του φίλου και συνεργάτη της Attica Voice, Αλέξη Κροκιδά

Η Καλαμάτα είναι γνωστή για τις ελιές της και την εξαιρετική κοκκινόφουντα με το ιδιαίτερο τερπενικό προφίλ, το κύριο άρωμα της οποίας είναι μια ισχυρή, διεισδυτική γήινη μυρωδιά ξύλου,η οποία συνοδεύεται από τόνους ρετσινιού/δέρματος και ήπια ευχάριστη γεύση λεμονιού και λάϊμ. Εγώ στην Καλαμάτα δεν έχω πάει και δεν πρόκειται να πάω ποτέ. Δεν μ' αρέσουν οι ελιές, ούτε το χασίς, ούτε η Πελοπόννησος. Εχω όμως μια πολύ αγαπημένη φίλη που κατάγεται από την Καλαμάτα, ή τουλάχιστον έτσι νομίζω. Δεν ξέρω γιατί το νομίζω, μάλλον θα μου το είπε κάποια στιγμή ή το φαντάστηκα. Δεν έχω ρωτήσει για να το επιβεβαιώσω.

Η φίλη μου είναι τρυφερή με και αφοσιωμένη στους ανθρώπους που αγαπάει, μόνο....μη τσαντιστεί, αν και, σκέφτομαι ότι η τσαντίλα της είναι πάντα εκεί, κάτι σαν μία αδιάλειπτη, σχεδόν υπόκωφη,  ζωογόνος δύναμη. Αν αυτή εξέλιπε, η φίλη μου θα εξέλιπε. Τέλος. Εξάλλου πιστεύω ότι η τεράστια αγάπη που έχει για τους αθρώπους, αυτούς που επιλέγει να αγαπήσει, πηγάζει από την αστείρευτη τσαντίλα της, την οποία προσπαθεί με διάφορους τρόπους, ενίοτε κωμικούς, ενίοτε συγκινητικούς, ενίοτε χημικούς, να ελέγξει. Δεν λέω να δαμάσει, γιατί αυτό, ευτυχώς, είναι αδύνατον. Μόνο να ελέγξει. Μου θυμίζει κάπως η φίλη μου τον ιδιότροπο Σοπενχάουερ, όχι φατσικά. 

Τον Σοπενχάουερ έτυχε να τον γνωρίζω πριν την γνωρίσω. Βέβαια το παρελθόν έχει αυτή την φανταστική ιδιότητα που γουστάρω πολύ. Μπορεί να αλλάξει από το παρόν κι αυτό συμβαίνει πολλές φορές χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε. Μια τυχαία συνάντηση, μια κουβέντα, κάτι που συμβαίνει στο παρόν, μπορεί να με εμπνεύσει να γυρίσω πίσω σε κάτι που νόμιζα ότι ίσχυε και να το αναθεωρήσω, δηλαδή να το αλλάξω. Τόσο απλά. Ισως κιόλας το παρόν διαμορφώνει το παρελθόν και όχι το ανίθετο κι ας ωρύεται η φάρα των ψυχολόγων. Οσο για τις καταδικασμένες ψυχές που κατοικούν στον έκτο κύκλο της Κόλασης του Δάντη (Κάντο 10), η καταδίκη τους είναι να γνωρίζουν το μέλλον, αλλά όχι το παρόν. Συγκλονιστικό όσο και εξόχως διαστροφικό. 

Τέλος πάντων. Τον Ρόμπερτ Χουκ πάντως δεν τον ήξερα καθόλου. Δεν τον είχα καν ακουστά. Ντρέπομαι λίγο γιατί πρόκειται για μια εξέχουσα φυσογνωμία, κάτι σαν τον Μικελάντζελο της Αγγλίας. Όλοι γνωρίζουν τον Νεύτωνα και τους γαμο-νόμους του. Ελάχιστοι αυτόν και ίσως μόνο μέσα από το μπιφ που ειχε με τον Νεύτωνα, οι υποστηρικτές του οποίου έθαβαν τον Ρόμπερτ συστηματικά με τον πιο άθλιο τρόπο για αιώνες. Τον γνώρισα, κάπως, από την φίλη μου με αφορμή κάτι που είχε γράψει σε μία φίλη της και έτυχε να το διαβάσω. Γράφει με αδημονία, σαν να τσαντίζεται με την ίδια την γλώσσα. Σιχαίνεται την κομψότητα, τις πιρουέτες, τις υποκλίσεις, τα περίτεχνα σχήματα λόγου. Όπως σιχαίνεται την εξουσία. Ισως γι αυτό της αρέσει ο Μπουκόφσκι αν και ούτε αυτός δεν γλυτώνει από την τσαντίλα της. Αν δεν της αρέσει κάτι, θα του την πει, θα του υποδείξει λάθη που πρέπει να διορθώσει αμέσως, θα του πει τί εννοεί και τί δεν εννοεί. Κανένας δεν γλυτώνει.

Ο Ρόμπερτ Χουκ ίσως θα την εκτιμούσε ιδιαίτερα για το ατίθασο, διερευνητικό πνεύμα της που δεν χαμπαριάζει από αυθεντίες. Αν την γνώριζε βέβαια, ακόμα και τότε, μια εποχή (17ος αιώνας) στην Αγγλία όπου η πατριαρχική κοινωνία τιμωρούσε ανελέητα όποια γυναίκα τολμούσε να μη συμμορφωθεί. Δεν την γνώρισε τότε. Γνώρισα εγώ αυτόν, έχοντας την τύχη να γνωρίσω αυτή. Η πατριαρχία πάντως καλά κρατεί ακόμα, όπως και η μαλακία που προστατεύει τους προστάτες. Οπως έγραψε και η φίλη μου, κάτι σαν τηλεγραφικό corrigendum αφού είχε τελειώσει βιαστικά το μικρό της μήνυμα στη φίλη της "Ο κορέκτορας είναι μαλάκας, οπότε, τρέχουν = τα έχουν, νευραλγικό = νευραλγία"

Ιδού το μήνυμα της με τα δύο λάθη που διέπραξε ο μαλάκας ο κορέκτορας "Στο στρώμα μου, που είναι από το 2003 κάτι ελατηριάκια τρέχουν παίξει καθότι η ηλικία τους ανέρχεται στα 22 έτη...... και έχουν ζήσει πολλά.. και εκεί που μου πιέζουν την πλάτη ακριβώς στο σημείο της νευραλγικό μου, εγώ γυρνάω πλευρό και πάω σε σημεία που δεν έχει ελατήριο...εκτός από τις μέρες που γουστάρω να πονώ και κοιμάμαι πάνω από το γαμημένο ελατήριο εις γνώση μου."

Η ιστορία 22 ετών σε πέντε συγκλονιστικές γραμμές. Ο Μπουκόφσκι θα την λάτρευε κι ας του ζάλιζε τον πούτσο. Ο Προυστ θα πέταγε το χειρόγραφο του Αναζητωντας τον Χαμένο Χρόνο (καμμιά εξακοσαριά σελίδες) στο τζάκι του και δεν θα ξανάπιανε πέννα στο χέρι. Ο Ζαν Ζενέ θα την ερωτευόταν κι ας μη γούσταρε γυναίκες.

ακ

16/3/2025

ΥΓ: κι εδώ ο νόμος του Χουκ που ισχύει απόλυτα για τα ιδανικά ελατήρια : Fs = kx  , όπου F η δύναμη του ελατηρίου και x η γραμμική παραμόρφωση (η διαφορά μεταξύ αρχικής και τελικής θέσης), ενώ η σταθερά k είναι δείκτης της σκληρότητας του ελατηρίου.

Πάντως κάθε ελατήριο έχει κάποια όρια αντοχής τα οποία αν η δύναμη που ασκείται στο ελατήριο τα υπερβεί, αυτό θα παραμορφωθεί ή θα σπάσει. Επιπλέον, με την επαναλαμβανόμενη χρήση το υλικό χάνει τις ιδιότητές του λόγω μηχανικής κόπωσης και αν δεν αντικατασταθεί, θα σπάσει.

Ο φίλος και συνεργάτης της Attica Voice, Αλέξης Κροκιδάς απέδωσε στα ελληνικά ένα ποιηματάκι αγνώστου Άγγλου ποιητή, που χρονολογείται στις 2 πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα. Το ύφος του είναι μάλλον παιδικό αλλά μέχρι την εποχή του τέλους του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, αυτό δεν ήταν ασυνήθιστο. Το ποίημα πιθανόν να γράφηκε νωρίτερα από το 1917 και ο ποιητής να χάθηκε σε κάποιο χαράκωμα, μεσούντος του "Μεγάλου Πολέμου" όπως τον αποκαλούσαν τότε, αλλά αυτό είναι κάτι που ίσως δεν μάθουμε ποτέ, όπως και την ταυτότητα του ποιητή

OVER

ήταν ένα μικρό πουλί
(έμοιαζε λίγο με τσαλαπετεινό, αλλά δεν ήταν)

είχε φάει ένα σκάλωμα
και κάθε πρωί
ανέβαινε
σε ένα ψηλό κλαδί
και τραγουδούσε (κάπως φωναχτά)

Μ' ακούει κανείς;
Αν μ' ακούει κανείς
ας μου απαντήσει
όβερ

(δεν ήταν τραγούδι αυτό,
πώς να το περιγράψει κανείς;
ας πούμε, ήταν κάτι σαν παράταιρο νανούρισμα,
ίσως διπλά παράταιρο
πρώτον γιατί τραγουδούσε πρωί πρωί
και δεύτερον γιατί τραγουδούσε φωναχτά
δεν είναι έτσι το νανούρισμα)

ήταν αυτό το μικρό πουλί
και κάπως αστείο
γιατί έπινε όλη τη νύχτα
(ουίσκια το χειμώνα
βότκες το καλοκαίρι
ενδιάμεσες εποχές δεν είχε
στο νησί που ζούσε
μόνο χειμώνα και καλοκαίρι)

και κάθε πρωί παραπατούσε
και παραπετούσε
(δεν χρειαζόταν πάντως να πετάξει μακριά ή ψηλά,
μόνο να φτάσει στο κλαδί του)

τέλος πάντων
προβλέψιμα όπως είναι αυτά τα πράγματα
ένα πρωί
καθώς τραγουδούσε το τραγούδι του
(που τραγούδι δεν ήταν ακριβώς)
πάνω στο κλαδί του
παραπάτησε κι έπεσε

δεν πρόλαβε να κάνει αυτό που κάνουν τα πουλιά
να πετάξει δηλαδή
και έπεσε στο έδαφος
κάτω από το δέντρο
μ' ενα μικρό γδούπο

ένα τσακάλι που περνούσε
το είδε
σταμάτησε και το ρώτησε
Τί έπαθες εσύ;

όβερ
απάντησε το πουλί
όβερ

όπως θες
μουρμούρισε το τσακάλι αδιάφορα

και το κανε μια χαψιά

Ανώνυμος Αγγλος ποιητής circa 1917

Αντιστάσεις στη βία της ψυχοθεραπείας. Αναδημοσιεύουμε ένα άρθρο του φίλου και συνεργάτη Αλέξη Κροκιδά, όπως αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών

Η επιτυχία της ιδεολογίας της λεγόμενης ψυχολογικής υποστήριξης δεν οφείλεται πρωτίστως στην άσκηση βίας, αν και η παρουσία της τελευταίας παραμένει πάντα ως ήσυχη αλλά τρομερή απειλή, αλλά στην γλυκιά σαγήνη και ταχυδακτυλουργική απάτη που διαμορφώνει υποκείμενα που πιστεύουν ότι είναι μοναδικά, αφού τα έχει αλέσει στον μύλο της ανταλλαξιμότητας και αντικαταστασιμότητας σαν να ήταν φτηνά εξαρτήματα στη διαδικασία παραγωγής.

Παραφράζοντας τον αφορισμό του δύστροπου φιλοσόφου της  Σχολής της Φρανκφούρτης Teodor Adorno «Nach Auschwitz, ein Gedicht zu schreiben, ist barbarisch”,   θα μπορούσαμε να πούμε: Μετά τις εκατόμβες στη Μεσόγειο, ανοιχτά της Πύλου, ανοιχτά της Λαμπεντούσα.... και αλλού... και αλλού... σε γη και θάλασσα, το να επιμένεις να προσφέρεις γραμμές τηλεφωνικής υποστήριξης, είναι βαρβαρότητα. Αλλά και δια ζώσης να ήταν, πάλι βαρβαρότητα θα ήταν. Η βαρβαρότητα του Ίδιου που κατασκευάζει τον Άλλο ως Άλλο για να τον εξολοθρεύσει, δηλαδή να τον εξημερώσει, δηλαδή να τον κάνει Ίδιο. Παραλλαγή και μετάλλαξη του “Wo Es war soll Ich werden”.  Εδώ δεν εκτυλίσσεται άραγε μια μορφή συμβολικής και επιστημονικής εξολόθρευσης που δεν αφήνει κανένα ίχνος προς ανίχνευση; Η θλίψη και η οργή πρέπει να καλυφθούν, έστω και με κακότεχνα φύλα συκής σαν αυτά που φιλοτέχνησε ο δύσμοιρος ζωγράφος Daniele da Volterra ο οποίος προσλήφθηκε μετά την Σύνοδο του Τρέντο για να καλύψει τα γεννητικά όργανα σε διάφορες φιγούρες του Michelangelo στην Capella Sistina.

Στο μεταξύ, κάποιοι θα συνεχίζουν να προσπαθούν να έρθουν ή να πάνε, αλλά δεν θα φτάσουν  ποτέ. Πνίγονται ή για να είμαστε κάπως πιο ακριβείς, δολοφονούνται. Μέσα από συγκεκριμένες πράξεις ή παραλείψεις πράξεων που φέρουν ανεξίτηλα το στίγμα μιας εκκωφαντικά σιωπηλής θεσμικής και υπερθεσμικής βίας.

NB: Με εικαστικούς όρους μιας εύκολης, ίσως και αγοραίας αλληγορίας, οι βιβλιογραφικές αναφορές / παραπομπές στο παρόν κείμενο θα μπορούσαν να αναπαρασταθούν σαν  άδεια πορτοκαλί σωσσίβια διασκορπισμένα άτακτα σε μία ακτή ή ίσως σαν μια άδεια επιφάνεια τσιμεντωμένη με τσιμέντο ταχείας στερεοποίησης. Προς το παρόν και εν αναμονή μίας σχετικής εικαστικής έκθεσης, θα παραμείνουν απούσες εδώ.

Όποιος δεν έχει κλάψει

Η αριστουργηματική νουβέλα του Αντον Τσέχοφ “Ο Θάλαμος Αριθμός 6” (Палата № 6) που δημοσιεύθηκε το 1892, μας προσφέρει μια ριζοσπαστική, δηλαδή άκρως συγκινητική απάντηση avant la lettre στο ερώτημα, Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε την ψυχική οδύνη του άλλου; Η απάντηση είναι, Δεν μπορούμε. Ούτε με τον θάνατο μας. Ο θάνατος του τρυφερού γιατρού Αντρέι Γιεφίμιτς Ράγκιν στον ψυχιατρικό θάλαμο 6, εκεί που συζητούσε με τον έγκλειστο «τρελό» Γκρόμοφ, μας το επιβεβαιώνει. Όποιος δεν έχει κλάψει διαβάζοντας τη νουβέλα, δεν θα έπρεπε να δουλεύει στο πεδίο της ψυχικής οδύνης. Όποιος έχει κλάψει, αλλά συνεχίζει να δουλεύει, δεν έχει κλάψει αρκετά. Ο Ρένος Παπαδόπουλος, του οποίου παρεμπιπτόντως το έργο τα τελευταία χρόνια φαίνεται να χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης, θα χαμογελούσε μάλλον ειρωνικά μ’ αυτόν τον «απλοϊκό» αφορισμό που αρνείται πεισματικά και ρομαντικά την πολυπλοκότητα. Λέει ο Ρένος, «Ρητορικά μιλώντας, υποστηρίζω πως το πρώτο θύμα του τραύματος είναι η πολυπλοκότητα».  Απαντούμε εδώ ρητορικά και αποφαντικά, Το πρώτο θύμα του τραύματος δεν είναι η πολυπλοκότητα, αλλά η συνταρακτική απλότητα της βαρβαρότητας. Ίσως επανέλθουμε σ’ αυτό. Αν δεν επανέλθουμε εμείς, θα επανέλθει η ίδια η βαρβαρότητα.

Ό,τι δεν με σκοτώνει....

Aus der Kriegsschule des Lebens. Was mich nicht umbringt, macht mich stärker (από το Λυκόφως των Θεών)

Όποιος επιζήσει, επέζησε. Αν επιζήσει, δεν μας ενδιαφέρει πώς και από τι επέζησε, μόνο ότι επέζησε, δηλαδή ότι άντεξε, ότι είναι ανθεκτικός. Καλούμαστε λοιπόν εμείς οι  επαγγελματίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης να αγκαλιάσουμε αυτή την ανθεκτικότητα και να δουλέψουμε, να συνεργαστούμε μ’ αυτή, χρησιμοποιώντας ό,τι εργαλεία έχουμε στην διάθεση μας, γραμμές, κύκλους, τρίγωνα, πλέγματα αντιξοοτήτων, ό,τι νάναι, αρκεί η οργή και η θλίψη όσων επέζησαν να γίνουν ένα μεγάλο ευχαριστώ προς τους σωτήρες, δηλαδή εμάς. Για όσους δεν επέζησαν εξάλλου, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

Θα σας φροντίσουμε

Πάντως εμείς το μόνο που θέλουμε είναι να σας φροντίσουμε. Όσο περιμένετε. Γηγενείς και μετανάστες. Για σας τους τελευταίους, όσο περιμένετε για τα πολυπόθητα χαρτιά, προσωρινή άδεια παραμονής, ΑΜΚΑ, για κάποιο πιστοποιητικό ευαλωτότητας, για την πιστοποίηση ότι έχετε υποστεί βασανιστήρια σύμφωνα με το πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης, για έναν διερμηνέα, ένα ιατρικό ραντεβού (μα τί νομίζετε αλήθεια, ότι εμείς οι Έλληνες, τουλάχιστον όσοι από εμάς δεν έχουμε ιδιωτική ασφάλιση, δεν περιμένουμε μήνες για ένα ιατρικό ραντεβού στο Εθνικό Σύστημα Υγείας;) ίσως για την απέλασή σας πίσω στη χώρα από την οποία φύγατε με τα λιγοστά σας υπάρχοντα τυλιγμένα σε ένα σεντόνι, ή ίσως σε κάποια άλλη χώρα που εμείς ορίζουμε ως ασφαλή.

Για να είμαστε ειλικρινείς, μας το επιβάλλει η επιστήμη μας αυτό, όχι ακριβώς όσο περιμένετε, αλλά ακριβώς για να μάθετε να περιμένετε. Θα σας μάθουμε να περιμένετε. Να αντέχετε την αβεβαιότητα του Αύριο, την αβεβαιότητα του Τώρα. Έχουμε ένα αξιοθαύμαστο οπλοστάσιο για να το πετύχουμε. ‘Οπως και νάχει, θα σας φροντίσουμε, δηλαδή θα σας συμμορφώσουμε.

Υπομονή. Προ πάντων υπομονή. Ξέρετε, έχουμε κιόλας ένα πολύ δημοφιλές τραγούδι εδώ στην Ελλάδα που λέει “Υπομονή, Κάντε υπομονή Κι ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός, Κάντε υπομονή, Μια λεμονιά ανθίζει στη γειτονιά”... Υπομονή λοιπόν, υπομονή, υπομονή. Αυτό, όσον αφορά εσάς τους άλλους, τους ξένους, οι δικοί μας το ξέρουν ήδη αυτό το τραγουδάκι. Κι αν το ‘χουν ξεχάσει, θα τους το θυμίσουμε εμείς.

Εξάλλου η υπομονή είναι αρετή σε όλες τις κουλτούρες και θρησκείες του κόσμου. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Το ότι απευθύνεται πρωτίστως και διαχρονικά στης γης τους κολασμένους, τους αδύναμους, τους κατατρεγμένους, τους αποκλεισμένους, είναι μια άλλη ιστορία ή πολλές ανείπωτες ιστορίες. Εμείς ως  “ψ” επιστήμονες δεν ασχολούμαστε μ’ αυτές τις ιστοριούλες. Κάτι ακτιβιστές και αλληλέγγυοι που δεν σέβονται τις παραδόσεις, τα μουρμουρίζουν αυτά. Μην τους ακούτε. Μην ακούτε τις σειρήνες. Ακούστε εμάς. Έχουμε τον Ευρωπαϊκό ορθολογισμό με το μέρος μας. Εμείς μιλάμε επιστημονικά.

«Faire attendre: prérogative constante de tout pouvoir, "passe-temps” millénaire de l'humanité»

Η έννοια (όχι όπως την διατύπωσε έξοχα ο αγαπημένος Roland Barthes) αναπτύχθηκε και βαφτίστηκε «αργή βία» το 2011 από τον Rob Nixon στο βιβλίο του, Slow Violence and the Environmentalism of the Poor. Συνδέεται βέβαια στενά και γενεαλογικά, χωρίς να ταυτίζεται, με την έννοια της δομικής βίας που διατύπωσε και ανέπτυξε ο Νορβηγός κοινωνιολόγος Johan Vincent Galtung την δεκαετία του ‘60. Ίσως η καίρια διαφοροποίηση από την δομική βία, είναι το στοιχείο της χρονικότητας (temporality), μιας και τα αποτελέσματα της αργής βίας μπορεί να πάρουν ακόμα και γενιές να εμφανιστούν. Το ίδιο βέβαια θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ισχύει και για την δομική βία. Σε κάθε περίπτωση, η συνηθισμένη χρονική εγγύτητα μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος δεν ισχύει για τον τρόπο που λειτουργεί η αργή βία.

Για τα περαιτέρω, ας ανατρέξει ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης στη σχετική βιβλιογραφία. Δεν θα το κάνουμε εμείς εδώ. Το είπαμε και πιο πάνω. Να μην επαναλαμβανόμαστε. Εκτός εάν θέλουμε να μιλήσουμε για την επανάληψη του τραύματος. Αλλά δεν θέλουμε. Ο φίλτατος ψυχαναλυτής Βασίλης Δημόπουλος μπορεί να επαναλαμβάνει «στον ψυχαναγκασμό της επανάληψης το άτομο επαναλαμβάνει το δυσάρεστο εμπρός στην απελπισία του από την έλλειψη ανάμνησης, με σκοπό την εκφόρτιση. Εδώ έχει ίσως θέση η μνήμη, όχι όμως η ανάμνηση».

Εμείς, μπροστά στην συνεχιζόμενη και επαναλαμβανόμενη απελπισία, δεν διαλέγουμε ούτε μνήμη ούτε ανάμνηση. Μόνο αντίσταση, αργή, άμεση, συνεχιζόμενη, απέναντι σε όποιον μας τραυματίζει, αλλά επίσης καίρια σε όποιον αποπειράται να εξημερώσει το τραύμα μας.

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι η έννοια της δομικής όσο και της αργής βίας που εισάγει την διάσταση των «καθυστερημένων» αποτελεσμάτων ή ίσως μίας βραδυφλεγούς αιτιότητας, παραπέμπει στην Σπινοζική έννοια ότι η δομή ενυπάρχει στα αποτελέσματά της, όποτε κι αν αυτά εμφανιστούν ως τέτοια.

Δεν είναι πληγή για να θεραπευτεί

Τελειώνω εδώ μ’ ένα ανεκδοτάκι που άρεσε ιδιαίτερα στον Slavoj Zizek. Για το αδιάφορο ιστορικό, είναι η δεύτερη φορά που το δανείζομαι δημόσια.

The night before Jesus Christ was arrested and crucified, his followers started to worry — Christ was still a virgin; wouldn't it be nice to have him experience a little bit of pleasure before he dies? So they asked Mary Magdalene to go to the tent where Christ was resting and seduce him; Mary said she would do it gladly and went in, but five minutes later, she ran out screaming, terrified and furious. The followers asked her what went wrong, and she explained: "I slowly undressed, spread my legs and showed Christ my pussy; he looked at it, said 'What a terrible wound! It should be healed!' and gently put his palm on it."

Αλέξης Κροκιδάς, κοινωνιολόγος

Αναδημοσιεύουμε ένα άρθρο του φίλου και συνεργάτη Αλέξη Κροκιδά με αφορμή την πρόσφατη δολοφονία στο Δαφνί, όπως αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών

Ως μία απάντηση στις διάφορες αναρτήσεις και ανακοινώσεις από συλλογικότητες, επαγγελματικούς συλλόγους, σωματεία και ομοσπονδίες, σχετικά με την πρόσφατη δολοφονία στο Δαφνί, θα ήθελα να σημειώσω κάπως τηλεγραφικά τα εξής:

Κατ' αρχήν, η κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση αλλά και σε προηγούμενες κυβερνήσεις, καθώς και στην ΕΕ, είναι απόλυτα σωστή. Η εσκεμμένη και συστηματική εξόντωση του ΕΣΥ και η ενορχηστρωμένη παράδοση υπηρεσιών ψυχικής (και όχι μόνο) υγείας στον ιδιωτικό τομέα και Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (βλέπε ΜΚΟ), είναι πλέον τεκμηριωμένη. Δεν έχω κάτι παραπάνω να πω για να υπερθεματίσω και προφανώς είναι άθλιο να στοχοποιούνται κάποιοι μεμονωμένοι επαγγελματίες που έκαναν την βάρδια τους εκείνη τη νύχτα.

Ωστόσο, όσον αφορά τις προτεινόμενες λύσεις, πχ, την επαρκή στελέχωση σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ, την συνεχιζόμενη εκπαίδευση των επαγγελματιών, δημιουργία κοινοτικών δομών και υπηρεσιών, δημιουργία υπηρεσιών που εστιάζονται στην πρόληψη, (δέστε ας πούμε ενδεικτικά το μοντέλο της πρώιμης παρέμβασης στην ψύχωση, ως ένα παράδειγμα δήθεν πρόληψης, το οποίο όμως σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την αρχική εφαρμογή του σε Αυστραλία και διάφορες χώρες της Ευρώπης έχει πια απαξιωθεί ως προς τις υποχέσεις σχετικά με τις εκβάσεις νέων ανθρώπων που υπέστησαν την εν λόγω παρέμβαση), διατηρώ ναι, κάποιες σοβαρές ενστάσεις, ή τουλάχιστον εγώ τις θεωρώ σοβαρές. Σε καμία περίπτωση αυτές δεν δίνουν το παραμικρό άλλοθι στην κυβέρνηση για την βάρβαρη και εκδικητική αδιαφορία που επιδεικνύει, για πολλοστή φορά σε εργαζόμενους στο ΕΣΥ αλλά και σε ευάλωτους ή περιθωριοποιημένους ανθρώπους, οικογένειες και κοινότητες.

1. Αν δεν αλλάξει ριζικά το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα, που δυστυχώς το έχουν ενστερνιστεί και Ψυχολόγοι και Κοινωνικοί Λειτουργοί και Νοσηλευτές και άλλοι επαγγελματίες που εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αμφισβητώ την ανθρωπιά τους) η τραγωδία του τρόπου που προσεγγίζουμε και αντιμετωπίζουμε / φροντίζουμε ανθρώπους που βιώνουν ψυχική οδύνη, θα συνεχίζεται και θα αναπαράγεται και μάλιστα τραγικά, ως μη τραγωδία. Ως μία αναπόφευκτη κανονικότητα. Θα θεωρούμε δηλαδή ότι όλα είναι καλά επειδή έχουμε και πολλούς νοσηλευτές και πολλούς ψυχιάτρους και πολλούς κοινωνικούς λειτουργούς. Αν δεν αλλάξει όμως ο τρόπος που προσεγγίζουμε την ψυχική οδύνη και επιμένουμε να την θεωρούμε μια πάθηση, μία νόσο με βιολογική αιτιολογία και ότι άρα η φαρμακευτική αγωγή είναι απολύτως απαραίτητη... σύν κάποια διακοσμητική πλαισίωση για τα μάτια του κόσμου, τότε οι "ασθενείς" θα παραμείνουν τα ζομπι που ξέρουμε καλά, με το απλανές βλέμα, να σέρνουν τα πόδα τους, τα σάλια να τρέχουν, με αμβλυμένο συναίσθημα, με ένα σκασμό παθολογικά προβλήματα, από το μεταβολικό σύνδρομο και σοβαρά ιατρογενή καρδιολογικά και νευρολογικά προβλήματα, συν και ας μη το ξεχνάμε ούτε αυτό, ότι πολλοί, αν και φαρμακωμένοι μέχρι τα μπούνια, θα συνεχίσουν να βιώνουν την αρχική ψυχική / συναισθηματική / υπαρξιακή δυσφορία που βίωναν πριν τους φέρουμε δεμένους με χειροπέδες στα ψυχιατρεία κι αρχίσουμε να τους "θεραπεύουμε". Κι εμείς θα λέμε, ε, αυτή είναι η νόσος. Τί να κάνουμε?

2. Ριζική αλλαγή σημαίνει, ολοκληρωτική κατάργηση κάθε μορφής θεσμοποιημένου καταναγκασμού και καταστολής χωρίς εξαιρέσεις (ούτε το λεγόμενο κριτήριο επικινδυνότητας), όπως η ακούσια νοσηλεία, η καταναγκαστική, δηλαδή χωρίς ελεύθερη και ενημερωμένη συναίνεση, φαρμακοθεραπεία, ηλεκτροσπασμοθεραπεία (κοινώς ηλεκτροσόκ) και άλλες μορφές ιατρικής "φροντίδας". Οσοι αναφέρονται στις οδηγίες τους ΠΟΥ για την αναλογία ασθενών-επαγγελματιών, ας ρίξουν μια ματιά στις κατευθυντήριες γραμμές της CRPD (Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες) του ΟΗΕ και στις σχετικές αναφορές τα τελευταία δέκα χρόνια των Ειδικών Εισηγητών των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια και κάθε άλλη βάναυση, απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία . Το οφείλουν τουλάχιστον στους ασθενείς για τους οποίους νοιάζονται. Ας ρίξουν μια ματιά και στην συνεχώς αυξανόμενη ερευνητική βιβλιογραφία εκβάσεων για τις καταστροφικές συνέπειες της καταναγκαστικής φαρμακευτικής αγωγής  και διαφόρων μορφών καταστολής και εγκλεισμού.

3. Δεν μπορούμε να παραπονιόμαστε μόνο για υποστελέχωση, έλλειψη υπηρεσιών πρόληψης, κοκ, όταν αρνούμαστε ή φοβόμαστε να αμφισβητήσουμε ή παραμελούμε να ενημερωθούμε για τους σοβαρούς κινδύνους, τα δεινά, τον εξευτελισμό και τον τραυματισμό που βιώνουν οι άνθρωποι που υπόκεινται στον μηχανισμό / πακέτο της ακούσιας νοσηλείας ή σε μοντέλα πρόληψης όπως αυτό της πρώιμης παρέμβασης στην ψύχωση. Γιατί ακόμα και αν είχαμε τρεις και τέσσερις και πέντε νοσηλευτές ανά "ασθενή"  στις νυχτερινές βάρδιες, ίσως, ίσως να καταφέρναμε να προλάβουμε αυτό που έγινε τις προάλλες στο Δαφνί, αλλά πώς? Τρεις τον βαστάνε και ένας του χώνει προληπτικά μια ένεση να ξεχάσει και το όνομα του και να μη μπορεί να βλάψει ούτε κουνούπι. Ναι, μπορεί να σώζαμε μια ζωή και αυτό είναι αδιαμφισβήτητα εξόχως σημαντικό, αλλά θα συνεχίζαμε να συμβάλουμε έστω και άθελα μας στο να συνεχίζονται να χάνονται πολλές ζωές, όχι από δολοφονίες από έγκλειστους σε ψυχιατρικά ιδρύματα, αλλά από τις ίδιες τις παρεμβάσεις μας και για τις οποίες κανένας δεν θα μιλούσε κιόλας. Ο ιατροδικαστής θα έλεγε μάλλον, Θάνατος από φυσικά αίτια. Γνωρίζουν οι συνάδελφοι πόσοι ακριβώς άνθρωποι που λαμβάνουν αγωγή με τα λεγόμενα αντιψυχωτικά (τυπικά και ατυπικά), πεθαίνουν μέσα σε ψυχιατρικές κλινικές και άλλα ιδρύματα εγκλεισμού όπως τα οικοτροφεία (και έξω από αυτά βέβαια) από αιφνίδιο καρδιακό θάνατο? Ισως το γνωρίζουν. Γνωρίζουν ότι όλα τα λεγόμενα αντιψυχωτικά είναι καρδιοτοξικά, ότι προκαλούν παράταση του διαστήματος QT, ότι μπορεί να οδηγήσουν σε πολύ αυξημένο κίνδυνο θανατηφόρων κοιλιακών αρρυθμιών? Ισως το γνωρίζουν. Αν όχι, ας ανατρέξουν στην σχετική βιβλιογραφία των τελευταίων τριάντα χρόνων. Γνωρίζουν τις συνεχείς, επιθετικές, άκρως παραπλανητικές και αντι-επιστημονικές καμπάνιες δισεκατομυρίων που συνεχίζουν να κάνουν οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες για να πείσουν γιατρούς, πολιτικούς και το ευρύ κοινό ότι πχ η σχιζοφρένεια είναι μια βιολογική νόσος (χωρίς καμμία επιστημονική τεκμηρίωση) και ότι η φαρμακευτική αγωγή είναι μονόδρομος? Προφανώς δεν περιορίζονται μόνο στην σχιζοφρένεια, αλλά και στην κατάθλιψη, την διπολική διαταραχή, την γενικευμένη διαταραχή άγχους κι ένα σωρό άλλες διαγνώσεις.

4. Επικινδυνότητα και οι «69άρηδες». Σωστά επισημαίνουν οι διάφορες τοποθετήσεις για την δολοφονία στο Δαφνί, ότι δεν θα έπρεπε οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας να καταντούν δεσμοφύλακες. Πολύ σωστά. Αλλά και αν ήταν πιο πολλοί, πάλι δεν θα ήταν δεσμοφύλακες, όσο ισχύει ο εγκλεισμός σε ψυχιατρικές μονάδες? Οσοι διαπράττουν εγκλήματα και κρίνονται ότι έχουν το ακαταλόγιστο, δεν θα έπρεπε να "φροντίζονται" σε ψυχιατρικά καταστήματα, αλλά στις φυλακές. Εννοείται ότι το σωφρονιστικό σύστημα επίσης θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί ριζικά για να προσφέρει με ανθρωπιά, σε όσους το θέλουν, υποστήριξη και θεραπεία, επαναλαμβάνω όχι με το ζόρι, αλλά για όσους το ζητάνε και αποφασίζουν να το δοκιμάσουν. Το ακαταλόγιστο είναι ένα επικίνδυνο νομικά - ηθικά - κοινωνικά - πολιτικά, ακόμα και κλινικά, εργαλείο που επικυρώνει, αναπαράγει και επιβεβαιώνει το στίγμα του επικίνδυνου "τρελού". Και αυτό, χωρίς καμμία επιστημονική τεκμηρίωση. Ανεξάρτητα από το τί προτιμούν όσοι διαπράττουν περισσότερο ή λιγότερο ειδεχθή εγκλήματα, αν είχαν την επιλογή, δηλαδή εγκλεισμό σε ψυχιατρικά ιδρύματα ή στο κοινό σωφρωνιστικό σύστημα (για το ιστορικό και από την πολύχρονη εμπειρία μου, όχι πως η εμπειρία μου αποδεικνύει κάτι, πολλοί θα προτιμούσαν να εκτίσουν την ποινή τους σε φυλακές ως απλοί ποινικοί κρατούμενοι, παρά σε ψυχιατρικά καταστήματα), το ακαταλόγιστο πρέπει να καταργηθεί. Είτε πρόκειται για τον Αλτουσέρ, είτε τον Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ είτε για οποιονδήποτε είτε ακούει φωνές, είτε πιστεύει ότι τον κυνηγούν να τον σκοτώσουν, είτε πιστεύει ότι αν τον απατήσει η γυναίκα «του», έχει δικαίωμα να την σκοτώσει. Σε κάθε περίπτωση κανένας δεν πρέπει να νοσηλεύτεται σε ψυχιατρεία χωρίς την θέληση του. Αν κάποιος αισθάνεται την ανάγκη να βρεθεί σε ένα θεραπευτικό περιβάλλον, έστω και σαν καταφύγιο, θα πρέπει να του το προσφέρουμε με ανθρωπιά και σεβασμό στην οδύνη του.

5.  Η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή, η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή κι άλλες διαγνωστικές ταμπέλες, δεν είναι ούτε αξιόπιστες, ούτε έγκυρες. Κι αυτό έχει τεκμηριωθεί από έρευνες και χρησιμοποιώντας τα καλύτερα εργαλεία που διαθέτουμε για να μετρήσουμε την αξιοπιστία και εγκυρότητα. Είναι άκρως επικίνδυνες και επιζήμιες. Αν δεν τις αμφισβητήσουμε στην πράξη εμείς ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, θα συνεχίζουμε να παράγουμε και να αναπαράγουμε το στίγμα κι ας διαρρηγνύουμε τα ιμάτια μας κι ας επιδιδόμαστε σε μυξο-συγκινητικές καμπάνιες για την εξάλειψη του στίγματος.

6.  Η κατάργηση των μηχανισμών καταναγκασμού και καταστολής, δεν σημαίνει στο ελάχιστο ότι θα αφήσουμε ανθρώπους που υποφέρουν στην τύχη τους. Η ιατρικοποίηση της ψυχικής οδύνης όμως, όχι μονο δεν βοηθάει, αλλά καταδικάζει ανθρώπους σε μία δυσβάχτατη μοίρα ενώ ταυτόχρονα απενεχοποιεί τις βάρβαρες επιπτώσεις μιας κοινωνικής συνθήκης που τσακίζει ανθρώπους και κοινότητες. Οχι όλους σίγουρα. Αλλά η έγνοια μας θα έπρεπε να εστιάζει σε όσους δεν αντέχουν και τσακίζουν κάτω από πολλαπλές πιέσεις.

Καταθέτω τούτες τις ενστάσεις με όλον τον αμέριστο σεβασμό στους συναδέλφους που παλεύουν για μια ανθρώπινη αντιμετώπιση της ψυχικής οδύνης και που αντιστέκονται στις άθλιες μεθοδεύσεις αυτής της κυβέρνησης και ως πρόσκληση σε διάλογο σχετικά με το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα και τις συνιστώσες του.

Αλέξης Κροκιδάς, κοινωνιολόγος

του φίλου και συνεργάτη της Attica Voice, Αλέξη Κροκιδά. Το ίδιο άρθρο δημοσιεύτηκε στις 8/9 από την Εφημερίδα των Συντακτών. Θα το αποκαλούσα σπαραγμό, αλλά δεν το κάνω, ήδη βλέπω το σαρκαστικό χαμόγελο να σχηματίζεται στα χείλη του Αλέξη.

Δανείζομαι τον τίτλο εδώ από έναν Γάλλο φιλόσοφο. Όλη η φιλοσοφία εξάλλου είναι δανεική. Ίσως και προσομοιωτική μιας ανυπόφορης πραγματικότητας. Δανείζομαι και για να ζήσω, αν και δουλεύω, εξαιτίας μιας οργιαστικής έξαρσης απληρωσιάς που εξαπλώνεται σε τούτη δω τη χώρα σαν μολυσματική ασθένεια. Οι ΜΚΟ εξ εφιαλτικής κατασκευής αποτελούν ίσως την avant-garde (εμπροσθοφυλακή) σε τούτο τον ανίερο πόλεμο κατά των εργαζομένων. Είμαι εργαζόμενος. Τι αφόρητα βαρετό. Βαρετό όσο και αληθινό. Βαρετό ίσως ακριβώς γιατί είναι αφόρητα αληθινό.

Έκανα λοιπόν καταγγελία στην Επιθεώρηση Εργασίας για μη καταβολή μισθών δύο μηνών. Κλάιν μάιν. Θα τα πάρω τα λεφτά μου κάποια στιγμή. Θα είναι πολύ αργά. Είναι πολύ αργά ακόμα κι όταν πληρώνομαι χωρίς καθυστέρηση. Παρόλο που δεν είμαι ο μόνος (σε μια πανδημία δεν μπορείς να είσαι ο μόνος), ζω αυτό το σενάριο μέσα μια μοιραία αδιαφορία. Άρα είμαι, άσχετα με το τι αισθάνομαι, απόλυτα μόνος. Όπως και στον έρωτα.

Για το αδιάφορο και κάπως ειρωνικό ιστορικό, ο (πλέον πρώην) εργοδότης που μου χρωστάει λεφτά, είναι φορέας ψυχικής υγείας.

Μετά το όργιο τι θα κάνουμε;

Δεν θα παίξουμε κρυφτούλι και σίγουρα δεν θα ακουστεί το Φτου ξελευτερία. Είμαι  τόσο μα τόσο στενοχωρημένος καθώς γράφω τούτες τις γραμμές που δεν αντέχω να παίζω ούτε κρυφτούλι, ούτε κυνηγητό, ούτε Λύκε Λύκε είσαι εδώ, ούτε Κλέφτες και Μπάτσοι κι ας το λέγαμε παλιά, Κλέφτες κι Αστυνόμοι. Η θλίψη μου και ο θυμός μου βρίσκονται σε μια αντιμαχία θανάτου ή ζωής. Το ίδιο είναι. Πάντως και παρεμπιπτόντως, τώρα πια, επιβάλλεται ηθικά να λέμε "Μπάτσοι" και όχι ψιθυριστά μπας και μας ακούσουν και μας την πέσουν.

Η κοσμιότητα μας έφαγε. Κυριολεκτικά μας καταβρόχθισε. Μα οι ψυχές (και τα σώματα) που βυθίστηκαν ανοιχτά της Πύλου τον Ιούνιο 2023; Οι ψυχές (και τα σώματα) που κάηκαν στα Τέμπη τον Φεβρουάριο του 2023;  Οι ψυχές (και τα σώματα) των Παλαιστινίων που δολοφονούνται καθημερινά μπροστά στα γουρλωμένα ή νυσταγμένα μάτια μας;

Ναι. Δολοφονούνται και οι ψυχές. (Μπροστά στην φρίκη, εμείς οι απλήρωτοι τί να πούμε;) Μα τι; Τι σημαίνει αυτό; Τι θα κάνουμε μετά το όργιο; Θα χάσουμε τους τρόπους μας; Θού, Κύριε, φυλακήν τώ στόματι μου.

Μας έφαγε η μαρμάγκα. Ας προσέχαμε. Αλλά δεν προσέχαμε. Και βυθιστήκαμε στον βούρκο. Στην υγρή σιωπή. Δανειζόμαστε για να ζήσουμε. Μας άφησε και ο έρωτας της ζωής μας μ΄ένα τηλεφώνημα (όχι γιατί είμαστε απλήρωτοι, απλή διαβολική σύμπτωση αυτή). Χάσαμε τη φωνή μας. Διαλυθήκαμε.

Και ποιος να μιλήσει για μας τώρα που χάσαμε τη φωνή μας; Ίσως κάποιος Γάλλος φιλόσοφος. Ίσως το ΚΚΕ. Ίσως ο Ζαν Ζενέ.

Σήμερα (Σάββατο 7 Σεπτέμβρη) ξύρισα το κεφάλι μου. Σκέφτηκα, είμαι κατάδικος σε κάποια Γαλλική αποικία καταδίκων. Πρέπει να μοιάζω με κατάδικο. Τώρα ησύχασε κάπως το σώμα μου. Η ψυχή μου δεν με αφορά.

Το σώμα δεν λέει ψέματα. Ίσως. Τρομαχτικό όμως να γίνεται το σώμα σου πεδίο σημείων όπου ο άλλος ανιχνεύει την αλήθεια. Μόνο που δεν πρόκειται για την αλήθεια του σώματος σου, αλλά για την αλήθεια του άλλου. Πάντα η αλήθεια είναι η αλήθεια του άλλου. Αδυσώπητος νόμος αυτός.

Τελειώνω όπως άρχισα, με τον ίδιο Γάλλο φιλόσοφο.

"Η εικόνα του ανθρώπου, καθισμένου και συλλογισμένου, μια μέρα απεργίας, η οθόνη της τηλεόρασης κενή, θα αναδειχτεί μια μέρα ως μία από τις ομορφότερες εικόνες της ανθρωπολογίας του 20ού αιώνα"

Μόνο που πέρασε ο 20ος αιώνας. Αλλά κλάιν μάιν. Δεν θα κολλήσουμε εκεί. Η επιθυμία ως αντίσταση στο πραγματικό ζει sub specie aeternitatis

Αλέξης Κροκιδάς, Κοινωνιολόγος