενώ η παλιότερη καταγεγραμμένη επίσημα εκτέλεση του τραγουδιού έρχεται 146 χρόνια πριν, από την χορωδία του Πανεπιστημίου Φισκ, με έδρα το Νάσβιλ του Τενεσί. Εδώ το ακούμε από τη Mahalia Jackson, μια από τις πιο σημαντικές τραγουδίστριες gospel και spirituals

στίχοι Τάσου Λειβαδίτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη

Την πόρτα ανοίγω το βράδυ,

τη λάμπα κρατώ ψηλά,

να δούνε της γης οι θλιμμένοι,

να 'ρθούνε, να βρουν συντροφιά.

Να βρούνε στρωμένο τραπέζι,

σταμνί για να πιει ο καημός

κι ανάμεσά μας θα στέκει

ο πόνος, του κόσμου αδερφός.

Να βρούνε γωνιά ν' ακουμπήσουν,

σκαμνί για να κάτσει ο τυφλός

κι εκεί, καθώς θα μιλάμε,

θα’ρθει συντροφιά κι ο Χριστός

Πριν από 40 χρόνια, στις 8 Δεκεμβρίου του 1980, ο John Lennon πέφτει νεκρός από τις σφαίρες του Μark Chapman, ενός ανθρώπου που αργότερα δήλωσε πως σκότωσε τον Lennon απλά για να νιώσει ο ίδιος σημαντικός

O Lennon ήταν μόλις 40 χρονών και είχε ήδη προλάβει να φτάσει με τους Beatles στην κορυφή του κόσμου, συνεισφέροντας όσο κανείς άλλος στο σύγχρονο ήχο που θα ονομαστεί rock. Χρόνο με το χρόνο, από το πρώτο τους single το 1962, οι Beatles ωρίμαζαν και άνοιγαν καινούργιους μουσικούς δρόμους. Η διάλυσή τους, το 1970, ήρθε την κατάλληλη στιγμή, όταν όλα όσα είχαν να ειπωθούν από αυτούς ειπώθηκαν. Και στο κάτω κάτω, είναι καλύτερα να σε νοσταλγούν, παρά να σε βαρεθούν  

Για 10 χρόνια, ο Lennon συνέχισε να γράφει τραγούδια μόνος του. Πιο ώριμος από ποτέ, έγραψε αριστουργήματα και σε αυτή την περίοδο, με πρώτο και καλύτερο το Imagine, έναν ύμνο για μια άλλη κοινωνία, χωρίς πολέμους, χωρίς σύνορα που θα χωρίζουν, χωρίς θρησκείες που θα διχάζουν, χωρίς ιδιοκτησίες που θα γεννούν ανισότητες

Imagine there's no heaven
It's easy if you try
No hell below us
Above us only sky
Imagine all the people living for today

Imagine there's no countries
It isn't hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion too
Imagine all the people living life in peace, you

Παράλληλα με τη μουσική του, ο Lennon ριζοσπαστικοποιήθηκε πολιτικά και πρωτοστάτησε σε αντιπολεμικές διαμαρτυρίες ενάντια στην επέμβαση των Αμερικανών στο Βιετνάμ, αναγκάζοντας το FBI να τον παρακολουθεί και την αμερικανική κυβέρνηση να προσπαθεί να βρει τρόπο να τον απελάσει.

Δείγμα αυτής της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης του Lennon αποτελεί το συγκλονιστικό τραγούδι "Working class hero”, ένας ύμνος αλλά και ψόγος μαζί για την καταπιεσμένη εργατική τάξη που δεν κατορθώνει να συνειδητοποιηθεί και να διεκδικήσει τη χειραφέτησή της

As soon as you're born they make you feel small
By giving you no time instead of it all
Till the pain is so big you feel nothing at all
A working class hero is something to be

They hurt you at home and they hit you at school
They hate you if you're clever and they despise a fool
Till you're so fucking crazy you can't follow their rules
A working class hero is something to be

Keep you doped with religion and sex and TV
And you think you're so clever and classless and free
But you're still fucking peasants as far as I can see
A working class hero is something to be

There's room at the top they're telling you still
But first you must learn how to smile as you kill
If you want to be like the folks on the hill

Καρπό της αντιπολεμικής δράσης του Lennon αποτελεί ο ύμνος προς την ειρήνη “Give Peace A Chance” 

Και, βέβαια, ο Lennon δε σταμάτησε ποτέ να γράφει τρυφερά τραγούδια, όπως το “Jealous guy”

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1990, ο Παύλος Σιδηρόπουλος φεύγει από τη ζωή χάνοντας τη μάχη με την ηρωΐνη σε ηλικία μόλις 42 χρονών και περνάει στη σφαίρα του μύθου. Ο δίσκος του «Φλου», που κυκλοφόρησε το 1979, ένας από τους σημαντικότερους δίσκους της ελληνόφωνης ροκ, περιείχε και το τραγούδι " Η ώρα του stuff " με τους εφιαλτικά προφητικούς στίχους του

Κίτρινο το σούρουπο η ώρα έξι και μισή
πες μου κάτι μίλησε δεν αντέχω στη σιωπή
κλείσε το παράθυρο, τρέμω και το σκέπασμα βαρύ
τούτη η πόλη γίνηκε ανυπόφορη πληγή

"Δες βραδιάζει, μη μιλάς
μον’ έλα λίγο πιο κοντά"

Ξέρω πως ανάσκελα θα μας βρούνε ένα πρωί
σέρνοντας στο βλέμμα μας κάποια σιωπηλή κραυγή
άδειο θαν’ το πρόσωπο κι η ματιά τους αδειανή
με έναν αργό θάνατο να μας λειώνει το κορμί

"Μη φοβάσαι σβήσ’ το φως
δεν υπάρχει πού, πότε και πώς"

"Πριν τελειώσει η νύχτα αυτή
πριν μας έβρει το πρωί"

Πες μου αν μ’ αγάπησες όσο ο ήλιος την αυγή
όσο ο γκρίζος ουρανός κάποιας άνοιξης βροχή
αν τον φόβο μου έβλεπες πίσω από κάθε μου φιλί
πες μου αν μ’ αγάπησες όσο η νύχτα την σιωπή

Γράφτηκε το 1990 από το Γιάννη Μηλιώκα. Παίχτηκε πέρυσι, παίζεται  και φέτος. Και βλέπουμε

Ένα δωμάτιο η μικρή μας γειτονιά
και το μπαλκόνι σου μισάνοιχτο συρτάρι
Μου χαμογέλασες στου μπάνιου τη γωνιά
σου τηλεφώνησα κι εγώ απ’ το πατάρι

Απόψε θα βγούμε
θα πάμε στην κουζίνα
θα σε περιμένω δίπλα στο καλοριφέρ
κι άμα θες μετά μπαίνουμε σ’ ένα παπούτσι
και πάμε να τα πιούμε στου σαλονιού το μπαρ