Αναδημοσιεύουμε από το mavrioxia.blogspot.com ένα απόσπασμα από ένα εκτενέστερο άρθρο που πραγματεύεται το τρίπτυχο «αποθέωση της κατανάλωσης – διάχυση φόβου – διασπορά ενοχών»

Η κατασκευή φόβου είναι ένα από τα γνωστά όπλα της εξουσίας στην προσπάθειά της να κρατήσει υπό τον έλεγχό της ενα λαό κάνοντάς τον να πιστέψει πως είναι ασφαλής υπό τη σκέπη της. Όμως, όπως έχει πει ο Μπέρτραντ Ράσελ, "Κανένας άνθρωπος ούτε ομάδα ούτε έθνος δεν μπορεί να ενεργήσει ανθρώπινα ή να σκεφθεί σωστά υπό το κράτος ενός μεγάλου φόβου" 

Στην πο­λι­τι­κή σκακιέρα ο φό­βος εί­ναι κα­θο­ρι­στι­κό στοι­χείο. Ο Μακιαβέλι, στον Ηγεμόνα, θέ­τει το ε­ρώ­τη­μα αν εί­ναι προ­τι­μό­τε­ρο να σε α­γα­πούν ή να σε φο­βού­νται. Και α­πα­ντά ότι «έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται», γιατί το να σε α­γα­πούν ε­ξαρ­τά­ται α­πό τους άλ­λους, ε­νώ το να σε φο­βού­νται μόνο α­πό σέ­να

Ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθηµα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγµατικού ή φανταστικού κινδύνου. Είναι µια φυσιολογική αµυντική αντίδραση του οργανισµού, για την οποία δεν απαιτείται συνειδητή σκέψη. Έχει να κάνει µε µελλοντικά γεγονότα, τα οποία πρέπει να αποφύγουμε.

Ο φό­βος, αν εί­ναι έλ­λο­γος, λειτουργεί προστατευτικά. Μας κάνει να είμαστε πιο προσεκτικοί, ώστε να μην υποτιμήσουμε έναν πραγματικό κίνδυνο. Υπάρ­χει, ό­μως, και ο ά­λο­γος φό­βος ο οποίος καλλιεργείται από τη δική μας φαντασία ή από άλλους μηχανισμούς, όπως είναι οι μηχανισμοί προπαγάνδας. 

Η "Κραυγή", διάσημος πίνακας του Νορβηγού εξπρεσσιονιστή ζωγράφου Ένβαρτ Μουνκ.

Ο άνθρωπος κάτω από τη συντριβή του τρόμου

Μεσημέρι 25^ης Μαρτίου και οι άλλοτε πολύβουοι δρόμοι της Αθήνας έχουν μια ψυχεδελική σιγή. Τίποτα δε θυμίζει την Εθνική και θρησκευτική επέτειο. Η υποχρεωτική καραντίνα και η κλιμάκωση του κορονοϊού περιόρισαν τον εορτασμό στην ύψωση της ελληνικής σημαίας σε ορισμένα μπαλκόνια.

Βρέθηκα κι εγώ για λίγο στο ανανεωμένο λόγω των περιστάσεων μπαλκόνι μου -ενδιαφέρον το πόσο επαναξιολογεί κανείς απλά πράγματα- …με αμφιθυμικά συναισθήματα λόγω της νεκρικής ησυχίας. Άθελα πέφτει το μάτι στο μοναδικό άνθρωπο που κυκλοφορεί: μια κοπέλα χτυπά το κουδούνι της απέναντι πολυκατοικίας. Διακρίνω τις νευρικές κινήσεις και την αγωνία της καθώς κοιτά αριστερά, δεξιά, πίσω σα να την καταδιώκουν! Προφανώς δε θα είχε στείλει το υποχρεωτικό μήνυμα ή δε θα είχε μαζί της την απαιτούμενη «άδεια εξόδου»... ή μπορεί απλά ο μόνος ίσκιος που νιώθει να είναι ο φόβος της! Οι στίχοι του Μάνου Λοϊζου “Κλείσε το παράθυρο...σφράγισε τις πόρτες ..τρέμω για τον άνθρωπο με τις μπότες’’ ρέουν αυθόρμητα στο μυαλό και φαντάζουν τόσο επίκαιροι!

«Υπερβολικό» θα πει κάποιος, αν σκεφτεί τις ασύμμετρες καταστάσεις. Ο κοινός παρονομαστής όμως απέναντι στον “εχθρό” είτε πρόκειται για στρατό είτε για το θανατηφόρο ιό είναι... ο φόβος!

Αναμφισβήτητα πρόκειται για μια μάχη σε παγκόσμια κλίμακα, με τους επιστήμονες και το δημόσιο σύστημα υγείας (τουλάχιστον στην Ελλάδα)να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή προκειμένου να θωρακιστεί η ανθρώπινη ζωή. Η ευσυνειδησία και η υπερπροσπάθεια γιατρών και νοσηλευτών αυτή την περίοδο είναι κάτι το οποίο δεν ξεπληρώνεται με ομαδικά χειροκροτήματα. Όλοι αυτοί που ασκούν το λειτούργημά τους από το να ηρωοποιούνται απλά από τη Πολιτική, ας ανταμειφθούν όταν και όπως πρέπει.

Στη μάχη αυτή με την πανδημία, επιτυχία είναι να περιοριστούν οι θάνατοι αλλά να διαφυλαχθεί και η ψυχική υγεία. Η υποχρεωτική καραντίνα (εφόσον μένουμε ασφαλείς και υγιείς) θα φανερώσει στο εγγύς μέλλον τις ψυχολογικές και κοινωνιολογικές προεκτάσεις του προβλήματος. Η απομόνωση στο σπίτι, η απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα, η αποφυγή κοινωνικών επαφών (ή ο περιορισμός τους στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης), η τακτική έως και μανιώδης τήρηση μέτρων υγιεινής και αυτοπροστασίας (λόγω της εύκολης εξάπλωσης του ιού), - δε συζητώ για την απουσία επαφής με τη φύση ,άλλωστε δεν αφορά όλους ...-, αναπόδραστα θα επιφέρουν ψυχολογικά τραύματα (ευχόμαστε όσο το δυνατόν λιγότερα), αλλά και θα πλήξουν την ήδη περιορισμένη κοινωνικότητα.

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί το άγχος και η αβεβαιότητα του αύριο για το βιοπορισμό και τον εργασιακό Μεσαίωνα που θα έρθει ... με τις ευλογίες του Υπ. Εργασίας Γ. Βρούτση.

Το μιντιακό σύστημα με τη σειρά του κάνει ό,τι μπορεί για να σπείρει το φόβο προβάλλοντας επισταμένα, με τρόπο σχεδόν σουρεαλιστικό, φέρετρα στις τηλεοθόνες! Η πρέσβειρα της καθεστηκυίας τάξης Όλγα Τρέμη με αποστομωτική παρρησία επιβεβαιώνει πως ο «έχων δε νοσεί» διατεινόμενη πως “αυτά έχει ο καπιταλισμός”.

Ευτυχώς που θα μας καθησυχάσει για όλα ο πρώην Πρύτανης του ΕΚΠΑ και για σύντομο διάστημα Υπ.Παιδείας Γεώργιος Μπαμπινιώτης με το ρόλο του επικοινωνιολόγου αυτή τη φορά, μιλώντας με μειλίχιο ύφος (όχι ως ο διδάσκαλος αυθεντία που γνωρίσαμε στα πανεπιστημιακά χρόνια, ούτε ως Γλωσσολόγος) για περίοδο αυτογνωσίας! Ναι, η πανάκεια στον εγκλεισμό θα είναι η αυτοπαρατηρησία, η αυτοεξέταση, ο αυτοέλεγχος... Στις προς διερεύνυση έννοιες ξέχασε όμως να αναφέρει την αλλοτρίωση σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο και τις προεκτάσεις της. Αλλά συμπλήρωσε τη σύντομη παραινετική του παρέμβαση σε κεντρικό δελτίο όπου ήταν καλεσμένος με μια δεύτερη προς άδραγμα ευκαιρία: μίλησε για περίοδο εκμετάλλευσης της Τεχνολογίας, ένταξης της στην καθημερινότητα και εξοικείωση με αυτή(μάλλον ήθελε να αναφερθεί στη διδασκαλία και τον επικείμενο εξοβελισμό του καθηγητή ως φυσική παρουσία)... Ο ίδιος, ο οποίος σε παλαιότερα δοκίμιά του έχει αναλύσει το πώς βάλλεται και αλλοτριώνεται η γλώσσα και η επικοινωνία από την ανεξέλεγκτη εισβολή της τεχνολογίας!

Μια νέα τάξη πραγμάτων είναι προ των πυλών όπως έχουμε καταλάβει και αφορά διάφορους τομείς (οικονομία, παιδεία, (τηλε)εργασία κ.ά). «Μένουμε σπίτι» λοιπόν... Ως εξομολογητική κοινωνία το δηλώσαμε στα social media, ποστάραμε και τα περί ατομικής ευθύνης... Παλεύουμε να βοηθήσουμε το σύστημα να μην καταρρεύσει, έτσι ανοχύρωτο που είναι..

Η ανοσία στον ιό, για να κλείσουμε με τρόπο εν μέρει οπτιμιστικό, ας ελπίσουμε και ευχόμαστε να έρθει σύντομα. Το κακό αυτό όνειρο θα τελειώσει. Τι θα αφήσει; Φόβο, δυσπιστία, αδιαφορία για το συνάνθρωπο (πόσο μάλλον για τον ‘ξένο’), μισανθρωπία, λήθη όπως συμβαίνει πάντα...

Ο άνθρωπος όμως, όσο έχει μέσα του τη ροπή προς το φόβο, άλλο τόσο είναι οπλισμένος με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης (κάτι που υποτιμά η Πολιτική της προπαγάνδας).

Ας καταφέρουμε λοιπόν να υπάρξουμε μέσα από τις αδυναμίες μας, ας αναλογιστούμε, ας αυτοπροστατευτούμε, ας ελπίζουμε...

«’Ακου ανθρωπάκο....[...] Το μέλλον της ανθρωπότητας θα εξαρτηθεί από τις σκέψεις και τις πράξεις σου! Όμως οι δάσκαλοι και οι αφέντες σου δε σου μιλάνε για τον τρόπο που σκέφτεσαι πραγματικά. Δε σου λένε ποιος είσαι στ’ αλήθεια. Είσαι ελεύθερος από μια άποψη μονάχα: ελεύθερος από την αυτοκριτική που μπορεί να σε βοηθήσει να κουμαντάρεις τη ζωή σου», Βίλχελμ Ράιχ.

της Κ.Κ

Ο Στέφανος Ροζάνης γεννήθηκε στην Κάρυστο της Εύβοιας (1942). Σπούδασε Φυσική και Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφία και Συγκριτική Λογοτεχνία σε πανεπιστήμια της Ιταλίας. Δίδαξε Φιλοσοφία σε διάφορες πόλεις του εξωτερικού, όπως το Βερολίνο και η Βηρυτός, στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου καθώς και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Σορβόννης. Για δέκα χρόνια δίδασκε στο τμήμα Μέσων Επικοινωνίας και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου. Αιρετικός φιλόσοφος για κάποιους, αναρχικός φιλόσοφος για άλλους, έχει συγγράψει δεκάδες βιβλία. Αναδημοσιεύουμε από τη lifo.gr , μία συνέντευξη που παραχώρησε ο Στέφανος Ροζάνης στον Γιάννη Πανταζόπουλο με αφορμή την πρόσφατη κρίση της πανδημίας και ο καθηγητής έχει την ευκαιρία να μιλήσει για πολλά και ενδιαφέροντα όχι κυρίως για το τώρα, αλλά για το μετά

Ζούμε σκοτεινές μέρες;

Δεν θα το έλεγα. Η πανδημία που «χτύπησε» τελευταία οικουμενικά, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πάντα υπήρχε στην ιστορική διαδρομή του ανθρώπου. Ας μην ξεχνάμε τεράστιες πανδημίες, όπως ο Μαύρος Θάνατος κατά τον Μεσαίωνα, την πανούκλα ή την ισπανική γρίπη. Είναι, λοιπόν, ένα σύνηθες φαινόμενο στη διάρκεια της Ιστορίας.  

Αυτό που συμβαίνει σήμερα, ωστόσο, διαφέρει κατά πολύ ως προς τη δομή, η οποία είναι εγκατεστημένη στον σύγχρονο κόσμο. Μέσα σε αυτήν ενυπάρχουν δύο διακλαδώσεις: αφενός η κοινωνιολογική, με τη μορφή της παγκοσμιοποίησης, αφετέρου η τραγική επέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον και, κατά συνέπεια, η αλλοίωσή του. Νομίζω ότι η τραγική θέση του σημερινού ανθρώπου δεν οφείλεται στις επιδημίες ή πανδημίες αλλά κυρίως στο περιβάλλον, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και συναισθηματικό.  

Ουσιαστικά, η διαφορά που παρατηρούμε εντοπίζεται στο περιβάλλον και όχι στην ίδια τη μορφή του ιού. Αυτό που ζούμε τώρα και το χαρακτηρίζω θλιβερό είναι όταν ακούω τη φράση «πώς θα αντέξει η οικονομία;». Εάν δείτε τους νόμους και τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί, θα διαπιστώσετε ότι προφανώς και δεν έχουν τεθεί για την προστασία του ανθρώπου αλλά για τη διάσωση της οικονομίας. Ο άνθρωπος έχει μπει εδώ και δεκαετίες σε δεύτερη μοίρα. Η οικονομία προηγείται των πάντων. Ακούμε εμφατικά: «Όσο λιγότερες ανθρώπινες απώλειες έχουμε, τόσο καλύτερα για την οικονομία».  

Μάλιστα, παρακολουθώ αυτές τις μέρες κάποιες αξιοθρήνητες στατιστικές οι οποίες συγκρίνουν τους νεκρούς κάθε χώρας, αυτήν τη λεγόμενη καμπύλη, όπως την ονομάζουν οι ειδικοί, η οποία εμπεριέχει αρκετό ψεύδος. Είναι απορίας άξιον. Πάντως, αν και έγκλειστος, δεν φοβάμαι τόσο τις επιδημίες ή τις πανδημίες όσο τους ίδιους τους ανθρώπους.

Πιστεύετε ότι στην εποχή μας δοκιμάζονται ηγεσίες και ιδεολογίες;

Οι ιδεολογίες έχουν δοκιμαστεί ήδη από το παρελθόν. Όσον αφορά τις ηγεσίες, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι τα ηγετικά πρότυπα στις μέρες μας δεν ανήκουν στον οραματικό τύπο αλλά στον διαχειριστικό. Οι ηγεσίες, πλέον, είναι λογιστικές. Γι' αυτό και δεν υπάρχουν οραματιστές πολιτικοί. Έχουμε ηγέτες-λογιστές που ακολουθούν συγκεκριμένους οικονομίστικους κανόνες. Συνεπώς, οι ηγεσίες μού είναι αδιάφορες. Χάσαμε και δυστυχώς χάνουμε συνέχεια την έννοια του ηγέτη, εκείνου που είχε όραμα και όνειρα.

Την ίδια στιγμή θεωρείτε ότι τα δικαιώματα και οι ελευθερίες δοκιμάζονται;

Δικαίωμα και ελευθερία είναι συνάδουσες έννοιες. Δεν μπορεί να σταθεί η μία χωρίς την άλλην. Η ελευθερία την εποχή του σύγχρονου αρπακτικού καπιταλισμού έχει μετοικήσει εις τους ουρανούς. Δεν υπάρχει ελευθερία. Βέβαια, θα μου πείτε ότι φιλοσοφικά, όπως έλεγε ο Μπερντιάεφ, η ελευθερία δεν ανήκει στην Ιστορία. Η Ιστορία είναι μια εναλλαγή μορφών δουλείας. Όμως, το φάντασμα της ελευθερίας έχει πάψει να πλανάται πάνω από τον κόσμο. Ποια ελευθερία μού στερούν εμένα σήμερα, που βρίσκομαι έγκλειστος στο σπίτι μου; Αυτήν που δεν έχω; Η ελευθερία έχει καταντήσει ένα κουρέλι, παίγνιο στα χέρια των διαχειριστών. Και για ποια ελευθερία να παλέψω; Η τελευταία φορά που συνέβη μια τέτοια πάλη ήταν τον Μάη του '68. Από τότε έχει χαθεί το παιχνίδι, όχι διά παντός αλλά σίγουρα για κάποιες γενιές.

Είμαστε κοντά στο τέλος του καταναλωτικού καπιταλισμού;

Ο καταναλωτικός καπιταλισμός έχει γίνει πια ένα τραγικό παρελθόν μπροστά στη νεότερη εξέλιξή του, που είναι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός. Σήμερα, εν καιρώ πανδημίας, τα πάντα είναι κλειστά, όχι όμως οι τράπεζες. Και δεν μιλώ για τις απλές συναλλαγές του πολίτη αλλά για τον τραπεζικό υπάλληλο, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να εργάζεται.

Τι θα μας αφήσουν ο εγκλεισμός και η κοινωνική απομόνωση;

Ένα από τα προτάγματα του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού είναι ακριβώς το απομονωμένο άτομο. Ζούμε σε σύγχρονα κελιά, όπως σωστά αναφέρουν πολλοί στον διεθνή Τύπο. Όταν καπνίζω, κάνω κακό στον εαυτό μου. Προφανώς, δεν είμαι γιατρός και δεν τους αμφισβητώ. Ωστόσο, δείτε το παράδειγμα του αντικαπνιστικού νόμου, τον οποίο επέβαλαν αιφνιδίως με σκοπό να προφυλαχτεί ο πολίτης από τις βλαβερές συνέπειες του καπνού. Μα όχι, στη ρίζα του έχει να σπάσει αυτό που παραδοσιακά λέγαμε «η παρέα». Στόχος του αντικαπνιστικού νόμου ήταν να διαλυθεί η συναναστροφή. Και για να θυμηθώ τη θεολογική μου καταγωγή, όπως έλεγε και ο Απόστολος Παύλος: «Πού συζητητής του αιώνος τούτου». Κατά συνέπεια, επιθυμούν να τελειώσουν διά παντός με τον συνομιλητή.

Μετά απ' όλο αυτό που ζούμε, τι θεωρείτε ότι θα αλλάξει;

Καταρχάς, τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Το συναισθηματικό στρες η καχυποψία προς τον πλησίον έχει εξαπλωθεί με ραγδαίο ρυθμό. Μια φίλη μου βγήκε χθες να κάνει μια βόλτα στο στενό του σπιτιού της και στα είκοσι μέτρα εμφανίστηκε μια κυρία η οποία, όταν την είδε, φόρεσε μάσκα και οπισθοχώρησε. Τι κόσμος είναι αυτός λοιπόν;

Ο φόβος πού θα μας οδηγήσει;

Στην πλήρη αποκοινωνικοποίηση του ανθρώπου. Άνθρωπος μη κοινωνικοποιημένος δεν είναι άνθρωπος αλλά λύγκας πάνω στα δάση.  

Συμφωνείτε ότι τα μπαλκόνια είναι τα νέα χαρακώματα;

Κατά τη γνώμη μου, τα μπαλκόνια σήμερα είναι μια μορφή απελπισίας του ατόμου. Είναι η απόγνωση του μεμονωμένου και έγκλειστου ανθρώπου. Ήμασταν ήδη έγκλειστοι πριν αυτό συμβεί με τη σφραγίδα του νόμου. Απλώς η απαγόρευση είναι μια τυπική επικύρωση του κοινωνικού αποκλεισμού μας.  

Κάποιοι, όμως, τονίζουν ότι είναι μια ευκαιρία να στραφούμε στον εαυτό μας.

Ω, Θεέ μου! Κανένας άνθρωπος δεν στρέφεται στον εαυτό του παρά μόνο μέσω της ύπαρξης του άλλου. Έλεγε ο Νίτσε: «Αν δεν είσαι σταυραετός, μη στέκεσαι πάνω από τον γκρεμό». Και οι άνθρωποι δεν είναι σταυραετοί. Μόνο μέσω των άλλων βλέπουμε τον εαυτό μας.  

Να σας πω τη δική μου εμπειρία αυτές τις μέρες. Δεν μπορώ να διαβάσω πάνω από μισή ώρα, φεύγει το μυαλό μου. Ανοίγω τις σημειώσεις μου προκειμένου να εκπληρώσω μια υποχρέωση και σε λίγα λεπτά οι σκέψεις μου παγώνουν. Παύω να είμαι εγώ. Αυτές είναι οι τραγικές επιπτώσεις. Δεν έχουμε κανένα σημείο αναφοράς. Άρα, για ποιον εαυτό μιλάμε;

Πλέον, κυριαρχούν η τηλεζωή, οι τηλεσχέσεις, οι τηλε-έρωτες. Τι απαντάτε;

Όλα αυτά δεν είναι ζωή. Η τηλεζωή είναι μια αντίφαση. Όταν υπάρχει ζωή, δεν υπάρχει «τηλέ-» και το αντίθετο. Ένας από τους μεγαλύτερους εγκλεισμούς εδώ και πολλά χρόνια είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα τσατ, το Skype και οι διαδικτυακοί έρωτες. Αυτός είναι ο πραγματικός εγκλεισμός. Εκφράζουν την απόλυτη εξόντωση της προσωπικότητάς μας. Όταν βλέπω, αγγίζω. Αν δεν αγγίξω, δεν μπορώ να δω.  

Πώς θα ερωτευτεί κάποιος σε περίοδο καραντίνας;

Ο έρωτας έχει εξοριστεί από τη ζωή μας διά παντός. Τον έχουμε εξαφανίσει από τον κόσμο μας. Άραγε, ποιον έρωτα; Η καραντίνα και ο αποκλεισμός είναι μια ταφόπλακα του ανθρώπινου εαυτού, όχι του «εγώ». Διότι το «εγώ» μας θα επιζήσει με χίλια δύο επινοήματα.

Μπορούμε να εκτιμήσουμε τις χαρές της ζωής μετά απ' αυτήν τη μοναξιά;

Πρώτα απ' όλα, να διαχωρίσουμε τη μοναχικότητα από τη μοναξιά. Η μοναχικότητα του ανθρώπου είναι οντολογικό του στοιχείο. Την αποζητώ για να γράψω και να δημιουργήσω. Ωστόσο, η μοναξιά είναι η περίφραξη του ανθρώπου στο περιβάλλον του. Σαν τα φράγματα. Σήμερα ζούμε τη μοναξιά του πλήθους, κατά τον ορισμό του Κρίστοφερ Λας. Αυτό το «να είσαι μόνος μέσα άλλους».

Τον ρόλο της ελλαδικής Εκκλησίας πώς τον κρίνετε στο θέμα της πανδημίας;

Η Εκκλησία αρχικά είχε την έννοια της συνέλευσης και της συγκέντρωσης ανθρώπινων υπάρξεων. Στη συνέχεια, όμως, απώλεσε αυτήν τη δυνατότητα, όταν έγινε παρακλάδι κυριαρχίας. Κανένας παπάς ή επίσκοπος δεν διαφέρει από έναν δημόσιο υπάλληλο. Όπως διαχειρίζεται η κυβέρνηση τις τράπεζες, έτσι και η Εκκλησία πράττει με τον εαυτό της. Διατυμπανίζει ότι δεν θα κλείσει. Έπαψε η θρησκεία να είναι η καρδιά του άκαρδου κόσμου για την οποία μιλούσε ο Μαρξ, παρότι όλοι έχουν συγκρατήσει και απομονώνουν την προηγηθείσα φράση του περί «οπίου του λαού». Τουλάχιστον, ο καθολικισμός είχε την κοσμική ευφυΐα να ενημερώσει τους πιστούς να μην προσέρχονται στους ναούς. Είναι τραγική η σύγκριση της Ορθοδοξίας ακόμα και με τον καθολικισμό. Κι αυτό γιατί η Ορθοδοξία ήταν πάντα το δεξί χέρι της διακυβέρνησης.

Σε μια τέτοια κρίση αναδεικνύεται ο εγωισμός μας ή το αίσθημα της αλληλοβοήθειας;

Είναι το άκρον άωτον του ατομικισμού που καλλιεργήθηκε από τον καπιταλισμό. Μια υπερπλασία του «εγώ». Ένας νέος εγωισμός που οδηγεί τα άτομα να αποσύρονται από τη δημόσια σφαίρα και να καταφεύγουν σε έναν αποκλειστικά ιδιωτικό κόσμο.  

Ακούμε καθημερινά: «Εγώ θα βγω, θα πάω εκδρομή, θα ταξιδέψω στο εξοχικό μου, έχω λεφτά, άρα θα κάνω και το τεστ για τον κορωνοϊό». Το «εγώ» δεν έχει φραγμούς. Αυτό που με νοιάζει είναι μόνο να κάνω τις βόλτες μου. Εκτός των άλλων, αυτοί εννοούν το «εγώ» τους ως αιώνιο, δηλαδή ότι αυτό θα συμβεί σε όλους εκτός από μένα. Επίσης, παρατηρούμε και έναν ρατσισμό απέναντι στην τρίτη ηλικία. Και τον βιώνω στο πετσί μου.

Τι σας ενόχλησε στη δημόσια σφαίρα όλο αυτό το διάστημα;

Η υποκρισία. Όλοι τους υποκρίνονται. Άλλοι τους φιλάνθρωπους, άλλοι τους επιστήμονες, άλλοι τους θρησκευόμενους. Μια ατελείωτη υποκρισία. Γι' αυτό και έχω κλείσει την τηλεόραση. Δεν αντέχω να παρακολουθώ τις ειδήσεις.

Προσωπικά, τι μάθατε απ' όλο αυτό;

Ότι μόνο με μια ειλικρινή σχέση με τον άλλον έχει ελπίδες τούτος ο κόσμος να επιζήσει. Αλλιώς δεν υπάρχει ούτε μέλλον, ούτε ζωή.  

Ποια είναι η καταφυγή του ανθρώπου σήμερα;

Τα όνειρά του.

Τι σας δίνει ελπίδα;

Τα τηλέφωνα των παλιών μου φοιτητών, των νεαρότερων φίλων μου και η καθημερινή επικοινωνία με τους στενούς μου ανθρώπους, όσους έχουν μείνει στη ζωή. Βέβαια, ακόμα και αυτοί που μας ξεχνούν, αγαπητέ κ. Πανταζόπουλε μέσα σε αυτή την απεγνωσμένη κατάσταση, δίκαιος ο μισθός τους.

Ο Ισπανός τερματοφύλακας της Άστον Βίλα, Ρέινα, που βρίσκεται σε καραντίνα λόγω κορονοϊού, είπε μεταξύ άλλων σχολιάζοντας το πώς περνάει: «Εμείς είμαστε όμως ανάμεσα στους προνομιούχους. Έχουμε ένα μεγάλο σπίτι με κήπο. Σκέφτομαι τους ανθρώπους που ζούνε μέσα σε ένα σπίτι 70 τετραγωνικών με δύο παιδιά. Για μένα αυτοί είναι οι άνθρωποι που έχουν @ρχιδι@, όχι εμείς». Φαίνεται πως ο Ρέινα κάτι κατάλαβε. Αυτοί που δε θα καταλάβουν είναι αυτοί στους οποίους αναφέρεται ο Ρέινα. Αυτοί που έχουν αποδεχτεί τη μοίρα τους να είναι τα πιόνια στο βρώμικο παιχνίδι των αφεντικών. Αυτοί που θα είναι τα πρώτα θύματα της κρίσης. Αυτοί που θα περιμένουν τα ψίχουλα του Κυριάκου για να επιβιώσουν. Αυτοί που είναι πάντα πρόθυμοι να ξεχάσουν τα πάντα, αρκεί να την κουτσοβολέψουν για μια ακόμη φορά.

ΥΓ1. Σήμερα, μια εταιρεία απέλυσε 300 ανθρώπους στέλνοντάς τους ένα sms, πιθανόν την ώρα που αυτοί οι άνθρωποι ετοιμάζονταν να πάνε στη δουλειά τους. Τους εκπαίδευσε καλά ο Κούλης. Στέλνεις ένα sms και είσαι just ok

ΥΓ2. Παρακαλούμε τους celebrities να σταματήσουν να ποστάρουν πόσο ωραία περνάνε στα χλιδάτα σπίτια τους. Να μείνουν σπίτια τους, εντάξει, αλλά να βγάλουν το σκασμό. Γίνεται;

Μένουμε σπίτι λοιπόν

Μένουμε σπίτι, όχι επειδή φοβόμαστε, όχι επειδή μας υποχρεώνουν. Μένουμε σπίτι γιατί σεβόμαστε τις ζωές. Αυτές τις ζωές που δεν σέβεται ο κυνικός νεοφιλελευθερισμός. Μένουμε σπίτι, γιατί είναι το μοναδικό σχέδιο που υπάρχει από την, κατά τα άλλα αναπτυγμένη, δυτική κοινωνία της πλαστής ευμάρειας.

Μένουμε σπίτι, αλλά δεν ξεχνάμε. Δεν ξεχνάμε όσους διέλυσαν το δημόσιο σύστημα υγείας, όσους έβαζαν τους ισολογισμούς πάνω από τους ανθρώπους, όσους μετέτρεψαν μια κοινωνία σε υποσύνολα αντικρουόμενων μεταξύ τους συμφερόντων. Δεν ξεχνάμε τον Άρη και τον Μπάμπη που πρότειναν να γκρεμιστούν τα μισά δημόσια νοσοκομεία. Δεν ξεχνάμε τον Κυριάκο που, ως υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, απέλυε χιλιάδες γιατρούς και νοσηλευτές. Δεν ξεχνάμε τον Άδωνι που, ως υπουργός Υγείας, αποζητούσε αυτός τη δόξα για τις απολύσεις που θα έκανε

Μένουμε σπίτι, αλλά βλέπουμε. Βλέπουμε τη διαλυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση που έχασε και τα ελάχιστα δείγματα εσωτερικής αλληλεγγύης που διέθετε. Βλέπουμε πώς ένας ιός, ασύγκριτα λιγότερο θανατηφόρος από άλλους ιούς που έχουν ενσκήψει στο παρελθόν, μπορεί να διαλύσει την παγκόσμια οικονομία. Βλέπουμε τα στενά όρια και τα ξύλινα πόδια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και μπορούμε να φανταστούμε τι θα συμβεί εάν προκύψει κάτι πιο σοβαρό.

Μένουμε σπίτι, αλλά κρίνουμε. Κρίνουμε την έκκληση για ατομική ευθύνη όταν η κρατική ευθύνη αποσιωπείται. Κρίνουμε όταν βλέπουμε να στέλνονται αντιφατικά μηνύματα. Κρίνουμε όταν στα supermarkets απαιτούν 1 άτομο ανά 15 τετραγωνικά μέτρα και ταυτόχρονα οι δημοσιογράφοι προτάσσουν τα μικρόφωνα με την αντίστροφη πυκνότητα. Κρίνουμε όταν ο - κατά τα άλλα συμπαθής Τσιόδρας - κάνει έκκληση για παραμονή στο σπίτι και την επόμενη πηγαίνει στην εκκλησία να ψάλλει και στη συνέχεια δίνει συνέντευξη σε συνωστιζόμενους δημοσιογράφους.

Μένουμε σπίτι, αλλά οργιζόμαστε. Οργιζόμαστε όταν για 2000 θέσεις ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού έχουν υποβάλλει αίτηση 45.000 άνθρωποι και την ίδια στιγμή ο υπουργός Υγείας ζητά εθελοντές για να μην πληρώσει άλλους. Οργιζόμαστε όταν απευθύνει κάλεσμα και σε συνταξιούχους (!) γιατρούς και νοσηλευτές ως να μην ανήκουν αυτοί στις ευπαθείς ομάδες

Μένουμε σπίτι, αλλά έχουμε το νου μας. Έχουμε το νου μας για όταν τελειώσει η κρίση. Για να πάρουμε πίσω όσα μας στέρησαν και όσα θα μας στερήσουν με την επίκληση και το πρόσχημα της κρίσης.

Μένουμε σπίτι, αλλά δεν ξεχνάμε ότι κάποιοι συνάνθρωποί μας σήμερα θα κοιμηθούν στο δρόμο. Δεν ξεχνάμε πως χιλιάδες ξεσπιτωμένοι πρόσφυγες θα κοιμηθούν σήμερα σε κάποιο κολαστήριο

Μένουμε σπίτι … όσοι από μας έχουμε. Μένουμε πατρίδα … όσοι από μας έχουμε. Μα πάνω από όλα μένουμε άνθρωποι.

Ας θυμηθούμε σε ποιο σημείο πατήσαμε το pause άμα τη εμφανίσει του κορονοϊού. Ήταν το σημείο εκείνο στο οποίο η αθώα, ήσυχη και ανέμελη κοινωνία μας δεχόταν τον περίφημο υβριδικό πόλεμο και αντιμετώπιζε την εισβολή ξεριζωμένων, από τον πόλεμο και τη φτώχεια, ανθρώπων. Δεν έχανε όμως το θάρρος της και φρόντιζε να τους αντιμετωπίζει όπως ακριβώς  άξιζε σε αυτούς τους ακάλεστους παρείσακτους. Παράλληλα, η ήσυχη αυτή χριστιανική κοινωνία ξεκινούσε την πνευματική προετοιμασία για την ετήσια βίωση του Θείου δράματος της σταύρωσης του Θεανθρώπου. Ενός Θεανθρώπου που κήρυξε  την αγάπη, τη συμπόνια, τη συγχώρηση, την αλληλεγγύη και τη βοήθεια προς κάθε κατατρεγμένο

Ώσπου ήρθε ο κορονοϊός και η αθώα κοινωνία μας τα ξέχασε όλα. Ξέχασε τους λαθροεισβολείς και έτρεξε να αγοράσει μακαρόνια, μάσκες, γάντια και κωλόχαρτα. Έμεινε στο σπίτι, κάθισε στον καναπέ και άνοιξε την τηλεόραση μετρώντας κρούσματα και θανάτους με ηδονή ανάμικτη με φόβο. «Έχουμε πόλεμο», είπε ο πρωθυπουργός και τα αθώα μέλη της αθώας κοινωνίας κουνούσαν το κεφάλι τους συμφωνώντας. “ Έχουμε πόλεμο”, είπε ο Κούλης. Λες και πριν δεν είχαμε. Λες και η κοινωνία βρισκόταν ποτέ σε ειρήνη. Λες και οι άνθρωποι ήταν ποτέ αθώοι

Λίγο πιο έξω από το φόντο του κορονοϊού, η ζωή κυλούσε όπως πάντα. Ένας αστυνομικός σκότωσε τη γυναίκα του και τη φίλη της αφήνοντας τα μικρά παιδιά του χωρίς μάνα και χωρίς πατέρα. Ένα νέο παιδί 24 χρονών αυτοκτόνησε, μην αντέχοντας να σηκώσει το βάρος της διαφορετικότητάς του σε μια κοινωνία βαθύτατα ρατσιστική. Τέσσερεις άνθρωποι πέθαναν από τη γρίπη πλησιάζοντας τους εκατό φέτος. Μια γριούλα που ζούσε μόνη της κάηκε από φωτιά που ξέσπασε στο σπίτι της.

Η έλευση του κορονοϊού έφερε στην επιφάνεια ορισμένα ερωτήματα που είχαν από καιρό θαφτεί, καθώς φαινόταν πως είχαν απαντηθεί οριστικά και κατά πώς τη συνέφερε από την - χωρίς αντίπαλο τις τελευταίες δεκαετίες - ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού.

α) Μήπως υπάρχουν μερικά αγαθά, όπως η δημόσια υγεία, που πρέπει να τίθενται υπεράνω οποιωνδήποτε δημοσιονομικών υπολογισμών; Ας θυμηθούμε πώς μόλις πέρυσι οι κυνικοί δημοσιογράφοι και θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού, Παπαδημητρίου και Πορτοσάλτε, ο ένας νυν και ο άλλος πιθανότατα μέλλων βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, υποστήριζαν πως θα έπρεπε να γκρεμιστούν τα μισά δημόσια νοσοκομεία. Μπορούμε να αντιληφθούμε πως τη σημερινή κρίση θα την αντιμετωπίζαμε με πολύ μεγαλύτερη αισιοδοξία, εάν γνωρίζαμε πως είχαμε ένα στιβαρό σύστημα δημόσιας υγείας

β) Μήπως η έκταση της παγκοσμιοποίησης έχει ξεπεράσει το όριο αντοχής; Είναι σίγουρο πως αν αυτή η επιδημία συνέβαινε είκοσι χρόνια πριν, θα καθυστερούσε πολύ περισσότερο η μετάδοσή της σε όλο τον κόσμο

γ) Μήπως θα έπρεπε η κάθε χώρα να μεριμνά για την παραγωγική της αυτάρκεια, ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται με επιτυχία χωρίς να κινδυνεύει να βουλιάξει, σε κρίσεις σαν την τωρινή; Ακόμη και να μην έφτανε η επιδημία στην Ευρώπη, η Ευρώπη θα αντιμετώπιζε και πάλι πρόβλημα προμηθειών από πολλά αγαθά που πλέον κατασκευάζονται αποκλειστικά στην Κίνα

δ) Μήπως θα έπρεπε η χώρα μας να ξεφύγει από την καταστροφική αυταπάτη πως μπορεί να ζήσει μόνο από τον τουρισμό; Η φετινή τουριστική χρονιά φαίνεται πω χάνεται και ποιος εξασφαλίζει πως την επόμενη χρονιά δε θα έχουμε επανάληψη του φετινού σκηνικού;

Λένε – και αυτό συνηθίζεται να λέγεται πλέον σε κάθε κρίση – πως αυτή η κρίση θα μας βγάλει σοφότερους. Δεν είμαστε καθόλου αισιόδοξοι γι αυτό.

Ένα από τα αποτελέσματα της κρίσης του κορονοϊού είναι ο κλονισμός της βεβαιότητας για το αύριο. Αυτής της βεβαιότητας που ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος είχε μάθει να θεωρεί ως δεδομένο. Τέτοια ήταν η βεβαιότητα του σύγχρονου ανθρώπου, που του είχε γίνει πλέον συνήθεια να κλείνει εισιτήρια για μια συναυλία που θα γινόταν μετά από οχτώ μήνες ή για ένα αεροπορικό ταξίδι τον επόμενο χρόνο

Οι παλιοί, πριν από κάθε σχεδιασμό, συνήθιζαν να λένε «πρώτα ο Θεός» αναγνωρίζοντας την πιθανότητα να συμβεί κάτι απρόβλεπτο. Απρόβλεπτο που μπορεί να το απέδιδαν σε κάποια ανώτερη δύναμη, αναγνώριζαν όμως, ως αποτέλεσμα της λαϊκής σοφίας,  την πιθανότητα ύπαρξής του. Παρόμοια είναι  και η έκφραση «όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια, ο Θεός γελάει»

Ο σύγχρονος άνθρωπος, αλαζόνας και επιλήσμονας,  έβγαλε από τη ζωή του τον αστάθμητο παράγοντα της ατυχίας και εγκατέστησε στη θέση του τη βεβαιότητα της επιτυχίας. Αυτή η αλαζονική βεβαιότητα κλονίστηκε με τον κορονοϊό και μαζί με αυτήν κλονίστηκε και η ίδια η υπόστασή του. «Δυο βδομάδες είναι, θα περάσουν», λέει δίνοντας κουράγιο στον εαυτό του. Δεν μπορεί να φανταστεί πως είναι κάτι που μπορεί να διαρκέσει περισσότερο. Δεν μπορεί να αντιληφθεί πως κάθε μέρα μπορεί να είναι διαφορετική από την προηγούμενη. Τόσο διαφορετική που να γελάει με αυτά που έλεγε πριν από μερικές ημέρες.

Αλλά και όταν όλα περάσουν, είναι βέβαιο – να, άλλη μία βεβαιότητα - πως δε θα έχει διδαχθεί τίποτα και θα εξακολουθεί να θεωρεί την ταπεινή ύπαρξή του ως το κέντρο του σύμπαντος

«Πάρτε τα ζβάρα όλα, κάψτε τα βρε

κάψτε κάθε παλιό, για να βγει από μέσα

ο πιο όμορφος ανθός»

Ζβάρα, Villagers of Ioannina city

Το κύμα των μαθητικών καταλήψεων άργησε φέτος να έρθει, ήρθε όμως τελικά και αναμένεται πολύ δυναμικό. Σε αυτό βοηθά βεβαίως και η ψήφιση του αντικοινωνικού νόμου που εξισώνει τα πτυχία των τυχαίων ιδιωτικών κολλεγίων με αυτά των ιστορικών Δημόσιων Πανεπιστημίων.

Ας μη γελιόμαστε όμως. Και να μην υπήρχε αυτός ο νόμος, πάλι θα γίνονταν καταλήψεις. Ο νόμος αυτός ήταν απλά η αφορμή, οι αιτίες είναι πολύ βαθύτερες και δεν έχουν να κάνουν μόνο με την απαράδεκτη πράγματι κατάσταση που επικρατεί στα σχολεία της χώρας και η οποία επιδεινώνεται συνεχώς με την υποστελέχωση, την υποχρηματοδότηση και τη γενικότερη απαξίωση της Δημόσιας Εκπαίδευσης από τους κυβερνώντες, οι οποίοι άλλωστε έχουν προβλέψει για τα δικά τους παιδιά άλλες οδούς. Όποιος όμως επικεντρώνεται μόνο στο συγκεκριμένο νόμο, βλέπει το δέντρο και χάνει το δάσος

Γιατί λοιπόν εξεγείρονται οι νέοι;

Πρώτον, γιατί είναι νέοι και πρέπει να αμφισβητήσουν τα πάντα. Όλες τις δομές που τους παραδόθηκαν ως θέσφατα και που αν δεν τις αγγίζει κανείς, θα καταλήξουν σαν τα λιμνάζοντα νερά του βάλτου.

Δεύτερον, γιατί το σχολείο που τους υποδέχεται είναι μουντό, πληκτικό και γέρικο. Τους στοιβάζει σε αίθουσες των τριάντα ατόμων για να παρακολουθήσουν μια από καθέδρας ξεπερασμένη διδασκαλία που γίνεται από ανθρώπους που είναι και αυτοί κουρασμένοι από τις γενικότερες κοινωνικές συνθήκες

Τρίτον, γιατί βλέπουν την κοινωνία που τους περιμένει μετά την ενηλικίωση. Μια κοινωνία που ως βασικό νόμο έχει το νόμο της ζούγκλας. Μια κοινωνία που θα είναι γενναιόδωρη μόνο για τους δυνατούς και τους καπάτσους.

Εσείς, λοιπόν, μεγάλοι, που κατακρίνετε τους νέους όταν τύχει να κάνετε διάλειμμα από τα reality shows της τηλεόρασης και τις ανταλλαγές ανόητων μηνυμάτων μέσα από τα social media, καλό θα ήταν να κοιταχτείτε στον καθρέφτη και να αναλογιστείτε την κοινωνία που είναι έτοιμη να υποδεχθεί τα παιδιά σας. Προφανώς, ο κόπος θα ήταν άδικος. Αν μπορούσατε να το καταλάβετε, δε θα ήταν έτσι η κοινωνία που φτιάξατε

Κι εσείς, νέοι, φροντίστε όταν θα μεγαλώσετε να μη γίνετε σαν κι εμάς τους μεγάλους, αλλά να κρατήσετε άσβηστο τον ενθουσιασμό και την αθωότητά σας. Γιατί μόνο τότε θα φτιαχτεί μια κοινωνία αγάπης και δικαιοσύνης. Όταν πάρουν το τιμόνι άνθρωποι νέοι. Νέοι, όχι απαραίτητα στην ηλικία αλλά στο μυαλό και στην καρδιά.

Κανένα σκουπίδι δεν είναι μικρό. Αντιθέτως, είναι ικανό να βουλώσει τα σιφώνια του μυαλού σου και να πλημμυρίσει το σπίτι σου από ψέμα, φασισμό, ρατσισμό και απανθρωπιά.

Κανένα σκουπίδι δεν είναι μικρό. Μπορεί να το βλέπεις τόσο δα μικρό και ασήμαντο και την επόμενη μέρα των εκλογών να είναι βουλευτής, ακόμη και υπουργός.

Κανένα σκουπίδι δεν είναι μικρό. Καλό θα ήταν να μην υπήρχαν σκουπίδια. Εφόσον όμως υπάρχουν, ας φροντίσουμε να ακολουθούμε τη σωστή πρακτική. Δεν τα αφήνουμε να ρυπαίνουν το σπίτι μας, δεν τα αφήνουμε να ρυπαίνουν τη ζωή μας. Κάθε σκουπίδι να μπαίνει στο σωστό κάδο. Ει δυνατόν, στον κάδο της αιώνιας περιφρόνησης