25 Φεβρουαρίου 1836

Μεγάλος χορός στα ανάκτορα. Ο Οθων απονέμει τον χρυσό σταυρό του Σωτήρος στον βαρόνο Κωνσταντίνο Μπέλιο για τις ευεργεσίες του προς την Αθήνα.

Παρόντες ο Κολοκοτρώνης, ο τέως ηγεμόνας της Βλαχίας Καρατζάς, ο πρόεδρος της αντιβασιλείας Αρμανσμπεργκ, ο Αυστριακός ναύαρχος Δάνδολο και άλλοι Βαυαροί τιτλούχοι, καθώς και Έλληνες επιζώντες αγωνιστές του 1821. Τον πάμπλουτο εκ Βιέννης Έλληνα πλαισιώνουν πολλοί Φαναριώτες που είχαν επίσης προσκληθεί στη δεξίωση. Θυμήθηκε τότε ο βαρόνος τη Φιλική Εταιρεία και πρόφερε τη λέξη φωναχτά εις επήκοον των διαφόρων παρατρεχάμενων που τον κύκλωναν.

Ο εύπορος Φαναριώτης Κωνσταντίνος Βλαχούτζης συνοφρυώθηκε και με χαμηλή φωνή συμβούλεψε τον βαρόνο να αποφύγει στο μέλλον να προφέρει αυτή τη λέξη.

"Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Η περίπτωση των αρματολών είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα του πόσο περίπλοκη ήταν η κοινωνία μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία την εποχή της Επανάστασης και αναδεικνύει με εκκωφαντικό τρόπο την αφέλεια με την οποία προσεγγίζεται και διδάσκεται η Ιστορία στα σχολεία για να γίνει τελικά κτήμα των περισσότερων μια επίπεδη αντίληψη ενός εξαιρετικά σύνθετου γεγονότος. Η σημερινή ανάρτηση παρακολουθεί την εξέλιξη του θεσμού των αρματολών προσπαθώντας να εξηγήσει την αλλόκοτη για πολλούς συμπεριφορά τους κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Μιας Επανάστασης που μετά τον πρώτο χρόνο και τις μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες, άρχισε να κατατρώγεται από τις εσωτερικές έριδες, που είχαν ως αιτία την πρωτοκαθεδρία του Αγώνα και τα όποια ωφελήματα θα πήγαζαν από αυτήν. Οι κοτζαμπάσηδες, οι «καλαμαράδες» και οι στρατιωτικοί έχουν γίνει ένα αξεδιάλυτο κουβάρι, ο εμφύλιος είναι προ των πυλών και οι φιλέλληνες εθελοντές αδυνατούν να πιστέψουν αυτά που βλέπουν.

Ειδικά στη Στερεά Ελλάδα, οι στρατιωτικοί, οι αρματολοί δηλαδή, έχουν τεράστια δύναμη, καθώς επί αιώνες ήταν ανεξάρτητοι από τους τοπικούς κοτζαμπάσηδες. Αντίθετα στην Πελοπόννησο, οι ντόπιοι αρματολοί που αποκαλούνταν κάποι, ήταν πάντοτε κάτω από τις διαταγές των προεστών. Εκεί, λοιπόν, στη Στερεά Ελλάδα, η κατάσταση κατά την περίοδο της Επανάστασης είναι χαοτική. Οι επαφές, τα αλισβερίσια και οι συμφωνίες των ντόπιων οπλαρχηγών με τους Τούρκους είναι μέρος της καθημερινότητάς του, σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορεί ποτέ κανείς να είναι βέβαιος εάν σε κάποια συμφωνία συντελείται προδοσία ή είναι κίνηση τακτικής από την πλευρά των οπλαρχηγών.

"Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2014, ο εφοπλιστής και μέλος της οικονομικής, μηντιακής και πολιτικής ελίτ, Βαγγέλης Μαρινάκης έκανε τα αποκαλυπτήρια της προτομής του προγόνου του εκ μητρός, Αλέξανδρου Υψηλάντη, στην πλατεία Κολωνακίου, την πλατεία Φιλικής Εταιρείας, όπως είναι το ακριβές της όνομα. Με την κίνηση αυτή, ο εφοπλιστής Μαρινάκης επανατοποθέτησε τον ανιόντα συγγενή του στην τάξη, από την οποία ο ίδιος ο Αλέξανδρος, είχε επιλέξει να αποστατήσει στις 11/4/1820, δεχόμενος την πρόταση τους Εμ. Ξάνθου και θέτοντας εαυτόν επικεφαλής μίας εικασίας, ενός φαντάσματος. Ο Β. Μαρινάκης τον επανένταξε στην αριστοκρατική τάξη, αφού πήρε τη θέση του εξοβελισμένου Ξάνθου, του απλού εμπόρου, του ανθρώπου που τον μύησε στην Φιλική Εταιρεία, η προτομή του οποίου, είχε ήδη αφαιρεθεί για άγνωστο λόγο, από την πλατεία.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ένας αριστοκράτης, διακεκριμένος στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα, υποστράτηγος του ρωσικού στρατού και μέλος της αυτοκρατορικής ακολουθίας στο Συνέδριο της Βιέννης, συγκατανεύει στην πρόταση ενός εμπόρου από την Πάτμο και αναλαμβάνει τη θέση του «αρχηγού της Επανάστασης». Μίας εξέγερσης αυτών, που ήδη με το συνέδριο της Βιέννης, στο οποίο είχε και ο ίδιος λάβει μέρος, έπρεπε να μείνουν υποτελείς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να μη διαταράξουν την «παγκόσμια ειρήνη», που είχε επιβάλλει το συνέδριο και τα μέλη του. Δηλαδή οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους. Ποια ενέργεια θα χαρακτήριζε ακριβέστερα κάποιον ως ταξικό αποστάτη, παρά αυτή η –εντελώς μετέωρη- ενέργεια αμφισβήτησης της καθεστηκυίας τάξης, από ένα κορυφαίο μέλος της παγκόσμιας (τότε) ελίτ;

Ένας ταξικός αποστάτης, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Παραφράζοντας λίγο τη φράση του Κωστή Παπαγιώργη [1] για τους φιλικούς, τον θεωρούμε έναν πρίγκηπα με σεσημασμένες αρετές, που όμως ιεραρχούσε τη φιλογένεια του πάνω από την τάξη του και τελικά υπάκουσε σ’ αυτήν.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, όπως περιλαμβάνεται στον ιστότοπο του Υψηλάντειου Σωματείου, ήταν το δεύτερο παιδί (από τα οχτώ) του τελευταίου από τους Υψηλάντες, ηγεμόνα της Μολδαβίας και Βλαχίας, μεγάλου Δραγουμάνου, Κωνσταντίνου Υψηλάντη.

"Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Η Ιστορία αποτελείται από πραγματικά γεγονότα. Το «μυστικό» είναι ποια γεγονότα θα αποκρύψεις και ποια θα προβάλλεις, ώστε να φτιάξεις το αφήγημα που σε εξυπηρετεί.

Το πρώτο βέβαιο για τους Φαναριώτες είναι πως αποτέλεσαν ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στελεχώνοντας το σώμα των διπλωματών και διερμηνέων αυτής και υπηρετώντας στα κορυφαία διοικητικά πόστα, του Δραγουμάνου του στόλου και του Ηγεμόνα των παραδουνάβιων ηγεμονιών της Μολδαβίας και της Βλαχίας.

Το δεύτερο βέβαιο γι’ αυτούς, είναι πως ως ηγεμόνες - τοποθετημένοι από το Σουλτάνο - στη Μολδοβλαχία κυβέρνησαν τον ντόπιο εξαθλιωμένο πληθυσμό των Βλάχων και Μολδαβών με την ίδια βαρβαρότητα που κυβερνούσαν οι Τούρκοι τις γειτονικές περιοχές.

Το τρίτο βέβαιο είναι πως κάποιοι από αυτούς, όπως οι ηρωϊκοί Υψηλάντηδες και ο Μαυροκορδάτος – επέλεξαν να συστρατευτούν στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία.

Κάποιοι ιστορικοί εστιάζουν στη ροπή των Φαναριωτών για τα γράμματα, καθώς και τον εξελληνισμό των παραδουνάβιων ηγεμονιών, όσο ήταν αυτοί στην εξουσία. Κάποιοι άλλοι ιστορικοί όμως, όπως ο Δημήτρης Φωτιάδης, αποφαίνονται πως αυτή τη μόρφωση τη χρησιμοποιούν μόνο για τα συμφέροντά τους. Όπως χαρακτηριστικά γράφει: «Οι Φαναριώτες, με συμπαραστάτη τον λογιοτατισμό, τη νέα αυτή τάξη «έξωθεν ερχομένη, και επαγγελομένη, ότι γνωρίζει τα γράμματα και ξένας γλώσσας, ως και την πολιτικήν» αντί να φωτίσουν το λαό, ρίχνουν το έθνος, με την ψεύτικια γλώσσα που χρησιμοποιούσαν, σε μια μεγαλύτερη ακόμη αμάθεια από πριν».

Όπως αναφέρουμε στην αρχή κάθε αφιερώματος της atticavoice για την επανάσταση του 1821,  "Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές" . Ας προσπαθήοσυμε λοιπόν να μάθουμε όλη την αλήθεια και ας συμφιλιωθούμε με αυτήν, μήπως κάποια στιγμή μπορέσουμε να κάνουμε κάποια βήματα προς τα εμπρός. Όποιος θέλει, βέβαια, κρατάει όσα νομίζει πως τον βολεύουν και πορεύεται με αυτά

Στο παρακάτω αφιέρωμα δημοσιεύουμε μια μελέτη για τους Φαναριώτες από τον Μανόλη Πλούσο, ιστορικό, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στον Ερανιστή

"Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Την ιστορία, λένε πως τη γράφουν οι νικητές. Κι ας είναι και Κλέφτες αυτοί. Η συμμετοχή των Κλεφτών στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και η αποφασιστική συμβολή τους στη στελέχωση των ένοπλων τμημάτων του αγώνα διέγραψε το, προ του Αγώνα, παρελθόν τους. Η ύπαρξη των οργανωμένων σωμάτων Κλεφτών θεωρήθηκε απλουστευτικά και βολικά ως αποτέλεσμα της τουρκικής καταπίεσης. Σα να μην ήταν τα προηγούμενα καθεστώτα καταπιεστικά, σαν να μην υπήρχαν σώματα Κλεφτών πριν από την τουρκοκρατία και σαν να έπαψαν να υπάρχουν σώματα Κλεφτών μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους

Δε χωρά καμία αμφιβολία πως η συμβολή των Κλεφτών – και του δυαδικού τους συμπληρώματος, των Αρματολών, οι οποίοι αποτελούν μια ακόμη πιο ιδιαίτερη περίπτωση και για τους οποίους θα κάνουμε ξεχωριστό αφιέρωμα - ήταν καθοριστική για την εξέλιξη της επανάστασης του ’21, καθώς αποτέλεσαν τις μόνες αξιόπιστες στρατιωτικές δυνάμεις του ένοπλου αγώνα.

Όπως γράφει ο Φοριέλ στα 1824-25, « … τους κλέφτες είχε κυρίως λογαριάσει ο δυστυχισμένος Pήγας για την επιτυχία της πατριωτικής του συνωμοσίας. Kαι πιο ύστερα, όσοι Έλληνες επιχείρησαν κάτι για την απελευθέρωση της χώρας τους, στήριξαν τα μέγιστα της εμπιστοσύνης τους, όπως κι εκείνος, στη γενναιότητά τους»

Δε χωρά, επίσης, καμιά αμφιβολία πως οι Κλέφτες υμνήθηκαν από εκατοντάδες δημοτικά τραγούδια, καθώς οι απλοί άνθρωποι θαύμαζαν το θάρρος και το πνεύμα ανεξαρτησίας που απέπνεαν.

«Εγώ ραγιάς δε γένομαι, Τούρκους δεν προσκυνάω,

δεν προσκυνώ τους άρχοντες και τους κοτζαμπασήδες,

μον' καρτερώ την άνοιξη να' ρθούν τα χελιδόνια,

να βγούν οι βλάχες στα βουνά, να βγουν οι βλαχοπούλες»

 "Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

 του Θεμιστοκλή Λαζαρή - φοιτητή του Ιστορικού Αρχαιολογικού Τμήματος ΕΚΠΑ

Οι κοινότητες αποτελούν μια από εκείνες τις ενδιαφέρουσες πλευρές της ιστορίας της περιόδου της Οθωμανικής Κυριαρχίας, όπου η σχετική έλλειψη πηγών από τις πρώιμες φάσεις του φαινομένου και η μεγάλη διασπορά και ποικιλία των δεδομένων τους ευνόησαν αντικρουόμενες ερμηνείες στο πεδίο της ελληνικής ιστοριογραφίας. Για τους ρομαντικούς “πανάρχαιος θεσμός”, “θεματοφύλακας της ελληνικής παράδοσης”, “φορέας της διαφορετικότητας και της ουσίας του έθνους”. Για τους αριστερούς “πρώτη νεότερη κοιτίδα της δημοκρατίας”, “φορέας αντίστασης του λαϊκού πνεύματος”, “κομβική εμπειρία αυτόνομης δράσης των καταπιεσμένων”. Η πραγματικότητα ξεπερνά συχνά αυτές τις αφαιρέσεις και μας ανοίγει ένα παράθυρο σε έναν σύνθετο και μεταβαλλόμενο κόσμο στη βάση των μικροκοινωνιών του Νέου Ελληνισμού, πολύτιμο για την κατανόηση της Επανάστασης αργότερα και κάποιων όψεων της ελληνικής πραγματικότητας που ως σήμερα επιβιώνουν κάτω από άλλα ονόματα και σχήματα. 

Ποια είναι όμως η κοινότητα στη γένεσή της; Ας γυρίσουμε πίσω στον 14ο και τον 15ο αιώνα. Καθώς οι Οθωμανοί επεκτείνονταν στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια, συναντούσαν ένα πέλαγος από κατακερματισμένες επικράτειες, κληρονομιά των ανταγωνισμών μεταξύ του κεντρικού Βυζαντινού κράτους και αυτονομημένων αρχοντικών οικογενειών, λατινικών και φραγκικών δουκάτων, βαλκανικών δεσποτάτων και κρατιδίων.

 "Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Επιβάλλεται, όταν καταπιανόμαστε με τη συζήτηση πάνω σε ιστορικά γεγονότα, να ψάχνουμε και τον δρόμο από τον οποίο φτάσαμε στο σήμερα ή στη μελετώμενη περίοδο. Να ιχνηλατήσουμε το πώς φτάσαμε στη συγκεκριμένη περίοδο και κατάσταση των πραγμάτων. Είναι μία απαραίτητη διαδικασία που θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε επαρκέστερα και το γιατί φτάσαμε εκεί που φτάσαμε και στα γεγονότα όπως τα γνωρίζουμε. Περπατώντας λοιπόν πάνω στα ιστοριογραφικά βήματα, που μας κληροδότησαν μεγάλοι ερευνητές, συγγραφείς, αλλά και εργάτες της επιστημονικής ιστοριογραφίας της επανάστασης του 1821, με έργο που αποτελεί βιβλιογραφική βάση για το σύνολο σχεδόν, των συνεχιστών του δικού τους έργου, οδηγηθήκαμε στο πιο μακρινό παρελθόν. Στις πηγές του ποταμού που ονομάζουμε Ιστορία της επανάστασης, που οδήγησε στη γέννηση ελληνικού κράτους ή συλλήβδην αποκαλούμενη - για εμάς τους Έλληνες, ως «1821»

Ανηφορίζοντας στην Ιστορία

Γυρίζουμε πίσω στον χρόνο. Στο 1683, τη χρονιά που ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Λεοπόλδου του Α’. Ήδη είχε αποτύχει η δεύτερη πολιορκία της Βιέννης από τους Οθωμανούς το 1682-1683 και τα ευρωπαϊκά κράτη, τα βασίλεια και οι αυτοκρατορίες μπήκαν σε ένα πόλεμο περιορισμού της επεκτατικότητας των Οθωμανών. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ενσωμάτωσε την Ουγγαρία, αποσπώντας την από τους Οθωμανούς που την είχαν πάρει το 1526.

Όταν έληξε ο πόλεμος αυτός (ο Αυστρο-οθωμανικός πόλεμος) το 1699 με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς* που υπεγράφη μεταξύ των Οθωμανών και –σχεδόν- του συνόλου των ευρωπαίων, από Ισπανία μέχρι Πολωνία και Λιθουανία, γεννήθηκε το Ανατολικό Ζήτημα. Το Ανατολικό Ζήτημα ήταν η «ασθένεια» και η Οθωμανική Αυτοκρατορία ο «Μεγάλος Ασθενής».

Η ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, τώρα ήταν ένα σώμα σε κρεββάτι εντατικής και οι νικητές του πολέμου αντιμάχονται για το πως αυτό (το σώμα) θα αξιοποιηθεί. Αυτό είναι με λίγα λόγια το Ανατολικό Ζήτημα, το οποίο ήταν περισσότερο «Δυτικό» στους σχεδιασμούς του, παρά «Ανατολικό»

 "Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές", Διονύσιος Σολωμός

Σε δύο μήνες, η Ελλάδα των μνημονίων και της πανδημίας «καλείται» να γιορτάσει τα 200 χρόνια από την έναρξη του απελευθερωτικού της αγώνα ενάντια στον οθωμανικό ζυγό, που είχε ως τελικό αποτέλεσμα την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, θέλοντας να επενδύσει πολιτικά στην επέτειο αυτή, αποφάσισε γιορτές και  παράτες και διόρισε κιόλας μια επιτροπής που θα τις διοργανώσει. Είναι σίγουρο πως αν δεν υπήρχε η πανδημία, θα είχαμε ήδη παρακολουθήσει ρωμαϊκές φιέστες απείρου κάλλους και αισθητικής

Για ποιο ’21 μιλάμε όμως; Όπως έγραψε ο ιστορικός Δημήτρης Φωτιάδης : “ Δύο ήταν τα Εικοσιένα : Το ένα του λαού και των πιο προοδευτικών ανθρώπων εκείνου του καιρού, το άλλο των κοτζαμπάσηδων και των πολιτικάντηδων. Του πρώτου οι ρίζες αντλούνε τους χυμούς τους από τα ¨Δίκαια του ανθρώπου” του Ρήγα Βελεστινλή, πάνω στ' άλλο πέφτει βαρύς ο ίσκιος της “Πατρικής Διδασκαλίας” του Μακαριωτάτου Πατριάρχη της Αγίας Πόλης Ιερουσαλήμ Κυρ Ανθίμου – ή πιο σωστά του Γρηγορίου ”

Τα συγκρουόμενα συμφέροντα αυτών των δύο ’21 αποτυπώθηκαν ξεκάθαρα στη συνέλευση της Βοστίτσας (σημερινό Αίγιο) που πραγματοποιήθηκε στις 26 Γενάρη 1821, όταν ο Παπαφλέσσας, ως πληρεξούσιος του Αλέξανδρου Υψηλάντη, συνάντησε τους κοτζαμπάσηδες του Μοριά, προκειμένου να τους πείσει να συμμετάσχουν στην Επανάσταση.

Εκεί, ο κοτζάμπασης Σωτήρης Χαραλάμπης, προεστός της επαρχίας Καλαβρύτων, αναρωτήθηκε με εύλογη αγωνία " ... Μα εμείς εδώ, αφού ξεκάνουμε τους Τούρκους, σε ποιον θα παραδοθούμε; Ποιον θα 'χουμε ανώτερο; Ο ραγιάς, αφού πάρει τα όπλα δε θα μας ακούει πια και δε θα μας σέβεται και θα πέσουμε στα χέρια εκείνου, που δεν μπορεί να κρατήσει το πιρούνι να φάει! ”

Ο Δημήτρης Φωτιάδης ήταν λογοτέχνης, δημοσιογράφος και ιστορικός. Το έργο του "Η Επανάσταση του 1821" θεωρείται έργο-σταθμός και σημείο αναφοράς για όσους θέλουν να μελετήσουν σε βάθος τις πολύπλευρες πτυχές του αγώνα αυτού.

Ο Δημήτρης Φωτιάδης δεν ήταν μόνο άνθρωπος των γραμμάτων. Γνώρισε από πρώτο χέρι τη φρίκη του πολέμου και γεύτηκε παράλληλα την πίκρα της αχαριστίας της πατρίδας του. Πολέμησε ως εθελοντής στο Μικρασιατικό πόλεμο, ενώ είχε την «τύχη» να ανταμειφθεί από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις με εξορία στη Μακρόνησο, την Ικαρία και τον Άι-Στράτη.

Οι αριστερές του πεποιθήσεις ήταν αυτές που τον αποστασιοποίησαν από το κυρίαρχο εθνικιστικό, αγιογραφικό αφήγημα της Επανάστασης του ’21 και τον ώθησαν να αναζητήσει την ιστορική αλήθεια, άσχετα από τις δυσάρεστες πτυχές της και τις βαριές σκιές που έριχνε σε πολλά πρόσωπα του Αγώνα.

Δικό του είναι το περίφημο απόσπασμα: “Δύο ήταν τα Εικοσιένα: Το ένα του λαού και των πιο προοδευτικών ανθρώπων εκείνου του καιρού, το άλλο των κοτζαμπάσηδων και των πολιτικάντηδων. Του πρώτου οι ρίζες αντλούνε τους χυμούς τους από τα «Δίκαια του ανθρώπου» του Ρήγα Βελεστινλή, πάνω στ' άλλο πέφτει βαρύς ο ίσκιος της «Πατρικής Διδασκαλίας» του μακαριωτάτου Πατριάρχη της Αγίας Πόλης Ιερουσαλήμ Κυρ Ανθίμου - ή, πιο σωστά, του Γρηγορίου”

Ο λόγος του Δημήτρη Φωτιάδη είναι ταυτόχρονα λαϊκός και λογοτεχνικός. Mε το πλούσιο αφηγηματικό του ύφος κατορθώνει να αναπαραστήσει με γλαφυρό τρόπο την ατμόσφαιρα της εποχής, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη.

Ας δούμε πώς περιγράφει στο έργο του «Καραϊσκάκης» τη θλιβερή παιδική ηλικία του ήρωα:

 του Μανόλη Πλούσου, ιστορικού

Με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους και αφού κατακάθισε ο κουρνιαχτός από τις μάχες, οι Έλληνες βρέθηκαν μπροστά στην δύσκολη αποστολή να ορίσουν την εθνική τους ταυτότητα. Η ιστορία εξ αρχής αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία καλλιέργειας της διαφορετικότητας. Η ελληνική κοινωνία στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας διατηρούσε πλήθος μυθιστοριών σχετικών με την καταγωγή, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της, αλλά στον κόσμο των εθνών-κρατών του 19^ου αιώνα η εμπεριστατωμένη αφήγηση της πορείας ενός έθνους στο χρόνο και στον χώρο ήταν ένδειξη μεγαλείου και πολιτισμού. Στα πλαίσια του ρομαντικού εθνικισμού της εποχής η κρατική ιστοριογραφία στήριξε τις προσπάθειες αυτοπροσδιορισμού των εθνών με τους διανοούμενους να ενδιαφέρονται περισσότερο για τον έπαινο του ένδοξου παρελθόντος, ως σημείου αναφοράς για τους νεώτερους, παρά για την αλήθεια του ιστορικού τους αφηγήματος.

Στην περίπτωση της Ελλάδας σημαντική θέση στην ιστοριογραφία απέκτησε η επανάσταση του 1821. Η αίσια έκβαση του εγχειρήματος παρέσχε στον νεότευκτο κράτος τα πρότυπα και τα είδωλα γύρω από τα οποία θα δομούνταν η νέα ιστορική κατασκευή. Στα κρατικά σχολεία η διδασκαλία της ιστορίας θα μπλεχτεί αξεδιάλυτα με την προγονολατρεία που ενισχυόταν από πλήθος τελετών που σκοπό είχαν να συνδέσουν τους ζωντανούς με τους νεκρούς ένδοξους ήρωες. Σύμφωνα με το ιστορικό αφήγημα των ρομαντικών εθνικιστών, όπως ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Σπ. Τρικούπης, ο Π. Καρολίδης, ο Τρ. Ευαγγελίδης και πολλοί άλλοι, η επανάσταση του 1821 ήταν ο ξεσηκωμός ενός ενιαίου έθνους ενάντια στην μακραίωνη καταπίεση των Οθωμανών. Χωρίς να δέχονται την αλήθεια των μύθων περί «κρυφού σχολειού» ή θρησκευτικής καταπίεσης, εντούτοις παρουσιάζουν την οθωμανική κυριαρχία ως σκλαβιά, έστω και μεταφορικά ως περιορισμού των ελευθεριών. Οι κοινωνικές αντιθέσεις στα πλαίσια της επανάστασης πολλές φορές αποσιωπώνται, ενώ αναδεικνύεται έντονα ο ρόλος των ξένων δυνάμεων.