Εδώ και μερικές ημέρες, ξεκίνησε ο υποτιθέμενος καθαρισμός του Μεγάλου Ρέματος της Ραφήνας με μπουλντόζες που ισοπεδώνουν και καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Την ίδια στιγμή, στο πλαίσιο κατασκευής δικτύων αποχέτευσης στους Δήμους Ραφήνας-Πικερμίου και Σπάτων-Αρτέμιδος, για την κατασκευή αντλιοστασίων, καταπατώνται ήδη δύο σημαντικοί για την Αττική υγρότοποι, το παράκτιο έλος στην παραλία Μαρίκες και η εκβολή του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, ενώ η μελέτη προβλέπει και την καταπάτηση του πολύ σημαντικού παράκτιου υγρότοπου της Αρτέμιδας.

Η Κίνηση για την Προστασία και την Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας καλεί όσους ενδιαφέρονται να διασωθεί το μεγαλύτερο φυσικό ποτάμι της Αττικής και οι τελευταίοι υγρότοποι της σε συγκέντρωση/διαμαρτυρία στην Κεντρική Πλατεία Ραφήνας , σήμερα Σάββατο 2/12/2023

Ο σφοδρός κυκλαδίτικος άνεμος μαστιγώνει το δυνατό δενδρί, τη δρυ, στην ανεμόπληκτη Τήνο ̇ τη λυγίζει μα δεν την "κάμπτει" (Φωτογραφία και σχόλιο Αντώνιου Β. Καπετάνιου). 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι από το βιβλίο του Αντώνη Καπετάνιου “Τα δένδρα π’ αγαπούμε, τα πληγώνουμε! Ωδή σε τρία δένδρα: στην ελιά, στη δρυ, στο πεύκο”, έκδοση ιδίου, Αθήνα 2022 και προέρχεται από ανάρτηση του συγγραφέα στο facebook. Ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα για το αγαπημένο δέντρο της βελανιδιάς και για την παρουσία του στα ελληνικά νησιά. Αλλά και μια χρήσιμη υπενθύμιση για τον καίριο και καθοριστικό ρόλο που παίζουν οι κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές και ιστορικές συνθήκες στη φυσιογνωμική παρουσία ενός νησιού

Σε πολλά ελληνικά νησιά τού κάθε πελάγου μας η δρυς ήταν το «ευγενές» δένδρο τους. Η παρουσία της, πέραν του ό,τι χαρακτήριζε περιοχές τους, μπορεί κι ολόκληρο νησί, ήταν πολύτιμη και από οικονομικής απόψεως, αφού από τα δρυόδενδρα παράγονταν προϊόντα (βαλανίδι, κηκίδι, ξύλο κ.ά.), που χρησιμοποιούνταν σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας εκείνης της εποχής, όπως ήταν η βυρσοδεψία, η ξυλουργική, η οικιακή οικονομία (το βαλανίδι, όπως και τα φύλλα της δρυός, χρησιμοποιούντο, π.χ., ως τροφή από τα οικόσιτα ζώα) κ.λπ. Το γεγονός τούτο οδήγησε σε φυτεύσεις δρυοδένδρων (ως επί το πλείστον, βελανιδοδένδρων), σε αγρούς και σε κοινούς (της ολότητας των κατοίκων) τόπους, κάτι που έκαμε περιηγητές και κάποιους ιστορικούς ερευνητές του χώρου να ισχυριστούν ότι οι δρύες των νησιών μας προέκυψαν από τεχνητή φύτευση, για οικονομικούς λόγους, και κατά συνέπεια, η φυσική παρουσία τους εκεί δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.

Οι ενστάσεις που διατυπώνονται από πολλούς σχετικά με τη φυσική παρουσία της δρυός σε νησιά μας, αφορούν κατά κύριο λόγο στα Κυκλαδονήσια. Και τούτο αποδίδεται στην ξηρότητά τους, που – κατά πολλούς– δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παρουσία της δρυός εκεί. Το επιχείρημα αυτό βέβαια, είναι προφανές ότι δεν ισχύει, καθότι η δρυς (η βελανιδιά όπως και η χνοώδης δρυς) είναι θερμοξηρόβιο φυτικό είδος και η παρουσία της σε ξηροθερμικά φυσικά περιβάλλοντα δεν αποκλείεται.  

Διερωτώνται, επιπρόσθετα οι σκεπτικοί της φύσης των Κυκλαδονησιών: Γιατί σ’ ένα σύμπλεγμα ίδιων νησιών, όπως τα Κυκλαδονήσια, ορισμένα μόνον από αυτά να φέρουν (σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό) υψηλή δασική βλάστηση, δρυόδενδρα ως επί το πλείστον, ενώ τα περισσότερα όχι;

Συγκρίνοντας δύο «αδελφά» κυκλαδίτικα νησιά, την Κέα και την Κύθνο, πραγματικά αναρωτιώμαστε σχετικά, για τα περιβάλλοντά τους. Η απάντηση προκύπτει από τη δραστηριοποίηση των κατοίκων σε κάθε νησί. Στην Κέα οι κάτοικοι στράφηκαν στην καλλιέργεια της βελανιδιάς, αναπτύσσοντας σε αυτή τη βάση την οικονομία του τόπου, ενώ οι ξηρικές κυκλαδίτικες καλλιέργειες και η κτηνοτροφία, που εν παραλλήλω ως δραστηριότητες ασκούνταν, συμπλήρωναν το εισόδημά τους. Η Κύθνος καλλιεργήθηκε από άκρου εις άκρον (εξ ου και οι αναβαθμίδες με τις ξερολιθιές σε όλο το νησί) με ξηρικές καλλιέργειες δίνοντας τα γνωστά προϊόντα της νησιώτικης οικονομίας (όσπρια, σιτηρά, λαχανικά, ελιές, αμπέλια κ.λπ), με παράλληλη ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, μη δίνοντας τη δυνατότητα στη δρυ να ευδοκιμήσει.

Η περίπτωση της Πάρου, δίνει την απάντηση. Το νησί αυτό, από τ’ οποίο σήμερα απουσιάζει η πλούσια και θαλερή βλάστηση, κατά τους βυζαντινούς χρόνους ήταν δασωμένο! Σημείωνε σχετικά ο δασολόγος Πάνος Γρίσπος: «Το δάσος εκάλυπτε την νήσον από άκρου εις άκρον και τούτο διότι αύτη είχεν εγκαταλειφθεί υπό των κατοίκων της, το μεν πιεζομένων από την άστοχον αγροτικήν πολιτικήν του βυζαντινικού φεουδαλισμού, το δε από τον εκ της πειρατείας κίνδυνον, μάλιστα κατά την περίοδον του πειρατικού βασιλείου της Κρήτης, το οποίον διετηρήθη επί 150 έτη» (Γρίσπος Π., «Δασική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», έκδοση Υπουργείου Γεωργίας, Αθήνα 1973, σελ. 73)

Η βλάστηση του νησιού, πάλι κατά τον Γρίσπο, στο ίδιο κείμενο, ήταν «σκληρόφυλλα πλατύφυλλα δασικά είδη, μεμιγμένα με πεύκη, καθώς και φυλλοβόλα πλατύφυλλα, ιδία δρυς η αιγίλωπος (εννοεί τη βαλανιδιά) και χνοώδους, καθώς και καστανέας».

Πολύτιμες πληροφορίες για τη βλάστηση του συγκεκριμένου νησιού, που επιβεβαιώνουν σε γενικές γραμμές όσα ο Γρίσπος σημείωνε, έδωσε ο Συμεών ο Μεταφραστής, υπουργός επί Νικηφόρου Φωκά, ο οποίος συνόδευσε τα στρατεύματα της αυτοκρατορίας κατά την εκστρατεία που πραγματοποιήθηκε για την ανάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, και τα οποία, για μερικές ημέρες στρατοπέδευσαν στην ακατοίκητη τότε Πάρο, χρησιμοποιώντας την ως ενδιάμεσο σταθμό στο ταξίδι τους για την Κρήτη. Επειδή το αγκυροβόλιο του βυζαντινού στόλου έγινε στη Νάουσα, χρειάσθηκε, για ν’ επισκεφθεί ο Συμεών την Παναγία την Εκατονταπυλιανή στην Παροικιά, «να διέλθει με κόπο μέσα από πυκνή βλάστηση, που όμοιά της δεν είχε συναντήσει σε άλλο νησί των Κυκλάδων» (όπως χαρακτηριστικά σημείωνε). Η βλάστηση αυτή του νησιού, με την επανακατοίκηση αργότερα της νήσου, άρχισε να περιορίζεται, αφού τα περισσότερα από τα εδάφη που καταλάμβανε αποδόθηκαν στην ελαιοκαλλιέργεια (ονομαστοί ήταν οι ελαιώνες της Πάρου) και στην αμπελοκαλλιέργεια. Τα δρυοδάση όμως διατηρήθηκαν, καθότι, με το «τρύγισμα» των δένδρων, παρείχετο εισόδημα στους καλλιεργητές τους. Η καταστροφή της δασικής βλάστησης του νησιού και η απογύμνωσή του, συνετελέσθη κατά τον 15ετή βενετοτουρκικό πόλεμο (1684‐1698), αφού τότε η Πάρος κάηκε κατ’ επανάληψιν.

Σημειώνεται ότι οι Βενετοί, κατά τον βενετοτουρκικό πόλεμο, προξένησαν τη μεγαλύτερη ζημιά στο νησί (κατά παρότρυνση, όπως υποστηρίζεται, του Λατίνου Επισκόπου), καίγοντας τα δάση όπου κυνηγημένοι κρύβονταν οι Πάριοι, οι δε ελαιώνες κατακόπηκαν και οι άμπελοι ξεριζώθηκαν, προκειμένου να οδηγηθεί το νησί σε οικονομικό μαρασμό. Εξηγείται η στάση αυτή της Γαληνοτάτης από τον ιστορικό Κωνσταντίνο Σάθα: «Κατά τον ΙΖ αιώνα η Ρωμαϊκή Εκκλησία ανέπτυξεν εμπαθέστατον φανατισμόν, προσπαθούσα να εκλατινίσει την Ελλάδα. Οι προπαγανδισταί του καθολικισμού, διατρέχοντες τας χώρας των σχισματικών προς άγρευσιν ψυχών, διεκήρυττον ότι εν όσω οι Έλληνες δεν ασπάζονται το σανδάλιον του Πάπα, ας μην ελπίζουν την εκ του Οθωμανικού ζυγού απολύτρωσιν» (Σάθας Κ., «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς. Ιστορικόν δοκίμιον περί των προς αποτίναξιν του Οθωμανικού ζυγού επαναστάσεων του ελληνικού έθνους (1453‐1821)», τύποις τέκνων Α. Κορομηλά, Αθήνησι 1869, σελ. 351).

Κατόπιν δε, η αλόγιστη ξύλευση για οικιακή, οικιστική και επαγγελματική χρήση (βλπ την κεραμοποιία), οι εκχερσώσεις για γεωργική χρήση της γης και η υπερβόσκηση των εδαφών, οδήγησαν στο να χαθεί το σημαντικότερο μέρος της βλάστησής της.

Η παραπάνω ιστορική πορεία της Πάρου, δείχνει με τον πλέον εμφανή τρόπο τον καίριο και καθοριστικό ρόλο που μπορεί να παίξουν οι κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές και ιστορικές συνθήκες στη φυσιογνωμική παρουσία ενός νησιού (ενός τόπου γενικότερα) και να εξηγηθούν (ή να δικαιολογηθούν;) έτσι, οι όποιες αλλαγές συνέβησαν κι αφορούσαν στο φυσικό του περιβάλλον. Εκείνο που εν προκειμένω προκύπτει, είναι ότι οι δρύες υπήρχαν σε νησιά των Κυκλάδων ως γηγενής βλάστηση κι ότι δεν εγκαταστάθηκαν με τεχνητό τρόπο (συμπληρώθηκαν μόνον τεχνητά, φυτευόμενες σε εδάφη για οικονομικούς λόγους, με τις φυτεύσεις να πραγματοποιούνται σε χωράφια και σε γυμνούς «άγριους» τόπους). Οι καταστάσεις όμως που δημιουργήθηκαν στην ιστορική πορεία του τόπου, και οι συνθήκες που εντέλει επικράτησαν οδήγησαν στον αφανισμό ή στον περιορισμό τους.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στη γεωργική και οικονομική απογραφή του νομού Κυκλάδων, που πραγματοποιήθηκε το έτος 1848 από τον Ι. Κιγάλλα, καταγράφηκε το βαλανίδι ως ένα από τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα του νομού, γεγονός που δηλοί ότι η δρυς είχε μεγάλη παρουσία εκεί, κι όχι μόνον στην Κέα (που είναι δεδομένο ότι κυριαρχούσε), μα και σε πολλά άλλα νησιά των Κυκλάδων. Ο ίδιος ο Κιγάλλας αναφέρεται στο «περιώνυμον υλοτόμειον δέντρων («δέντρα» για τους ντόπιους ήταν οι βελανιδιές), στο άκρον της νήσου Πάρου, το οποίον είναι παραμελημένον», ενώ στην Αμοργό κατεγράφη «αφθονία περδικών στα δρυοδάση του νησιού». Την ίδια αφθονία περδικών σημείωνε και στην Κέα (Κιγάλλας Ι., «Γεωγραφική και οικονομική απογραφή του νομού Κυκλάδων», περιοδικό «Αποθήκη των ωφέλιμων και τερπνών γνώσεων», τεύχη 9, 10, 11 & 14, Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος & Αύγουστος του 1848).

Τα ίδια με την Πάρο, ισχύουν και για τη Νίσυρο (νησί των Δωδεκανήσων), που σήμερα εμφανίζεται σχεδόν άδενδρη, όμως έως και το τέλος του 19ου αιώνα εξήγαγε μεγάλες ποσότητες βαλανιδιών, όπως προκύπτει από τους εμπορικούς καταλόγους του νησιού, καθώς το νησί είχε πολλές βελανιδιές. Σημείωνε ο Επαμεινώνδας Σταματιάδης το έτος 1863, ότι το νησί εξήγαγε αμύγδαλα και βάλανους σε μεγάλες ποσότητες, που προέρχονταν από μεγάλα δένδρα (Σταματιάδης Επ., «Νίσυρος», εφημερίς «Βυζαντίς», φύλλο 12ης‐6‐1863).

Το Κυκλαδονήσι που, πέραν της Κέας, η οποία καλλιεργούσε συστηματικά τη δρυ, διατήρησε πιότερο χρονικά τα δρυοδάση του (γενικότερα τα δάση του), μέχρι που κι αυτό τα έχασε στα νεώτερα χρόνια, ήταν η Αμοργός. Το νησί μπόρεσε και «κράτησε» τις δρύες του (τις βελανιδιές) μέχρι και το έτος 1835, όταν η τελευταία μεγάλη πυρκαγιά που σημειώθηκε στο νησί αποτελείωσε και τις εναπομείνασες αυτές στο όρος Κρούκελο (αλλιώς: Κρίκελο), στη βορειοανατολική Αμοργό (σήμερα υπάρχουν στο Κρούκελο υπολείμματα του πρότερου δάσους, ήτοι υπολείμματα βελανιδιών και κυρίως αγριόκεδρων (αλλιώς, κατά την τοπική ονομασία: φείδες).

Βέβαια, προηγήθηκαν χρόνοι ισχυρής υλοτόμησης των δασών του νησιού για τη ναυπήγηση πλοίων εις όφελος των αποικιοκρατών, ανά τους αιώνες. Ενώ, η απόληψη ξύλου για θέρμανση, καθώς και ξυλείας για οικοδόμηση, εν συνδυασμώ με τις πολλές πυρκαγιές που συνέβαιναν και την υπερβόσκηση που υπήρχε, επέφεραν τη σταδιακή υποβάθμιση κι εντέλει την απώλεια των σημαντικών αμοργιανών (δρυο)δασών.

Γράφει σχετικά ο πρώτος Έλληνας ιστορικο‐γεωγράφος της νεώτερης Ελλάδας Αντώνιος Μηλιαράκης το έτος 1884: «Όλον το ανατολικόν και το βόρειον τμήμα του Κρίκελα Αμοργού μέχρι θαλάσσης είνε ανεπιτήδειον προς καλλιέργειαν, επιτήδειον δε μόνον προς νομήν ζώων. Προ του 1835 το όρος τούτο εκάλυπτεν αρχαιότατον και πυκνότατον δάσος εκ δρυών, πρίνων, αγριοκυπάρισσων (”φειδών” καλουμένων υπό των εγχωρίων), και έτερων αγρίων δένδρων, εξ ου υλοτομείτο και ναυπηγήσιμος ξυλεία. Αλλά τω 1835 πυρκαϊά φοβερά κατέστρεψεν αυτό εντελώς, επί είκοσι ημέρας του πυρός νεμομένου τα κατάφυτα και χλοερά πλευρά του όρους. Τα νυν είνε γυμνόν δένδρων, όπως και τα λοιπά όρη της νήσου, και οσημέραι απογυμνούται και αυτής της ολίγης εναπομεινάσης φυτικής γης. (...) Μη έχουσα η νήσος όρη υψηλά και οροπέδια εκτενή, αλλ’ αποτελουμένη το πλείστον εκ βουνών κωνοειδών, εχόντων κατωφερείας επικλινείς και αδένδρους, και σχηματιζόντων βαθυτάτας μισγαγκείας, και ρεύματα παρασύροντα ακωλύτως το όμβριον ύδωρ προς την θάλασσαν, δεν είνε δυνατόν να έχει και πηγάς αφθόνου ύδατος. Έτι δε μάλλον συντελεί εις την απώλειαν αυτού και το ολέθριον σύστημα της πυρπολήσεως των αυτοφυών επί των ορέων και βουνών θάμνων, πρίνων και άλλης φυτείας, δι’ ων παρακωλύεται η ταχεία κατάβασις του ύδατος προς την θάλασσαν» (Μηλιαράκης Αντ., «Υπομνήματα περιγραφικά των Κυκλάδων Νήσων: Αμοργός», εκ του τυπογραφείου των αδελφών Περρή, εν Αθήναις 1884, σελ. 5, 11).

Αναφέρεται δε ο Μηλιαράκης στην πρόταση του καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής Αθηνών Θεόδωρου Ορφανίδη, που έγινε το έτος 1872, για την «ανάγκη διορισμού δασοφύλακος στην Αμοργό (προτάσει του δημάρχου)», προκειμένου να προστατευτεί η σημαντική αναπομείνασα βλάστησή της.

Σήμερα στις Κυκλάδες βρίσκουμε τη βελανιδιά (από τις άλλες δρύες, απαντάται πολύ λιγότερο η χνοώδης) κατά κύριο λόγο στην Κέα, όπου καταλαμβάνει έκταση 20.000 στρεμμάτων περίπου υπό μορφή συγκροτημένων συστάδων και 10.000 στρεμμάτων περίπου με αραιά μεμονωμένα δένδρα (η παρουσία της αυτή, εντοπίζεται κατά βάσιν επί εγκαταλελειμμένων αγρών). Στις υπόλοιπες Κυκλάδες, η βελανιδιά εμφανίζεται με μεμονωμένα δένδρα ή σε λόχμες στην Άνδρο, στη Νάξο, στην Τήνο, στη Νότια Σέριφο, στη βορειοανατολική Αμοργό και στην Κίναρο (Παντέρα, 2002)

(…)

Από τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, συναντούμε τη δρυ στη Λέσβο (εκεί η παρουσία της είναι σημαντικά περιορισμένη σήμερα, σε σχέση με το παρελθόν), στη Λήμνο (διάσπαρτα δένδρα και κατά μικρές συστάδες), στον Άγιο Ευστράτιο (σε συστάδες και με μεμονωμένα δένδρα) και στην Ικαρία (εκεί, στο δρυοδάσος του Ράντη, συναντάμε δρυόδενδρα ηλικίας άνω των 500 ετών). Κατά μόνας ή σε μικροσυστάδες δηλοποιείται η παρουσία της δρυός στη Σκύρο. Ενώ στα Δωδεκάνησα βρίσκουμε τη δρυ με μεμονωμένα δένδρα και περιορισμένα σε μικρές συστάδες στην Κω, στη Ρόδο και στη Νίσυρο.

Σημείωνε ο Λέσβιος συγγραφέας Στρατής Μυριβήλης για τα δρυοδάση του νησιού του: «...και στα βορινά το δάσος από τα δρυά. Σκληρά, περήφανα, αιωνόβια δέντρα. Οι αγριοβελανιδιές. Αυτές θα είχε στο νου της η Σαπφώ, όταν τραγουδούσε τη δύναμη του έρωτα που τη συντάραξε: Έρος δ’ ετίναξέ μοι φρένας, ως άνεμος κατ’ όρος δρύσιν εμπέτων (μου συντάραξε τα φρένα ο έρωτας, σαν άνεμος που πέφτει μέσα στα δρυά του δασωμένου βουνού)» (κείμενο με τίτλο «Το νησί της Σαπφώς», περιλαμβανόμενο στον τόμο «Ο κόσμος και οι Έλληνες», εκλογή ταξιδιωτικών κειμένων από τον Πέτρο Χάρη, εκδοτικός οίκος Γ. Φέξη, Αθήνα 1965, σελ. 285, 286).

Σημείωνε ο William Martin Leake στο έργο του «Travels in Northen Greece» για τη βελανιδιά της Σκύρου (αναφέρονταν στο έτος 1804): «Τη δρυ τη χρησιμοποιούν μονάχα για καυσόξυλα και μ’ όλο που πολλές απ’ αυτές είναι του είδους της βελανιδιάς, δεν κάνουν χρήση τού βαλανιδιού».

Καταγράφονταν κατά τα Οθωμανικά χρόνια, ότι στα εξαγώγιμα προϊόντα της Ρόδου περιλαμβάνονταν 500 στρατήρες βαλανιδιού, γεγονός που δηλοποιεί τη σημαντική παρουσία της δρυός στο νησί. Ενώ η Αθηνά Ταρσούλη (εξαίρετη λαογράφος, ζωγράφος και συγγραφέας), αναφέρονταν στον τόμο «Δωδεκάνησα» στις αιωνόβιες βελανιδιές που συνάντησε στις εξοχές της Πάτμου πριν από το έτος 1940 (βλπ σχετικά: Ταρσούλη Αθ., «Δωδεκάνησα», τόμος Β ́, εκδόσεις «Άλφα» Ι. Μ. Σκαζίκη, Αθήνα 1948, σελ. 124).

Στην Κρήτη, απαντάται η δρυς σε περιοχές του Ν. Ρεθύμνου (όπου εμφανίζει τη μεγαλύτερη παρουσία κι έχει την καλλίτερη συγκρότηση, σε σχέση με το υπόλοιπο νησί), στην ανατολική, βόρεια και δυτική πλευρά του Ν. Χανίων, και στα βορειοδυτικά του Ν. Λασιθίου, με μεμονωμένα δένδρα εντός αγρών. Τέλος, στα Ιόνια νησιά, όπου άλλοτε η δρυς είχε «ισχυρή» παρουσία (την περιόρισε σημαντικά η ελιά), σήμερα εμφανίζεται υπό μορφή λοχμών και μεμονωμένων δένδρων εντός αγρών ή στα όρια αυτών, σε περιοχές της βόρειας Κέρκυρας, της ανατολικής Λευκάδας [σημειώνεται η ύπαρξη του μικρού δάσους των (Σ)Κάρων στη Λευκάδα], σ’ εκτάσεις της βορειοανατολικής Ζακύνθου και της νότιας και νοτιοανατολικής Κεφαλονιάς (Παντέρα, 2002)

Συστάδα από αριές (είδος βελανιδιάς) στην Ανωγή της Ιθάκης

Σημείωνε για τις δρύες της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης ο ακάματος μελετητής του ελληνικού χώρου Αντώνιος Μηλιαράκης το έτος 1890: «Μικρόν δάσος πρίνων και δρυών και άλλων δένδρων κείται επί των ορέων Άτρου και Αθέρος. Φαίνεται δ’ εκ των πολλαχού επί των ορέων τής νήσου και επί των πεδινών μερών υπαρχόντων κολοσσιαίων δρυών, ότι ήτο (η Κεφαλληνία) μάλλον δασώσης (εκ δρυών) επί παλαιοτέρων χρόνων ή σήμερον. (...) Εις τίνας των ρευματιών αυτού (του όρους Ανωή της Ιθάκης) προς Α και προς Δ είνε πεφυτευμέναι άμπελοι, φαίνεται δ’ ότι το πάλαι ήτο κεκαλυμμένον υπό δασών, καθ’ α μαρτυρούσιν αρχαίοι περιηγηταί, και τα επ’ αυτού υψηλά δένδρα δρυών, αριών, άτινα ενιαχού ευρίσκονται μεμονωμένα, ενιαχού δε κατά αθροίσματα ολίγων δένδρων». Για δε τη νήσο Πεταλάς, ανήκουσα στο σύμπλεγμα των Εχινάδων νήσων, πλησίον της Ιθάκης, έλεγε ο ίδιος: «...επί της νησίδος υπάρχουσι πολλαί αγριελαίαι και δρύες, εξ ων παράγονται 15.000 λίτραι βαλάνων...» (Μηλιαράκης Αντ., «Γεωγραφία πολιτική, νέα και αρχαία, του νομού Κεφαλληνίας», εκ του Τυπογραφείου των Αδελφών Περρή, Αθήνα 1890, σελ. 105, 165).

Επίσης, για τις δρύες της Κέρκυρας, ανέφερε το έτος 1858 ο Ελβετός φυσικός και βοτανολόγος Alb. Mousson: «Τα δυτικά υψώματα, ωστόσο, είναι ντυμένα με τη δροσερή πρασινάδα των δρυών και των πλατανιών, ανάμεσα στα οποία ορθώνονται λυγερές οι σκούρες σιλουέτες των κυπαρισσιών ή ανοίγονται διάπλατα οι πράσινες κορυφές μεγάλων πεύκων» [Mousson Alb., «Κέρκυρα και Κεφαλλονιά. Μια περιήγηση το 1858 (Korfu und Cefalonien, im September 1858)», μετάφραση: Κλειώ‐Θεανώ Φλωράτου, εισαγωγή ‐ σχόλια: Θεοδόσης Πυλαρινός, εκδόσεις Ιστορητής, Αθήνα 1995, σελ. 91].

Για τη Λευκάδα τέλος, μας πληροφορεί ο Γάλλος ναυτικός και περιηγητής Bellin, ότι το έτος 1771 εξάγονταν από το νησί μεγάλες ποσότητες από πρινοκόκκι, «τ’ οποίο παράγονταν από τις πολλές δρύες του νησιού».

Εκείνο που μένει ως συμπέρασμα από την παρουσία της δρυός (της βελανιδιάς κατά βάσιν) στα ελληνικά νησιά, είναι ότι κάποτε εξαπλωνόταν σε πολλά απ’ αυτά –στα περισσότερα από τα οποία η παρουσία της σήμερα φαντάζει αδιανόητη–, καταλαμβάνοντας δασικά ή γεωργικά εδάφη και χαρακτηρίζοντας το ελληνικό νησιωτικό τοπίο. Όμως οι «καταστάσεις», όπως προείπαμε, οδήγησαν στην εξαφάνιση ή στον περιορισμό της, και στην επικράτηση επόμενα φυτοκοινωνιών οπισθοδρομικών (όπως των σκληρόφυλλων θάμνων και των φρυγάνων). Σε αρκετά βέβαια από τα νησιά αυτά επήλθε η τελεία απογύμνωση, με τη δημιουργία «νησιωτικών ερήμων» (γυμνών βράχων σε τμήματά τους ή και βραχονησιών), που προήλθαν από την ανθρώπινη πράξη –από χέρι ανθρώπινο!...

Νέο άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών σχετικά με την καταστροφή που συντελείται στο Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας με πρόσχημα την «αντιπλημμυρική» προστασία και πραγματική αιτία τη διευκόλυνση της κατασκευής των συγκοινωνιακών υποδομών της Αττικής Οδού και του Προαστιακού Σιδηροδρόμου, υποδομές που με τη σειρά τους υλοποιούνται για την εξυπηρέτηση του επικείμενου γιγαντώματος του λιμανιού που προορίζεται να γίνει ο νέος Πειραιάς - και όχι φυσικά για τις ανάγκες των πολιτών της πόλης

Στο χείλος του... αφανισμού βρίσκονται και οι τελευταίοι υγρότοποι της Αττικής με τις παρεμβάσεις στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και την ΙΝΤΡΑΚΑΤ. ● Κάτοικοι και συλλογικότητες της περιοχής καλούν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας το Σάββατο, καθώς εκκρεμεί και η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ενάντια στο έργο.

Σε συγκέντρωση-διαμαρτυρία το Σάββατο 2/12, ώρα 13.30, στην κεντρική πλατεία της Ραφήνας, απαιτώντας να σταματήσει η καταστροφή του Μεγάλου Ρέματος και των τελευταίων υγροτόπων της Αττικής, καλεί συλλόγους, σωματεία, περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήματα υπεράσπισης του περιβάλλοντος η Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.

Την Τετάρτη 29/11 ξεκίνησε το έργο διευθέτησης και ο καθαρισμός του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας με φορέα υλοποίησης το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και ανάδοχο την ΙΝΤΡΑΚΑΤ. Κι αυτό συνέβη ενώ εκκρεμεί η εκδίκαση της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, που έχει οριστεί για τις 20/12/2023, των πέντε νέων ανθρώπων για το περιβάλλον, το κλίμα, την πολιτιστική κληρονομιά και το τοπίο, που στηρίχθηκε από 8 περιβαλλοντικές οργανώσεις και 3 οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων («Μπουλντόζες καταστρέφουν το Μεγάλο Ρέμα στη Ραφήνα», «Εφ.Συν.», 13/11/2023). Αλλη εκκρεμότητα, από το 2019, η προσφυγή στο ΣτΕ συλλόγων και πολιτών κατά του Προεδρικού Διατάγματος οριοθέτησης του ποταμού, που παραβιάζει τις ευρωπαϊκές οδηγίες για τα νερά, για τις πλημμύρες και για τη βιοποικιλότητα και έχει οριστεί για τις 20/3/2024.

Επιπλέον τα γεγονότα δείχνουν ότι αγνοήθηκαν ή υποτιμήθηκαν:

• Η ανοιχτή επιστολή που στάλθηκε την Τρίτη 28/11 από την Κίνηση προς τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών και την ΙΝΤΡΑΚΑΤ, επισημαίνοντας τις ευθύνες τους σε σχέση με το ότι «ο καθαρισμός έτσι όπως πρόκειται να υλοποιηθεί, με πλήρη αποψίλωση των πρανών και κοπή δέντρων σε μήκος 17 χιλιομέτρων, δημιουργεί κίνδυνο κατάρρευσης των πρανών με αποτέλεσμα τις τοπικές πλημμύρες, ιδίως στις καμπυλώσεις του ποταμού, και την παράσυρση λάσπης και φερτών υλικών στην εκβολή και στο λιμάνι της Ραφήνας», όπως καταγγέλλει και το συνδικαλιστικό όργανο των μηχανικών του Δημοσίου ΕΜΔΥΔΑΣ, επισημαίνοντας την επιτακτική ανάγκη το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος να επανασχεδιαστεί.

• Οι περίπου 68.000 υπογραφές Ευρωπαίων πολιτών που ζητούν τη ματαίωση του έργου και τον επανασχεδιασμό του με λύσεις βασισμένες στη φύση, που κοινοποιήθηκαν στον πρωθυπουργό, τους βουλευτές, τους ευρωβουλευτές και τις δανείστριες του έργου τράπεζες.

• Την από 17/11/2023 επίσημη θέση της χρηματοδότριας του έργου Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που, στον απόηχο των πλημμυρών στη Θεσσαλία, αναγνωρίζει ότι εκεί, τα μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικά έργα για τη διευθέτηση κοιτών ποταμών από σκυρόδεμα απέτυχαν κραυγαλέα για την προστασία από τα ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής, ότι αν είχαν υιοθετηθεί λύσεις βασισμένες στη φύση, η ζημιά στη Θεσσαλία θα ήταν πολύ μικρότερη και ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος.

Κατά τα λοιπά, την Τρίτη (28/11) πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ της Κίνησης και του υφυπουργού Υποδομών Ν. Ταχιάου, έπειτα από πρωτοβουλία του υφυπουργού, ο οποίος τους δήλωσε ότι το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος θα ξεκινήσει αμέσως, ακόμη και με χρήση αστυνομικής βίας αν χρειαστεί. Και μπορεί να δεσμεύτηκε ότι ο καθαρισμός θα γίνει τμηματικά και παράλληλα με το έργο διευθέτησης, ξεκινώντας από την εκβολή και, αν χρειαστεί, επέμβαση και σε κάποια ακόμη σημεία, ο καθαρισμός θα ακολουθήσει τις προδιαγραφές της Περιφέρειας που δεν επιτρέπει την κοπή υγιών δέντρων, την εκρίζωση θάμνων κ.λπ., αλλά η σχετική εντολή που απεστάλη στις 29/11 στην ΙΝΤΡΑΚΑΤ από την αρμόδια υπηρεσία δεν υλοποιεί τη δέσμευση αυτή.

Την ίδια στιγμή, στο πλαίσιο κατασκευής δικτύων αποχέτευσης στους Δήμους Ραφήνας-Πικερμίου και Σπάτων-Αρτέμιδος, με φορέα υλοποίησης την ΕΥΔΑΠ και ανάδοχο την ΑΚΤΩΡ, για την κατασκευή αντλιοστασίων, καταπατώνται ήδη δύο σημαντικοί για την Αττική υγρότοποι, το παράκτιο έλος στην παραλία Μαρίκες και η εκβολή του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, ενώ η μελέτη προβλέπει και την καταπάτηση του πολύ σημαντικού παράκτιου υγρότοπου της Αρτέμιδας. Παρόλο που και οι τρεις αυτοί υγρότοποι, όπως και το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, είναι ενταγμένοι στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) Αττικής

Οι φωνές των ανθρώπων της Ραφήνας που αγωνίζονται ενάντια στην τσιμεντοποίηση και εγκλωβισμό του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας - του μοναδικού στην Αττική ελεύθερου ποταμού συνεχούς ροής όλο το χρόνο – φτάνουν όλο και πιο μακριά και τα ευαίσθητα αυτιά γίνονται όλο και περισσότερα. Αυτό που μένει – και είναι προφανώς το δυσκολότερο – είναι να καμφθεί η αγκύλωση των – πολλές φορές άσχετων με το αντικείμενο που αναλαμβάνουν πολιτικών – καθώς και το σπάσιμο των δεσμών μεταξύ πολιτικών ηγεσιών και εργολαβικών συμφερόντων. Δείτε το αφιέρωμα της ΕΡΤ στο Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας και παρακολουθείστε το πολύ όμορφο και κατατοπιστικό βίντεο, που είναι μια παραγωγή της Κίνησης για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας

Τη ματαίωση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, την ανάκληση της χρηματοδότησής του από ενωσιακούς και εθνικούς πόρους και τον συνολικό επανασχεδιασμό του έργου με Λύσεις βασισμένες στη Φύση, σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς συμβάσεις και το δίκαιο και τις στρατηγικές της Ε.Ε. για το περιβάλλον, ζητάει η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Η σχετική έκκληση έχει ήδη συλλέξει περισσότερες από 67.000 υπογραφές και έχει τη στήριξη πολλών περιβαλλοντικών και άλλων οργανώσεων και κινημάτων. Οι πρώτες 65.000 υπογραφές κοινοποιήθηκαν ήδη στα μέλη του Ευρωπαϊκού και του Ελληνικού Κοινοβουλίου, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό, τους αρμόδιους υπουργούς και τις δύο δανείστριες Τράπεζες Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (μαζί με σχετική καταγγελία για την άρση της χρηματοδότησης), ενώ το επόμενο διάστημα εξετάζονται από την πλευρά της Κίνησης προσφυγές σε ευρωπαϊκούς θεσμούς και όργανα.

«Με πρόσχημα τον καθαρισμό του ρέματος, το Υπουργείο Yποδομών ετοιμάζεται να μπει στο ποτάμι και να ξεκινήσει το έργο διευθέτησης, κόβωντας πάνω από 2.000 δέντρα. Η παρεμβαση θα προκαλέσει μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή και θα αυξήσει τον κίνδυνο πλημμύρας ενόψει των μεγάλων βροχοπτώσεων του χειμώνα που έρχεται», λέει στο ertnews.gr η Εμμανουέλα Τερζοπούλου, από την Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας.

Πέρα από τις οργανώσεις που υποστηρίζουν την έκκληση του κινήματος, ΜΚΟ ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μεταξύ των οποίων το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, με συμβουλευτικό status στον ΟΗΕ, την UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου και η Ελληνική Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και περιβαλλοντικές οργανώσεις (WWF Hellas, Greenpeace Ελλάδα, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής – Αnima, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Σύλλογος Πολιτών υπέρ των Ρεμάτων-Ροή, ΟΖΟΝ) στηρίζουν τις εκάστοτε δικαστικές ενέργεις, όπως η πρόσφατη προσφυγή 5 νεών ηλικίας 17-23 ετών από την Ραφήνα στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, με αίτημα προσωρινή δικαστική προστασία για τη σωτηρία του ρέματος.

Το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας

Το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας είναι ένα ποτάμι (ρέμα συνεχούς ροής) με μήκος πάνω από 20 χλμ., ένα από τα ελάχιστα φυσικά ποτάμια που έχουν απομείνει πλέον στην Αττική. Αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα, με υγροτόπους και πλημμυρικά πεδία, που προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία. Έχουν καταγραφεί πάνω από 150 είδη πουλιών, πολλά από αυτά απειλούμενα, ψάρια, ορισμένα από τα οποία κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως το ευρωπαϊκό χέλι, και πλούσια βλάστηση που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει πάνω από 2.000 παρόχθια μεγάλα δέντρα, κυρίως υδρόφιλα (πλατάνια, ιτιές, λεύκες κλπ.).

Το εξαιρετικό φυσικό του περιβάλλον συμβάλλει στο μικροκλίμα, στην προστασία από την ατμοσφαιρική και θαλάσσια ρύπανση, στην ποιότητα των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων κ.α. Παράλληλα αποτελεί ένα υψηλής αισθητικής αξίας φυσικό τοπίο και σημαντικό τοπίο ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Λόγω του ότι η κοίτη του έχει παραμείνει φυσική σχεδόν στο σύνολό της και οι πλημμυρικές του ζώνες στην πεδιάδα των Μεσογείων έχουν παραμείνει άχτιστες, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας έχει σώσει μέχρι σήμερα τη Ραφήνα από καταστροφικές πλημμύρες.

Το έργο διευθέτησης

Σήμερα, όπως προειδοποιεί η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή από το Έργο Διευθέτησης της κοίτης του με φορέα το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και προϋπολογισμό 104 εκατομμύρια ευρώ. Αν αυτό υλοποιηθεί, το ποτάμι θα μετατραπεί στον “Κηφισό” της Ανατολικής Αττικής, έναν τεχνητό οχετό ομβρίων. Η φυσική κοίτη και οι όχθες του ποταμού θα αποψιλωθούν πλήρως σε μήκος περίπου 17 χλμ. και θα διευθετηθούν με τσιμέντο και λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια («γκρίζες υποδομές»), καταστρέφοντας το οικοσύστημα με μη αναστρέψιμες συνέπειες στη βιοποικιλότητα, το κλίμα και τα νερά.

Όπως εξηγεί η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, ενώ η διευθέτηση του ποταμού παρουσιάζεται ως αντιπλημμυρικό έργο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, στην πραγματικότητα εφαρμόζει απαρχαιωμένες μεθόδους που αυξάνουν τον πλημμυρικό κίνδυνο. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030   και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, ακολουθώντας τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις, επιτάσσουν Λύσεις που βασίζονται στη Φύση (Nature-based Solutions – NbS) και στο πλαίσιο της αντιπλημμυρικής προστασίας.

Στην πραγματικότητα, η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας υποστηρίζει πως το έργο διευθέτησης πρόκειται να εξυπηρετήσει τα μεγάλα έργα υποδομής στην Ανατολική Αττική (επέκταση λιμανιού Ραφήνας, Αττικής Οδού, Προαστιακού κλπ.) αλλά παρουσιάζεται ως αντιπλημμυρικό προκειμένου να χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Είναι ενδεικτικό ότι στο αδελφό έργο του ρέματος Ερασίνου-Βραυρώνας, που εντάσσεται στο ίδιο χρηματοδοτικό πακέτο αντιπλημμυρικής προστασίας και εφαρμόζει αντίστοιχες γκρίζες υποδομές, ο Μηχανισμός Παραπόνων της ΕΤΕπ διαπίστωσε την ευθεία αντίθεση στα επιστημονικά δεδομένα και το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο. Για το λόγο αυτό ζητήθηκε να μην χρησιμοποιηθούν από τις Ελληνικές Αρχές κονδύλια της ΕΤΕπ έως ότου το έργο επανασχεδιαστεί σε πλήρη συμμόρφωση με το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί, όπως επισημαίνει η Κίνηση, ότι η καταστροφή του Μεγάλου Ρέματος σχεδιάζεται ενώ σήμερα στην Ευρώπη δαπανώνται εκατομμύρια ευρώ για την επαναφορά των ποταμών στη φυσική τους κοίτη (daylighting & renaturalisation). Έχει μάλιστα τεθεί ως στόχος στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 η επαναφορά της φυσικής ροής σε 25.000 χιλιόμετρα των ποταμών της Ευρώπης.

Η Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας υπογραμμίζει πως η ματαίωση και ο επανασχεδιασμός του έργου με Λύσεις βασισμένες στη Φύση (NbS) είναι επείγουσα ανάγκη, προκειμένου να σωθεί το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας και να συμμορφωθεί το έργο προς τις διεθνείς συμβάσεις, την ενωσιακή και εθνική νομοθεσία σχετικά με τη βιοποικιλότητα, τα ύδατα και τις πλημμύρες, καθώς και με τις στρατηγικές της Ε.Ε. για την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Είναι νομίζω γνωστό σε όλους πως ειδικά στην Αττική έχουν αναπτυχθεί αποικίες παπαγάλων που έχοντας απελευθερωθεί από τα κλουβιά τους, ζουν πλέον ελεύθεροι, πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς και ο πληθυσμός τους αυξάνεται συνεχώς. Το ίδιο συμβαίνει και στη Ραφήνα, με τη διαφορά πως κάποιοι από αυτούς τους παπαγάλους, αφού κούρνιασαν επί καιρό κοντά στο δημαρχιακό μέγαρο της πόλης, έμαθαν να μιλάνε με ανθρώπινη φωνή και και δίδαξαν και τους υπόλοιπους παπαγάλους να λένε : «Θέλετε να μείνει η Ραφήνα χωριό; Ε; Θέλετε;». Κανονικά στους παπαγάλους δεν απαντούμε, δεν καταλαβαίνουν τι λένε  άλλωστε, η Μαίρη Γρουζουκάκου όμως, πολιτικός μηχανικός και κάτοικος Ραφήνας, ποιητική αδεία, επέλεξε να το κάνει. Ας την ακούσουμε

Και ξαφνικά πλανάται ένα νέο ερώτημα. ΘΕΛΕΤΕ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ Η ΡΑΦΗΝΑ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΧΩΡΙΟ ; Τις τελευταίες ημέρες το ακούμε πολύ. Παίζει συντονισμένα και μεταδίδεται από στόμα σε στόμα και από τοπικό site σε τοπικό site. Και αναρωτιέμαι, ανάμεσα στο χωριό και στον Πειραιά, δεν υπάρχει τίποτε άλλο; Εγώ φυσικά λατρεύω τα χωριά. Αλλά αν θέλουμε ανάπτυξη ξεκινάμε από τα βασικά

1.Σχολεία ,για να σταματήσουν τα παιδιά μας να στοιβάζονται μέσα σε πρώην αποθήκες

2.Νοσοκομείο ,το οποίο ήταν προτεραιότητα μετά τις φωτιές και τώρα τσιμουδιά

3.Πολιτισμός ,με έναν ΔΟΠΑΠ που θα εκτελεί το έργο του εκτός κολυμβητηρίου και θα παρέχει δράσεις και δραστηριότητες σε όλους τους δημότες,

4.Αθλητισμος ,με ένα στάδιο ανοικτό και προσβάσιμο σε όλους

5.Βασικές υποδομές, όπως δρόμοι και πεζοδρόμια που δεν φοβάσαι να διασχίσεις, πάρκα και ασφαλείς παιδικές χαρές για τα παιδιά μας ,ανοικτοί προσβάσιμοι δημόσιοι χώροι, χωρίς περιφράξεις και ιδιωτικά καθεστώτα εντός τους .

6. Κοινωνική πολιτική και στήριξη σε ευπαθείς ομάδες

Και χωρίς να έχουμε τίποτα από τα παραπάνω, ξαφνικά (αφού τελειώσαμε με το αφήγημα της αντιπλημμυρικής θωράκισης της πόλης, μέσω της διευθέτησης -τσιμεντοποίησης του Μεγάλου Ρέματος ,γιατί απλά κατέρρευσε), ξεκινάμε πάλι με ψυχολογική χειραγώγηση για την Αττική οδό και τον προαστιακό που "δεν θέλουν κάποιοι υποανάπτυκτοι να φτάσει ποτέ εδώ".

Όταν γίνεται ένα έργο λοιπόν, πρέπει να είναι χρήσιμο, ωφέλιμο ,ασφαλές πρώτα για τον άμεσα εμπλεκόμενο, στην προκειμένη περίπτωση τον δημότη. Εξηγήστε από πού και πώς θα περάσουν τα μεγάλα έργα υποδομής και ας επιλέξει η τοπική κοινωνία αν τα θέλει.

Προστατεύστε τον δημότη, αυτή είναι η δουλειά σας και όχι τα συμφέροντα πολυεθνικών και εφοπλιστών.

Και θωρακίστε την από τις πλημμύρες πραγματικά και όχι προσχηματικά και επικίνδυνα, με τον τρόπο που προτείνει πλέον η επιστήμη, η οποία ακριβώς λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλάζει στάση και στρέφεται σε λύσεις άλλης μορφής, που πραγματικά θέλει ανοικτά μυαλά και όχι κολλημένους γραφειοκράτες για να το αντιληφθούν.

Δημιουργήστε μέσα μαζικής μεταφοράς προς το κέντρο της Αθήνας, χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της πόλης και η ποιότητα ζωής μας .

Και πείτε ένα συγγνώμη, κάναμε λάθος, δεν πειράζει.

Βέβαια, υπάρχει μια μεγάλη αλήθεια. Οι απλοί θεατές δεν αλλάζουν τον κόσμο. Πρέπει να γίνουμε ενεργοί, όλοι μαζί.

Γιατί "τα όμορφα χωριά, όμορφα καίγονται" και δυστυχώς κατακάηκαν και χάσαμε ανθρώπους και πότε δεν θα είμαστε πια οι ίδιοι!

Επιτέλους ...Εκεί που τείνεις να αποδεχτείς πως όλα τα σκιάζει η πλήξη, η ραθυμία και η αδιαφορία, έρχεται αυτό το ευχάριστο μαντάτο από το σχολείο της Ραφήνας για να μας αποδείξει ότι η ελπίδα δεν πεθαίνει ποτέ. Πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που δεν καταπίνουν αμάσητες τις ανοησίες, τα κούφια λόγια, την υποκρισία, τις πατριδοκαπηλείες και τις τυμβωρυχίες. Και τι πιο όμορφο όταν καταλαβαίνεις ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι νέοι

17 Νοεμβρίου σήμερα του 2023. Ακριβώς 50 χρόνια αφότου ένα τανκ γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου για να μπορέσουν να εισβάλλουν στο χώρο του εξεγερμένου εκπαιδευτικού ιδρύματος τα σκυλιά της χούντας.

Πενήντα χρόνια μετά, ένα τανκ βρίσκεται στημένο έξω από το Γυμνάσιο – Λύκειο της Ραφήνας συνιστώντας πανελλήνια – ‘ίσως και παγκόσμια - πρωτοτυπία.

Πενήντα χρόνια μετά, νέοι άνθρωποι αντιδρούν στην πρόκληση του πρώην Σερίφη της πόλης και ρίχνουν κόκκινη μπογιά στο τανκ.

Πενήντα χρόνια μετά, ο πρώην Σερίφης καταγγέλλει το γεγονός μιλώντας για βανδαλισμό του τανκ χρησιμοποιώντας τη γνωστή γλώσσα της εξουσίας: « Όλοι αυτοί που θέλουν το ΤΙΠΟΤΑ για τον τόπο μας είναι εδώ. Απέναντι στην καθημερινή προσφορά κάποιων, αυτοί προσφέρουν χρήματα για να πάρουν μπογιές να βανδαλίσουν ιστορικά ενθυμήματα της ζώσας ιστορίας μας. Τον βανδαλισμό υπέστη αυτή τη φορά το τανκς τύπου Μ- 24 της εποχής του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, που κοσμεί την είσοδο του μεγαλύτερου πολυχώρου στην Ελλάδα. Τα σχόλια περιττεύουν». Να πούμε εδώ για όσους δεν γνωρίζουν, πως όταν ο πρώην Σερίφης μιλάει για το μεγαλύτερο πολυχώρο στην Ελλάδα, εννοεί την προσπάθεια που κάνει να παραδώσει το δασώδη λόφο του Οχυρού βορά σε επιχειρηματικά συμφέροντα με πρόσχημα την κατασκευή ΚΑΙ ενός πολεμικού Μουσείου.

Πενήντα χρόνια μετά, ο ίδιος άνθρωπος τολμά να βγάλει και μήνυμα για την επέτειο του Πολυτεχνείου μη λησμονώντας όμως με πονηρό τρόπο να περάσει και το μήνυμα της εξουσίας : «Όλοι εμείς σήμερα οφείλουμε να προστατεύσουμε αυτά τα ιδεώδη από τη στρέβλωση των καιρών και των ανθρώπων, που πάντα θέλουν να εκμεταλλευτούν τους αγώνες των ιδεολόγων και αγνών αγωνιστών». Η εξουσία λοιπόν θα κρίνει σύμφωνα με τον πρώην Σερίφη ποιοι είναι οι αγνοί αγωνιστές. Μόνο που οι αγωνιστές δεν περιμένουν την επιβράβευση και την επιβεβαίωση της εξουσίας

Πενήντα χρόνια μετά, η εξουσία εξακολουθεί να ομνύει στους παρελθόντες καταξιωμένους λαϊκούς αγώνες την ίδια στιγμή που κάνει ό,τι μπορεί για να συκοφαντήσει και να ποδοπατήσει οποιονδήποτε καινούργιο αγώνα εν τη γεννέσει του. Το ίδιο κάνει και η τραγική σιωπηλή πλειοψηφία που συντάσσεται δειλά, υπάκουα και υστερόβουλα με την εξουσία, περιμένοντας την ίδια στιγμή να αποκομίσει από τους αγώνες, χωρίς η ίδια να εκτεθεί και να διακινδυνεύσει τίποτα

Πενήντα χρόνια μετά, τα λόγια του Μανόλη Αναγνωστάκη παραμένουν τραγικά επίκαιρα. Φοβάμαι ...

Φοβάμαι

τους ανθρώπους που εφτά χρόνια

έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι

και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου–

βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας

«Δώστε τη χούντα στο λαό».

Φοβάμαι τους ανθρώπους

που με καταλερωμένη τη φωλιά

πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.

Φοβάμαι τους ανθρώπους

που σου 'κλειναν την πόρτα

μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια

και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο

να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν.

Φοβάμαι τους ανθρώπους

που γέμιζαν τις ταβέρνες

και τα 'σπαζαν στα μπουζούκια

κάθε βράδυ

και τώρα τα ξανασπάζουν

όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη

και έχουν και «απόψεις».

Φοβάμαι τους ανθρώπους

που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συναντούσαν

και τώρα σε λοιδορούν

γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο.

Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους.

Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο.

Αφορμή για το άρθρο αποτέλεσε μια συνέντευξη του γνωστού σκηνοθέτη Πάνου Κοκκινόπουλου, που μεταξύ άλλων δήλωσε πως : 

«Εγώ πιστεύω ότι ο Κασσελάκης δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο. Δηλαδή σκεφτείτε μια σειρά τέτοια, ο Κασσελάκης δεν υπάρχει. Ή σκεφτείτε το σε παράσταση του Καραγκιόζη, που με πήγαινε ο μπαμπάς μου μικρό. Τα παιδάκια από κάτω να χειροκροτάνε και να φωνάζουν “άλλαξε τα όλα πρόεδρε” και τα λοιπά, από πίσω είναι η φωνή του Πολάκη που λέει “θα κάνω αυτό και θα κάνω το άλλο” και ο τύπος που κουνάει τις φιγούρες κάθεται στη σκιά και παίζει με αυτές»

Αυτά τα λόγια μας θύμισαν μια ταινία που όταν την πρωτοείδαμε μας εντυπωσίασε με την ιδέα του σεναρίου της, άσχετα αν τελικά δεν έκανε την επιτυχία που ίσως θα της άξιζε. Μιλάμε για την ταινία “ Simone”, μια ματιά στο όχι πολύ μακρινό μέλλον της εικονικής πραγματικότητας

Στην ταινία αυτή, συναντάμε στον κεντρικό ρόλο τον Al Pacino που υποδύεται τον Viktor Taransky, έναν σκηνοθέτη που πάνω στα γυρίσματα μιας ταινίας, η σταρ (Wynona Ryder) εγκαταλείπει και τον αφήνει ξεκρέμαστο. Λύση στο πρόβλημα αναλαμβάνουν να δώσουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα δημιουργίας ειδικών εφέ. Έτσι, γεννιέται η Simone, ένα ψεύτικο αστέρι που συγκεντρώνει πάνω της όλα τα συστατικά μιας σίγουρης επιτυχίας με τη σεξουαλικότητα μίας σύγχρονης σταρ και τη γοητεία του παλιού Χόλιγουντ. Η πρώτη εικονική ηθοποιός είναι γεγονός και πολύ σύντομα γίνεται μια διασημότητα.

Ο σκηνοθέτης της ταινίας, Andrew Niccol , σε δηλώσεις του ανέφερε: "Έχει σημασία αν οι διασημότητες είναι αληθινοί άνθρωποι; Ο πολιτισμός μας, που έχει εμμονή με τις διασημότητες, έτσι και αλλιώς δεν μπορεί να αναγνωρίσει την διαφορά ανάμεσα σ' ένα αληθινό άνθρωπό και ένα ψεύτικο

Τι συμβαίνει αν έχεις ένα ψεύτικο, τεχνητό άνθρωπο και παραλείψεις να επισημάνεις ότι αυτός είναι ψεύτικος; Πως μπορείς να συνεχίσεις την εξαπάτηση; 

Και τι συμβαίνει όταν είσαι τόσο επιτυχής στην εξαπάτηση που, όταν λες τελικά λες την αλήθεια, κανένας δεν σε πιστεύει; Η ικανότητά μας να κατασκευάζουμε ψέματα και απάτες είναι μεγαλύτερη από την ικανότητά μας να ανιχνεύουμε το ψέμα.

(…) Όλοι ξέρουμε ότι οι ψηφιακοί ηθοποιοί) έρχονται πολύ σύντομα. Θα φθάσουμε σ' ένα σημείο, που όταν θα ανοίγουμε την τηλεόραση ή ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή, θα βλέπουμε έναν ηθοποιό ή έναν παρουσιαστή και δεν θα γνωρίζουμε αν είναι με σάρκα και οστά - και ακόμα περισσότερο … δεν θα μας ενδιαφέρει"

Επιστρέφοντας στην περίπτωση του Στέφανου Κασελάκη, μπορούμε να πούμε ότι και αυτός είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχει. Σίγουρα πάντως, στη σύγχρονη εποχή της αποθέωσης της εικόνας και της έκπτωσης του λόγου, δεν χρειάζεται να υπάρχει. Αρκεί να μας λένε τα media με πειστικό τρόπο ότι υπάρχει. Ούτε χρειάζεται να τα αλλάξει όλα, όχι. . Αρκεί να λέει πως θα το κάνει. Ούτε να έχει ιδεολογία. Άλλωστε το έχει πει και ο Άδωνις ( η πρώτη ίσως εικονική πολιτική προσωπικότητα - αν και λίγο πρωτόγονη και πολύ κωμική) πως οι ιδεολογίες είναι αυτές που κατέστρεψαν τη χώρα.

Αυτό που πρέπει να κάνει η εικόνα του Στέφανου, είναι να συνεχίσει όπως ξεκίνησε. Να είναι γοητευτική και γυμνασμένη, ευγενής και χαμογελαστή με τους υπηκόους και αυστηρή και άτεγκτη με τους εχθρούς. Όπως ακριβώς θα φερόταν ένας σοφός ηγέτης.

Από εμάς δε, η εικόνα του Στέφανου δε θα ζητήσει πολλά, θα τα κάνει αυτή για εμας. Όσοι έχουμε κάποια ευφράδεια λόγου μπορούμε βέβαια να επεμβαίνουμε στα media υπέρ της, ιδιαίτερα στην Εφημερίδα των Συντακτών που για κάποιο ακατανόητο λόγο πιστεύει πως ο Στέφανος υπάρχει και τον αντιμάχεται. Οι υπόλοιποι και περισσότεροι, μπορούμε να καθίσουμε αναπαυτικά στον καναπέ μας και να αρχίσουμε να απολαμβάνουμε τα επεισόδια του σήριαλ. Που όπως φαίνεται θα έχει πολλά, μα πάρα πολλά επεισόδια

Ο δολοφονημένος νέος ήταν Ρομά, ετών 17 … Το όπλο του αστυνομικού εκπυρσοκρότησε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες … Την υπεράσπιση του αστυνομικού ανέλαβε ο γνωστός ποινικολόγος Αλέξης Κούγιας … Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννη Οικονόμου, προανήγγειλε ΕΔΕ ...

Άλλη μια μέρα της μαρμότας ζούμε αυτές τις ώρες, βλέποντας άλλο ένα αστυνομικό έγκλημα – καρμπόν που προσπαθεί να κουκουλωθεί ή και να δικαιολογηθεί , ενεργοποιώντας τα συντηρητικά αντανακλαστικά μιας φοβικής και ρατσιστικής κοινωνίας. Ήτανε Ρομά , σου λέει ... Δεν υπάκουσε … Αντιστάθηκε ... Θα το ερευνήσουμε …. Και με αυτές τις λίγες λέξεις, η κυβέρνηση και τα ελεγχόμενα ΜΜΕ προσπαθούν να κουκουλώσουν ή και να δικαιολογήσουν τον καινούργιο φόνο. Αποφεύγουν να πουν το όνομα του δολοφονημένου– Χρήστος Μιχαλόπουλος – και εστιάζουν στο ότι αυτός ήτανε Ρομά, δηλαδή διαφορετικός, δηλαδή όχι και τόσο κανονικός

Η καθηγήτρια του, Βασιλική Περλεπέ, σε μια οργισμένη ανακοίνωση εστιάζει ακριβώς σε αυτό: «Τα ΜΜΕ, ντροπή τους, αποκάλεσαν στο ενημερωτικό δελτίο τους αυτό το αθώο παιδί Ρομά. Ντροπή τους. Αυτό το παιδί έχει όνομα, όπως όλα τα παιδιά του κόσμου. Λέγεται Χρήστος Μιχαλόπουλος, ήταν μαθητής μου, συμμαθητής του γιου μου»

Ξέρουν πολύ καλά σε ποιους απευθύνονται τα ΜΜΕ της ντροπής. Σε όλους αυτούς που μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ψέλλισαν πως «δεν μπορεί, κάτι θα του είπε του αστυνομικού». Σε όλους αυτούς που μετά τη δολοφονία του Ζακ ψέλλισαν πως «εντάξει μωρέ, ένα πρεζόνι ήτανε». Σε όλους αυτούς που θεωρούν πως η απείθεια, η ανυπακοή, η διαφορετικότητα μπορούν να τιμωρηθούν με φόνο. Σε όλους αυτούς που νομίζουν πως οι ανθρώπινες ζωές δεν έχουν όλες την ίδια αξία. Σε όλους αυτούς που νομίζουν πως είναι «κανονικοί» και πως ως κανονικοί δεν κινδυνεύουν από τους οπλισμένους δολοφόνους που τους έχουμε αναθέσει - τρομάρα μας – την ασφάλειά μας

Σε όλους αυτούς όμως τους κανονικούς που νομίζουν πως δεν κινδυνεύουν, έχει απαντήσει εδώ και δεκαετίες ο Γερμανός θεολόγος Martin Niemöller (Μάρτιν Νιμέλερ), μια από τις πιο φωτεινές μορφές της γερμανικής αντίστασης στο ναζισμό

«Όταν οι ναζί πήραν τους κομμουνιστές, σιώπησα, γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Όταν έκλεισαν μέσα τους σοσιαλδημοκράτες, σιώπησα, αφού δεν ήμουν σοσιαλδημοκράτης. Όταν πήραν τους συνδικαλιστές, σιώπησα, επειδή δεν ήμουν συνδικαλιστής. Όταν πήραν εμένα, δεν υπήρχε πια κανείς που να μπορούσε να διαμαρτυρηθεί.

Ούτε κι αυτό όμως θα το καταλάβουν οι "κανονικοί" νοικοκυραίοι. Χαμένες υποθέσεις στις δίκες της ανθρωπιάς

Κι οι νυχτερινοί ουρανοί ζωντάνεψαν από ένα φως, μια παλλόμενη, μαγευτική φλόγα.

Κεχριμπαρένια και βιολετιά, γαλακτερή και χρυσαφένια.

Σάρωσε τον ουρανό σαν γιγάντιο δρεπάνι, κι έπειτα τρεμουλιάζοντας έγινε μια σφήνα.

Λαμπρή σαν ασήμι, έσκισε τη νύχτα με την πριονωτή λάμα της.

Αργυρά σημαιάκια κυμάτισαν τρελά, βαριά λάβαρα ξεδιπλώθηκαν ράθυμα.

Με δέος γονατίσαμε και είδαμε με μάτι αγριεμένο, θαμπωμένο

τις πύρινες στρατιές να ξεχύνονται και να υποχωρούν στα πολεμικά πεδία του ουρανού

Ρόμπερτ Σέρβις

Από την «Μπαλάντα του Βόρειου Σέλαος»

Οι Φινλανδοί πίστευαν ότι ήταν Άγγελοι Κυρίου που κυνηγούσαν τους δαίμονες. Οι Λάπωνες έκρυβαν γυναίκες και παιδιά, σταμάταγαν τα έλκηθρα και μάζευαν τα κουδούνια για να μη γίνουν αντιληπτοί. Οι Νορβηγοί πίστευαν πως ερχόταν για να πάρει τις ανύπαντρες γυναίκες που είχαν ήδη γεράσει! «Αυτή είναι τόσο γριά που θα ΄ρθει να την πάρει», έλεγαν. Οι Εσκιμώοι πίστευαν πως είναι οι ψυχές των νεκρών που αναζητούν τους δικούς τους. Έτσι, κατά τη διάρκεια του φαινομένου, ούτε μιλούσαν ούτε σφύριζαν, φοβούμενοι μην κατέβει χαμηλά και τους αρπάξει. Αρχαιότερα, οι Βίκινγκς πίστευαν πως ήταν η αντανάκλαση των ασπίδων που κρατούσαν οι έφιππες Βαλκυρίες. Στην Κεντρική Ευρώπη, όπου το φαινόμενο εμφανιζόταν σπάνια, η εμφάνισή του αποτελούσε προμήνυμα μεγάλου κακού. Πολλές γκραβούρες της εποχής το παρουσιάζουν ως θηρίο της κόλασης με στόχο την καταστροφή.

Ο λόγος για το Σέλας, η αμυδρή εμφάνιση του οποίου στη χώρα μας στις 5 Νοεμβρίου, προκάλεσε πολλές συζητήσεις και έφερε το πανέμορφο αυτό φαινόμενο στην καθημερινή συζήτηση των Ελλήνων. Βλέπετε, το φαινόμενο αυτό κάνει πολύ σπάνια την εμφάνισή του σε τόσο χαμηλά γεωγραφικά πλάτη αν και όταν το κάνει, αυτό που βλέπουμε είναι μόνο ένα στατικό κόκκινο χρώμα που είναι το πάνω μέρος του Σέλαος και δεν έχει καμία σχέση με τις πολύχρωμες φαντασμαγορικές μεταμορφώσεις που έχουν την τύχη να απολαμβάνουν οι λαοί που ζουν στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη 

Όπως αναφέραμε, το Σέλας είναι ορατό από τις περιοχές που βρίσκονται κοντά στους πόλους, για αυτό και ονομάζεται Πολικό Σέλας. Όταν το φαινόμενο συμβαίνει στο Βόρειο πόλο αποκαλείται Βόρειο σέλας (Aurora Borealis η λατινική ονομασία του, δηλαδή Αυγή του Βορρά), ενώ αντίστοιχα όταν παρατηρείται στο Νότιο πόλο αποκαλείται Νότιο σέλας (Aurora Australis, δηλαδή Αυγή του Νότου). Το Σέλας, τόσο το Βόρειο όσο και το Νότιο, παρατηρείται συχνότερα κατά μήκος μιας ζώνης, της οποίας το κέντρο απέχει από τους πόλους της Γης περίπου 10 μοίρες και αυτό γιατί οι μαγνητικοί πόλοι της γης δεν ταυτίζονται ακριβώς με τους γεωγραφικούς της πόλους. Παρατηρείται κυρίως στην Βόρεια Αμερική (Καναδά και Αλάσκα και πολύ σπάνια στις βόρειες Η.Π.Α.), Γροιλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία καθώς και σε περιοχές της Σιβηρίας. Αν και το Σέλας εμφανίζεται στον Βορρά τις ίδιες σχεδόν στιγμές που εμφανίζεται και στον Νότο, η περιοχή παρατήρησης του στο Νότο είναι πρακτικά ακατοίκητη (κυρίως Ανταρκτική, Νότιο Παγωμένο και Ινδικό Ωκεανό)

«Ξαφνικά, ένα οπτικό υπερθέαμα φώτισε την αρκτική νύχτα. Πράσινες δέσμες φωτός που έμοιαζαν μ΄ ένα τεράστιο κινούμενο φίδι, εκτινάχτηκαν παντού σαν σε έκρηξη ηφαιστείου. Ξεκινώντας λίγο πιο ψηλά από τη γραμμή του ορίζοντα, κάλυψαν γρήγορα όλο τον ουράνιο θόλο αλλάζοντας διαρκώς μορφή και ταχύτητα.

Στη συνέχεια ακτινωτές φωτεινές δέσμες, που θύμιζαν τεράστιες δέσμες λέιζερ, ξεδιπλώθηκαν μπροστά μου με εκπληκτική ταχύτητα, σε όλο και πιο πολλούς χρωματισμούς.   Δίπλα στο αρχικό πράσινο, σαν συμπληρωματικά ενός ελλιπούς ουράνιου τόξου, εμφανίστηκαν σύντομα ορισμένες κίτρινες και ματζέντα φωτεινές ραβδώσεις, χορεύοντας κυριολεκτικά στον ουρανό σαν μπαλαρίνες, αλλάζοντας συνεχώς κατεύθυνση και ρυθμό.

Και τότε, καθώς το υπέροχο αυτό θέαμα ήταν έτοιμο να σβήσει, είδα από το κέντρο ακριβώς του ουρανού να ξεκινούν ομόκεντρες ακτίνες από λευκό φως που σχημάτιζαν ένα γιγάντιο λαμπερό στέμμα. Αμέσως μετά οι ακτίνες άλλαξαν κατεύθυνση και άρχισαν να περιστρέφονται ομόκεντρα γύρω πάντα από το φωτεινό στεφάνι»

Αυτή είναι η γλαφυρή περιγραφή της εμφάνισης ενός Βόρειου Σέλαος, όπως έγινε από την φωτογράφο Ε. Ζήρου και όπως αποτυπώθηκε στο περιοδικό Γαιόραμα, τ.42 σε σχετικό άρθρο του Δ. Σιμόπουλου, ιστορικού διευθυντή του Ευγενίδειου Πλανηταρίου

Σε γενικές γραμμές, το φαντασμαγορικό θέαμα του Σέλαος ξεκινά με μια αχνή λάμψη που φωσφορίζει αχνά μακριά στον ορίζοντα και σιγά σιγά αρχίζει να δημιουργείται ένας καταιγισμός φωτός που αποτελείται από αεικίνητες ακτίνες που σχηματίζουν αλλόκοτους φωτεινούς σχηματισμούς στον ουρανό που θυμίζουν κουρτίνες που σαλεύουν στο θρόισμα του ανέμου. Κάθε τόσο οι κουρτίνες εξαφανίζονται και εμφανίζονται ξανά από νέες ακτίνες φωτός που έρχονται από τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.

Προς το τέλος του φαινομένου που μπορεί να φτάσει και τις 6 ώρες μπορεί να παρατηρηθεί, αν και όχι πάντα, το «στέμμα του Σέλαος» (corona aurora). Από το κέντρο του ουράνιου θόλου εμφανίζεται αιφνίδια ένα κυκλικό φως σαν στεφάνι, από την περιφέρεια του οποίου ξεκινούν κάθετες λευκές ακτίνες προς το έδαφος σχηματίζοντας την εικόνα ενός γιγάντιου φωτεινού στέμματος που στρέφεται με ταχύτητα, με ενδιάμεσες αιφνίδιες στάσεις. Αυτό το χαρακτηριστικό φαινόμενο διαρκεί από μόλις λίγα δευτερόλεπτα μέχρι μισό λεπτό της ώρας και στη συνέχεια εξαφανίζεται

Πώς δημιουργείται το Βόρειο Σέλας

Η γενεσιουργός αιτία του Σέλαος είναι ο βομβαρδισμός των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας από φορτισμένα σωματίδια – κυρίως ηλεκτρόνια και πρωτόνια - που προέρχονται από τον ήλιο και αποτελούν το λεγόμενο ηλιακό άνεμο. Ο ηλιακός άνεμος εκπέμπεται από το στέμμα, την εξωτερική στιβάδα της ατμόσφαιρας του ήλιου που έχει θερμοκρασία που πλησιάζει τους 2.000.000 βαθμούς Κελσίου. Σε αυτή τη θερμοκρασία τα άτομα του δρογόνου διαλύονται και δημιουργούν ένα μείγμα από πρωτόνια και ηλεκτρόνια που ονομάζεται πλάσμα. Με τη βοήθεια των εκλάμψεων, τρισεκατομμύρια τόνοι πλάσματος εκτοξεύονται, δημιουργώντας τον ηλιακό άνεμο που αρχίζει να ταξιδεύει με ταχύτητες που φτάνουν τα 400 – 800 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Η δραστηριότητα αυτή εμφανίζει κατά διαστήματα κάποιες εξάρσεις που ταυτίζονται με περιόδους μέγιστης παρουσίας ηλιακών κηλίδων και τότε μιλάμε για μαγνητικές καταιγίδες

Ευτυχώς για εμάς, το μαγνητικό πεδίο της Γης μας προστατεύει από το μεγαλύτερο μέρος των μαγνητικών καταιγίδων, καθώς λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας. Ένα μέρος όμως των φορτισμένων σωματιδίων τους καταφέρνει να εισέλθει στο εσωτερικό του μαγνητικού πεδίου της Γης, οδηγούμενο προς τους μαγνητικούς πόλους που είναι κοντά στους γεωγραφικούς πόλους, αλλά δεν ταυτίζονται ακριβώς

Κατά την κίνησή τους αυτή, τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου, έχοντας αποκτήσει μεγάλη κινητική ενέργεια, συγκρούονται με άτομα οξυγόνου και αζώτου που βρίσκονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα σε υψόμετρο 80-500 χιλιομέτρων, όπου ο ατμοσφαιρικός αέρας είναι πολύ αραιός (με πίεση μικρότερη από μερικά δέκατα του pascal).

Τα άτομα αυτά απορροφούν την ενέργεια των σωματιδίων που πέφτουν πάνω τους και μεταπηδούν σε υψηλότερες ενεργειακές καταστάσεις, όπου όμως δεν παραμένουν για πολύ και μετά από λίγο επανέρχονται στην αρχική τους ενεργειακή κατάσταση, αποδίδοντας την ενέργεια που είχαν απορροφήσει με τη μορφή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (φως). Το χρώμα του φωτός καθώς και η μορφή και η ένταση του Σέλαος εξαρτάται από το είδος του ατόμου που διεγείρεται (οξυγόνο ή άζωτο), αλλά και από την ένταση των ηλεκτρομαγνητικών δυνάμεων που εκτοξεύουν τα σωματίδια από το Διάστημα προς τη Γη καθώς από το ύψος της ατμόσφαιρας που εμφανίζονται αποτελεσματικές συγκρούσεις

Το πιο επικρατές χρώμα που είναι το πράσινο, προέρχεται από το ατομικό οξυγόνο Οξυγόνο (Ο) που βρίσκεται χαμηλά στην ατμόσφαιρα.

Το μπλε φως εκπέμπεται από το μοριακό Άζωτο (Ν₂), που βρίσκεται στα χαμηλά ή μεσαία στρώματα της ατμόσφαιρας.

Το κόκκινο (που είναι αρκετά σπάνιο), εκπέμπεται όταν τα ηλεκτρόνια συναντούν ατομικό Οξυγόνο (Ο) στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Αυτό συμβαίνει στις περιπτώσεις έντονων μαγνητικών καταιγίδων, όπου τα επερχόμενα ηλεκτρόνια έχουν μεγαλύτερη ταχύτητα

Ας δούμε όμως και το παρακάτω διαφωτιστικό εκπαιδευτικό βίντεο του Πανεπιστημίου του Όσλο της Νορβηγίας που εξηγεί τι έιναι το σέλας και πως δημιουργείται:

Το Βόρειο Σέλας στο Διάστημα

Σέλας δεν υπάρζει μόνο στη Γη, αλλά σε όλους τους πλανητες του ηλιακού μας συστήματος που έχουν μαγνητικά πεδία, όπως ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Αντίθετα, οι μικροί μας γείτονες – ο Ερμής, η Αφροδίτη και ο Άρης – έχουν πολύ ασθενή μαγνητικά πεδία

Στο δικό μας πλανήτη, το Σέλας είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της γ’ήινης μαγνητόσφαιρας. Αν παρατηρηθεί από κάποια διαστημοσυσκευή, θα μοιάζει με δύο δίδυμα φωτοστέφανα που περιβάλλουν τους δύο μαγνητικούς πόλους της Γης, τη Θούλη της Γροιλανδίας και το Βοστόκ της Ανταρκτικής

Το Βόρειο Σέλας στην Ελλάδα

Όπως προαναφέραμε, στις 5 Νοεμβρίου του 2023, είχαμε μετά από αρκετά χρόνια την εμφάνιση Βόρειου Σέλαος στην Ελλάδα. Το φαινόμενο έγινε οπτικά αντιληπτό σε περιοχές της Μακεδονίας, σε πολλές εκ της οποίας για πρώτη φορά, ενώ οι περισσότερες αναφορές για παρατήρηση έγιναν από ορεινούς οικισμούς της Θεσσαλονίκης και των Σερρών, όπως στο Αηδονοχώρι, όπου έλαβε κοκκινωπή απόχρωση και φάνηκε σαν να «βγαίνει» πίσω από το Όρος Μενοίκιο. «Μια ισχυρή γεωμαγνητική καταιγίδα επιπέδου G3 επηρέασε την Ευρώπη προκαλώντας φαινόμενα σέλαος ακόμη και σε Ιταλία και Βουλγαρία» τόνισε σε ανάρτησή του ο διευθυντής της ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς.

Σέρρες (2023)

Η εμφάνιση του Σέλαος, αν και πολύ σπάνια για παραμεσόγειες χώρες, ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες. Πρώτος επιστημονικός παρατηρητής του φαινομένου ήταν ο Αριστοτέλης, ο οποίος αναφέρει σχετικά στα Μετεωρολογικά (Α',5): «Φαίνεται δέ ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αἰθρίας οὔσης πολλὰ φάσματα ἐν τῷ οὐρανῷ..., ἡμέρας μὲν οὖν ὁ ἥλιος κωλύει, νυκτὸς δ' ἔξω τοῦ φοινικοῦ (δηλαδή του ιώδους), τὰ ἄλλα δι' ὁμόχροιαν οὐ φαίνεται». Αυτή η βαθυκόκκινη απόχρωση που παίρνει ο ουρανός όταν το Σέλας κάνει την εμφάνισή του στα γεωγραφικά πλάτη της Μεσογείου, είχε κάνει τους Ρωμαίους να μιλάνε για pluvia sanguinea (βροχή αίματος)

Η πρώτη σύγχρονη αναφορά εμφάνισης Σέλαος καταγράφεται στον κώδικα του σχολείου της Σκοπέλου, όπου αναφέρεται πως στις 4 Αυγούστου 1524 μία μεγάλη φωτεινή λάμψη εμφανίστηκε στον ουρανό δύο ώρες πριν το ηλιοβασίλεμα

Η δεύτερη αναφορά γίνεται στα χρονογραφήματα του Παπασυνοδινού το Σεπτέμβριο του 1621 όταν επτά φωτεινές στήλες εμφανίστηκαν στον ουρανό και παρέμειναν όλο το βράδυ

Η τρίτη αναφορά γίνεται στον κώδικα της βιβλιοθήκης της Πάτμου όπου αναφέρεται πως το Μάρτιο του 1739 μία κόκκινη λάμψη εμφανίστηκε στον ουρανό προς το Βορρά γύρω στις 3 το πρωί.

Η τέταρτη παρατήρηση βρέθηκε στις σημειώσεις του Καλλίνικου του 3ου, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, όπου αναφέρεται πως στις 11 Ιουνίου 1771 και γύρω στα μεσάνυχτα ένα κόκκινο φως εμφανίστηκε στον ουρανό

Η πέμπτη αναφορά καταγράφεται στον κώδικα 8 της Βιβλιοθήκης της Βουδαπέστης της Ελληνικής κοινότητας και λέει πως την 1^η Σεπτεμβρίου του 1779, γύρω στις 9 το βράδυ, μία κόκκινη λάμψη εμφανίστηκε στον ουρανό προς τα δυτικά και αυτή η λάμψη παρέμεινε επί δύο ώρες.

Η έκτη αναφορά βρίσκεται πάλι στις σημειώσεις του Καλλίνικου του 3^ου και ειδικά στον 91ο κώδικα της βιβλιοθήκης της Ζαγοράς και λέει πως στις 12 Μαρτίου 1786, τα μεσάνυχτα, μία λάμψη σαν το φως του φεγγαριού εμφανίστηκε στον ουρανό προς τα βόρεια. Αργότερα η λάμψη αυτή απλώθηκε και ο ουρανός παρέμεινε κόκκινος μέχρι το πρωί

Η έβδομη και όγδοη αναφορά γίνονται στις 24 και 25 Οκτωβρίου 1870. Η πρώτη παρατήρηση έγινε από τον πλοίαρχο του Βασιλικού Ναυτικού Α. Βατσαξή, ο οποίος ήταν στη Λευκάδα και η δεύτερη παρατήρηση από τον Μ. Γιταράκο, έναν αξιωματούχο του χωριού Ξηροχώρι. Η μία μιλούσε για μια πύρινη λάμψη προς το βορρά που είχε κέντρο ένα σώμα φωτεινό, ενώ η δεύτερη για ένα κόκκινο φως από το οποίο ξεπηδούσαν ακτίνες λευκού φωτός

Η ένατη αναφορά γίνεται στις 24 Μαρτίου του 1940, όπου καταγράφεται εμφάνιση Σέλαος πάνω από την Αθήνα και δημοσιεύεται από το Εργαστήριο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η δέκατη και ενδέκατη αναφορά γίνονται τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 2003 και αφορούν εμφάνιση Σέλαος πάλι πάνω από την Αθήνα

Μία δωδέκατη αναφορά έγινε το 2010 στην Αλεξανδρούπολη για να φτάσουμε στη φετινή 13^η αναφορά στη Μακεδονία

Πηγές

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CF%82

Γαιόραμα, τεύχος 42, Σέλας, τα μαγνητικά χρώματα των πόλων, Δ.Σιμόπουλος

https://uoa2-my.sharepoint.com/personal/iadaglis_o365_uoa_gr/_layouts/15/onedrive.aspx?id=%2Fpersonal%2Fiadaglis%5Fo365%5Fuoa%5Fgr%2FDocuments%2FPublic%2FGeotropio%5FAurora%2Epdf&parent=%2Fpersonal%2Fiadaglis%5Fo365%5Fuoa%5Fgr%2FDocuments%2FPublic&ga=1

https://www.kolydas.gr/content/%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CF%8C%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%BF-%CF%83%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1

Στην εικόνα το πρωτότυπο σχέδιο το οποίο προτάθηκε από την «Ανάπλαση Αθήνας» στην «Αττικό Μετρό» τον Μάιο του 2019. Με κόκκινο κύκλο ο σταθμός στην πλατεία Εξαρχείων, με πράσινο ο σταθμός και η νέα χάραξη με τον σταθμό στο Μουσείο (Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα)

Τα εναλλακτικά σχέδια για το σταθμό του Μετρό είχαν εκπονηθεί και κατατεθεί. Η πολιτική ηγεσία της «Αττικό Μετρό» συμφώνησε. Έμενε να αναθεωρηθεί το σχέδιο του σταθμού. Όμως πλέον βρισκόμασταν στο τέλος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε άλλη ατζέντα. Έπρεπε να χτυπηθούν τα κινήματα των πολιτικών ομάδων, των ακτιβιστών, των αναρχικών, των καταλήψεων στα Εξάρχεια . Και αυτό θα γινόταν με εργαλείο το εργοτάξιο του Μετρό. Ο καθηγητής ΕΜΠ Νίκος Μπελαβίλας εκθέτει τον πολιτικό τυχοδιωκτισμό της κυβέρνησης και προσπαθεί να σπάσει το τείχος της σιωπής

Ας πούμε όλη την αλήθεια για τα Εξάρχεια. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε το πρόβλημα. Ο σχεδιασμός της Γραμμής 4 είναι τόσο παλιός όσο και το Μετρό της Αθήνας. Σχεδιάζεται προκαταρκτικά από το 2006, ανακοινώνεται το 2008 και εγκαταλείπεται στα χρόνια του Μνημονίου. Ο σταθμός «Εξάρχεια» ως τότε ήταν απλώς μία κουκίδα σε έναν χάρτη της Αθήνας.

Μέχρι σήμερα οκτώ σταθμοί, οι «Κεραμεικός», «Αγία Παρασκευή», «Ιερά Οδός», «Μεταξουργείο», «Μανιάτικα» (πρώην «Ταμπούρια»), «Ευαγγελίστρια», «Δημοτικό Θέατρο» και «Πειραιάς» άλλαξαν ως προς τη μέθοδο κατασκευής, μετακινήθηκαν ή και καταργήθηκαν σε σχέση με την αρχική χωροθέτησή τους. Αυτά είναι τα λογικά στάδια ωρίμανσης των μελετών. Στα ενδιάμεσα υπάρχουν άπειρες, συνήθως λογικές και επιβεβλημένες, αλλαγές και διορθώσεις οι οποίες δεν γίνονται ευρέως γνωστές. Επομένως το επιχείρημα στη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι ο σταθμός δεν αλλάζει, έχει σχέση με το πολιτικό στοίχημα των Εξαρχείων και όχι με τα τεχνικά ή με τα θεσμικά ζητήματα της κατασκευής του.

Το ξεχασμένο έργο της Γραμμής 4 αναθερμάνθηκε τον Σεπτέμβριο του 2014. Το 2017 η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ετέθη σε διαβούλευση και εγκρίθηκε τον Μάιο του 2018. Εκεί, στη δημοσιευμένη περίληψη της μελέτης αναφέρεται ρητά: «Ο 7ος σταθμός «Εξάρχεια» χωροθετείται στην πλατεία Εξαρχείων».

Γιατί κανείς δεν αντιδρά εκείνη την περίοδο; Οι λόγοι είναι τουλάχιστον τρεις:

Σχεδόν κανείς ως τότε δεν είχε δει τα ακριβή σχέδια του σταθμού τα οποία διέλυαν πλήρως την πλατεία. Το ότι ένας σταθμός μετρό γίνεται σε μία πλατεία δεν σημαίνει ότι η πλατεία διαλύεται όπως τελικά προέκυψε στα Εξάρχεια. Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει. Παράδειγμα είναι ο σταθμός «Μοναστηράκι» όπου για τις εξόδους χρησιμοποιήθηκε κτίριο στην οδό Αθηνάς και όχι η πλατεία, στη δε πλατεία διατηρήθηκαν τα πάντα, ναοί, αρχαιότητες, τραπεζοκαθίσματα, μέχρι και τα περίπτερα.

Δεύτερη αιτία είναι ότι οι μαζικές αντιδράσεις κατοίκων απέναντι σε κάποιο μεγάλο έργο που αλλάζει τη ζωή τους, σε όλη την Ευρώπη και στην Ελλάδα ξεκινούν όχι «στα χαρτιά» αλλά όταν εμφανίζονται εκσκαφείς σε γειτονιές.

Τρίτος λόγος και όχι αμελητέος ήταν η βίαιη παρακμασμένη κατάσταση στα Εξάρχεια. Επί χρόνια η συνοικία είχε βυθιστεί στο εμπόριο ουσιών. Οι κάτοικοι έδιναν μάχη για να σταματήσει η διακίνηση της ηρωΐνης. Δεν υπήρχε μυαλό για το μετρό. Και για να είμαστε ειλικρινείς, πολλές και πολλοί, σκέφτηκαν πως το μετρό ίσως ήταν μία κάποια λύση για να εκδιωχθούν οι συμμορίες διακίνησης από την πλατεία.

Το ίδιο πιο εμπλουτισμένο σενάριο, το σκέφτηκαν στη συνέχεια και οι ακροδεξιοί της ΝΔ. Η εκδίωξη όχι των εμπόρων ηρωΐνης, αλλά των πολιτικών ομάδων, των ακτιβιστών, των αναρχικών, των καταλήψεων στα Εξάρχεια θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με μία επιχείρηση «Σοκ και Δέος» και με εργαλείο το εργοτάξιο του Μετρό. Η «Αττικό Μετρό» προφανώς δεν ήταν αυτή που καθοδηγούσε ένα παιχνίδι με τόσο υψηλό κόστος καθυστερήσεων και δυσφήμισης.

Η συζήτηση άνοιξε όντως καθυστερημένα, μετά την έγκριση της ΜΠΕ για τη Γραμμή 4. Η «Ανάπλαση Αθήνας» ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2018 με θεσμικό ρόλο τον αστικό σχεδιασμό και τον συντονισμό των συναρμόδιων υπουργείων που εμπλέκονται σε αυτόν. Από τον Σεπτέμβριο του 2018, ξεκίνησε τη διερεύνηση του προβλήματος των Εξαρχείων. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού δημιουργήθηκε ομάδα εργασίας με τους επικεφαλής των μουσείων (Αρχαιολογικό και Επιγραφικό), των όμορων πανεπιστημιακών σχολών (Αρχιτεκτονική και Καλών Τεχνών) και της «Ανάπλασης Αθήνας» με αντικείμενο την αναβίωση της οδού Τοσίτσα η οποία επί χρόνια ρήμαζε. Παράλληλα η «Ανάπλαση» έθεσε για πρώτη φορά στην «Αττικό Μετρό» το θέμα του σταθμού. Αρχίσαμε να εξετάζουμε ξανά τα σενάρια. Τότε διατυπώνεται για πρώτη φορά η επιφύλαξη για τη λύση «πλατεία» και ο συνδυασμός με το πρόβλημα της Τοσίτσα. Τίθεται το ερώτημα γιατί δεν μετακινείται ο σταθμός στο Μουσείο, για λόγους κυκλοφοριακούς, πολεοδομικούς, λειτουργικούς, εμπορικούς. Εκεί θα εξυπηρετούσε δύο μεγάλους πόλους, το Πολυτεχνείο και τα δύο μουσεία. Θα ένωνε συγκοινωνιακά το Αρχαιολογικό με το Μουσείο Ακροπόλεως, θα κάλυπτε τον εμπορικό άξονα Πατησίων, θα συνδεόταν με δεκάδες λεωφορειακές γραμμές. Η πρώτη απάντηση της «Αττικό Μετρό» ήταν ότι τεχνικά δεν γίνεται λόγω της καμπυλότητας της χάραξης και της στενότητας των δρόμων.

Μέσω της «Ομάδας Τοσίτσα» του Υπουργείου Πολιτισμού και του Επιστημονικού Συμβουλίου της «Ανάπλασης Αθήνας» η διερεύνηση συνεχίστηκε. Αυτή η πολυεπιστημονική ομάδα έκατσε κάτω έλεγξε τις καμπυλότητες και όλη τη χάραξη και έβγαλε όχι μία αλλά τέσσερεις εναλλακτικές λύσεις.

Πρώτη λύση: η πλατεία παραμένει ως έχει μετά την ολοκλήρωση του έργου και οι έξοδοι βγαίνουν στη Στουρνάρη και στην Τοσίτσα με τούνελ όπως στον σταθμό «Σύνταγμα» και «Μοναστηράκι». Δεύτερη: Ο σταθμός μετακινείται Τρικούπη και Τοσίτσα. Τρίτη ο σταθμός μετακινείται Ζαϊμη και Τοσίτσα. Τέλος η βέλτιστη λύση με αρκετό χώρο λόγω της οδού Τοσίτσα είναι αυτή που προτάθηκε τον Μάϊο 2019. Ο σταθμός «Μουσείο-Εξάρχεια» με την πλατεία να απέχει δύο λεπτά με τα πόδια και τις εισόδους των μουσείων να βρίσκονται δίπλα στις εξόδους του μετρό. Στις τρεις από τις τέσσερεις λύσεις η πλατεία έμενε ανέγγιχτη, στην πρώτη η πλατεία καταστρεφόταν αλλά ανακατασκευαζόταν ως πλατεία μετά την ολοκλήρωση του έργου.

Η πολιτική ηγεσία της «Αττικό Μετρό» συμφώνησε. Έμενε να αναθεωρηθεί το σχέδιο του σταθμού. Όμως πλέον βρισκόμασταν στο τέλος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε άλλη ατζέντα.