Θα μπορούσε να είναι πρωταγωνίστρια στη θρυλική ταινία του Αλέκου Σακελάριου «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο». Δυστυχώς, όμως, είναι υπουργός Παιδείας στελεχώνοντας επάξια τον γκροτέσκο θίασο που γι’ αυτόν η κοινή λογική είναι άγνωστος τόπος και ο οποίος αποκαλείται Ελληνική Κυβέρνηση

Ανόητη και αμετροεπής, όπως κάθε αρχομανής, η Νίκη Κεραμέως συνεχίζει να ρίχνει λάδι στη φωτιά και να ματαιώνει με τη στενοκεφαλιά και την αδιαλλαξία της οποιαδήποτε πιθανότητα εκτόνωσης της κρίσης στο χώρο της Παιδείας. Με μια αδιανόητη απόφαση για αποκλεισμό από την τηλεκπαίδευση και παράλληλη χρέωση με απουσίες σε όσους μαθητές συμμετέχουν σε καταλήψεις, κατορθώνει να συσπειρώσει μαθητές και καθηγητές εναντίον της. Ακόμη και ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ και επικεφαλής της ΔΑΚΕ, της συνδικαλιστικής παράταξης της Νέας Δημοκρατίας, καταγγέλλει τη στάση της Κεραμέως και δηλώνει πως οι καθηγητές δεν θα γίνουν μισθοφόροι και γενίτσαροι εναντίον των παιδιών. Ήδη, οι καθηγητές ανακοίνωσαν τρίωρες στάσεις εργασίας για την Παρασκευή και τη Δευτέρα και, από ό,τι φαίνεται, έπεται συνέχεια. Είναι σίγουρο, επίσης, ότι οι απειλές της υπουργού έχουν πεισμώσει τους μαθητές

Η υπουργός Παιδείας, που το μόνο που σκέφτηκε να κάνει για την αντιμετώπιση της διάδοσης του κορονοϊού στα σχολεία, ήταν οι γιγάντιες μάσκες και τα μικροσκοπικά παγουρίνο, καταντώντας περίγελος στο χώρο της εκπαιδευτικής κοινότητας και όχι μόνο, προχώρησε σε μια απόφαση, η οποία όχι μόνο είναι προκλητική, όχι μόνο είναι νομικά διαβλητή, αλλά είναι και πρακτικά ανεφάρμοστη. Με ποιον τρόπο, για παράδειγμα, θα γνωρίζει ο κάθε καθηγητής ποιος μαθητής συμμετέχει στην κατάληψη; Με ποιον τρόπο θα δοθεί νομιμότητα στον καταλογισμό απουσίας από το Διαδίκτυο σε κάποιον μαθητή;

Η κυρία Κεραμέως έρχεται από την εποχή του χάρακα και του ραβδισμού, από τότε που το σχολείο - αλλά και η κοινωνία ολόκληρη - λειτουργούσαν κάτω από το καθεστώς του φόβου και της τρομοκρατίας. Η κυρία Κεραμέως έρχεται πράγματι από πολύ μακριά. Δεν πρόκειται όμως να φτάσει μακριά

Πέρασε ο πρώτος, όπως όλα δείχνουν, γύρος της πανδημίας του κορονοϊού και μετράμε ήδη δεκάδες χιλιάδες απολυμένους. Εκατοντάδες ακόμη χιλιάδες περιμένουν με αγωνία να δουν εάν θα χωρέσουν στο νέο πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί. Ένα πλαίσιο που αναμένεται εξόχως εκβιαστικό από την πλευρά των αφεντικών-επιχειρηματιών

Αυτές τις σκέψεις κάναμε, όταν πέσαμε πάνω στο σύντομο αφήγημα του Άντον Τσέχωφ «Ένας αριθμός». Η δεσποινίς Ιουλία αντιπροσωπεύει τον άβουλο άνθρωπο που δεν τολμά να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Μια ατολμία όμως που δεν είναι σίγουρο πως οφείλεται μόνο σε δειλία, αλλά φαίνεται πως κρύβει μέσα της συστολή, ευγένεια χαρακτήρα και προπαντός μια απέχθεια για συγκρούσεις. Δυσδιάκριτα, έτσι κι αλλιώς, τα όρια ανάμεσα στα παραπάνω χαρακτηριστικά. Το μόνο βέβαιο είναι πως καμία Ιουλία δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει αφεντικό, αλλά και πως κανένα αφεντικό δεν θα τη συμπονέσει

Tις προάλλες φώναξα στο γραφείο μου τη δεσποινίδα Ιουλία, τη δασκάλα των παιδιών. Έπρεπε να της δώσω το μισθό της.

– Κάθισε να κάνουμε το λογαριασμό, της είπα. Θα ‘χεις ανάγκη από χρήματα και συ ντρέπεσαι να ανοίξεις το στόμα σου… Λοιπόν… Συμφωνήσαμε για τριάντα ρούβλια το μήνα…

– Για σαράντα.

– Όχι, για τριάντα, το έχω σημειώσει. Εγώ πάντοτε τριάντα ρούβλια δίνω στις δασκάλες… Λοιπόν, έχεις δύο μήνες εδώ…

«Πιδί μ’, φτωχοί άνθρωποι’ μεις, με τον φτωχό και τον πονεμένο κολιγιά είμαστε, μην τον αδικήσεις, μην του κλέψεις το ψωμί απ’ το χέρι, μη βάλεις αμανάτι τον εαυτό σου για το καλύτερο που δεν είναι θ’ κό σ’. Ό,τι φκιάνουν τα χέρια σ’, αυτό είναι το καλό. Μην το πάρεις απ’ τα χέρια τ’ αλλουνού που’ ναι αδύναμος και μην ξεχάσεις να κεράσεις τον φίλο που δεν πρόκοψε όπως εσύ…». Τα μάτια του ήταν υγρά, λυπημένα: «Να ‘ σαι καλό παιδί…»

 Ο γκρεμιστής, ποίημα του Κωστή Παλαμά. Μελοποίηση από τα Υπόγεια Ρεύματα

Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ’ εγώ κι ο κτίστης,
ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης.
Και θέλει και το γκρέμισμα νου και καρδιά και χέρι.
Στου μίσους τα μεσάνυχτα τρέμει ενός πόθου αστέρι.

Οι Σαδδουκαίοι, για τους οποίους μιλάει ο Μιχάλης Κατσαρός στο ομώνυμο ποίημά του, ήταν η αριστοκρατία του Ναού, του οποιουδήποτε Ναού. Αυτή η διαχρονική αριστοκρατία που έχει μια εκπληκτική μαεστρία να μιλάει στο όνομα μιας διδασκαλίας, που η ίδια την καταπατά συστηματικά. Μια εκπληκτική μαεστρία, επίσης, να δημιουργεί ένα τυπικό, το οποίο να καταφέρνει να εξουδετερώνει την ουσία της διδασκαλίας αυτής. Και φυσικά, να αποκομίζει κέρδη από όλο αυτό

Nικηφόρου Βρεττάκου, «Ένας στρατιώτης μουρμουρίζει στο αλβανικό μέτωπο»

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο και έγραψε γι ‘ αυτό. Έγραψε για τη σκληρότητα του πολέμου και για την αγωνία του πολεμιστή. Αυτός, ο κατεξοχήν ανθρωπιστής ποιητής, που δεν ήτανε φτιαγμένος για πόλεμο, πολέμησε. «Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου, δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο» γράφει στο ποίημά του «Ένας στρατιώτης μουρμουρίζει στο αλβανικό μέτωπο». Πολέμησε για τη γη του, για τους ανθρώπους του, για την Ελευθερία. Κι αν αυτός ο αγώνας των απλών ανθρώπων προδόθηκε από τους εξουσιαστές και τους ξένους προστάτες τους, αυτό δεν αναιρεί την αξία του. Κι αν η πραγματική ελευθερία έχει έρθει ποτέ σ’ αυτό τον τόπο, αυτό είναι θέμα μιας άλλης συζήτησης.

Ποιος θα μας φέρει λίγον ύπνο εδώ που βρισκόμαστε;
Θα μπορούσαμε τότες τουλάχιστο
να ιδούμε πως έρχεται τάχατε η μάνα μας
βαστάζοντας στη μασχάλη της ένα σεντόνι λουλακιασμένο
με μια ποδιά ζεστασιά και κατηφέδες από το σπίτι μας.
Ένα φθαρμένο μονόγραμμα στην άκρη του μαντηλιού: ένας κόσμος χαμένος.

Τριγυρίζουμε πάνω στο χιόνι με τις χλαίνες κοκκαλιασμένες.
Ποτέ δεν βγήκε ο ήλιος σωστός απ' τα υψώματα του Μοράβα,
ποτέ δεν έδυσε ο ήλιος αλάβωτος απ' τ' αρπάγια της Τρεμπεσίνας.
Τρεκλίζω στον άνεμο χωρίς άλλο ρούχο,
διπλωμένος με το ντουφέκι μου, παγωμένος και ασταθής.

(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).

Δε θα μου πήγαινε αυτή η προσβολή περασμένη υπό μάλης,
δε θα μου πήγαινε αυτό το ντουφέκι αν δεν ήσουν εσύ,
γλυκό χώμα που νιώθεις σαν άνθρωπος,
αν δεν ήτανε πίσω μας λίκνα και τάφοι που μουρμουρίζουν
αν δεν ήτανε άνθρωποι κι αν δεν ήταν βουνά με περήφανα
μέτωπα, κομμένα θαρρείς απ' το χέρι του θεού
να ταιριάζουν στον τόπο, στο φως και το πνεύμα του.

Η νύχτα μάς βελονιάζει τα κόκκαλα μέσα στ' αμπριά· εκεί μέσα
μεταφέραμε τα φιλικά μας πρόσωπα και τ' ασπαζόμαστε
μεταφέραμε το σπίτι και την εκκλησιά του χωριού μας
το κλουβί στο παράθυρο, τα μάτια των κοριτσιών,
το φράχτη του κήπου μας, όλα τα σύνορά μας,
την Παναγία με το γαρούφαλο, ασίκισσα,
που μας σκεπάζει τα πόδια πριν απ' το χιόνι,
που μας διπλώνει στη μπόλια της πριν απ' το θάνατο.

Μα ό,τι κι αν γίνει εμείς θα επιζήσουμε.
Άνθρωποι κατοικούν μες στο πνεύμα της Ελευθερίας αμέτρητοι,
Άνθρωποι όμορφοι μες στη θυσία τους, Άνθρωποι.
Το ότι πεθάναν, δεν σημαίνει πως έπαψαν να υπάρχουν εκεί,
με τις λύπες, τα δάκρυα και τις κουβέντες τους.
Ο ήλιος σας θα 'ναι ακριβά πληρωμένος.
Αν τυχόν δεν γυρίσω, ας είστε καλά,
σκεφτείτε για λίγο πόσο μου στοίχισε.

(Σαν ήμουνα μικρός καθρεφτιζόμουνα στα ρυάκια της πατρίδας μου
δεν ήμουν πλασμένος για τον πόλεμο).

Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα ποιήματα, τόμος πρώτος. Σχέδιο του Επαμεινώνδα Λιώκη, Τρία φύλλα, Αθήνα 1981, σ. 118-119

Αποκαλόκαιρο. Ίσως αυτό να είναι το πραγματικό τέλος κάθε χρονιάς και η αρχή της επόμενης. Η εποχή της μεγαλύτερης εσωτερικής αναζήτησης και των μεγάλων σχεδίων - σχέδια που τα πιο πολλά βέβαια θα μείνουν για μια ακόμη φορά στο συρτάρι.

Ίσως η ιδανικότερη εποχή για να διαβάσει κανείς την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, αυτή τη συνταρακτική κραυγή αγωνίας του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα για το πώς πρέπει να πορευτεί ο άνθρωπος ανάμεσα στα δύο τίποτα. Ανάμεσα στο τίποτα που προηγείται της γέννησής του και στο τίποτα που ακολουθεί το θάνατό του. Για το πώς πρέπει να πορευτεί προκειμένου να κάνει αυτό το ταξίδι με το σίγουρο τέλος, όσο το δυνατό πιο όμορφο, δίνοντας με τον τρόπο αυτό νόημα σε κάτι που εκ πρώτης όψεως στερείται νοήματος

[ … ] Σε άξαφνες φοβερές στιγμές αστράφτει μέσα μου : “ όλα τούτα είναι παιχνίδι σκληρό και μάταιο, δίχως αρχή, δίχως τέλος, δίχως νόημα”. Μα ξαναζεύουμαι, πάλι, στον τροχό της ανάγκης, κι όλο το Σύμπαν ξαναρχινάει γύρα τρογύρα μου την περιστροφή του.

Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή. Έτσι μονάχα σοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου.

Να πώς με σαφήνεια και με σκληρότητα να καθορίζεις την παντοδυναμία του νου μέσα στα φαινόμενα και την ανικανότητα του νου πέρα από τα φαινόμενα – πρι να κινήσεις για τη λύτρωση. Αλλιώς δεν μπορείς να λυτρωθείς.

[ … ] Γλίτωσε από την απλοϊκή άνεση του νου που βάνει τάξη κι ελπίζει να υποτάξει τα φαινόμενα. Γλίτωσε από τον τρόμο της καρδιάς που ζητάει κι ελπίζει να βρει την ουσία.

Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα

Ο όψιμος αντιφασισμός των τελευταίων ημερών θυμίζει τον ανάλογο όψιμο αντιχουντισμό που εκδηλώθηκε αμέσως μετά την πτώση της χούντας. Άνθρωποι που ενώ βάδισαν πλάι-πλάι με τους χρυσαυγίτες για πολλά χρόνια του πολιτικού τους βίου όπως ο Μάκης Βορίδης ή άνθρωποι που χαρακτήριζαν τη Χρυσή Αυγή ως ένα "γνήσιο ακτιβιστικό κίνημα" όπως ο "σοσιαλιστής" Ανδρέας Λοβέρδος πανηγυρίζουν τώρα για τη "νίκη της Δημοκρατίας" απέναντι στο ναζιστικό κόμμα. Και πόσοι άλλοι ακόμη, απλοί καθημερινοί άνθρωποι όπως θα έλεγε κανείς. Όπως ακριβώς συνέβη μετά την πτώση της χούντας. Αυτούς τους ανθρώπους φοβήθηκε ο Μανώλης Αναγνωστάκης, ο άνθρωπος που δεν φοβήθηκε τους Γερμανούς, δεν φοβήθηκε το εκδικητικό μετεμφυλικό κράτος της Δεξιάς, δεν φοβήθηκε τη χούντα. Τους καιροσκόπους υπηρέτες κάθε σημαίας-ευκαιρίας φοβήθηκε ο μεγάλος ποιητής. Αυτούς που γέμιζαν τα στάδια στις κακόγουστες φιέστες της χούντας και μετά βρέθηκαν να γεμίζουν τα ίδια στάδια, τραγουδώντας Θεοδωράκη. Γι' αυτούς έγραψε το Νοέμβρη του 1983 το ποίημά του "Φοβάμαι" 

φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα

Ακόμη μια σχολική χρονιά ξεκινά με τεράστιες ελλείψεις στα δημόσια σχολεία. Έπρεπε να έρθει η  πανδημία του κορονοϊού για να ακουστεί το αίτημα για 15 μαθητές ανά τμήμα, ένα αίτημα που έπρεπε να υπάρχει ούτως ή άλλως και ανεξάρτητα από τις τρέχουσες συνθήκες. Πόσο μάλλον τώρα, που καλούνται οι μαθητές να στοιβάζονται σε τάξεις των 25 και περισσότερων ατόμων. Χιλιάδες είναι επίσης τα κενά στους καθηγητές, ακόμη και κάτω από αυτό το απαράδεκτο, παιδαγωγικά και υγειονομικά, στρίμωγμα των μαθητών. Και μέσα σε όλα τα άλλα, ορατός είναι ο κίνδυνος να κλείσουν ανά πάσα στιγμή τα σχολεία.

Συνειρμοί της στιγμής, συνειρμοί του παντός. "Υπάρχουνε πολλοί που ναυαγήσαν μέσα στο κοστούμι τους". Ποίημα του Αργύρη Χιόνη

Ω ναι, ξέρω καλά πως δεν χρειάζεται καράβι για να ναυαγήσεις,

πως δεν χρειάζεται ωκεανός για να πνιγείς.

Υπάρχουνε πολλοί που ναυαγήσαν μέσα στο κοστούμι τους,

μες στη βαθιά τους πολυθρόνα,

πολλοί που για πάντα τους σκέπασε το πουπουλένιο πάπλωμά τους.

Πλήθος αμέτρητο πνίγηκαν μέσα στη σούπα τους,

σ'  ένα κουπάκι του καφέ, σ'  ένα κουτάλι του γλυκού …

Ας είναι γλυκός ο ύπνος τους εκεί βαθιά που κοιμούνται,

ας είναι γλυκός κι ανόνειρος.

Κι ας είναι ελαφρύ το νοικοκυριό που τους σκεπάζει.