«Γι΄αυτό σου λέω, ξέρω πώς θα είναι ο θάνατος.

Μια απλή βραδιά, όπως οι άλλες»

Περικλής Κοροβέσης, 1941 - 2020

Θαρρείς και το επιδίωξαν οι δύο εμβληματικές μορφές της Αριστεράς να φύγουν ήσυχα και διακριτικά μέσα στην παράνοια του φόβου του κορονοϊού που βιώνει μια κοινωνία, ούτως ή άλλως, φοβική. Μετά το μεγάλο Μανώλη Γλέζο, έφυγε σήμερα και ο ασυμβίβαστος Περικλής Κοροβέσης. Γλίτωσαν με τον τρόπο αυτό από τις υποκριτικές νεκρολογίες των πολιτικών απογόνων των διωκτών και βασανιστών τους. Γλίτωσαν, επίσης, και από τα κούφια λόγια των πρώην συντρόφων τους. Κούφια, όσο και αυτά που έκαναν όσο διάστημα βρέθηκαν στην εξουσία.

Ο Περικλής Κοροβέσης έμεινε έως το τέλος ελεύθερος. Ελεύθερος να υποστηρίζει τις υψηλές ιδέες της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, κόντρα σε όσους τις μάχονταν αλλά και κόντρα σε όσους τις πρόδιδαν. Δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβιβαστεί με κάτι λιγότερο αυτός που πίστευε πως «σημασία στην ζωή δεν έχει πώς την αρχίζεις, αλλά πώς την τελειώνεις. Κι αν αγόρι μου κάνεις κάτι καλό τώρα, μην βιαστείς να βγάλεις συμπεράσματα. Το οριστικό συμπέρασμα βγαίνει στο κρεβάτι του θανάτου».

Ένα από τα πράγματα που προκάλεσε εντύπωση και θαυμασμό αυτές τις δύσκολες ημέρες, ήταν σίγουρα η αποστολή ιατρικής βοήθειας από την Κούβα με πολυπληθές ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό προς τις σκληρά πληττόμενες χώρες της Ιταλίας και Ισπανίας. Η φτωχή Κούβα που υφίσταται εδώ και δεκαετίες ένα ασφυκτικό οικονομικό εμπάργκο από τη γειτονική της υπερδύναμη, προσφέρει την κρίσιμη στιγμή πολύτιμη βοήθεια σε δύο από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου. Πώς μπορεί και το κάνει; Ίσως η απάντηση κρύβεται στην παρακάτω ιστορική ομιλία που εκφώνησε ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα σε Κουβανούς φοιτητές της Ιατρικής, στις 20 Αυγούστου 1960 όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο indepent news

Όλοι σχεδόν ξέρετε ότι ξεκίνησα τη σταδιοδρομία μου ως γιατρός πριν από αρκετά χρόνια. Όταν ξεκίνησα, όταν άρχισα να σπουδάζω ιατρική, οι περισσότερες από τις ιδέες που έχω σήμερα ως επαναστάτης απουσίαζαν από το οπλοστάσιο των ιδανικών μου. Ήθελα να πετύχω, όπως θέλουν όλοι. Το όνειρο μου ήταν να γίνω διάσημος ερευνητής. Το όνειρό μου ήταν να δουλεύω ακούραστα για να πετύχω κάτι που θα μπορούσε πραγματικά να τεθεί στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, αλλά, την ίδια στιγμή, θα αποτελούσε κι έναν προσωπικό θρίαμβο. Ήμουν, όπως όλοι μας, ένα παιδί του περιβάλλοντός μου.

Mέσα από κάποιες ειδικές περιστάσεις, ίσως και εξαιτίας του χαρακτήρα μου επίσης, αφού πήρα το  πτυχίο μου, άρχισα να ταξιδεύω στη Λατινική Αμερική και τη γνώρισα πολύ καλά. Με εξαίρεση την Αϊτή και τη Δομινικανή Δημοκρατία, επισκέφτηκα - με τον έναν ή τον άλλο τρόπο - όλες τις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Έτσι όπως ταξίδευα, πρώτα ως φοιτητής και ύστερα ως γιατρός, άρχισα να έρχομαι σε στενή επαφή με τη φτώχεια, την πείνα, τις αρρώστιες, την αδυναμία να θεραπευτεί ένα παιδί από έλλειψη μέσων, με το μούδιασμα που προκαλούν η πείνα και οι τιμωρίες, ώσπου φτάνουμε σ’ ένα σημείο που φαντάζει ασήμαντο γεγονός να χάνει ένας γονιός το παιδί του, όπως συχνά συμβαίνει στις σκληρά δοκιμαζόμενες κοινωνικές τάξεις στην πατρίδα μας, τη Λατινική Αμερική. Κι άρχισα να βλέπω ότι υπήρχε κάτι που μου φαινόταν τότε σχεδόν εξίσου σημαντικό με την καριέρα μου ή με τη συμβολή μου στην ιατρική επιστήμη, και αυτό ήταν να βοηθήσω εκείνους τους ανθρώπους.

Εξακολούθησα όμως να είμαι, όπως όλοι μας εξακολουθούμε να είμαστε, ένα παιδί του περιβάλλοντος μου και ήθελα να βοηθήσω εκείνους τους ανθρώπους με τις προσωπικές μου προσπάθειες. Είχα ήδη ταξιδέψει πολύ – βρισκόμουν τότε στη Γουατεμάλα, στη Γουατεμάλα του [δημοκρατικά εκλεγμένου Γιάκομπο] Άρμπενς – και είχα αρχίσει να κρατάω κάποιες σημειώσεις για τη συμπεριφορά ενός επαναστάτη γιατρού. Άρχισα να εξετάζω τι χρειαζόμουν για να γίνω ένας επαναστάτης γιατρός. Η επίθεση εξαπολύθηκε, ωστόσο: το πραξικόπημα [του 1954] οργανώθηκε από τη Γιουνάιτεντ Φρουιτ Κόμπανι, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, τον [διευθυντή της CIA] Φόστερ Ντάλες -στην πραγματικότητα, ήταν όλοι τους ένα και το αυτό – και το ανδρείκελο Καστίγιο Άρμας [με τον οποίο αντικατέστησαν τον Άρμπενς]. Η επίθεση ήταν πετυχημένη, δεδομένου ότι ο λαός δεν είχε φτάσει ακόμα στο επίπεδο ωριμότητας που έχει σήμερα ο λαός της Κούβας. Και μια ωραία μέρα εγώ, όπως πολλοί άλλοι, πήρα το δρόμο της εξορίας, ή πάντως το δρόμο της φυγής από τη Γουατεμάλα, αφού δεν ήταν αυτή η πατρίδα μου.

Τότε συνειδητοποίησα κάτι βασικό: για να γίνω επαναστάτης γιατρός ή απλώς επαναστάτης, έπρεπε πρώτα να υπάρξει επανάσταση. Η μεμονωμένη προσπάθεια, η προσωπική προσπάθεια, η καθαρότητα των ιδανικών, η επιθυμία για θυσία μιας ολόκληρης ζωής στο πιο ευγενικό ιδανικό δε σημαίνουν τίποτα αν αυτή η προσπάθεια γίνεται μεμονωμένα, απόμερα, σε μια γωνιά της Λατινικής Αμερικής, απέναντι σε εχθρικές κυβερνήσεις και κοινωνικές συνθήκες που δεν επιτρέπουν την πρόοδο. Η επανάσταση έχει ανάγκη αυτό που γίνεται στην Κούβα: την κινητοποίηση ενός ολόκληρου λαού, που έχει μάθει να χρησιμοποιεί τα όπλα και να είναι ενωμένος στη μάχη, που ξέρει τι αξία έχει ένα όπλο και τι αξία έχει η ενότητα του λαού. Ερχόμαστε λοιπόν στην καρδιά του προβλήματος που έχουμε σήμερα μπροστά μας. Έχουμε ήδη το δικαίωμα και την υποχρέωση ακόμα να είμαστε, πρώτα απ’ όλα, επαναστάτες γιατροί, δηλαδή άτομα που θέτουν τις τεχνικές γνώσεις του επαγγέλματος τους στην υπηρεσία της επανάστασης και του λαού.

Επιστρέφουμε τώρα στα αρχικά ερωτήματα: Πώς δουλεύει κανείς αποτελεσματικά για την κοινωνική ευημερία; Πώς συμβιβάζει κανείς την ατομική προσπάθεια με τις ανάγκες της κοινωνίας; Πρέπει να ξαναφέρουμε στο νου μας πώς ήταν η ζωή του καθενός από εμάς, τι έκανε και τι πίστευε καθένας από εμάς, ως γιατρός ή λειτουργός της δημόσιας υγείας από άλλη θέση, πριν από την επανάσταση. Πρέπει να το κάνουμε με βαθύ κριτικό ενθουσιασμό. Θα συμπεράνουμε τότε ότι σχεδόν όλα όσα πιστεύαμε και νιώθαμε εκείνη την παλιά εποχή πρέπει να παραμεριστούν και ότι ένας νέος τύπος ανθρώπου πρέπει να δημιουργηθεί. Αν ο καθένας από εμάς γίνει ο αρχιτέκτονας αυτού του νέου τύπου ανθρώπου για τον εαυτό του, τότε η δημιουργία αυτού του νέου τύπου ανθρώπου που θα αντιπροσωπεύει τη νέα Κούβα θα είναι πολύ ευκολότερη.

Είναι καλό για σας – τους παρόντες, τους κατοίκους της Αβάνας – να βάλετε καλά στο μυαλό σας αυτήν την ιδέα: ότι στην Κούβα γεννιέται ένας νέος τύπος ανθρώπου, που δεν μπορεί να εκτιμηθεί πλήρως στην πρωτεύουσα, αλλά μπορεί κανείς να τον δει σε κάθε άλλη γωνιά της χώρας. Όσοι από εσάς πήγατε στη Σιέρρα Μαέστρα στις 26 Ιουλίου θα είδατε κάτι πολύ σημαντικό… Θα είδατε παιδιά που από το ανάστημα τους φαίνονται οχτώ ή εννιά χρονών, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι σχεδόν όλα δεκατριών ή δεκατεσσάρων. Είναι τα γνήσια τέκνα της Σιέρρα Μαέστρα, τα γνήσια παιδιά της πείνας και της φτώχειας σε όλες τις μορφές της. Είναι τα πλάσματα του υποσιτισμού. Στη μικρή μας Κούβα, με τα τέσσερα ή πέντε τηλεοπτικά κανάλια, με τους εκατοντάδες ραδιοφωνικούς σταθμούς, με την πρόοδο της σύγχρονης επιστήμης, όταν ένα βράδυ εκείνα τα παιδιά έφτασαν στο σχολείο και είδαν για πρώτη φορά ηλεκτρικό φως, αναφώνησαν ότι τα αστέρια ήταν πολύ χαμηλά εκείνη τη νύχτα. Εκείνα τα παιδιά, τα οποία κάποιοι από εσάς θα είδατε, σπουδάζουν τώρα στα σχολεία, από τις πρώτες τάξεις μέχρι την επαγγελματική κατάρτιση, μέχρι την πολύ δύσκολη επιστήμη της επανάστασης. Αυτό είναι το νέο είδος ανθρώπων που γεννιέται στην Κούβα. Γεννιούνται σε απομονωμένους τόπους, σε απόμερες περιοχές της Σιέρα Μαέστρα και επίσης στις κολεκτίβες και στους χώρους εργασίας. Όλα αυτά συνδέονται στενά με το θέμα της σημερινής μας συζήτησης: την ενσωμάτωση στο επαναστατικό κίνημα των γιατρών και των άλλων εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Γιατί το καθήκον της επανάστασης – το καθήκον της μόρφωσης και διατροφής των παιδιών, το καθήκον της εκπαίδευσης του στρατού, το καθήκον της διανομής της γης των παλιών απόντων γαιοκτημόνων σ’ εκείνους που έχυναν τον ιδρώτα τους κάθε μέρα στην ίδια γη χωρίς να δρέπουν τους καρπούς της- είναι το σπουδαιότερο έργο κοινωνικής ιατρικής που έχει γίνει στην Κούβα.

Η μάχη κατά της αρρώστιας πρέπει να βασίζεται στην αρχή της δημιουργίας ενός γερού σώματος, όχι μέσω της περίτεχνης εργασίας ενός γιατρού πάνω σ’ έναν αδύναμο οργανισμό, αλλά δημιουργώντας ένα γερό σώμα μέσω της δουλειάς ολόκληρου του συνόλου, ιδιαίτερα ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου. Μια μέρα η ιατρική θα πρέπει να γίνει μια επιστήμη που θα προλαμβάνει τις ασθένειες, που θα προσανατολίζει το κοινό προς τις ιατρικές υποχρεώσεις του και η οποία θα χρειάζεται να παρεμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσες για να πραγματοποιήσει μια χειρουργική επέμβαση ή να αντιμετωπίσει κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο στη νέα κοινωνία που δημιουργούμε… Εκείνο που απαιτείται γι’ αυτό το οργανωτικό έργο, όπως και για όλα τα επαναστατικά έργα, είναι το άτομο. Η επανάσταση δεν τυποποιεί, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, τη συλλογική βούληση, τη συλλογική πρωτοβουλία. Το αντίθετο, απελευθερώνει τις ατομικές ικανότητες των ανθρώπων. Αυτό που πράγματι κάνει η επανάσταση είναι να κατευθύνει αυτή την ικανότητα. Αποστολή μας σήμερα είναι να προσανατολίσουμε το δημιουργικό ταλέντο όλων των επαγγελματιών του τομέα της υγείας προς το έργο της κοινωνικής ιατρικής. Βρισκόμαστε στο τέλος μιας εποχής, και όχι μόνο εδώ στην Κούβα. Αντίθετα με όσα λέγονται και παρά τις ελπίδες κάποιων ανθρώπων, οι μορφές του καπιταλισμού που γνωρίσαμε, κάτω από τις οποίες μεγαλώσαμε και υποφέραμε, νικιούνται σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Τα μονοπώλια νικιούνται. Η σοσιαλιστική επιστήμη σημειώνει κάθε μέρα νέους, σημαντικούς θριάμβους. Έχουμε την περηφάνια και το καθήκον να βρισκόμαστε στην πρωτοπορία ενός κινήματος απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική, το οποίο ξεκίνησε πριν από καιρό στις άλλες υποδουλωμένες ηπείρους της Αφρικής και της Ασίας. Αυτή η βαθιά κοινωνική αλλαγή απαιτεί επίσης πολύ βαθιές αλλαγές στη νοοτροπία των ανθρώπων.

Ο ατομικισμός ως τέτοιος, ως η μεμονωμένη δράση ενός προσώπου στο κοινωνικό περιβάλλον, πρέπει να εκλείψει στην Κούβα. Αύριο ο ατομικισμός θα πρέπει να είναι η σωστή χρησιμοποίηση όλων των ατόμων προς όφελος της κοινότητας. Αλλά, αν και όλα αυτά, όλα όσα λέω, γίνονται κατανοητά σήμερα, αν και όλοι είναι πρόθυμοι να σκεφτούν λίγο το παρόν, το παρελθόν και το πώς θα πρέπει να είναι το μέλλον, η αλλαγή του τρόπου σκέψης απαιτεί βαθιές εσωτερικές αλλαγές και συμβολή στην πραγματοποίηση βαθιών εξωτερικών αλλαγών, κυρίως κοινωνικών. Αυτές οι εξωτερικές αλλαγές πραγματοποιούνται στην Κούβα καθημερινά. Ένας τρόπος να μάθετε γι’ αυτή την επανάσταση, να γνωρίζετε τις δυνάμεις που κρύβουν μέσα τους οι άνθρωποι, δυνάμεις που ήταν λανθάνουσες για τόσο καιρό, είναι να επισκεφτείτε όλη την Κούβα, να επισκεφτείτε τις κολεκτίβες και όλους τους χώρους δουλειάς που δημιουργούνται. Κι ένας τρόπος για να φτάσετε στην καρδιά του ιατρικού ζητήματος είναι όχι μόνο να γνωρίσετε, όχι μόνο να επισκεφτείτε αυτά τα μέρη, αλλά να γνωρίσετε και τους ανθρώπους που συνθέτουν αυτές τις κολεκτίβες και τα κέντρα εργασίας. Πηγαίνετε εκεί και μάθετε τι αρρώστιες έχουν, από τι πάσχουν, από πόση φτώχεια υπέφεραν σ’ όλη τους τη ζωή, φτώχεια που κληρονόμησαν από αιώνες καταπίεσης και απόλυτης υποταγής. Ο γιατρός, ο νοσοκόμος, θα φτάσουν τότε στην καρδιά της νέας δουλειάς τους, δηλαδή ως άτομα μέσα στις μάζες, άτομα μέσα στην κοινότητα. Ό,τι κι αν συμβαίνει στον κόσμο, μένοντας πάντα κοντά στον άρρωστο, γνωρίζοντας καλά την ψυχολογία του, εκπροσωπώντας εκείνους που έρχονται κοντά στον πόνο και τον ανακουφίζουν, ο γιατρός έχει πάντα πολύ σημαντικό έργο, ένα έργο μεγάλης ευθύνης στην κοινωνική ζωή.

Πριν από λίγο καιρό, λίγους μήνες, συνέβη εδώ στην Αβάνα μια ομάδα φοιτητών που μόλις είχαν πάρει το πτυχίο της ιατρικής να μη θέλουν να πάνε στην ύπαιθρο και ζητούσαν επιπλέον πληρωμή για να το κάνουν. Από την οπτική γωνία του παρελθόντος είναι περισσότερο από λογικό να συμβαίνει αυτό- έτσι τουλάχιστον μου φαίνεται και το καταλαβαίνω. Θυμάμαι πως έτσι ήταν τα πράγματα, έτσι σκέφτονταν οι άνθρωποι πριν από μερικά χρόνια. Για ακόμα μια φορά είναι ο μονομάχος στην επανάσταση, ο μοναχικός πολεμιστής αυτός που θέλει να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον, καλύτερες συνθήκες, και να κερδίσει την αναγνώριση για αυτό που κάνει. Τι θα συνέβαινε όμως αν δεν ήταν αυτά τα άτομα – οι οικογένειες των οποίων στην πλειονότητα τους μπορούσαν να πληρώσουν για τις σπουδές τους – εκείνα που ολοκλήρωσαν τα μαθήματα τους και αρχίζουν τώρα να ασκούν το επάγγελμα τους; Τι θα συνέβαινε αν στη θέση τους ήταν διακόσιοι, τριακόσιοι χωρικοί αυτοί που θα ξεπρόβαλλαν – σαν από θαύμα, ας πούμε – από τις αίθουσες διαλέξεων του πανεπιστημίου; Αυτό που απλώς θα συνέβαινε είναι ότι αυτοί οι χωρικοί θα έτρεχαν αμέσως και με μεγάλο ενθουσιασμό να φροντίσουν τα αδέρφια τους. Θα ζητούσαν τις θέσεις με τη μεγαλύτερη ευθύνη και την περισσότερη δουλειά, για να δείξουν ότι τα χρόνια σπουδών δε σπαταλήθηκαν άσκοπα. Αυτό θα συμβεί σε έξι εφτά χρόνια, όταν οι νέοι φοιτητές, παιδιά της εργατικής τάξης και της αγροτιάς, θα πάρουν τα πτυχία τους. Δεν πρέπει όμως να βλέπουμε το μέλλον μοιρολατρικά και να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε παιδιά της εργατικής τάξης ή της αγροτιάς και σε αντεπαναστάτες. Αυτό είναι απλουστευτικό, δεν είναι αλήθεια, και τίποτα δε διαπαιδαγωγεί περισσότερο έναν έντιμο άνθρωπο από το να βιώσει την επανάσταση. Κανένας από εμάς, απ’ όσους φτάσαμε πρώτοι με το Granma, εγκατασταθήκαμε στη Σιέρα Μαέστρα και μάθαμε να σεβόμαστε τον αγρότη και τον εργάτη, ζώντας μαζί τους, κανένας από εμάς δεν ήταν εργάτης ή αγρότης στο παρελθόν. Φυσικά, υπήρχαν εκείνοι που είχε χρειαστεί να δουλέψουν, που είχαν γνωρίσει ορισμένες ανάγκες σαν παιδιά.

Την πείνα όμως, την αληθινή πείνα, κανείς μας δεν την είχε γνωρίσει και αρχίσαμε να μαθαίνουμε τι θα πει πείνα, προσωρινά, τα δύο χρόνια πάνω στη Σιέρρα Μαέστρα. Και τότε πολλά πράγματα έγιναν ξεκάθαρα… Μάθαμε ότι η ζωή ενός ανθρώπου αξίζει εκατομμύρια φορές περισσότερο απ’ όλη την περιουσία του πλουσιότερου ανθρώπου στη γη. Το μάθαμε εκεί εμείς, που δεν ήμαστε παιδιά της εργατικής τάξης ή της αγροτιάς. Γιατί λοιπόν να διαλαλήσουμε τώρα ότι είμαστε οι προνομιούχοι και ότι ο υπόλοιπος λαός της Κούβας δεν μπορεί κι αυτός να μάθει; Ναι, μπορούν, να μάθουν. Σήμερα μάλιστα η επανάσταση απαιτεί να μάθουν, απαιτεί να καταλάβουν καλά ότι η περηφάνια που πηγάζει από την εξυπηρέτηση του συνανθρώπου μας είναι πολύ σημαντικότερη από ένα καλό εισόδημα· ότι η ευγνωμοσύνη των ανθρώπων είναι μονιμότερη, διαρκεί πολύ περισσότερο απ’ όσο χρυσάφι μπορεί να συσσωρεύσει κάποιος. Κάθε γιατρός, στη σφαίρα της δραστηριότητας του, μπορεί και πρέπει να συγκεντρώσει αυτό τον πολύτιμο θησαυρό, την ευγνωμοσύνη των ανθρώπων. Πρέπει τότε να αρχίσουμε να διαγράφουμε τις παλιές αντιλήψεις μας και να ερχόμαστε όλο και πιο κοντά στο λαό με κριτικό πνεύμα. Όχι με τον τρόπο που τον πλησιάζαμε πριν, γιατί όλοι θα πείτε: «Όχι, εγώ είμαι φίλος του λαού. Μου αρέσει να μιλάω με εργάτες και αγρότες και τις Κυριακές πηγαίνω στο τάδε μέρος για να δω το τάδε πράγμα». Όλοι το έκαναν αυτό. Αλλά το έκαναν υπό τύπον ελεημοσύνης και αυτό που πρέπει να προωθήσουμε σήμερα είναι η αλληλεγγύη. Δεν πρέπει να πλησιάζουμε το λαό για να λέμε: «Να’ μαστε. Ερχόμαστε να σας ελεήσουμε με την παρουσία μας, να σας διδάξουμε την επιστήμη μας, να καταδείξουμε τα λάθη σας, την έλλειψη λεπτότητας και στοιχειώδους γνώσης που σας διακρίνει».

Πρέπει να τον πλησιάζουμε με ερευνητικό ζήλο και ταπεινό πνεύμα, για να μαθαίνουμε από αυτή τη μεγάλη πηγή σοφίας που είναι ο λαός. Συχνά συνειδητοποιούμε πόσο λανθασμένες ήταν κάποιες αντιλήψεις μας, οι οποίες είχαν γίνει κομμάτι του εαυτού μας και, αυτόματα, της συνείδησης μας. Κάθε τόσο έπρεπε να αλλάζουμε όλες τις αντιλήψεις μας, όχι μόνο τις γενικές, κοινωνικές ή φιλοσοφικές αντιλήψεις, αλλά πότε- πότε και τις αντιλήψεις μας για την ιατρική. Θα δούμε ότι οι ασθένειες δε θεραπεύονται πάντα όπως θεραπεύεται μια αρρώστια στο νοσοκομείο μιας μεγάλης πόλης. Θα δούμε ότι ο γιατρός πρέπει να είναι και αγρότης, ότι πρέπει να μάθει να καλλιεργεί νέα τρόφιμα και, με το παράδειγμα του, να καλλιεργεί την επιθυμία για κατανάλωση νέων τροφίμων, για διαφοροποίηση της διατροφικής δομής στην Κούβα -τόσο μικρής και τόσο φτωχής σε μια αγροτική χώρα που είναι εν δυνάμει η πλουσιότερη στη γη. Θα δούμε τότε ότι κάτω από αυτές τις περιστάσεις θα πρέπει να είμαστε και παιδαγωγοί, ότι θα πρέπει επίσης να είμαστε και πολιτικοί – ότι το πρώτο που θα πρέπει να κάνουμε δεν είναι να προσφέρουμε τη σοφία μας, αλλά να δείξουμε άτι είμαστε έτοιμοι να μάθουμε με το λαό, να φέρουμε σε πέρας αυτή τη σπουδαία και όμορφη κοινή εμπειρία – να χτίσουμε μια νέα Κούβα.

Έχουμε ήδη κάνει πολλά βήματα και η απόσταση από την 1η Ιανουαρίου 1959 μέχρι σήμερα δεν μπορεί να μετρηθεί με συμβατικό τρόπο. Πριν από καιρό οι άνθρωποι καταλάβαιναν ότι εδώ είχε καταρρεύσει όχι μόνο ένας δικτάτορας, αλλά κι ένα σύστημα. Τώρα ο λαός πρέπει να μάθει ότι πάνω στα ερείπια ενός γκρεμισμένου συστήματος πρέπει να οικοδομήσουμε ένα νέο, το οποίο θα οδηγεί στην απόλυτη ευτυχία του λαού…. Πειστήκαμε οριστικά ότι υπάρχει ένας κοινός εχθρός. Ξέρουμε ότι όλοι κοιτάζουν πίσω τους για να δουν μήπως τους ακούει κανείς, μήπως κρυφακούει κανείς από κάποια πρεσβεία και μεταδώσει όσα ακούει, πριν πουν ξεκάθαρα τη γνώμη τους κατά των μονοπωλίων, πριν πουν ξεκάθαρα: «Εχθρός μας και εχθρός ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής είναι η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που στηρίζει τα μονοπώλια». Αν όλοι ξέρουν ήδη ότι αυτός είναι ο εχθρός και αν έχουμε ως αφετηρία μας τη γνώση ότι όποιος παλεύει εναντίον αυτού του εχθρού έχει κάτι κοινό με εμάς, τότε προχωρούμε παρακάτω.

Ποιοι είναι οι στόχοι μας εδώ στην Κούβα; Τι θέλουμε; Θέλουμε την ευτυχία του λαού ή όχι; Παλεύουμε για την απόλυτη οικονομική απελευθέρωση της Κούβας ή όχι; Δεν παλεύουμε για να είμαστε μια ελεύθερη χώρα ανάμεσα σε ελεύθερες χώρες, χωρίς να ανήκουμε σε κανένα στρατιωτικό συνασπισμό, χωρίς να πρέπει να συμβουλευόμαστε την πρεσβεία οποιασδήποτε μεγάλης δύναμης για κάθε απόφαση που παίρνουμε για εσωτερικά και διεθνή θέματα; Δε σκεφτόμαστε να ανακατανείμουμε τον πλούτο εκείνων που έχουν πάρα πολλά για να δώσουμε σ’ εκείνους που δεν έχουν τίποτα; Δε σκεφτόμαστε εδώ να προσφέρουμε δημιουργικό έργο, μια δυναμική καθημερινή πηγή ευτυχίας; Αν ναι, τότε έχουμε ήδη τους στόχους στους οποίους αναφερθήκαμε… Σε καιρούς μεγάλου κίνδυνου, σε καιρούς μεγάλης έντασης και μεγάλης δημιουργίας, αυτό που έχει σημασία είναι ο μεγάλος εχθρός και οι μεγάλοι στόχοι. Αν συμφωνούμε, αν όλοι μας ξέρουμε ήδη πού πηγαίνουμε, τότε, ό,τι κι αν συμβεί, πρέπει να αρχίσουμε τη δουλειά μας. Σας έλεγα ότι για να είναι κανείς επαναστάτης πρέπει να υπάρχει επανάσταση. Την έχουμε ήδη. Κι ένας επαναστάτης πρέπει επίσης να γνωρίζει τους ανθρώπους με τους οποίους πρόκειται να δουλέψει .Πιστεύω ότι δε γνωρίζουμε ακόμα καλά ο ένας τον άλλο. Πιστεύω ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας… [Ωστόσο] αν γνωρίζουμε τους στόχους, αν γνωρίζουμε τον εχθρό και αν γνωρίζουμε προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθούμε, τότε το μόνο που μας απομένει είναι να μάθουμε πόση απόσταση πρέπει να διανύουμε κάθε μέρα και να το κάνουμε. Κανένας δεν μπορεί να πει πόση είναι αυτή η απόσταση· η απόσταση αυτή είναι η προσωπική πορεία κάθε ανθρώπου – είναι αυτό που θα κάνει κάθε μέρα, αυτό που θα κερδίζει από την προσωπική του εμπειρία και αυτό που θα δίνει από τον εαυτό του ασκώντας το επάγγελμα του, αφοσιωμένος στην ευημερία του λαού. Αν διαθέτουμε ήδη όλα τα στοιχεία για να βαδίσουμε προς το μέλλον, ας θυμηθούμε τη φράση του Χοσέ Μαρτί, την οποία πρέπει να εφαρμόζουμε διαρκώς: «Ο καλύτερος τρόπος να πεις κάτι είναι να το κάνεις».

Ας βαδίσουμε λοιπόν προς το μέλλον της Κούβας.

Ο Μανώλης Γλέζος έζησε 98 χρόνια. Από τα 98 χρόνια της πλούσιας ζωής του, ο «πρώτος Ευρωπαίος παρτιζάνος» σύμφωνα με το Γάλλο στρατηγό Ντε Γκωλ, αυτός που κατέβασε τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη, πέρασε τα 16 χρόνια στις φυλακές και στην εξορία καταδικασμένος 3 φορές σε θάνατο από συμπατριώτες του Έλληνες, πολλοί από τους οποίους είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Γιατί ο Μανώλης Γλέζος δεν ήταν μόνο εθνικός ήρωας, όσο και αν το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας τον έκανε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης κατά του ναζισμού. Ήταν πάνω από όλα ένας κοινωνικός αγωνιστής που πίστεψε στην κοινωνική δικαιοσύνη και το σοσιαλισμό.  Πίστεψε στον απλό άνθρωπο και στις δυνάμεις του. Άλλωστε, το μόνιμο παράπονό του ήταν ότι οι περισσότεροι μόνο για τη σημαία τον ρωτούσαν. 

«Με ρωτάνε διαρκώς για τη σημαία. Εγώ όμως, ακόμα κι από την ιστορία της σημαίας, θυμάμαι τη μάνα μου. Όταν γυρίζαμε εκείνη την ημέρα στα σπίτια μας, η ώρα ήταν περασμένη, μετά τα μεσάνυχτα. Πάω στο σπίτι και βλέπω τη μάνα μου ένα κουβάρι στα σκαλοπάτια απ’ έξω.

Με περίμενε. Την πλησιάζω και της λέω, “Μάνα!”

Σηκώνεται απότομα, με πιάνει από τον λαιμό, με πάει στην κουζίνα για να μην ακούσουν οι άλλοι και ξυπνήσουν και μου λέει, “Πού ήσουν;”

Τότε εγώ ανοίγω το σακάκι και της δείχνω το κομμάτι της σβάστικας που είχαμε κόψει. Με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει, “Πήγαινε κοιμήσου”.

Την άλλη μέρα το πρωί, ακούω τον εξής διάλογο: Ο πατριός μου τη ρωτάει, “Πού ήταν χθες το βράδυ ο μεγάλος σου γιος;”

Του απαντάει, “Ανέβα στην ταράτσα και κοίταξε στην Ακρόπολη”

Ο Κερκ Ντάγκλας, ο τελευταίος γίγαντας της χρυσής εποχής του Χόλλυγουντ, πέθανε πριν λίγες ημέρες σε ηλικία 103 χρονών. Στο άρθρο αυτό, δε θα σταθούμε στο πλουσιότατο καλλιτεχνικό του έργο, αλλά στο ηθικό ανάστημα που επέδειξε επιλέγοντας να πάει κόντρα στο Μακαρθισμό και τις Μαύρες Λίστες του όπως και στο κάλεσμά του να καταψηφιστεί ο Τραμπ, τον οποίο συνέκρινε με τον Χίτλερ.

Αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα από ένα αφιέρωμα της Βένας Γεωργακοπούλου στο σπουδαίο αυτό ηθοποιό, που γράφτηκε για την Εφημερίδα των Συντακτών

Ο Κερκ Ντάγκλας, όμως, αυτός ο τελευταίος κολοσσός της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, που πέθανε χθες σε ηλικία 103 χρόνων, τη δύναμη και το ανάστημά του ήξερε να το σηκώνει, εντός και εκτός οθόνης, για τα μεγάλα και τα ουσιαστικά. Για σπουδαίες ταινίες και σκοπούς. Μέχρι τέλους. Ίσως γιατί ποτέ δεν ξέχασε ότι ήταν γιος Ρωσοεβραίου φτωχού μετανάστη, που πούλαγε παλιά ρούχα, ότι γεννήθηκε το 1916 στη Νέα Υόρκη με το όνομα Ισούρ Ντανιέλοβιτς και, όπως έγραψε και στην αυτοβιογραφία του «The Ragman’ s Son», σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του, για την οποία άλλαξε άλλωστε το όνομά του, ένιωθε συνεχώς γύρω του τον αντισημιτισμό.

Ο Ντάγκλας ήταν αυτός που, αψηφώντας τη Μαύρη Λίστα του Μακάρθι, ανέθεσε, το 1960, στον κυνηγημένο σπουδαίο σεναριογράφο Ντάλτον Τράμπο, που αναγκαζόταν να δουλεύει με ψεύτικα ονόματα, το σενάριο του «Σπάρτακου» και, παραγωγός, μάλιστα, της ταινίας, ανέβασε το όνομα του Τράμπο φαρδύ-πλατύ στους τίτλους, μια αδιανόητη πράξη στους σκοτεινούς εκείνους καιρούς. Για την ίδια, θρυλική ταινία, προσέλαβε και ως σκηνοθέτη τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, αφού απέλυσε ύστερα από δύο εβδομάδες γυρισμάτων τον Αντονι Μαν, άλλη καθοριστική ενέργεια για την καριέρα του και ενδεικτική της καλλιτεχνικής του διορατικότητας.

«Στις ταινίες τα βάζαμε με τους κακούς, διεκδικώντας δικαιοσύνη. Στην πραγματική ζωή, όμως, οι επιλογές μας δεν ήταν το ίδιο εύκολες», έχει γράψει. «Ζώντας την εποχή της Μαύρης Λίστας, εποχή φόβου και παράνοιας, θυμάμαι τους φίλους μου που διώχτηκαν, εξορίστηκαν, έχασαν τις δουλειές τους, αυτοκτόνησαν όταν όλοι τους γύριζαν την πλάτη. Έκανα 85 ταινίες, αλλά εκείνο για το οποίο είμαι πραγματικά περήφανος είναι η στιγμή που έσπασα τη Μαύρη Λίστα. Όταν αποφάσισα να συνεργαστώ με τον Ντάλτον Τράμπο, δέχτηκα απίστευτες απειλές, ότι θα είναι το τέλος της καριέρας μου, ότι θα μπω κι εγώ στη λίστα των φίλων του κομμουνισμού. Δεκαετίες μετά, νιώθω ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Είναι στο χέρι μας εποχές σαν αυτή της Μαύρης Λίστας να μη συμβούν ποτέ ξανά».

Και δεν σταμάτησε ποτέ, ακόμα και σε βαθιά γεράματα, να αντιδρά στη βαρβαρότητα. Μεγάλη αίσθηση είχε προκαλέσει το κάλεσμα στους συμπατριώτες του να σταματήσουν την εκλογή του Τραμπ, με ένα περίφημο κείμενο, στο οποία δεν αναφερόταν καν το όνομα του υποψήφιου τότε προέδρου, αλλά τον συνέκρινε με τον... Χίτλερ. «Ημουνα 16 χρόνων όταν ο άνθρωπος που ξεκίνησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανέλαβε την εξουσία στη Γερμανία υποσχόμενος ότι θα την επαναφέρει στην παλιά της δόξα. Πριν εκλεγεί, τον περιγελούσαν, δεν τον έπαιρναν στα σοβαρά. Τον έβλεπαν σαν έναν καραγκιόζη, που ήταν αδύνατον να εξαπατήσει με την εθνικιστική ρητορική μίσους έναν μορφωμένο, πολιτισμένο λαό. Έχω ζήσει μια μακριά, καλή ζωή. Δεν θα είμαι εδώ για να δω τις συνέπειες του κακού που ριζώνει στη χώρα μας. Αλλά θα είναι τα παιδιά σας και τα παιδιά μου. Και τα παιδιά τους. Και τα παιδιά των παιδιών μας».

 Έφυγε χθες από τη ζωή ο Terry Jones, ένας από τους μοναδικούς και αξεπέραστους Monty Python. Ήταν ο σκηνοθέτης της ταινίας «Monty Python and the Holy Grail» (μαζί με τον Τέρι Γκίλιαμ) και των ταινιών The Life Of Brian και The Meaning Of Life. Εκτός από σκηνοθέτης, άφησε το στίγμα του και ως ηθοποιός ερμηνεύοντας στις ταινίες των Monty Python ακραίους χαρακτήρες όπως ο λαίμαργος Mr Creosote, αλλά, κυρίως, γυναίκες μέσης ηλικίας όπως η μητέρα του Brian στο βλάσφημο αριστούργημα The Life Of Brian. 

Το χιούμορ είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο και η αίσθησή του είναι ένας αναμφισβήτητος δείκτης ευφυΐας. Μόνο όσοι έχουν αντιληφθεί σε όλη του την έκταση το παράλογο αυτής της ίδιας της ζωής, είναι σε θέση να κάνουν πλάκα με τα πάντα, από το πιο μικρό έως το πιο μεγάλο. Και αυτό ακριβώς κατάφεραν οι Monty Python. Έπαιζαν με τις λέξεις, έπαιζαν με τις συμβάσεις, έπαιζαν με τον καθωσπρεπισμό, έπαιζαν με την εξουσία. Γελούσαν με τη ζωή και περιφρονούσαν το θάνατο. Στην κηδεία του Graham Chapman, του πρώτου μέλους των Monty Python που πέθανε, αυτοί τραγουδούσαν για τη "φωτεινή πλευρά της ζωής". Το χιούμορ τους είναι ανατρεπτικό, ισοπεδωτικό, μαύρο, σουρεαλιστικό και ιδιαίτερο. Και γι' αυτό δεν είναι για όλους. Γιατί είπαμε. Το χιούμορ είναι πολύ λεπτή υπόθεση

 Σήμερα, το Δεύτερο Πρόγραμμα μεταδίδει απευθείας από το Μέγαρο Μουσικής τη συναυλία που είναι αφιερωμένη στο Θάνο Μικρούτσικο. Ακούμε το πιάνο και ξέρουμε πως για πρώτη φορά δεν παίζει αυτός. Θυμόμαστε με νοσταλγία το μοναδικό τρόπο με τον οποίο ερμήνευε τους εφτά νάνους στο S/S Cyrenia, το ελαφρύ του ψεύδισμα και το κούνημα του κεφαλιού. Θυμώνουμε με τον εαυτό μας που δεν ήταν στην τελευταία μεγάλη συναυλία που έδωσε στο θέατρο Βράχων του Βύρωνα. Για άλλη μια φορά αναβάλλαμε, για άλλη μια φορά δεν προλάβαμε. Χαμογελάμε με την αμηχανία που προκάλεσε στους νεοφιλελεύθερους κυνικούς η αγάπη που εκδήλωσε ο κόσμος στο πρόσωπο του και θυμόμαστε με απορία και περιφρόνηση το παραληρηματικό άρθρο του Χωμενίδη στην πάλαι ποτέ εφημερίδα των ΝΕΩΝ. Ώσπου κάποια στιγμή παίζουν το ένα μετά το άλλο, τα δύο μεγάλα ζεϊμπέκικα που έγραψε ο Θάνος, το "Ερωτικό" και τη "Ρόζα". Και τα δύο σε στίχους του μεγάλου ποιητή Άλκη Αλκαίου. Κάπου εκεί σταματούμε να σκεφτόμαστε ο,τιδήποτε άλλο και μόνο ακούμε

«Πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία
πώς η ιστορία γίνεται σιωπή
τι με κοιτάζεις Ρόζα μουδιασμένο
συγχώρα με που δεν καταλαβαίνω
τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί»

 "Σύντροφε που δεν πρόδωσες,
ζούμε την βαρβαρότητα"

Μάλλον είχε πάρει τη ζωή πιο σοβαρά από ό,τι της αξίζει. Σίγουρα πάντως είχε καταλάβει πως αν θέλεις να νικήσεις τον εχθρό που βρίσκεται απέναντί σου και σε κοιτά αυτάρεσκα χλευάζοντας την αδυναμία σου να αντισταθείς οργανωμένα και συνειδητοποιημένα, πρέπει προηγουμένως να αναμετρηθείς με πολλούς άλλους εχθρούς. Με τους δαίμονες που κρύβεις μέσα σου, την υποκρισία των φίλων και συμμάχων σου, το φιλοτομαρισμό των πολλών. Και ίσως αυτές οι αναμετρήσεις να είναι και οι πιο δύσκολες

Μισθωτή εργασία – κεφάλαιο
o ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού
η προδομένη Eπανάσταση

ά ρε Σύντροφε πόσο μας λείπεις…
Ο καιρός σκουλήκιασε
πυρηνικές δοκιμές, λαϊκά μέτωπα, μπορντέλα
(πάει κι η Πορτογαλία)
υπερπαραγωγές των καθολικών και της μαφίας
γίνανε πολυεθνικές, δεν μας αφήνουν ν’ αγαπήσουμε
Σύντροφε.

Χαφιέδες ανεβαίνουν τα σκαλιά μας
σκυλιά στα γήπεδα, μπορούν όποτε γουστάρουν
να μας κατεβάσουν το βρακί να μας πηδήξουν
Ειρηνική Συνύπαρξη και Σοσιαλισμός σε μιά χώρα
α, ρε Σύντροφε να ξερες τι βαρύ φορτίο κουβαλάμε…

Οι δίκες της Μόσχας, κανένας δεν άντεξε
έμεινες ολομόναχος
κι ο κόσμος ήτανε κουρασμένος, κει πάνω χτυπήσανε.
Τα ξέρεις, τι να σου πω.
Κι έπειτα συνεργαστήκανε. Τα ξέρεις, τι να σου πω.
Στην Κίνα, Γενάρης του ’77, σφάζουν Εργάτες,
κι αυτό φτάνει εδώ σαν ποίημα του Μάο
(τα πρόσωπα πάλι λένε φταίνε) α ρε Σύντροφε
γιατί δεν πρόσεχες πιο πολύ;

Εδώ, τα ίδια. Κρύβονται στο καβούκι τους οι άνθρωποι
Τα ΚΚ είναι 2 και χιλιάδες οι ερμαφρόδιτοι
«επαναστάτες».
Έτσι και λίγο φανείς μπόσικος πέρασες απέναντι.
Μη νοιάζεσαι όμως. Θα τα καταφέρουμε.
Μόνο να, καμιά φορά κουράζομαι εγώ,
δεν έχω και δουλειά, με πιάνει το παράπονο καληώρα,
κι είναι τότε που λείπεις πιο πολύ,
τότε που σε «μαλώνω» γιατί δεν πρόσεχες
και που δεν ντρέπομαι να κλάψω
και να γράφω ποιήματα
Σύντροφε που δεν πρόδωσες
ζούμε την βαρβαρότητα.

Κατερίνα Γώγου, Τρία Κλικ Αριστερά, 1978

Δε φοβήθηκε ο Παύλος .. πάλεψε σαν παλικάρι και χτυπήθηκε άνανδρα από τα χέρια ενός μαχαιροβγάλτη. Αν μπορούσαμε, όλοι μας, να νικήσουμε το φόβο όπως το έκανε ο Παύλος, δε θα υπήρχαν φασίστες γύρω μας, δε θα υπήρχαν εκμεταλλευτές, δε θα υπήρχαν δούλοι

Μεσάνυχτα της 17ης προς 18ης Σεπτέμβρη … Ο Παύλος Φύσσας πέφτει νεκρός μαχαιρωμένος από το χρυσαυγίτη Γ.Ρουπακιά, μετά από οργανωμένη επίθεση εναντίον του Φύσσα και της παρέας του από τάγμα εφόδου του πυρήνα Νίκαιας της Χρυσής Αυγής. Η δολοφονία αυτή ξεγυμνώνει τη ναζιστική συμμορία της Χρυσής Αυγής αποκαλύπτοντας πλέον και στον πιο ανυποψίαστο την εγκληματική της φύση. Αμέσως ξεσηκώνεται ένα τεράστιο κύμα αντιδράσεων εναντίον της ναζιστικής συμμορίας και αναγκάζει ακόμη και την κυβέρνηση Σαμαρά να πάρει μέτρα εναντίον της, βλέποντας πως οι ναζί δεν της αφήνουν άλλα περιθώρια ανοχής.

Ο Παύλος Φύσσας πλέον αποτελεί ένα παγκόσμιο σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα. Τιμώντας τη μνήμη του, θα θυμίσουμε τα γεγονότα εκείνης της ημέρας. Θα θυμίσουμε, επίσης, την προκλητική ολιγωρία της αστυνομίας, αλλά και την απαράδεκτη στάση των κυρίαρχων ΜΜ"Ε " εκείνες τις κρίσιμες ημέρες

Το χρονικό της δολοφονίας

Ο Παύλος Σειρλής, φίλος του Παύλου Φύσσα, έζησε τα γεγονότα από κοντά και τα κατέθεσε στη δίκη της Χρυσής Αυγής : «Μέσα στην καφετέρια αναγνώρισα τους Άγγο και Τσαλική. Έξω από την καφετέρια αναγνώρισα το Μιχάλαρο, μου έκανε μάλιστα εντύπωση και το τατουάζ του. Στο αυτοκίνητο του Ρουπακιά, έχω αναγνωρίσει τις κατηγορούμενες Μπαξεβανάκη και Σκαρπέλη, κάθονταν στο πίσω κάθισμα. Την ώρα της επίθεσης αναγνώρισα τον Αναδιώτη. Είναι άτομα που δεν μπορούν να σου φύγουν από το μυαλό»

Ο Παύλος Σειρλής είχε βρεθεί εκείνο το βράδυ με τον Παύλο Φύσσα για να δουν εναν ποδοσφαιρικό αγώνα.

«Όταν ολοκληρώθηκε ο αγώνας βγήκαμε από την καφετέρια . Ήμασταν 10 άτομα. Βλέπουμε μπροστά στα αυτοκίνητα μας τέσσερα άτομα, το ένα έφερε ένα ρόπαλο στα χέρια του. Ήταν μαυροφορεμένοι κάποιοι φορούσαν παντελόνια παραλλαγής. Διέκρινα ένα ρόπαλο ή καδρόνι ...

« ... Εμφανίστηκε ένας μικρόσωμος κύριος και μας είπε ότι είναι αστυνομικός και μας ζήτησε να απομακρυνθούμε για να μην γίνει φασαρία. Του είπαμε ότι θέλουμε να πάρουμε τα αυτοκίνητα μας και δεν θέλαμε φασαρία. Είχε οικειότητα μαζί τους, πήγε σε εκείνους και μετά ήρθε σε εμάς».

Ξαφνικά, αναφέρει ο Σειρλής , εμφανίστηκαν «30-40 άτομα, μαυροφορεμένα, κρατούσαν κράνη στα χέρια, ρόπαλα και άρχισαν να μας κυνηγάνε». «Ελάτε ρε κότες, ελάτε να σας σφάξουμε», φώναζαν από την Κεφαλληνίας, προσθέτοντας πως ο ίδιος δέχτηκε ένα χτύπημα με κράνος.

«Είχαμε μείνει μαζί με τον Παύλο συνολικά επτά άτομα. Τις κοπέλες τις είχαμε διώξει δευτερόλεπτα πριν την επίθεση. Πάνω στην επίθεση αρχίσαμε όλοι να τρέχουμε. Κατάφεραν να απομονώσουν τον Παύλο, μετά εμένα αλλά κατάφερα να ξεφύγω. Είδα ένα όχημα να μπαίνει αριστερά στην Λαμπράκη. Τρέχοντας καταφέραμε να κρυφτούμε σε μια πιλοτή. Ο Παύλος έχει μείνει μόνος και σε κοντινή απόσταση ο Μελαχρινόπουλος. Οι υπόλοιποι κυνηγημένοι έχουμε φύγει στα στενά και μας κυνηγούν με μηχανές. Είδα ότι άνοιξε η πόρτα από το αυτοκίνητο αλλά δεν βλέπω ποιος βγαίνει»

Η Ελευθερία Τσομπατζόγλου, μία από τις δύο δικηγόρους της οικογένειας του Παύλου Φύσσα, καταθέτει: «Ο Παύλος και η παρέα του, εκείνο το βράδυ βρίσκονταν στην καφετέρια Κοράλλι, προκειμένου να παρακολουθήσουν ένα ποδοσφαιρικό αγώνα. Στην ίδια καφετέρια βρίσκονται και τρία μέλη της Χρυσής Αυγής [ο Άγγος, ο Τσαλίκης και ο Μιχάλαρος]… Εν συνεχεία, μέσα στο κατάστημα, χωρίς να έχει προηγηθεί οτιδήποτε, οι φίλοι του Παύλου παρατήρησαν μια κινητικότητα στα δυο εναπομείναντα μέλη της Χρυσής Αυγής [τον Άγγο και τον Τσαλίκη], Είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα σε ένα ρυθμό που ήταν παράλογος, με δεδομένο ότι υποτίθεται πως έβλεπαν τον ποδοσφαιρικό αγώνα. Αυτό αποδεικνύεται από την άρση απορρήτου των τηλεφώνων τους που έγινε αργότερα. Τελικά, αυτή η άρση απορρήτου απέδειξε πως τα τηλέφωνα αυτά γίνονταν προς μέλη της Χρυσής Αυγής που βρίσκονταν σε άλλα σημεία της περιοχής, προκειμένου να συγκροτηθεί το τάγμα εφόδου και εν συνεχεία να επιτεθεί στον Παύλο Φύσσα»

Σύμφωνα με τη δικηγόρο της οικογένειας Φύσσα, στις 23:19, ο Άγγος τηλεφώνησε στον ιεραρχικά ανώτερο του, Καζατζόγλου και τον ενημέρωσε για την παρουσία του Παύλου και της παρέας του στο Κοράλλι. Ο Καζατζόγλου, στις 23:21, τηλεφώνησε στον Πατέλη, τον πυρηνάρχη της Νίκαιας. Ο Πατέλης, με τη σειρά του, στις 23:26, ενημέρωσε τον δικό του ανώτερο, τον περιφερειάρχη και βουλευτή της Χρυσής Αυγής, Γιάννη Λαγό. Μετά την επικοινωνία Πατέλη-Λαγού, ο Πατέλης απέστειλε αυτοματοποιημένο μήνυμα από τα γραφεία της Χρυσής Αυγής με περιεχόμενο «Όλοι όσοι είστε κοντά, τώρα στη Νίκαια... δεν θα περιμένουμε μακρινούς. Τώρα». Τα αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα μεταξύ των μελών της Χρυσής Αυγής αρχίζουν ξαφνικά να αραιώνουν περίπου στις 23:50. Πλέον έχει συγκροτηθεί το τάγμα εφόδου, έχουν συναντηθεί όλοι στην τοπική της Νίκαιας και κατευθύνονται προς το Κοράλλι. Οι επικοινωνίες συνεχίζουν, αλλά υπάρχει ένα κενό τηλεφωνικών επικοινωνιών από τις 11:58, μέχρι τις 12:05. Ουσιαστικά είναι αυτά τα έξι-λεπτά λεπτά κατά τα οποία πραγματοποιήθηκε η επίθεση. Ο χρόνος της δολοφονίας προσδιορίστηκε στο 12:03 και 12:04. Το κενό στα τηλεφωνήματα αποδεικνύει όχι μόνο ότι το τάγμα εφόδου είχε συγκροτηθεί αλλά και ότι εκείνη τη στιγμή εκτελούσε αυτό το οποίο είχε πάει εκεί να κάνει, δηλαδή την επίθεση.

Ένας από τους κατηγορούμενους χρυσαυγίτες, ο Θ.Τσορβάς, περιγράφει πώς οργανώθηκε το κομβόι που ξεκίνησε από τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στη Νίκαια και κατευθύνθηκε προς τον τόπο δολοφονίας του Παύλου Φύσσα

«Βρήκαμε τα γραφεία κλειστά, αλλά λίγο πιο κάτω είδαμε το αυτοκίνητο του Ρουπακιά και το ακολουθήσαμε. Μπροστά από το αυτοκίνητο του Ρουπακιά ήταν άλλα τρία αυτοκίνητα και πιο μπροστά 4-5 μηχανές δικάβαλες, πήγαιναν όλες μαζί. Επειδή τους είδα να φοράνε μαύρα, κατάλαβα ότι είναι από τα γραφεία»

Από ανάρτηση του Σταύρου Θεοδωράκη στο fb διαβάζουμε τη μαρτυρία ενός άλλου αυτόπτη μάρτυρα:

«Περίπου 11:40, άκουσα φασαρία (…) ο Παύλος βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στη στάση του λεωφορείου και παλεύει με τρία άτομα (…) ο ένας τον έχει πιάσει από αριστερά, ο άλλος από δεξιά κι ο τρίτος προσπαθεί να τον χτυπήσει στο κεφάλι με γροθιά, αντιστέκεται ο Παύλος (…) φτάνει το αυτοκίνητο, του δολοφόνου - όπως αποδείχτηκε αργότερα - κινείτο αντίθετα, στ' αντίθετο ρεύμα (…) ένα ασημί ήτανε, ένα ασημί Αλμέρα (…) βγαίνει ένας με γκρίζα μαλλιά, εύσωμος (…) ορμάει κατευθείαν στον Παύλο (…) ακούω κάποιον να λέει πάει τον φάγανε, τον μαχαιρώσανε (…) ο δράστης γυρνάει και φεύγει (…) κάνει μία κίνηση έτσι όπως πετάμε τη γόπα ενός τσιγάρου (…) αλλά πέταξε το στιλέτο του (…)»

Και ο Σ.Θεοδωράκης καταλήγει: « … Τα γράφω ξανά γι' αυτούς, που στη δίκη, αλλά και σε ραδιόφωνα - και αυτό είναι το σημαντικό - σε σάιτ και άλλα ΜΜΕ συνεχίζουν να παρουσιάζουν την δολοφονία του Φύσσα ως αποτέλεσμα ενός καυγά. Μιας συμπλοκής και λίγο ή πολύ ενός ατυχήματος. Δεν ήταν. Ήταν δολοφονία

… Έχει δίκιο λοιπόν η Μάγδα που συνεχίζει και φωνάζει: «Βλέπεις στα πρόσωπά τους ότι δεν υπάρχει ίχνος μετάνοιας. Αυτό είναι που σε τρελαίνει». Και δεν εννοεί μόνο τον δολοφόνο και τα πρωτοπαλλήκαρα της εγκληματικής συμμορίας. Εννοεί και όλους αυτούς που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο τόσα χρόνια τους προστατεύουν»

Η στάση της αστυνομίας

Από την πρώτη στιγμή είχε αρχίσει να αποκαλύπτεται η προκλητική αδράνεια της αστυνομίας κατά τη διάρκεια της επίθεσης του τάγματος εφόδου της Χρυσής Αυγής εναντίον της παρέας του Παύλου Φύσσα. Μόλις την επόμενη μέρα, αυτόπτης μάρτυρας, ο οποίος είχε καταθέσει προηγουμένως στην αστυνομία, δήλωνε στο Mega, ότι η ομάδα ΔΙΑΣ ήταν στο σημείο της δολοφονίας πριν καν αρχίσουν τα επεισόδια, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τα όσα επισήμως δήλωνε η αστυνομία.

Ο μάρτυρας είπε πως, παρουσία της αστυνομίας, ένας φίλος του Παύλου Φύσσα «έφαγε πολύ ξύλο» αλλά κατάφερε να διαφύγει, ενώ ο Παύλος Φύσσας έλεγε στους άλλους από την παρέα να φύγουν. Όταν έγινε η επίθεση εναντίον του, «είχε μείνει μόνος του».  Τα 30 άτομα με τις μαύρες μπλούζες «λειτουργούσαν σαν να μην υπήρχε καθόλου αστυνομία εκεί»

Αδράνεια της αστυνομίας αποκαλύπτουν, όμως, και οι απομαγνητοφωνήσεις των διαλόγων μεταξύ αστυνομικών της ομάδας ΔΙΑΣ που έσπευσαν στο σημείο και του επιχειρησιακού κέντρου της ΕΛ.ΑΣ. λίγο πριν τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.

Από την ομάδα ΔΙΑΣ ακούγεται πως «Είκοσι άτομα της Χρυσής Αυγής μας ενημερώνουν ότι είχανε μία διαμάχη με άτομα του γνωστού χώρου (σ.σ. δηλαδή αντιεξουσιαστές). Είμαστε πλησίον. Προσπαθούμε να κατευνάσουμε τα πνεύματα. Πάντως να γνωρίζετε, απ’ ότι διακρίνουμε, υπάρχουν και κάτι σιδερομπουνιές με όπλα…»

Παρόλα αυτά, το κέντρο της ΕΛ.ΑΣ. τους δίνει εντολή «να μείνουν σε απόσταση προκειμένου να δίνουν εικόνα στο κέντρο της ΕΛ.ΑΣ»

Αλγεινή εντύπωση προκαλεί, επίσης, το γεγονός ότι παρόλο σε τέσσερις φάσεις του περιστατικού οι αστυνομικοί που βρίσκονταν επί τόπου ζητούν ενισχύσεις από τη Νίκαια και το Πέραμα, ο εκφωνητής δεν ανταποκρίνεται. Αντίθετα, ακούγεται λίγη ώρα μετά, να ρωτά αν στο επεισόδιο συμμετέχουν αλλοδαποί.

Την απαράδεκτη αδράνεια των αστυνομικών επιβεβαιώνει και οπτικό υλικό από κάμερα. Στο βίντεο φαίνεται ότι καταφθάνουν δυο ομάδες ΔΙ.ΑΣ. [Κερατσινίου και Περάματος]. πέντε λεπτά πριν από τη δολοφονία. Η επίθεση των χρυσαυγιτών ξεκινά μπροστά στα μάτια των αστυνομικών. Όπως αναφέρουν αυτόπτες μάρτυρες, κύματα επιθέσεων εκδηλώνονται από εναλλασσόμενους χρυσαυγίτες εναντίον του Παύλου και των δύο φίλων του που είχαν μείνει πίσω. Μέχρι να έρθει ο Ρουπακιάς και να μαχαιρώσει τον Παύλο, αυτές οι επιθέσεις κρατάνε περίπου ενάμιση λεπτό, όπως φαίνεται και από το βίντεο.

Όπως αναφέρει η Χρύσα Παπαδοπούλου, η έτερη δικηγόρος της οικογένειας Φύσσα: «Οι αστυνομικοί ήρθαν στο δικαστήριο και είπαν ότι έτρεξαν κατευθείαν πίσω από τους χρυσαυγίτες, ότι τους κυνήγησαν. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Τουλάχιστον οι έξι από τους οκτώ της ομάδας ΔΙ.ΑΣ έμειναν σε όλη τη διάρκεια της επίθεσης σε ρόλο θεατή, στη γωνία Κεφαλληνίας και Τσαλδάρη. Δυο ήταν οι αστυνομικοί όπως είδαμε και στο βίντεο που έτρεξαν πίσω από τους χρυσαυγίτες, ο ένας ήταν o Δεληγιάννης που ακούγεται και στα ηχητικά του ΕΚΑΒ, ο οποίος δέχτηκε και μια επίθεση από τους Χρυσαυγίτες όταν βρισκόταν στο σημείο. Μετά τα δύο-τρία κύματα επιθέσεων έφτασε ο Ρουπακιάς. Οι φοιτήτριες κατέθεσαν ότι όταν έφτασε ο Ρουπακιάς οι τρεις-τέσσερις χρυσαυγίτες που είχαν περικυκλώσει τον Παύλο Φύσσα, άνοιξαν, έκαναν χώρο και δημιούργησαν ένα άνοιγμα στον κλοιό. Βγήκε ο Ρουπακιάς και μαχαίρωσε τον Παύλο χωρίς να έχει δημιουργηθεί πάλη. Η ιατροδικαστική έκθεση του Ρουπακιά είναι πεντακάθαρη»

Αμέσως μετά το μαχαίρωμα και αφού ο Ρουπακιάς βρίσκεται στο αμάξι του έτοιμος να φύγει, ένα περιπολικό της Άμεσης Δράσης "κλείνει" το όχημα του Ρουπακιά και εμποδίζει τη διαφυγή του. Οι υπόλοιποι χρυσαυγίτες μετά τη δολοφονία, τρέχουν ανενόχλητοι προς την Κεφαλληνίας όπου έχουν αφήσει τα μηχανάκια τους. Περνούν μπροστά από το σημείο όπου βρίσκονται οι υπόλοιποι 6 Αστυνομικοί της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. οι οποίοι, ενώ έχουν εντολή «ό,τι άτομο δείτε να τρέχει το δεσμεύετε» και ενώ έχουν δει όλη την επίθεση, δεν προχωρούν σε καμία σύλληψη ή προσαγωγή.

Η Χρύσα Παπαδοπούλου τονίζει χαρακτηριστικά πως «Αναδεικνύεται από το βράδυ της δολοφονίας του Παύλου, πέρα από τις ευθύνες της Αστυνομίας, και η ανοχή που είχε επιδείξει μέχρι εκείνη τη στιγμή η Αστυνομία και μερίδα της Δικαιοσύνης απέναντι στη δράση των χρυσαυγιτών και απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις που υπήρχαν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Αυτή η ανοχή ενίσχυσε το αίσθημα ελευθερίας των Χρυσαυγιτών. Δηλαδή τελούσαν συστηματικά βίαιες ενέργειες υπό καθεστώς ανοχής που, εν τέλει, κατέληγε σε ένα καθεστώς θεσμικής ασυλίας. Γι’ αυτό και αισθάνθηκαν άνετα οι χρυσαυγίτες να ξεκινήσουν την επίθεση μπροστά στους αστυνομικούς». Είναι χαρακτηριστικό πως ο Ρουπακιάς, στον οποίο μόλις είχαν περάσει χειροπέδες οι αστυνομικοί, τους είπε «Ναι, εγώ τον μαχαίρωσα αλλά είμαι δικός σας, μην το πείτε σε κανέναν. Είμαι δικός σας, της Χρυσής Αυγής». 

Η στάση των ΜΜΕ

Το πρωΐ της 18ης Σεπτεμβρίου, επτά ολόκληρες ώρες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ο κόσμος μάθαινε από την «Πρωϊνή Γραμμή» του ΣΚΑΪ πως τον Παύλο Φύσσα «τον σκότωσαν για το ποδόσφαιρο». Ο «πρώτος» ειδησεογραφικός σταθμός ης χώρας, αυτό είχε προλάβει να διασταυρώσει.

Ήταν προφανές ότι ήταν εκτός συμφερόντων των συντελεστών του ΣΚΑΙ η ανάδειξη της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα ως μία πολιτική δολοφονία που διέπραξε ένα κόμμα που εκείνη την εποχή, ακόμη και δημοσιογραφικά στελέχη του καναλιού, όπως ο σημερινός βουλευτής της ΝΔ, Μπάμπης Παπαδημητρίου, το προόριζαν ως έναν αναγκαίο σύμμαχο για την παραπαίουσα εκείνη την εποχή κυβέρνηση Σαμαρά

Λίγες ώρες αργότερα, ο Ηλίας Κασιδιάρης βγαίνει ζωντανά στην εκπομπή του Άρη Πορτοσάλτε στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ. Εκεί, ο δημοσιογράφος φαίνεται να προσπαθεί να νουθετήσει τον Κασιδιάρη με πατρική στοργή και ειλικρινές ενδιαφέρον για τη φήμη της ναζιστικής συμμορίας.

«Και εσείς πρέπει να βρείτε έναν τρόπο να μη σας πιάνουν στο στόμα τους» του λέει δημοσίως 

Οι προσπάθειες του ΣΚΑΙ να υποβαθμιστούν τα πολιτικά κίνητρα της δολοφονίας, συνεχίζονται στο βραδινό δελτίο ειδήσεων του καναλιού με το Νίκο Ευαγγελάτο. Εκεί, ένας υποτιθέμενος συνάδελφος του Ρουπακιά, με γυρισμένη την πλάτη στην κάμερα "αποκαλύπτει" ότι ο Ρουπακιάς ήταν αριστερός και ο μόνος λόγος που μπήκε στη Χρυσή Αυγή ήταν τα λεφτά. Κατά τη διάρκεια της αφήγησης του "συναδέλφου" του Ρουπακιά, ακούγεται ο Πορτοσάλτε να σχολιάζει : «Αριστερό παιδί δηλαδή ήταν ο δράστης»

Προκλητική και υβριστική ταυτόχρονα είναι η τοποθέτηση του Μπογδάνου σχετικά με τη μάνα του Παύλου Φύσσα και τις αντιδράσεις της στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Σε δελτίο «ειδήσεων» στο ΣΚΑΙ μέμφεται τη μάνα του νεκρού και συμπονεί το δολοφόνο Ρουπακιά λέγοντας πως η Μάγδα Φύσσα είναι «λυτή» και την αφήνουν να πετάει μπουκάλια στον Ρουπακιά , ο οποίος «εντελώς ανθρώπινα πρέπει να είναι ψυχολογικά ράκος»!

Αυτοί είναι οι άνθρωποι που έχουν αναλάβει την ενημέρωσή μας και οι κόποι τους αποδεικνύεται πως δεν πηγαίνουν χαμένοι. Ο Μπάμπης Παπαδημητρίου και ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος είναι πλέον βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας. Ο Πορτοσάλτε μπορεί να περιμένει λίγο

Σιγά μην κλάψει ... σιγά μην φοβηθεί

Ο Παύλος δε φοβήθηκε ... Πάλεψε σαν παληκάρι νικώντας το φόβο. Μακάρι να μπορούσαμε όλοι μας να νικήσουμε το φόβο όπως το έκανε αυτός.  Δε θα υπήρχαν τότε φασίστες γύρω μας, δε θα υπήρχαν εκμεταλλευτές, δε θα υπήρχαν δούλοι. Κλείνουμε με τα δικά του λόγια

Μου είπαν να μην κάνω όνειρα τρελά,
να μην τολμήσω να κοιτάξω τα αστέρια,
μα εγώ ποτέ μου δεν τους πήρα σοβαρά,
πήρα τον κόσμο ολόκληρο στα δυο μου χέρια.
Θέλουνε τώρα να μου φτιάξουν μια φωλιά,
που εκεί πάνω της το φόβο, την ασχήμια
κι ένα κλάμα γοερό και μια αλυσίδα βαριά,
κουβαλάει την κατάρα των θεών και τη βλασφήμια.
Δε θα δακρύσω μια και δε θα φοβηθώ.
Δε θα αφήσω να μου κλέψουν τα όνειρα μου,
ελεύθερα, ψηλά, πολύ ψηλά πετώ
κι όλοι ζηλεύουν τα περήφανα κι αδέσμευτα φτερά μου.
Και περιμένω κι άλλα αδέρφια για να `ρθουν
σ’ αυτήν την κορυφή που όλους περιμένει,
αρκεί να μη δακρύσουν και να μη φοβηθούν
σ’ αυτήν την έξυπνη απάτη, την καλοστημένη

 Θεωρούμε σίγουρο πως αν ο Μάνος Χατζιδάκις μπορούσε να διαβάσει αυτά που τώρα δα γράφουμε γι’ αυτόν, θα γελούσε ειρωνικά. «Έπρεπε να έρθει η επέτειος του θανάτου μου για να τα γράψετε;» σαν να τον ακούμε να καγχάζει, γνωρίζοντας πως ο ίδιος απεχθανόταν τις επετείους και την αναμνησιολογία. «Αυτά μόνο μπορέσατε ή θέλατε να καταλάβετε από όσα εννοούσα;» συνεχίζουμε να τον ακούμε, θυμωμένο αυτή τη φορά. Και δε θα είχε άδικο. Όμως εμείς θα γράψουμε. Όχι για τη μουσική του, αλλά γι αυτόν τον ίδιο, για το ελεύθερο και σοφό πνεύμα του. Θα γράψουμε γι αυτόν, όχι για να τον τιμήσουμε, αλλά για μας τους ίδιους. Για να μας δοθεί ακόμη μια φορά η ευκαιρία να σκύψουμε πάνω στα λόγια του και να ρουφήξουμε λίγη από τη σοφία του. Και αν μπορέσουμε από τη θέση μας να μεταδώσουμε αυτή τη σοφία και σε κάποιους άλλους, θα έχουμε κι εμείς φανεί, έστω και λίγο, χρήσιμοι

Ο Μάνος Χατζιδάκις λέγεται πως ήταν δεξιός. Μάλλον οι δεξιοί τον τοποθετούσαν αυθαίρετα στη δική τους πλευρά, χωρίς ο ίδιος να ενδιαφέρεται να τους διαψεύσει ή να τους επιβεβαιώσει. Στην πραγματικότητα, οι αξίες του συνέπιπταν με τις βαθιές ανθρωπιστικές αξίες της αριστεράς αν και πολλές φορές ο συγκρουσιακός και συνθηματικός λόγος της τον έβρισκαν αντίθετο. Ο ίδιος είχε δηλώσει σχετικά με αυτό “Εγώ περιέχω και τον αριστερό. Ο αριστερός όμως δεν με περιέχει”. Είναι γνωστό, επίσης, πως είχε υπάρξει μέλος της ΕΠΟΝ. Αλλά και ποιος δεξιός θα μπορούσε, μετά την αθώωση του αστυνομικού Μελίστα για τη δολοφονία του 15χρονου Καλτεζά στα Εξάρχεια το 1985, να είχε κάνει τις παρακάτω δηλώσεις ;

 Φεύγουν τα καλύτερα μας χρόνια, κάποιος μας τα κλέβει μυστικά
χρόνια που περνούν, που δε θα ξαναρθούν
κι εκείνο που βλέπω να μένει τελικά 

Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι, μες τα θερινά τα σινεμά
νύχτες που περνούν, που δε θα ξαναρθούν
μ’ αγιόκλημα και γιασεμιά»

Στις 7 Φεβρουαρίου του 2017, έφευγε από τη ζωή ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, ένας μοναδικός καλλιτέχνης που δεν ανήκε σε ρεύματα ή σε είδη. Δεν περιοριζόταν από μουσικά στεγανά. Έκανε πάντα αυτό που του άρεσε, αδιαφορώντας για τις τάσεις και τις μόδες της εποχής. «Έκανα πάντα του κεφαλιού μου. Αδιαφορώντας για τον κόσμο [...] Δηλαδή, έλεγα αυτό θα κάνω και όσοι πιστοί προσέλθετε. [...] δεν με ενδιέφερε η μόδα. Δεν με ενδιέφερε η μόδα στο ντύσιμο, δεν με ενδιέφερε στα μαλλιά. Το ίδιο και στα τραγούδια. Το έκανα για πάρτη μου. Που λέει και ο Μπόρχες κάπου, ο μέγας Μπόρχες ο συγγραφέας, “γράφω για μένα, για μερικούς φίλους μου, και για να απαλύνω την ροή του χρόνου”»

Για να απαλύνει τη ροή του χρόνου … Λένε πως ο άνθρωπος είναι το μοναδικό πλάσμα που έχει συνείδηση του βέβαιου θανάτου του. Οι περισσότεροι άνθρωποι, βέβαια, ζουν σαν να μην πρόκειται να πεθάνουν ποτέ. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι, όμως, που αυτή η γνώση αποτελεί φάρο για όλη τους τη ζωή. Αυτούς τους ανθρώπους θα τους αναγνωρίσεις από τη διάχυτη μελαγχολία που αποπνέουν. Μια μελαγχολία όμως που ξέρουν πάντα να τη διαλύουν την κατάλληλη στιγμή με τη σωστή δόση χιούμορ, αυτή τη μεγάλη εφεύρεση του ανθρώπου με την οποία μπορεί να ρίχνει λίγη χρυσόσκονη πάνω στη δραματικότητα της ύπαρξής του. Τέτοιος άνθρωπος ήταν ο Λουκιανός. Με τη σωστή δόση μελαγχολίας και χιούμορ ήξερε να αντιμετωπίζει το χρόνο, αυτόν τον αενάως κινούμενο άγνωστο που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του.

 Σε μια συναυλία που έδωσε στο Λυκαβηττό το 1997 και ενώ η μπάντα έπαιζε τα «Θερινά σινεμά», ένα από τα αριστουργήματα του Λουκιανού για τη χαμένη νιότη μας, ο Λουκιανός διάβασε ένα κείμενο που έκανε πολλούς να δακρύσουν. Με ένα κείμενο 100 λέξεων έκανε έναν απολογισμό ζωής.

«Νέα Κυψέλη, Λαχανά 85, 15 Ιουλίου 1943, το σπίτι, ο κήπος, τα καλοκαίρια, η γειτονιά, η κυρα-Μαίρη, η κυρα-Αντιγόνη, η Καίτη, η Παλάσα, ο Χρήστος, ο Παντελής, ο Μαρίνος, ο Γεράσιμος, ο Νίκος, ο Σωτήρης, η Αγγελικούλα, η Ρηνούλα, η Ρένα, η Δήμητρα, η κυρα-Λαμπρινή, η Δελβίνου, η Οστρόβου, η κυρα-Αφροδίτη, ο κυρ Αντώνης, η Ούλεν, ο φούρνος, ο Μιχαλάκης, το Σχέδιο Μάρσαλ, η Ιόνιος Σχολή, το γεφυράκι, ο Γιάννης και ο Πέτρος, η πλατεία, το «Αττικόν», του Κασίμη, η βάνα, η Μαίρη, το βουνό, ο Κορολόγος, ο Προφήτης Ηλίας, τα μεσημέρια, το πλυσταριό, οι Κόκκινοι Δαίμονες, του Τσούκνικα, η κυρία Ευγενία, ο κυρ Αργύρης, η Βεατρίκη, το πιάνο, το Ωδείο Αθηνών, η Πειραιώς, η Ομόνοια, τα Χαυτεία, η Βερανζέρου, οι λούστροι, το Λαύριο, η ωραία Ζίτσα, το «Green Park», το «Άλσος», το «Rex», οδός Κυψέλης, ο Άγνωστος Στρατιώτης, ο Βασιλικός Κήπος, οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός, το Δέλτα, η Αεροπορία, ο Ζέφυρος, ο Μπάτης, το Έδεμ, ο Άλιμος, η ΤΑΕ, η Νέα Υόρκη, 726 St. Peter Street, το Preservation Hall, η Preservation Hall Jazz Band, η Νέα Ορλεάνη, η Media Luz, η Βουλιαγμένη, το The Fucking Fifties, το Texas, τo «Flowers», το Ψυχικό, η Νέα Κυψέλη»

Σκόρπιες λέξεις, σκόρπια ονόματα, σκόρπιες τοποθεσίες. Μια ανασκόπηση της μέχρι τότε ζωής του. Mόλις πενήντα χρονών και, όμως, ήδη ένιωθε το βάρος του παρελθόντος χρόνου και η μελαγχολία απλωνόταν διάχυτη σε κάθε λέξη. Η μελαγχολία για το πόσο γρήγορα περνάει ο χρόνος, η μελαγχολία γι’ αυτά που πέρασαν, η μελαγχολία γι’ αυτά που δε θα ξαναρθούν, η μελαγχολία γι’ αυτά που δεν προλάβαμε να κάνουμε, η μελαγχολία για τα ματαιωμένα σχέδια. Η μελαγχολία, σε τελική ανάλυση, για το αναπόδραστο του θανάτου. Αλήθεια, πόσες φορές δεν έχουμε νιώσει ότι όταν έπρεπε δεν ήμασταν εκεί; Ότι όταν έπρεπε δεν πήγαμε σε μια συναυλία, σε μια θεατρική παράσταση, σε ένα ταξίδι των ονείρων μας; Ότι όταν έπρεπε δε σταθήκαμε δίπλα σε κάποιον που μας χρειαζόταν; Ότι όταν έπρεπε δεν λέγαμε το σ’ αγαπώ; Ότι πάντα κατόπιν εορτής μετανιώνουμε για αποφάσεις που δεν πήραμε όταν έπρεπε; Και ότι δυστυχώς πρέπει να έρθουν θάνατοι για να μας υπενθυμίσουν ότι η ζωή είναι μία και τρέχει χωρίς να μας περιμένει, ενώ εμείς καθόμαστε και αναλωνόμαστε σε μικρότητες και υπολογισμούς. Ο Λουκιανός τα ήξερε όλα αυτά και γι’αυτό τραγουδούσε για «ένα γουρούνι λιγότερο»

«Έχει αμάξι, έχει σπίτι, 
όλα τα `χει κι όμως πλήττει
και ξαφνικά παθαίνει συγκοπή.

Ξέρει κόλπα, έχει θέσεις, 
μετοχές και καταθέσεις
και ξαφνικά παθαίνει συγκοπή.

Γι’ αυτό σου λέω μη μου λες εμένα
για όλα αυτά τα μεγαλεία, τα παλάτια, τα λεφτά.
Γι’ αυτό σου λέω εγώ είμαι μια χαρά
να κλαις τον άλλονε λοιπόν το φουκαρά.

Εγώ, κορίτσι μου γλυκό, έχω εσένα
αντί γι’ αυτά τα μεγαλεία, τα παλάτια, τα λεφτά.
Εγώ κορίτσι μου είμαι μια χαρά
να κλαις τον άλλονε λοιπόν, τον φουκαρά».

Ο Λουκιανός, γενικά, ήταν διαφορετικός από τους περισσότερους συναδέλφους του, που έχουν αναγάγει ως μέγιστο στόχο την προάσπιση των λεγόμενων πνευματικών τους δικαιωμάτων. «… δεν είμαι κατά του να παίρνει ο κόσμος τσάμπα την μουσική, να μην παίρνω δηλαδή δικαιώματα. Εγώ γράφω για τον κόσμο. Δεν γράφω για τον Μάτσα, δεν γράφω για τον Λαμπρόπουλο. Καλά κάνουν και παθαίνουν αυτή τη ζημιά γιατί τον καιρό που το cd κόστιζε ας πούμε 1 ευρώ το πουλούσανε 17. Να τους τιμωρήσει ο Θεός. Ήμουν και υπέρ της πειρατείας της κασέτας κλπ. Η μουσική να φτάσει στον κόσμο. Αυτός είναι ο προορισμός της. Να φύγουν από τη μέση όλοι. Πώς θα ζήσω; Θα κάνω πέντε συναυλίες θα βγάλω χρήματα από εκεί. Δεν με ενδιαφέρει. Αρκεί να περνάνε τα τραγούδια στον κόσμο»

Αλλά και ο τρόπος που αντιλαμβανόταν την αλληλεπίδρασή του με τον κόσμο ήταν διαφορετικός. Ο Λουκιανός ήθελε να βγάλει τις συναυλίες από τα γήπεδα και τα θέατρα και να τις μεταφέρει σε φυσικούς χώρους. Απόδειξη αποτελεί η συναυλία που έδωσε στην παραλία της Βουλιαγμένης τον Ιούλιο του 1983, μία ιστορική συναυλία που παρακολούθησαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σε ένα παρεΐστικο κλίμα, υπό το φως του φεγγαριού. Πολλοί την αποκάλεσαν “ελληνικό Woodstock”

«Ήταν μία ευτυχισμένη στιγμή, ήταν ο κόσμος σε ένα άλλο μήκος κύματος, είχε μία άλλη ξενοιασιά, μια άλλη ανάγκη. Αυτό που προσέφερε, πέρα από όλα τα άλλα, είναι ότι ήταν μία πρώτη πρόταση για να σταματήσουν οι συναυλίες να γίνονται στα γήπεδα, που ήταν ένας πολύ σκληρός χώρος για μουσική, για να ψάξουμε άλλους χώρους, έχω την εντύπωση πως η Βουλιαγμένη οδήγησε στο να γίνονται πια συναυλίες στα ποτάμια, στα κάστρα, στους λόφους»

Στον «ύμνο των μαύρων σκυλιών» ο Λουκιανός βγάζει τις κόκκινες κάρτες του σε ό,τι τον απωθεί

«Όχι λέμε στις κότες, 
όχι και στους ξενέρωτους
όχι στους κυριλέ

Όχι στους τεχνοκράτες, 
όχι και στις κυρίες τους
όχι στους λογικούς

Όχι λέμε στην πρέζα, 
όχι και στην εξάρτηση
όχι στα σκληρά

Όχι λέμε στους βλάκες, 
όχι γαμώ τους άσχετους
όχι στους χαζούς

Όχι παιδιά στις ψόφιες, 
όχι και στους κρυόκωλους
όχι στους σοβαρούς»

Ακόμη και για το θάνατό του έγραψε τραγούδι. Στην «κούφια η ώρα», ο Λουκιανός δίνει οδηγίες και για τη διαχείριση του θανάτου του από τους δικούς του ανθρώπους

«Aν ποτέ πεθάνω αν λέμε, αν / κάψτε ένα πιάνο κι ένα μπουφάν.
Καίτε ένα αμάξι κάθε δειλινό/ θέλω και τάξη, θέλω και χαμό.
Δε θέλω φιέστες ούτε φωνές/ τρεις μαζορέτες μ’ άσπρες στολές, ξανθούλες.
Και κάποια μπάντα στο πουθενά/ να παίζει "τα θερινά σινεμά".
Θέλω ένα πάρτι μες στο γκαζόν/ κάποια Τετάρτη ίσως μ’ άπειρα γκαρσόν.
Θα `χει ποτά για όλους πιείτε ένα τζιν/ δύο βότκες και δε θέλω μαύρα μόρτες θέλω μπλου-τζιν»