Η Δεξιά δεν περιέχει ιδεολογία. Η Δεξιά δεν γνωρίζει από ιδανικά, δεν γνωρίζει από αξίες. Η Δεξιά είναι απλά η εφαρμογή του νόμου της ζούγκλας στην ανθρώπινη κοινωνία. Είναι φυσικό να μην μπορεί να αντιπαρατεθεί στις ιδέες με ιδέες. Αντί αυτών χρησιμοποιεί συνθήματα και μυθεύματα ταΐζοντας τα παπαγαλάκια των Μέσων Εξημέρωσης προκειμένου να τα επαναλαμβάνουν μέχρις ότου ο λοβοτομημένος τηλεθεατής πειστεί για την ορθότητά τους

Δεκαετίες τώρα ακούμε για τους «αιώνιους φοιτητές», για το «άβατο των Εξαρχείων», για τη «γενιά της Μεταπολίτευσης», για το «απαράδεκτο καθεστώς του Πανεπιστημιακού Ασύλου». Με μύθους πορεύεται η Δεξιά, με παραμύθια ταΐζει το λούμπεν ακροατήριό της

Για τον πρώτο από τους μύθους αυτούς θα μιλήσουμε σε αυτήν την ανάρτηση. Αφορμή πήραμε από το άρθρο του Info-war  που προέρχεται από το βιβλίο «Σύγχρονοι Ελληνικοί Μύθοι» του Περικλή Γκόγκα. Ένας από τους μύθους που πραγματεύεται το βιβλίο αυτό είναι και ο μύθος των αιώνιων φοιτητών, τους οποίους η Νίκη Κεραμέως, υπουργός Παιδείας, εμφανίζεται πως θέλει να εξαφανίσει από τη Δημόσια Εκπαίδευση. Από τη Δημόσια Εκπαίδευση που η κυρία αυτή δε γνώρισε ποτέ. Στο Κολλέγιο Αθηνών ήταν μαθήτρια, στο Harvard ήταν φοιτήτρια, στο Παρίσι ήταν μεταπτυχιακή φοιτήτρια. Τη Δημόσια Εκπαίδευση ούτε τη γνώρισε, ούτε την εκτίμησε, ούτε την αγάπησε, ούτε νοιάζεται γι' αυτήν. Την αντιλαμβάνεται μόνο ως ένα δημοσιονομικό έξοδο που πρέπει να το περικόψει όσο μπορεί.

Ας πάμε όμως να διαβάσουμε το άρθρο και ας αφήσουμε προς το παρόν αυτήν την αντιπαθή, την γερασμένη πριν από την ώρα της, στεγνή κυρία

Ένας, διάσημος μύθος είναι και αυτός των «αιώνιων φοιτητών». Χαρακτηριστικά, αναφέρει ότι στα πανεπιστήμιά μας υπάρχουν πάρα πολλοί φοιτητές οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν τις σπουδές τους σε τέσσερα, πέντε ή έξι χρόνια, ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών τους, αλλά τις παρατείνουν για πολύ περισσότερα χρόνια. Αυτοί, λοιπόν, ονομάζονται «αιώνιοι φοιτητές».

Φυσικά, ο συγκεκριμένος μύθος υπονοεί και θεωρεί δεδομένο ότι οι αιώνιοι φοιτητές:

α) Δεν θα έπρεπε να υπάρχουν.

β) Είναι πολλοί.

γ) Κοστίζουν στον Έλληνα φορολογούμενο.

δ) Συνιστούν μεγάλο πρόβλημα για το ελληνικό πανεπιστήμιο, συγκριτικά με άλλες χώρες, στις οποίες η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη και δεν υπάρχουν τέτοιοι φοιτητές.

Ο μύθος αυτός θα μπορούσε να ευσταθεί ίσως στο πρόσφατο παρελθόν, όταν πριν από δυο τρεις δεκαετίες πραγματικά υπήρχε ένας αριθμός φοιτητών που καθυστερούσαν πολύ να αποφοιτήσουν.

Πριν από μερικά χρόνια, η τότε κυβέρνηση προέβη σε διαγραφή 80.000 «αιώνιων φοιτητών». Έτσι, λύσαμε και το πρόβλημα αυτό.

Η πραγματικότητα

Η διαγραφή των «αιώνιων φοιτητών» ήταν μια απόφαση που πανηγυρίστηκε πολύ έντονα, λες και απαλλάχτηκε η χώρα από μέρος του χρέους της ή από τα μνημόνια. Επίσης –και αυτό είναι κάτι που εμένα ως ακαδημαϊκό με ενόχλησε ιδιαίτερα– γίνονταν συγκρίσεις με το εξωτερικό, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι είναι πολύ «κακοί» οι Έλληνες φοιτητές που δεν τελειώνουν έγκαιρα στα τέσσερα χρόνια τις σπουδές τους, αλλά αδιαφορούν και τεμπελιάζουν, με αποτέλεσμα να παραμένουν στο πανεπιστήμιο πολύ περισσότερα χρόνια. Καιρός, λοιπόν, να αποδομήσουμε τον μύθο αυτό σε πολλά επίπεδά του.

Η προσωπική μου εμπειρία στο πανεπιστήμιο, αλλά και τα στατιστικά δεδομένα που έχουμε από τις γραμματείες των τμημάτων δείχνουν ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της κρίσης, το 2010, οι φοιτητές είναι ιδιαίτερα συνεπείς, συνειδητοποιημένοι και αξιόλογοι νέοι άνθρωποι, με όνειρα, μεγάλες φιλοδοξίες και ανοιχτό μυαλό. Αποτελούν μια γενιά ανθρώπων που δεν έχει πολλές θύμησες από τα χρόνια της ευμάρειας, καθώς οι μεγαλύτεροι θα ήταν 14 ετών κατά το ξέσπασμα της κρίσης. Έχουν, λοιπόν, μεγαλώσει και ενηλικιωθεί μέσα σε αυτό που εμείς ονομάζουμε «κρίση», ενώ για αυτούς αποτελεί την κανονικότητα. Συνειδητοποιούν ότι η πραγματικότητα σήμερα είναι πολύ δύσκολη. Υπάρχουν υψηλή ανεργία, χαμηλές αμοιβές και μεγάλος ανταγωνισμός. Έτσι, ό,τι κάνουν, το κάνουν πολύ συνειδητά, όντας περισσότερο εστιασμένοι σε αυτό.

Επίσης, πλέον, οι οικογένειες των φοιτητών δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να στηρίξουν τα παιδιά που σπουδάζουν, ιδιαίτερα σε άλλες πόλεις, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με τις σημαντικές μειώσεις στους μισθούς και τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας, οι οικογένειες παίζουν και αυτές σημαντικό ρόλο στην επίσπευση του χρόνου των σπουδών.

Έτσι, τόσο από την πλευρά των φοιτητών όσο και από την πλευρά των οικογενειών, τα δεδομένα έχουν αλλάξει σημαντικά και οι φοιτητές έχουν επαναπροσδιορίσει τους στόχους τους και τον προγραμματισμό τους.

Ιδιαιτερότητες στα ελληνικά ΑΕΙ

Οι συγκρίσεις με άλλα εκπαιδευτικά συστήματα δεν έχουν νόημα, αν δεν υπολογίζουμε και τις ιδιαιτερότητες των συστημάτων και των συνθηκών μέσα στις οποίες αυτά δραστηριοποιούνται:

• Στα ελληνικά πανεπιστήμια δεν υπάρχει ο θεσμός των σπουδών μερικής φοίτησης (part-time). Έτσι, αυτός δημιουργείται, de facto, από τους φοιτητές, οι οποίοι αδυνατούν να σπουδάσουν με καθεστώς πλήρους φοίτησης (full-time) για πολλούς λόγους, όπως οικονομικοί, οικογενειακοί κ.λπ. Επιλέγουν τα μαθήματα που παρακολουθούν και εξετάζονται σε κάθε έτος, ώστε να επιμηκύνουν τη διάρκεια και την εντατικότητα των σπουδών τους κατά τρόπο που τους εξυπηρετεί και δεν δημιουργεί πρόβλημα στις άλλες τους δραστηριότητες και ανάγκες.
• Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν δίδακτρα. Καθώς η φοίτηση στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι δωρεάν, δεν υπάρχουν δίδακτρα για να πιέζουν οικονομικά τους φοιτητές να τελειώσουν γρηγορότερα τις σπουδές τους, όπως στις χώρες τις οποίες χρησιμοποιούμε ως μέτρο σύγκρισης.
• Σε καμία περίπτωση, τα τελευταία χρόνια, δεν υπάρχουν τόσο πολλοί αιώνιοι φοιτητές όπως υποστηρίζει ο σχετικός μύθος. Για παράδειγμα, στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης οι φοιτητές ολοκληρώνουν τις σπουδές τους το πολύ στα πέντε χρόνια, ενώ οι περισσότεροι στα τέσσερα με τεσσεράμισι.
• Αυτός που έχει εγγραφεί κάποια στιγμή σε μια πανεπιστημιακή σχολή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι ενεργός φοιτητής και θα φοιτήσει κανονικά ή θα πάρει κάποτε πτυχίο ούτε, καν, ότι θα ξανάρθει στο πανεπιστήμιο. Μένει στις λίστες ως φοιτητής, ενώ, ουσιαστικά, έπαψε να είναι.
• Ακόμα, οι «επί πτυχίω» φοιτητές, αυτοί δηλαδή που συνεχίζουν να χρωστούν μαθήματα και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών τους, δεν επιβαρύνουν, σε καμία περίπτωση, τον Έλληνα φορολογούμενο! Και αυτό διότι δεν δικαιούνται ούτε σίτιση ούτε στέγαση ούτε πάσο ούτε βιβλία.
• Επίσης, ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα το κράτος είναι αυτό που, μέσω του Υπουργείου Παιδείας, ορίζει τον αριθμό εισακτέων σε κάθε πανεπιστημιακό τμήμα. Για πολιτικούς, τοπικιστικούς, εθνικούς και άλλους λόγους, οι εισακτέοι είναι, τουλάχιστον, διπλάσιοι από όσοι θα έπρεπε.

Αποτέλεσμα αυτού; Από τους 100 που εισάγονται σε ένα τμήμα, οι 30 με 50 πέρασαν σχετικά εύκολα, καθώς σήμερα σχεδόν όλοι περνάνε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση! Επομένως, μέσα σε αυτούς που δεν αποφοιτούν εγκαίρως περιλαμβάνονται και εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται πραγματικά να σπουδάσουν, αλλά βρίσκονται στο πανεπιστήμιο διότι, λόγω του μεγάλου αριθμού των εισακτέων, μπορούσαν να περάσουν και, επιπλέον, επειδή η φοίτηση είναι δωρεάν.

Για να αναδείξουν το υποτιθέμενο πρόβλημα με τους αιώνιους φοιτητές, πολλοί αναφέρονται και στο κατά πόσο οι φοιτητές στην Ελλάδα παρακολουθούν τις διαλέξεις των μαθημάτων. Όπου και αν πήγα, ως φοιτητής ή ως επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμιο σε Αμερική και Καναδά, πουθενά δεν υπήρχαν υποχρεωτικές παρακολουθήσεις. Ούτε στην Ελλάδα υπάρχουν στα προπτυχιακά προγράμματα. Όμως, σε κάποια μαθήματα, οι φοιτητές κάθονται ακόμα και όρθιοι ή στα σκαλιά του αμφιθεάτρου. Σε άλλα μαθήματα συμμετέχει πάνω από το 50% των εγγεγραμμένων φοιτητών, ενώ πάντα στους εγγεγραμμένους περιλαμβάνονται όσοι εργάζονται, όσοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να έρθουν από την πόλη τους και παρευρίσκονται μόνο στις εξετάσεις, καθώς και αυτοί που εγγράφηκαν γιατί οι βάσεις ήταν πολύ χαμηλές.

Διεθνείς συγκρίσεις

Παραπάνω περιγράψαμε πώς είναι τα πράγματα στη χώρα μας. Τώρα, θα πρέπει να δούμε τι συμβαίνει σε άλλες χώρες. Τα ποσοστά αποφοίτησης (graduation rate) από τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ δεν είναι τόσο υψηλά όσο θα περιμέναμε.

Σε πολλά πανεπιστήμια, αποφοιτά στον προβλεπόμενο χρόνο μόλις το 18% με 30% των φοιτητών. Μάλιστα, σύμφωνα με τα ίδια τα πανεπιστήμια και τις σχετικές ομοσπονδιακές υπηρεσίες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αυτό είναι πρόβλημα που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

Στον Πίνακα παρουσιάζουμε ενδεικτικά τα ποσοστά αποφοίτησης σε 26 από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ, για τις οποίες έχουμε διαθέσιμα δεδομένα από το Εθνικό Κέντρο Στατιστικής της Εκπαίδευσης (National Center for Education Statistics). Παρατηρούμε ότι μετά το πολύ υψηλό ποσοστό αποφοίτησης στην Αλάσκα που φτάνει το 72,7%, τα ποσοστά στη δεύτερη θέση πέφτουν στο 48,6% για τη Νότια Καρολίνα και φτάνουν μέχρι και το 12% στην Οκλαχόμα.

Πίνακας Τα ποσοστά αποφοίτησης σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ

Πολιτεία – % Αποφοίτησης 

Αλάσκα – 72,7

Νότια Καρολίνα – 48,6

Δυτική Βιρτζίνια – 32,3

Νέα Υόρκη – 43,1

Γιούτα – 31,9

Νέο Μεξικό – 21,1

Φλόριντα – 29,7

Ουάσιγκτον – 26,4

Αϊόβα – 27,5

Αλαμπάμα – 24,5

Βιρτζίνια – 24,5

Ιντιάνα – 26,7

Πενσιλβάνια – 25,8

Οκλαχόμα – 12,0

Πηγή: National Center for Education Statistics

Συμπέρασμα

Από τη σύντομη παραπάνω ανάλυση του θέματος στην Ελλάδα, γίνεται αντιληπτό ότι το πρόβλημα των λεγόμενων «αιώνιων φοιτητών» δεν είναι τόσο σοβαρό όσο υπονοεί ο σχετικός μύθος. Επίσης, από τη διεθνή σύγκριση με την αντίστοιχη κατάσταση στις ΗΠΑ, γίνεται κατανοητό ότι το φαινόμενο των φοιτητών που αργούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά εμφανίζεται και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες.

Οι περισσότεροι από τους φοιτητές που δεν έχουν τελειώσει στον προβλεπόμενο χρόνο τις σπουδές τους έχουν απλώς εγγραφεί σε κάποια σχολή, στην οποία εμφανίστηκαν ελάχιστες φορές ή και ποτέ. Κατά πάσα πιθανότητα, δεν πρόκειται να ξεκινήσουν και να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους ποτέ. Παραμένουν, όμως, εγγεγραμμένοι και μετά την ολοκλήρωση –χρονικά– του κύκλου σπουδών τους, χωρίς να επιβαρύνουν τον Έλληνα φορολογούμενο. Οι υπόλοιποι είναι φοιτητές που, για διάφορους λόγους –οικονομικούς, οικογενειακούς κ.λπ.– δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα και να συνεχίσουν τις σπουδές τους με τη μορφή της πλήρους φοίτησης.

Έτσι, από τη στιγμή που δεν υπάρχει στην Ελλάδα ο θεσμός της μερικής φοίτησης, τη δημιουργούν οι ίδιοι οι φοιτητές παρατείνοντας τις σπουδές τους χρονικά. Αυτούς τους φοιτητές, όμως, λανθασμένα, τους συμπεριλαμβάνουμε στους αιώνιους φοιτητές.

Τέλος, όποιοι και αν είναι αυτοί, για οποιονδήποτε λόγο και αν αργούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, σε καμία περίπτωση δεν επιβαρύνουν τον Έλληνα φορολογούμενο, τη διδακτική διαδικασία, την έρευνα ή το διοικητικό προσωπικό. Δεν δικαιούνται πάσο για μειωμένο κόστος μετακινήσεων, δεν δικαιούνται στέγαση στις φοιτητικές εστίες, ούτε σίτιση στις φοιτητικές λέσχες. Τέλος, δεν δικαιούνται βιβλία ούτε φοιτητικά επιδόματα. Το όποιο κόστος είναι αμελητέο. Η οριζόντια διαγραφή τους από τα πανεπιστήμια θα στερήσει, όμως, τη δυνατότητα να σπουδάζουν νέοι άνθρωποι που, για οικονομικούς ή άλλους λόγους, αδυνατούν να παρακολουθούν τα μαθήματα με τη μορφή της πλήρους φοίτησης. 

του Αντώνη Λαζαρή

Η φετινή σχολική χρονιά εξελίσσεται σε δοκιμασία για πολύ γερά νεύρα. Οι μαθητές τραβούν κυριολεκτικά του Χριστού τα Πάθη εγκλωβισμένοι για ώρες μπροστά από μία οθόνη. Μια οθόνη υπολογιστή στην καλύτερη περίπτωση ή κινητού στην χειρότερη περίπτωση. Υπάρχει και το ακόμα χειρότερο σενάριο για ένα ποσοστό μαθητών και αυτό δεν είναι άλλο από την ανυπαρξία οποιασδήποτε οθόνης. Το ποσοστό των μαθητών που δεν έχουν καμία πρόσβαση σε διαδικτυακά μαθήματα ή έχουν ευκαιριακή σύνδεση (ελέω της κάκιστης σύνδεσης στην περιοχή όπου μένουν) αγγίζει το 15% και σε αρκετές περιοχές ξεπερνά το 20%.

Από κοντά και οι εκπαιδευτικοί συμπλέουν με τους μαθητές «σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού», όπως θα έλεγε αν ήταν μαζί μας και ο Νίκος Καββαδίας, ο Μαραμπού.

Σε αυτή την απίστευτη σχολική χρονιά η Υπουργός εισηγείται καθιέρωση βάσης εισαγωγής στα Πανεπιστήμια και δραστική μείωση του αριθμού επιλογών των σχολών από τους μαθητές.

Η ίδια η υπουργός δήλωσε: «Η πρόταση για ελάχιστη βάση εισαγωγής δεν θα είναι οριζόντια, δεν θα είναι ίδια για κάθε πανεπιστημιακό τμήμα. Κάθε τμήμα θα θέτει ως βάση το ποσοστό επί της μέσης επίδοσης όλων των υποψηφίων. Θα εξαρτηθεί από τι θα ορίσει δηλαδή το κάθε πανεπιστημιακό τμήμα»

Για το μηχανογραφικό, η υπουργός δήλωσε: «Ο στόχος είναι να υπάρχει ένας συγκεκριμένος αριθμός επιλογών που θα μπορούν να κάνουν τα παιδιά στο μηχανογραφικό. Θα υπάρχει, όπως αποκάλυψε, ένα όριο επιλογών – ίσως να είναι 15 αλλά είναι κάτι που εξετάζεται ως προς τον αριθμό – σημειώνοντας ότι με αυτόν τον τρόπο «ενθαρρύνουμε τα παιδιά να κάνουν συνειδητές επιλογές»

Για όποιον έχει γνώση του θέματος, οι προθέσεις της Υπουργού στοχεύουν άμεσα σε μία μείωση του αριθμού των εισακτέων που θα κυμαίνεται μεταξύ 20-30 %. Και όλα αυτά πιθανόν να ισχύσουν και για τους μαθητές της φετινής τελευταίας τάξης του Λυκείου. Ακόμα και αν δεν ισχύσουν για τους φετινούς μαθητές, όπως προτάσσει η στοιχειώδης λογική, σίγουρα αρκετά από αυτά θα ισχύσουν για τους μαθητές που σήμερα βρίσκονται σε μικρότερες τάξεις του Λυκείου η του Γυμνασίου. Πρακτικά η μία στις τρεις σχολές της επαρχίας θα κλείσει μέσα στα επόμενα πέντε ή έξι χρόνια.

Όλα αυτά δεν αποτελούν κάποιον εφιάλτη που είδαμε στον ύπνο μας και ξυπνήσαμε πανικόβλητοι. Όλα αυτά αποτελούν προθέσεις ή εξαγγελίες της Υπουργού. Η Νέα Δημοκρατία φαίνεται να προχωρά ολοταχώς στη συρρίκνωση του δημόσιου ελληνικού πανεπιστημίου. Όποιος ξέρει πόσο ψυχοφθόρα διαδικασία είναι οι Πανελλαδικές μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει ο ένας στους τρεις υποψηφίους να αποτύχει να εισαχθεί σε μια σχολή. Το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές περνούν στο Πανεπιστήμιο με πολύ χαμηλή βαθμολογία, θα έπρεπε να προβληματίσει το επιτελείο του Υπουργείου και να αναζητήσει καλοπροαίρετα τις αιτίες που αυτό συμβαίνει.

Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι που ένας μαθητής δεν τα καταφέρνει στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Αν ο ίδιος μαθητής συμμετείχε σε άλλες εξετάσεις μπορεί και να τα κατάφερνε. Οι Πανελλαδικές είναι απλά και μόνο ένας αμφιλεγόμενος «κόφτης υποψηφίων». Και αυτός ο «κόφτης» πάει να εξελιχθεί σε λαιμητόμο ψυχών.... Και αργά ή γρήγορα, αν περάσει η μεταρρύθμιση αυτή, θα φτάσουμε ίσως σε συρρίκνωση έως και 50 %, καθώς πόροι των σχολών και επιτυχόντες θα συνεχίσουν να περιορίζονται ραγδαία.

Παιδεία για λίγους και αποδοτικούς.

Για μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς οι επόμενοι μήνες προοιωνίζονται εξαιρετικά νεφελώδεις ...

ΥΓ.1 Μέσα σε όλα αυτά, οι μαθητές της Α ‘Λυκείου, χωρίς να έχουν καν προλάβει να προσαρμοστούν στις αυξημένες απαιτήσεις του Λυκείου, καλούνται να εξεταστούν το καλοκαίρι σε θέματα από την περιβόητη Τράπεζα θεμάτων. Για όσους δεν γνωρίζουν τι σημαίνει Τράπεζα θεμάτων, θα πούμε πως τα παιδιά της Α΄Λυκείου θα κληθούν να εξεταστούν σε θέματα που δεν θα επιλεγούν από τον καθηγητή τους και, επιπλέον, θα είναι αυξημένης δυσκολίας. Κάτι σαν μίνι Πανελλήνιες δηλαδή

ΥΓ.2 Αυτή την ώρα, αντί η υπουργός να ψάχνει τρόπους για το πώς θα βάλει την αστυνομία στα Πανεπιστήμια, καλό είναι να ψάξει να βρει τρόπους για το πώς θα παραλάβουν οι φοιτητές τα απαραίτητα βιβλία για τις εξετάσεις τους. Λιγότερο από ένα μήνας πριν από την έναρξη της εξεταστικής περιόδου και πολλά βιβλία δεν έχουν ακόμη φτάσει στα χέρια τους. .

Θα μπορούσε να είναι πρωταγωνίστρια στη θρυλική ταινία του Αλέκου Σακελάριου «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο». Δυστυχώς, όμως, είναι υπουργός Παιδείας στελεχώνοντας επάξια τον γκροτέσκο θίασο που γι’ αυτόν η κοινή λογική είναι άγνωστος τόπος και ο οποίος αποκαλείται Ελληνική Κυβέρνηση

Ανόητη και αμετροεπής, όπως κάθε αρχομανής, η Νίκη Κεραμέως συνεχίζει να ρίχνει λάδι στη φωτιά και να ματαιώνει με τη στενοκεφαλιά και την αδιαλλαξία της οποιαδήποτε πιθανότητα εκτόνωσης της κρίσης στο χώρο της Παιδείας. Με μια αδιανόητη απόφαση για αποκλεισμό από την τηλεκπαίδευση και παράλληλη χρέωση με απουσίες σε όσους μαθητές συμμετέχουν σε καταλήψεις, κατορθώνει να συσπειρώσει μαθητές και καθηγητές εναντίον της. Ακόμη και ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ και επικεφαλής της ΔΑΚΕ, της συνδικαλιστικής παράταξης της Νέας Δημοκρατίας, καταγγέλλει τη στάση της Κεραμέως και δηλώνει πως οι καθηγητές δεν θα γίνουν μισθοφόροι και γενίτσαροι εναντίον των παιδιών. Ήδη, οι καθηγητές ανακοίνωσαν τρίωρες στάσεις εργασίας για την Παρασκευή και τη Δευτέρα και, από ό,τι φαίνεται, έπεται συνέχεια. Είναι σίγουρο, επίσης, ότι οι απειλές της υπουργού έχουν πεισμώσει τους μαθητές

Η υπουργός Παιδείας, που το μόνο που σκέφτηκε να κάνει για την αντιμετώπιση της διάδοσης του κορονοϊού στα σχολεία, ήταν οι γιγάντιες μάσκες και τα μικροσκοπικά παγουρίνο, καταντώντας περίγελος στο χώρο της εκπαιδευτικής κοινότητας και όχι μόνο, προχώρησε σε μια απόφαση, η οποία όχι μόνο είναι προκλητική, όχι μόνο είναι νομικά διαβλητή, αλλά είναι και πρακτικά ανεφάρμοστη. Με ποιον τρόπο, για παράδειγμα, θα γνωρίζει ο κάθε καθηγητής ποιος μαθητής συμμετέχει στην κατάληψη; Με ποιον τρόπο θα δοθεί νομιμότητα στον καταλογισμό απουσίας από το Διαδίκτυο σε κάποιον μαθητή;

Η κυρία Κεραμέως έρχεται από την εποχή του χάρακα και του ραβδισμού, από τότε που το σχολείο - αλλά και η κοινωνία ολόκληρη - λειτουργούσαν κάτω από το καθεστώς του φόβου και της τρομοκρατίας. Η κυρία Κεραμέως έρχεται πράγματι από πολύ μακριά. Δεν πρόκειται όμως να φτάσει μακριά

Πέρασε ο πρώτος, όπως όλα δείχνουν, γύρος της πανδημίας του κορονοϊού και μετράμε ήδη δεκάδες χιλιάδες απολυμένους. Εκατοντάδες ακόμη χιλιάδες περιμένουν με αγωνία να δουν εάν θα χωρέσουν στο νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί. Ένα πλαίσιο που αναμένεται εξόχως εκβιαστικό από την πλευρά των αφεντικών-επιχειρηματιών

Αυτές τις σκέψεις κάναμε, όταν πέσαμε πάνω στο σύντομο αφήγημα του Άντον Τσέχωφ «Ένας αριθμός». Η δεσποινίς Ιουλία αντιπροσωπεύει τον άβουλο άνθρωπο που δεν τολμά να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Μια ατολμία όμως που δεν είναι σίγουρο πως οφείλεται μόνο σε δειλία, αλλά φαίνεται πως κρύβει μέσα της συστολή, ευγένεια χαρακτήρα και προπαντός μια απέχθεια για συγκρούσεις. Δυσδιάκριτα, έτσι κι αλλιώς, τα όρια ανάμεσα στα παραπάνω χαρακτηριστικά. Το μόνο βέβαιο είναι πως καμία Ιουλία δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει αφεντικό, αλλά και πως κανένα αφεντικό δεν θα τη συμπονέσει

Tις προάλλες φώναξα στο γραφείο μου τη δεσποινίδα Ιουλία, τη δασκάλα των παιδιών. Έπρεπε να της δώσω το μισθό της.

– Κάθισε να κάνουμε το λογαριασμό, της είπα. Θα ‘χεις ανάγκη από χρήματα και συ ντρέπεσαι να ανοίξεις το στόμα σου… Λοιπόν… Συμφωνήσαμε για τριάντα ρούβλια το μήνα…

– Για σαράντα.

– Όχι, για τριάντα, το έχω σημειώσει. Εγώ πάντοτε τριάντα ρούβλια δίνω στις δασκάλες… Λοιπόν, έχεις δύο μήνες εδώ…

«Πιδί μ’, φτωχοί άνθρωποι’ μεις, με τον φτωχό και τον πονεμένο κολιγιά είμαστε, μην τον αδικήσεις, μην του κλέψεις το ψωμί απ’ το χέρι, μη βάλεις αμανάτι τον εαυτό σου για το καλύτερο που δεν είναι θ’ κό σ’. Ό,τι φκιάνουν τα χέρια σ’, αυτό είναι το καλό. Μην το πάρεις απ’ τα χέρια τ’ αλλουνού που’ ναι αδύναμος και μην ξεχάσεις να κεράσεις τον φίλο που δεν πρόκοψε όπως εσύ…». Τα μάτια του ήταν υγρά, λυπημένα: «Να ‘ σαι καλό παιδί…»

 Ο γκρεμιστής, ποίημα του Κωστή Παλαμά. Μελοποίηση από τα Υπόγεια Ρεύματα

Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ’ εγώ κι ο κτίστης,
ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης.
Και θέλει και το γκρέμισμα νου και καρδιά και χέρι.
Στου μίσους τα μεσάνυχτα τρέμει ενός πόθου αστέρι.

Οι Σαδδουκαίοι, για τους οποίους μιλάει ο Μιχάλης Κατσαρός στο ομώνυμο ποίημά του, ήταν η αριστοκρατία του Ναού, του οποιουδήποτε Ναού. Αυτή η διαχρονική αριστοκρατία που έχει μια εκπληκτική μαεστρία να μιλάει στο όνομα μιας διδασκαλίας, που η ίδια την καταπατά συστηματικά. Μια εκπληκτική μαεστρία, επίσης, να δημιουργεί ένα τυπικό, το οποίο να καταφέρνει να εξουδετερώνει την ουσία της διδασκαλίας αυτής. Και φυσικά, να αποκομίζει κέρδη από όλο αυτό

Nικηφόρου Βρεττάκου, «Ένας στρατιώτης μουρμουρίζει στο αλβανικό μέτωπο»

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο και έγραψε γι ‘ αυτό. Έγραψε για τη σκληρότητα του πολέμου και για την αγωνία του πολεμιστή. Αυτός, ο κατεξοχήν ανθρωπιστής ποιητής, που δεν ήτανε φτιαγμένος για πόλεμο, πολέμησε. «Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου, δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο» γράφει στο ποίημά του «Ένας στρατιώτης μουρμουρίζει στο αλβανικό μέτωπο». Πολέμησε για τη γη του, για τους ανθρώπους του, για την Ελευθερία. Κι αν αυτός ο αγώνας των απλών ανθρώπων προδόθηκε από τους εξουσιαστές και τους ξένους προστάτες τους, αυτό δεν αναιρεί την αξία του. Κι αν η πραγματική ελευθερία έχει έρθει ποτέ σ’ αυτό τον τόπο, αυτό είναι θέμα μιας άλλης συζήτησης.

Ποιος θα μας φέρει λίγον ύπνο εδώ που βρισκόμαστε;
Θα μπορούσαμε τότες τουλάχιστο
να ιδούμε πως έρχεται τάχατε η μάνα μας
βαστάζοντας στη μασχάλη της ένα σεντόνι λουλακιασμένο
με μια ποδιά ζεστασιά και κατηφέδες από το σπίτι μας.
Ένα φθαρμένο μονόγραμμα στην άκρη του μαντηλιού: ένας κόσμος χαμένος.

Τριγυρίζουμε πάνω στο χιόνι με τις χλαίνες κοκκαλιασμένες.
Ποτέ δεν βγήκε ο ήλιος σωστός απ' τα υψώματα του Μοράβα,
ποτέ δεν έδυσε ο ήλιος αλάβωτος απ' τ' αρπάγια της Τρεμπεσίνας.
Τρεκλίζω στον άνεμο χωρίς άλλο ρούχο,
διπλωμένος με το ντουφέκι μου, παγωμένος και ασταθής.

(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).

Δε θα μου πήγαινε αυτή η προσβολή περασμένη υπό μάλης,
δε θα μου πήγαινε αυτό το ντουφέκι αν δεν ήσουν εσύ,
γλυκό χώμα που νιώθεις σαν άνθρωπος,
αν δεν ήτανε πίσω μας λίκνα και τάφοι που μουρμουρίζουν
αν δεν ήτανε άνθρωποι κι αν δεν ήταν βουνά με περήφανα
μέτωπα, κομμένα θαρρείς απ' το χέρι του θεού
να ταιριάζουν στον τόπο, στο φως και το πνεύμα του.

Η νύχτα μάς βελονιάζει τα κόκκαλα μέσα στ' αμπριά· εκεί μέσα
μεταφέραμε τα φιλικά μας πρόσωπα και τ' ασπαζόμαστε
μεταφέραμε το σπίτι και την εκκλησιά του χωριού μας
το κλουβί στο παράθυρο, τα μάτια των κοριτσιών,
το φράχτη του κήπου μας, όλα τα σύνορά μας,
την Παναγία με το γαρούφαλο, ασίκισσα,
που μας σκεπάζει τα πόδια πριν απ' το χιόνι,
που μας διπλώνει στη μπόλια της πριν απ' το θάνατο.

Μα ό,τι κι αν γίνει εμείς θα επιζήσουμε.
Άνθρωποι κατοικούν μες στο πνεύμα της Ελευθερίας αμέτρητοι,
Άνθρωποι όμορφοι μες στη θυσία τους, Άνθρωποι.
Το ότι πεθάναν, δεν σημαίνει πως έπαψαν να υπάρχουν εκεί,
με τις λύπες, τα δάκρυα και τις κουβέντες τους.
Ο ήλιος σας θα 'ναι ακριβά πληρωμένος.
Αν τυχόν δεν γυρίσω, ας είστε καλά,
σκεφτείτε για λίγο πόσο μου στοίχισε.

(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).

Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα ποιήματα, τόμος πρώτος. Σχέδιο του Επαμεινώνδα Λιώκη, Τρία φύλλα, Αθήνα 1981, σ. 118-119

Αποκαλόκαιρο. Ίσως αυτό να είναι το πραγματικό τέλος κάθε χρονιάς και η αρχή της επόμενης. Η εποχή της μεγαλύτερης εσωτερικής αναζήτησης και των μεγάλων σχεδίων - σχέδια που τα πιο πολλά βέβαια θα μείνουν για μια ακόμη φορά στο συρτάρι.

Ίσως η ιδανικότερη εποχή για να διαβάσει κανείς την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, αυτή τη συνταρακτική κραυγή αγωνίας του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα για το πώς πρέπει να πορευτεί ο άνθρωπος ανάμεσα στα δύο τίποτα. Ανάμεσα στο τίποτα που προηγείται της γέννησής του και στο τίποτα που ακολουθεί το θάνατό του. Για το πώς πρέπει να πορευτεί προκειμένου να κάνει αυτό το ταξίδι με το σίγουρο τέλος, όσο το δυνατό πιο όμορφο, δίνοντας με τον τρόπο αυτό νόημα σε κάτι που εκ πρώτης όψεως στερείται νοήματος

[ … ] Σε άξαφνες φοβερές στιγμές αστράφτει μέσα μου : “ όλα τούτα είναι παιχνίδι σκληρό και μάταιο, δίχως αρχή, δίχως τέλος, δίχως νόημα”. Μα ξαναζεύουμαι, πάλι, στον τροχό της ανάγκης, κι όλο το Σύμπαν ξαναρχινάει γύρα τρογύρα μου την περιστροφή του.

Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή. Έτσι μονάχα σοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου.

Να πώς με σαφήνεια και με σκληρότητα να καθορίζεις την παντοδυναμία του νου μέσα στα φαινόμενα και την ανικανότητα του νου πέρα από τα φαινόμενα – πρι να κινήσεις για τη λύτρωση. Αλλιώς δεν μπορείς να λυτρωθείς.

[ … ] Γλίτωσε από την απλοϊκή άνεση του νου που βάνει τάξη κι ελπίζει να υποτάξει τα φαινόμενα. Γλίτωσε από τον τρόμο της καρδιάς που ζητάει κι ελπίζει να βρει την ουσία.

Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα

Ο όψιμος αντιφασισμός των τελευταίων ημερών θυμίζει τον ανάλογο όψιμο αντιχουντισμό που εκδηλώθηκε αμέσως μετά την πτώση της χούντας. Άνθρωποι που ενώ βάδισαν πλάι-πλάι με τους χρυσαυγίτες για πολλά χρόνια του πολιτικού τους βίου όπως ο Μάκης Βορίδης ή άνθρωποι που χαρακτήριζαν τη Χρυσή Αυγή ως ένα "γνήσιο ακτιβιστικό κίνημα" όπως ο "σοσιαλιστής" Ανδρέας Λοβέρδος πανηγυρίζουν τώρα για τη "νίκη της Δημοκρατίας" απέναντι στο ναζιστικό κόμμα. Και πόσοι άλλοι ακόμη, απλοί καθημερινοί άνθρωποι όπως θα έλεγε κανείς. Όπως ακριβώς συνέβη μετά την πτώση της χούντας. Αυτούς τους ανθρώπους φοβήθηκε ο Μανώλης Αναγνωστάκης, ο άνθρωπος που δεν φοβήθηκε τους Γερμανούς, δεν φοβήθηκε το εκδικητικό μετεμφυλικό κράτος της Δεξιάς, δεν φοβήθηκε τη χούντα. Τους καιροσκόπους υπηρέτες κάθε σημαίας-ευκαιρίας φοβήθηκε ο μεγάλος ποιητής. Αυτούς που γέμιζαν τα στάδια στις κακόγουστες φιέστες της χούντας και μετά βρέθηκαν να γεμίζουν τα ίδια στάδια, τραγουδώντας Θεοδωράκη. Γι' αυτούς έγραψε το Νοέμβρη του 1983 το ποίημά του "Φοβάμαι"