Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο Κακό
Είναι κοινό συμπέρασμα για όσες και όσους δεν κλείνουμε τα μάτια μπροστά στην πολιτισμική και πολιτιστική μας υποβάθμιση ως χώρα, πως ζούμε 200 χρόνια πίσω από όλον τον αποκαλούμενο "πολιτισμένο" κόσμο. Με τον όρο "πολιτισμένος κόσμος" συνοψίζουμε εκείνες τις χώρες που βρίσκονται στην αιχμή του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην πρωτοκαθεδρία των επιστημών, των τεχνών, της οικονομίας, της κοινωνίας και τέλος της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής του σήμερα.
Δεν έχει περάσει εβδομάδα από την εκδίκαση αίτησης αναστολής εργασιών καταστροφής του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας στο τμήμα αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σε άλλες χώρες, από εκείνες του πολιτισμένου κόσμου, χώρες που μάλιστα τις θεωρούμε "συμμάχους και εταίρους" εντός του υπερεθνικού, οικονομικού σχηματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το θέμα της σκληρής διευθέτησης, της καναλοποίησης ενός φυσικού ποταμού συνεχούς ροής, δεν θα έφτανε στο ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο. Γιατί; Γιατί απλά οι μέθοδοι αυτές στον πολιτισμένο κόσμο έχουν καταδικαστεί, χρόνια πριν. Σήμερα οι αρχές και οι στόχοι που τίθενται από τις οδηγίες του ευρωπαϊκού σχηματισμού στον οποίο μετέχουμε κι εμείς, κινούνται σε ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Έχοντας διαπιστώσει (οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί) από την εμπειρία ετών, πως η καναλοποίηση των επιφανειακών ροών είναι αναποτελεσματική, αυξάνει τους κινδύνους από τους οποίους υποτίθεται πως προστατεύει και τέλος είναι ακραία επιβαρυντική για τον άνθρωπο και τη Φύση, έχουν προχωρήσει στη λεγόμενη "επαναφυσικοποίηση" των ροών αυτών. Προς καταγραφή των επιδόσεων τους στον τομέα αυτόν και για τη συγκρότηση πλέγματος ενεργειών κατά της κλιματικής κρίσης, έχουν δημιουργηθεί και οι σχετικοί φορείς - παρατηρητήρια της προόδου.
Εννοείται πως η Ελλάδα ούτε κατά διάνοια δεν μπορεί να μετέχει στις μετρήσεις αυτές ή να καταγράψει σχετικές επιδόσεις. Ο λόγος είναι προφανής και όποιος δεν τον βλέπει ας κοιτάξει όσα διαμείβονται πάνω στο θέμα της τσιμεντοποίησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας, αλλά και στο θέμα της συνεχούς και άμετρης εγκατάστασης φραγμάτων και μικροφραγμάτων κατά μήκος των ελληνικών ποταμών.
Ισπανία: Ποταμός Deba (2022) Ένα υποβαθμισμένο ποτάμι που οι προσπάθειες των τελευταίων ετών τον αναβάθμισαν με τη σταδιακή επαναφορά του υδάτινου οικοσυστήματος
Ο ελληνικός υδρολογικός και υδραυλικός Μεσαίωνας
Οι φραγμοί και οι διευθετήσεις στους ποταμούς της Ελλάδας είναι σοβαρή απειλή για την βιοποικιλότητα και την υδρολογία τους. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αν και όχι ακόμα στην Ελλάδα, μία νέα τάση είναι η απελευθέρωση ποταμών με την απομάκρυνση τεχνητών φραγμών.
Οι ευρωπαϊκές επιδόσεις στην απελευθέρωση των υδάτινων επιφανειακών ροών ανά χώρα για το 2022. Η Ελλάδα είναι στο γκρίζο του τσιμέντου (πηγή DRE)
Στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe (DRE), διαβάζουμε πως τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική τουκινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο τεχνητοί φραγμοί, διαφόρων τύπων και διαστάσεων, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποτάμιων συστημάτων, με το 15% αυτών να θεωρούνται απαρχαιωμένα. Η πλειονότητα (71%) των φραγμών που απομακρύνθηκαν το 2022 ήταν χαμηλού ύψους (< 2 m) υδατοφράκτες (weirs), καθώς τα φράγματα αυτού του τύπου είναι ως επί το πλείστον παλαιά, δεν επιτελούν πλέον κάποιο ρόλο και η απομάκρυνσή τους είναι οικονομική και επωφελής.
Η Ισπανία, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ηγείται του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών και αναίρεσης διευθετήσεων στην Ευρώπη. Πιο πίσω βρίσκονται Σουηδία και η Γαλλία. Οι χώρες που το 2022 δήλωσαν για πρώτη φορά επισήμως την απομάκρυνση φραγμών ήταν το Λουξεμβούργο και η Λετονία. Κι όμως, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει την εν λόγω πρακτική, παρά τις εκτιμήσεις για ύπαρξη χιλιάδων φραγμών παντός τύπου στα ποτάμια συστήματα της χώρας.
Ο Δρ. Φοίβος Μουχλιανίτης, ερευνητής και συγγραφέας της ετήσιας έκθεσης της Dam Removal Europe, αναφέρει πως «η απομάκρυνση φραγμάτων και λοιπών φραγμών αποτελεί ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα στην Ευρώπη. Υπάρχουν χώρες όπου το θέμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, συχνά και λόγω έλλειψης επαρκούς πληροφόρησης ή/και παραπληροφόρησης. Τα προβλήματα που προκαλούν οι τεχνητοί φραγμοί στα ποτάμια συστήματα είναι πολυάριθμα και η απομάκρυνσή τους – ειδικά όσων έχουν εξαντλήσει τη χρησιμότητά τους – έχει αποδειχθεί επανειλημμένως ότι επιφέρει άμεσα και πολύπλευρα οφέλη.».
Ο Herman Wanningen, διευθυντής του ιδρύματος World Fish Migration Foundation (WFMF) και ιδρυτής του φορέα DRE (Dam Removal Europe) δηλώνει πως “Όλα δείχνουν πως οι χώρες επιταχύνουν στην υλοποίηση του εργαλείου της επαναφυσικοποίησης των ποταμών”. Επίσης ξεκαθαρίζει πως "Απομακρύνοντας φραγμούς και αποκαθιστώντας τη φυσική ροή στα ποτάμια εξασφαλίζονται πλεονεκτήματα όπως η αντιπλημμυρική προστασία και ο καθαρισμός του νερού, παρέχοντας παράλληλα πάρα πολλές δυνατότητες ανάπτυξης δραστηριοτήτων αναψυχής στον άνθρωπο"
Διαβάστε (στα Αγγλικά) τη σχετική έκθεση της DRE και σχετικό άρθρο του Guardian (βρίσκονται στις πηγές στο τέλος του παρόντος).
Στα ελληνικά πράγματα, πέρα από τις σχεδιαζόμενες ή τις προγραμματισμένες καταστροφές (που αποτελούν ντροπή για μία χώρα που ισχυρίζεται σαν άλλη μαντάμ Σουσού πως ανήκει στην Ευρώπη), η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης γράφει στον ιστότοπο της πως πιστεύει στην διατήρηση και υπεράσπιση της φυσικότητας των ποταμών της Ελλάδας, που αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές απειλές από φράγματα και μικρά υδροηλεκτρικά, μέχρι διευθετήσεις.
Αλλά ακόμα και αυτό το ζήτημα πολιτισμού, εξαρτάται από μία ή πολλές δικαστικές αποφάσεις
Πηγές:
Dam Removal Europe (DRE)
Ο 2ος μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής απειλείται να εξαφανιστεί από τον χάρτη. Το Μεγάλο Ρέμα που εκβάλλει στη Ραφήνα, με κλάδους από την Πεντέλη και τον Υμηττό, διατρέχει τα Σπάτα, την Παλλήνη και το Πικέρμι. Ένα πλημμυρικό έργο το απειλεί, σκοτώνει το οικοσύστημά του και επιτείνει τις πλημμύρες. Το έργο ξεκίνησε με τις μπουλντόζες της INTRAKAT να εισβάλλουν στην κοίτη του Μεγάλου Ρέματος στις 24/4/2023. Η άμεση κινητοποίηση των κατοίκων ματαίωσε την εισβολή την επόμενη μέρα —προς το παρόν.
Πρόκειται για την 3η πράξη στο χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος.
1η πράξη. Η COSCO απαιτεί χώρο για την επέκτασή της στο λιμάνι του Πειραιά και μεταφορά των επιβατηγών πλοίων στo λιμάνι της Ραφήνας. Το κράτος-υπηρέτης (της κάθε COSCO) αναλαμβάνει την υλοποίηση του σχεδίου, επιβάλλοντάς το με όποιο κόστος σε εμάς από τη θέση τού κράτους-αφέντη. Φορέας υλοποίησης το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, με το οποίο συντάσσεται η δήθεν αυτοδιοίκηση —η Περιφέρεια Αττικής και ο Δήμος Ραφήνας. Η καραμπόλα της καταστροφής ξεκινά.
2η πράξη. Υπερμεγέθυνση του λιμανιού της Ραφήνας, κατασκευή επέκτασης της Αττικής Οδού και του Προαστιακού Σιδηρόδρομου που θα «εκβάλλουν» στη Ραφήνα. Εκεί όπου εκβάλλει και το Μεγάλο Ρέμα. Τον απαιτούμενο χώρο τον κλέβουν από τα πλημμυρικά πεδία του ρέματος στην πεδιάδα των Σπάτων και στις παραρεμάτιες περιοχές στην Παλλήνη, το Πικέρμι, τη Ραφήνα.
Παράπλευρες συνέπειες: Υποβαθμίζουν τη ζωή στη Ραφήνα, μετατρέπουν χωμάτινες γεωργικές αδόμητες εκτάσεις σε δομημένες (βιομηχανίες, φαραωνικό εργοστάσιο λυμάτων, νέα εμπορικά κέντρα, logistics κ.λπ.). Τσιμέντα που καταργούν την απορρόφηση των υδάτινων όγκων των ρεμάτων. Ο κίνδυνος πλημμυρών εκτοξεύεται για τη Ραφήνα.
3η πράξη. Επιχείρηση καταστροφής του ίδιου του ποταμού με τη μετατροπή του σε οχετό ομβρίων, εγκιβωτίζοντας 17 χλμ. κοίτης και πρανών με τσιμέντα και συρματοκιβώτια (διευθέτηση). Στις 24/4/2023 ήταν η πρώτη μέρα υλοποίησης του έργου. Δίνεται αγώνας να είναι και η τελευταία. Ήδη εκκρεμεί προσφυγή κατοίκων και φορέων στο ΣτΕ για την οριοθέτηση της πλημμυρικής ζώνης (ο καθορισμός της οποίας οφείλει να προηγείται των τεχνικών έργων διευθέτησης).
Παράπλευρες απώλειες: Αφανίζουν το οικοσύστημα της εκβολής (χιλιάδες δέντρα, 150 είδη πουλιών, ψάρια και χέλια —κάποια είδη υπό εξαφάνιση), ένα θεσμικά προστατευόμενο υδατόρεμα: «Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος» (με Π.Δ.) ενταγμένο στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ ως «περιοχή που προορίζεται για την προστασία οικοτόπων και ειδών». Εντείνουν τον κίνδυνο πλημμυρών για τους παραρεμάτιους κατοίκους, αφού θα φτάνει στη Ραφήνα μεγαλύτερος όγκος νερού (λόγω εξαφάνισης της βλάστησης και των χωμάτινων επιφανειών που απορροφούν τα νερά) και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα (αφού το ποτάμι θα μετατραπεί σε χτισμένο οχετό).
Είναι φανερό ότι τα ποτάμια δεν χωρούν στον χάρτη της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η φύση και οι άνθρωποι —ως μέρος της— είναι αναλώσιμα για την καπιταλιστική κερδοφορία. Όμως, οι αντιστάσεις μας θα στέκονται εμπόδιο, μέχρι την κατάργηση αυτού του συστήματος που εξολοθρεύει τα οικοσυστήματα και τις ζωές μας.
Να σταματήσει το πλημμυρικό έργο που θα πνίξει τη Ραφήνα, με πρώτα θύματα ντόπιους και μετανάστες στις παρόχθιες αυθαίρετες κατοικίες. Απομάκρυνση και μετεγκατάσταση των παραρεμάτιων κατοίκων που κινδυνεύουν —ακόμη περισσότερο μετά από τα έργα διευθέτησης.
Επαναφορά του δέλτα της εκβολής στη φυσική του κατάσταση και μόνο σημειακές τεχνικές παρεμβάσεις στις στενώσεις του ποταμού λόγω των ανθρωπογενών παρεμβάσεων.
Προστασία των δασικών εκτάσεων στα ορεινά και αναδασώσεις για να συγκρατούνται οι υδάτινοι όγκοι.
Έξω οι μπουλντόζες από το οικοσύστημα του ρέματος.
Η γη δεν είναι φέουδο του καπιταλισμού. Δίνουμε χώρο στο νερό.
Επαναφορά ρεμάτων και ποταμών στη φυσική τους κατάσταση.
13/5/2023
ανεξάρτητη πρωτοβουλία πολιτών Δασαμάρι S.O.S.
Τι να περιμένουμε όταν ένα ρέμα ή ένα ποτάμι καναλοποιείται μερικώς ή πλήρως; Ένα ελληνικό παράδειγμα. Η τραγική διευθέτηση στον Νέστο ποταμό το 1952 με τις καταστροφικές συνέπειες της, κατέστησε τάση στην Ελλάδα, ήδη από τη δεκαετία του 1990, αυτά που ίσχυαν τότε και ισχύουν ακόμα στον λεγόμενο "πολιτισμένο κόσμο". Η επαναφυσικοποίηση ρεμάτων και ποταμών που είχαν γνωρίσει την ανθρώπινη παρέμβαση και καναλοποιήθηκαν μερικά ή συνολικά, είναι πια επιβεβλημένη. Στο εξωτερικό γνωρίζουν πως η επανάληψη των λαθών που έγιναν 70 ή 100 χρόνια πριν, πρέπει να αποφεύγεται. Στην Ελλάδα υπάρχει μεν η τάση εδώ και 30 χρόνια αλλά κάποιοι άλλοι λόγοι ωθούν εξουσίες, κυβερνητικές ή τοπικές να υπονομεύουν τον τόπο και να μας καθιστούν αποσυνάγωγους των σύγχρονων αντιλήψεων.
Καναλοποίηση - Η ελληνική εμπειρία - Η τραγική περίπτωση του Νέστου - Τι προτείνει η διεθνής επιστημονική κοινότητα και εμπειρία
Κηφισός, Μοσχάτο. Καναλοποιημένο και "Ημιϋπογειοποιημένο", ποτάμι 2010 - (πηγή:ΚΗΦΙ-SOS)
Καναλοποίηση είναι η πρακτική της ευθυγράμμισης των οχθών ενός ποταμού, κατασκευάζοντας αναχώματα, τοιχώματα, επιχωματώσεις ή ακόμα μεγαλώνοντας το βάθος και το πλάτος του. Έτσι θεωρητικά μεγαλώνει η ικανότητα του ποταμού να συγκρατεί το περίσσιο νερό της πλημμύρας.
Μια άλλη πρακτική που χρησιμοποιείται είναι η καθοδήγηση των ποταμών σε κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση, ώστε, καθώς περνούν μέσα από τις πόλεις, να δίνεται η δυνατότητα κατασκευής δρόμων και πάρκων στις όχθες τους, χωρίς να υπάρχει φόβος καταστροφής τους εξ αιτίας του ποταμού. Το ίδιο γίνεται και εκεί που για κάποιον λόγο, συνήθως οικονομικό, περιορίζεται το πλάτος της οριοθέτησης δεξιά και αριστερά της όχθης, για να νομιμοποιηθούν χρήσεις που με τη φυσική οριοθέτηση θα απαγορεύονταν. Αν για παράδειγμα υπάρχει ένα κτίσμα στα 30 μέτρα από την βαθιά γραμμή του ρέματος και η γραμμή της οριοθέτησης βρίσκεται στα 50 μέτρα από την ίδια γραμμή, το κτίσμα είναι παράνομο. Αν το ρέμα διευθετηθεί με σκληρά υλικά και η οριοθέτηση της διευθετημένης κοίτης μετακινηθεί στα 20 μέτρα από την βαθιά γραμμή, το κτίσμα είναι εκτός οριοθετημένης κοίτης άρα νόμιμο. Νόμιμο αλλά αποδεδειγμένα πια, ουδόλως ασφαλές.
Τα καναλοποιημένα ποτάμια πετυχαίνουν το σκοπό για τον οποίο έχουν κατασκευαστεί μόνο σε περιορισμένο μήκος της διαδρομής τους. Τις περισσότερες φορές δημιουργούν νέα και μεγαλύτερα προβλήματα. Όπως όταν υπερχειλίζουν από ροή που τρέχει στο κανάλι με πολλαπλάσια ταχύτητα από αυτή που είχε όταν έτρεχε μέσα σε φυσική κοίτη. Και αυτό είναι κανόνας αφού στη φυσική κοίτη υπήρχε βλάστηση που ανέκοπτε την ταχύτητα ενώ στο κανάλι δεν υπάρχει κανένας ανασχετικός παράγοντας. Η ορμή λοιπόν του νερού δεν ανακόπτεται και η ποσότητα δεν μειώνεται αφού δεν υπάρχει κατείσδυση στο έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα. Έτσι στα κατάντη τα προβλήματα πλημμυρών αντί να μειωθούν σε ένταση και εμφανίσεις όπως είναι ο ισχυρισμός, αυτά διογκώνονται περαιτέρω..
Ένα άλλο, αλλά από τα πιο μεγάλα προβλήματα (ειδικά σε καιρούς κλιματικής κρίσης) είναι ότι με τη μετατροπή ρεμάτων και ποταμών σε κανάλια, μειώνονται τα φυσικά καταφύγια ζωντανών οργανισμών μέσα στο ποτάμι, ή στις όχθες του, μειώνοντας έτσι την ποικιλία των οργανισμών που ζουν σ’ αυτό. Μειώνεται δηλαδή η βιοποικιλότητα. Ταυτόχρονα μειώνεται η δυνατότητα αυτοκαθαρισμού του νερού (Karen Arms, 1994).
Η ομοιομορφία της διατομής του καναλιού που προκύπτει και η επιβεβλημένη τακτική διακοπή του νερού για λόγους συντήρησης και καθαρισμού των καναλοποιημένων ποταμών είναι πρόσθετες αιτίες για την εξαφάνιση των τοπικών ειδών. Η δομή της καναλοποιημένης κοίτης και το περιβάλλον μέσα στον πρώην ή τον εναπομείναντα ποταμό, μεταβάλλονται δραματικά. Επίσης οι παρακάμψεις και οι διάφορες συνοδές εγκαταστάσεις κάνουν τα κανάλια (τα καναλοποιημένα ποτάμια και ρέματα) πιο ρηχά, πιο ομοιόμορφα σε βάθος, πιο στερεά και αδιαπέραστα σε υπόστρωμα. Παράλληλα με τις τεχνικές παρεμβάσεις, η απουσία αιχμής πλημμυρών επηρεάζει έως αφανισμού πληθυσμούς ψαριών που αναπαράγονται στην εκβολή και χρειάζονται μία κανονικότητα στον πλημμυρισμό της, με δυσμενείς επιπτώσεις και στην αλιεία. Αυτά -για ανεξήγητους λόγους- δεν αναφέρονται στη σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο της διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος. Αναφέρονται μόνο "πρόσκαιρες επιπτώσεις από την αύξηση της θολότητας στη φάση κατασκευής.....
Με τη δημιουργία φραγμάτων, επιχωματώσεων, όπως το προτεινόμενο φράγμα στην περιοχή Πετρέζα, πάνω στον ρου του Μεγάλου Ρέματος, η πλημμύρα απλά αναβάλλεται ή μετατοπίζεται προς τα κατάντη του ποταμού, με μεγαλύτερη ισχύ αυτή τη φορά, προκαλώντας μεγαλύτερα προβλήματα εκεί όπου δεν έχει ληφθεί η απαραίτητη μέριμνα. Όταν πλημμυρίζει το ποτάμι, μειώνεται η ορμή του. Όταν όμως το αναγκάζουμε να παραμείνει σε κάποια στενά όρια, τα νερά του επιταχύνονται, μεγαλώνει η ορμή του ποταμού και ξεσπά κάπου αλλού στο κατάντη και στην εκβολή του. Για την περίπτωση του εγκιβωτισμού του Μεγάλου Ρέματος, το αναμενόμενο ξέσπασμα προβλέπεται να αφορά την περιοχή της Ραφήνας
Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, εκβολή μετά τα τελευταία έργα εγκιβωτισμού μικρού μέρους της πριν από μερικές δεκαετίες.
Το ελληνικό παράδειγμα, από το 1952
Το 1952 έγιναν αντιπλημμυρικά και εγγειοβελτιωτικά έργα στην κοίτη του πεδινού Νέστου, που είχαν ως αποτέλεσμα τη συντόμευση της διαδρομής του και τις μεγαλύτερες κλίσεις (επιτάχυνση της ροής). Ταυτόχρονα εκχερσώθηκε το παραποτάμιο δάσος Κοτζά Ορμάν στο Δέλτα του ποταμού. Το νερό πια θα κατέβαινε ανενόχλητο προς τη θάλασσα, με μεγαλύτερη ορμή και επιπλέον δεν υπήρχε ο ανασχετικός παράγοντας, ο ρυθμιστής (buffer) του παραποτάμιου δάσους, το οποίο θα συγκρατούσε νερό και θα υποστήριζε την διήθηση και κατείσδυση του προς τον υδροφόρο ορίζοντα.
Τα αντιπλημμυρικά στο Δέλτα του Νέστου απέδωσαν 180.000 πλημμυρισμένα στρέματα το 2018 και το 2019
Πριν την ανθρώπινη επέμβαση – Τα πεδία εκτόνωσης του ποταμού
Στην πεδινή περιοχή κατάντη της λεκάνης απορροής, όπου οι κλίσεις του εδάφους είναι μικρές, η κεντρική κοίτη διακλαδιζόταν σε πολλούς βραχίονες, και όταν ο ποταμός πλημμύριζε, τα νερά του απλώνονταν στο Δέλτα, τροφοδοτώντας τα υπόγεια νερά και δημιουργώντας έλη. Είχε δημιουργηθεί έτσι ένας εκτεταμένος υγροβιότοπος με ιδιότυπη χλωρίδα και πανίδα. Τα υλικά του ποταμού που έφταναν στο Δέλτα, επέκτειναν συμμετρικά και ομοιόμορφα τις ακτές προς το εσωτερικό της θάλασσας. Η έκταση του δέλτα αυξανόταν και υπερυψωνόταν, ενώ οι αποθέσεις υλικών είχαν αρχίσει να εισέρχονται και στην περιοχή της λεκάνης απορροής.
Μετά τα έργα διευθέτησης
Με τα έργα διευθέτησης (τα εγγειοβελτιωτικά του πεδινού τμήματος) τα νερά δεν προλάβαιναν πλέον να διεισδύσουν και να διηθηθούν στο έδαφος, λόγω της μικρότερης εσωτερικής επιφάνειας της κοίτης και της μεγαλύτερης ταχύτητας. Το αποτέλεσμα ήταν να πέσει η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σ’ όλη την περιοχή, με επιπτώσεις στη φυσική βλάστησή της.
Πριν τη διευθέτηση, το 70% των φερτών υλικών παρέμεναν στην επιφάνεια του εδάφους του Δέλτα, και μόνο το πιο λεπτόκοκκο υλικό, (περίπου το 30% του συνόλου), εισερχόταν στη θάλασσα. Αυτή η ποσότητα, λόγω της ύπαρξης πολλών κλάδων του ποταμού (βραχιόνων), διασπειρόταν σε όλο το μήκος της ακτής του δέλτα, με αποτέλεσμα το φαινόμενο της πρόσχωσης να εξελίσσεται ομοιόμορφα.
Με την κατασκευή των έργων όμως, πάνω από το 80% των υλικών, χονδρών και λεπτών, εκφορτίζεται ταχύτατα και διασπείρεται στη θάλασσα, ενώ τα υπόλοιπα αποτίθενται στη θέση εκβολής της νέας κοίτης του ποταμού. Συνέπεια όλων αυτών είναι, στη θέση εκβολής της νέας κοίτης να εξελίσσεται ταχύτατα ένα νέο Δέλτα, που προωθείται περίπου 80m/έτος μέσα στη θάλασσα. Τα αιωρούμενα υλικά που εκχύνονται, εξαπλώνονται με τον κυματισμό και τα ρεύματα προς τις γύρω ακτές. Τα υλικά φτάνουν ακόμη και μέχρι το λιμάνι της Κεραμωτής της Καβάλας σε απόσταση 18-20 χιλιομέτρων από την εκβολή. Αυτά τα στερεά που εξαπλώνονται ακόμα και 20 χιλιόμετρα μακριά (για τον Νέστο μιλάμε) κατασκευάζουν προσχώσεις ταχύτατα. Ταυτόχρονα η νέα κοίτη του ποταμού προσχώνεται το ίδιο γρήγορα από αποθέσεις, μειώνεται το βάθος της και η περιοχή κινδυνεύει τώρα από περισσότερες και ισχυρότερες πλημμύρες.
Σήμερα επιδιώκεται (εδώ και 20 χρόνια και αυτό είναι απαράδεκτο) η αναδημιουργία της παλαιάς κατάστασης και ο επανασχηματισμός πολλών φυσικών βραχιόνων – φυσικών διακλαδώσεων στο Δέλτα.
Με λίγα λόγια, το παράδειγμα του Νέστου αποτελεί λόγο αποτροπής της επανάληψης του ίδιου λάθους στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Βέβαια στην περίπτωση του Μεγάλου Ρέματος δεν έχουμε παρέμβαση μόνο στο πεδινό τμήμα αλλά στο σύνολο του και αυτό μας προδιαθέτει για μεγαλύτερη ακόμα κλίμακα των δυσμενών επιπτώσεων της παρέμβασης Επίσης, η εμμονή στο λάθος, αποδεικνύει περίτρανα πως αφού υπάρχει ελληνική εμπειρία για τις αρνητικές επιπτώσεις της καναλοποίησης ποταμών και ρεμάτων, οι λόγοι που ωθούν προς την κατεύθυνση της υλοποίησης αυτού του εγκληματικού έργου δεν έχουν σχέση με την αντιπλημμυρική προστασία, δεν έχουν επιστημονικό έρεισμα αλλά ούτε και κάποιο υποστηρικτικό παράδειγμα. Φοβόμαστε πως η εγκληματική επιλογή γίνεται προς εξυπηρέτηση οικονομικών και μόνο συμφερόντων, όπως άλλωστε ανάφερε και ο νομικός, ειδικευμένος στο περιβαλλοντικό Δίκαιο και καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Γ, Μπάλιας στις 23/4/2023 στη σχετική του ομιλία σε εκδήλωση με θέμα τις παρεμβάσεις αυτές.
Η τοποθέτηση του κ. Μπάλια στις 23/4/2023. Αξιοσημείωτο είναι το τέλος της τοποθέτησης του
Ποια είναι τα διαχειριστικά μέτρα που λαμβάνονται σήμερα στο εξωτερικό για την αποκατάσταση των ρεμάτων και ποταμών που έχουν υποστεί τεχνικές επεμβάσεις
Όπως αναφέρει η σχετική διεθνής βιβλιογραφία (Brookes, 1998, 1989) οι απαραίτητες παρεμβάσεις σε ποταμούς των οποίων οι κοίτες τροποποιήθηκαν στο παρελθόν με αποξήρανση, αφαίρεση εμποδίων και άλλα σχέδια καναλοποίησης, αποσκοπούν στην έμμεση μεταβολή της ροής. Για το σκοπό αυτό, γίνονται τεχνικές τροποποιήσεις του ποταμού έχοντας ως οδηγό γεωμορφολογικές και οικολογικές αρχές, ώστε το σχέδιο της κοίτης να γίνει όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικό και να δημιουργηθεί μια ποικιλία μικρο-βιοτόπων.
Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας - Φυσικό πλημμυρικό πεδίο. Οι βιότοποι υπάρχουν. Αν τους εξαφανίσουμε δεν θα μπορέσουμε να τους ανασυστήσουμε, τουλάχιστον σε ορίζοντα ανθρώπινης ζωής
Τα ίδια, αλλά με περισσότερες λεπτομέρειες και με πιο οικείο στο κοινό, τρόπο μεταφέρει και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Oklahoma Dr. Jason Vogel, ειδικός στη φυσική αποκατάσταση και διαχείριση ρεμάτων και ποταμών. Ο Dr. Jason Vogel μάλιστα είχε ασχοληθεί με την περίπτωση του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας και είχε σκοπό να το εντάξει σε ακαδημαϊκό πρόγραμμα για τους φοιτητές του. Μία συνοπτική παρουσίαση από τον Dr. J. Vogel υπάρχει με ελληνικούς υπότιτλους εδώ
Για την απαραίτητη δημιουργία ποικιλίας μικρο-βιοτόπων που θα προωθήσουν την επαναφυσικοποίηση διευθετημένων ρεμάτων και ποταμών ο Wesche 1985 μας λέει πως είναι απαραίτητος ένας αριθμός φυσικών δομών σχεδιασμένων να βελτιώσουν τα ενδιαιτήματα των ψαριών και των εντόμων με τα οποία τρέφονται τα ψάρια. Η καθοδηγητική αρχή όλων αυτών των προσπαθειών είναι να μεταβάλουμε τα ποτάμια ενδιαιτήματα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη ξεφύγουν κατά το δυνατόν από τις λειτουργίες ενός φυσικού ρέματος, και αυτές οι προσπάθειες συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της βιοποικιλότητας. Αυτό είναι εφικτό με την προϋπόθεση της φυσικής αποκατάστασης των ρεμάτων και των ποταμών όπως περιγράφεται από τον Vogel και αναφέραμε στην προηγούμενη παράγραφο
Από όλον τον πλανήτη έρχεται το μήνυμα πως αυτό που πάει να γίνει στο Μεγάλο Ρέμα είναι ένα εγκληματικό λάθος. Η λογική και η σύνεση επιβάλλουν την αναστολή όλων των εργασιών και την επανεξέταση των απαιτούμενων επεμβάσεων υπό το πρίσμα της διεθνού εμπειρίας και πρακτικής, όπως έχουν διαμορφωθεί με τα σημερινά δεδομένα και όχι με αντιλήψεις του 1952 ή ακόμα και του 1980 για την πάντα τελευταία στη διαχείριση και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, Ελλάδα
Πηγές:
-Κωτούλας Δ., αρθρογραφία 1991 Καθηγητής τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος
-Wesche, T.A. 1985. Stream channel modifications and reclamation structures to enhance fish habitat. Από το J.A. Gore (ed.) The Restoration of Rivers and Streams. Butterworth Publishers, Boston MA
-Jason Vogel: Natural Streams Restoration (Oklahoma State University 2010 ελληνικός υποτιτλισμός ΚΠΑΜΡ)
-Δημοσιεύματα σε εφημερίδες
Όλη η αλήθεια σε 2 εικόνες
Αφενός η διαδικτυακή προβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υποτίθεται πως προστατεύει τη βιοποικιλότητα και αφετέρου χωματουργικά μηχανήματα σε εκβολή ποταμού, σταθμό της μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας και τόπο αναπαραγωγής της.
Όλα στην μεσαιωνική, σκοταδιστική Ελλάδα του 2023..
Την ώρα που γράφεται η παρούσα ανάρτηση, μηχανήματα του αναδόχου του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας έχουν εισβάλλει στο ποτάμι ξεκινώντας τις εργασίες καταστροφής του. Είναι πράγματι οδυνηρή η εικόνα της βαρβαρότητας και της αναισθησίας μπροστά στο τείχος επιχειρημάτων για τον αποτρόπαιο χαρακτήρα της επέμβασης. Ο άνθρωπος δείχνει να συμμορφώνεται στα αναπτυγμένα κράτη, με την ανάγκη της ένταξης των κατασκευών του σε Natural Based Solutιons (επιλογές βασισμένες στη φυσική τάξη και συμβατές με την ίδια τη Φύση θα το αποδίδαμε για την καλύτερη κατανόηση). Στην τριτοκοσμική (με την αρνητική έννοια του όρου) Ελλάδα, δείχνουμε να "μην ιδρώνει το αυτί μας". Η Ελλάδα πιστή και υπάκουη σε συμφέροντα άσχετα με το κοινό καλό και το δημόσιο συμφέρον, επαναλαμβάνει λάθη που για την υπόλοιπη Ευρώπη είναι ένα κακό παρελθόν.
Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν σήμερα ενώ ακόμα δεν έχει εκδικαστεί η δεύτερη προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Κατά παράβαση κάθε λογικής, ακόμα και αυτής που θέλει να είναι προσκολλημένη στην τυπολατρία και σε διαδικασίες. Αυτή είναι η εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας, η εικόνα ενός κράτους που ζει 200 χρόνια πίσω από τον πραγματικό χρόνο. Και όλα όσα ισχυρίζονται οι εξουσίες περί δήθεν εκσυγχρονισμού και προόδου, καταρρέουν μπροστά στην αποτρόπαια εικόνα των πράξεων.
Ξαναδημοσιεύουμε σήμερα το βίντεο από το Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα των ΗΠΑ και τον καθηγητή Jason Vogel για τη διαχείριση των ποτάμιων ροών εκεί. Για να καταλάβουμε το πόσα χρόνια πίσω μας έχουν σπρώξει τα συμφέρονται και οι μικρονοϊκοί της αδίστακτης εξουσίας
Ο δήμαρχος της Ραφήνας επιχείρησε να παραπλανήσει κόσμο με φωτογραφίες του Ληθαίου ποταμού των Τρικάλων, παραλείποντας να αναφέρει τις βασικότατες διαφορές του με το μεγάλο ποτάμι της Ραφήνας. Εδώ, μέσω των γεφυρών του ποταμού, ξεναγούμαστε στο αστικό κομμάτι του Ληθαίου (το μόνο εγκιβωτισμένο σε συνολικά 6 χιλιόμετρα μαζί με τις συνδέσεις οικισμών μέσω των γεφυρών) και εξηγούμε την παραπλάνηση που επιχειρήθηκε από τον δήμαρχο της Ραφήνας
Ο Ληθαίος είναι παραπόταμος του Πηνειού, έχει μήκος 36 χλμ., πηγάζει από υψόμετρο 500 μέτρων στα Αντιχάσια όρη και εκβάλλει τα νερά του στην Πηνειό, λίγο έξω από τα Τρίκαλα. Είναι ένα ποτάμι που χωρίζει την πόλη στα δύο. Επιπλέον πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς στην Ελλάδα που διασχίζουν πόλη, με τις όχθες του να ενώνονται μεταξύ τους με συνολικά δώδεκα γέφυρες. Οι περισσότερες έχουν δημιουργηθεί για να χρησιμοποιούνται από τους πεζούς, με την κεντρική που ενώνει τον πεζόδρομο της Ασκληπιού με την κεντρική πλατεία να χρονολογείται από το 1888 και να έχει κατασκευαστεί από Γάλλους μηχανικούς. Ο πεζόδρομος της Ασκληπιού είναι το meeting point για την πόλη, με πολλά καταστήματα εστίασης και άλλα.
Η διευθέτηση του Ληθαίου και η απολύτως καμία σχέση της με τη Ραφήνα και τον φόνο του ποταμού της
Η διευθέτηση του εντός του αστικού ιστού είχε σαν αφορμή τη μεγάλη πλημμύρα του 1907. Μετά από μια δυνατή καταιγίδα τα νερά του ποταμού φούσκωσαν και πήραν μαζί τους 150 κατοίκους των Τρικάλων, οι οποίοι έχασαν την ζωή τους. Εντός της πόλης των Τρικάλων, το ποτάμι διευθετήθηκε και οι όχθες του επενδύθηκαν με σκληρά υλικά. Αυτό όμως μέσα στον αστικό ιστό, σε ένα μήκος περίπου 5,2 χιλιομέτρων (μαζί με τα τμήματα που εξυπηρετούν γέφυρες σύνδεσης με οικισμούς) από τα 36 του συνολικού του μήκους. Αν κάναμε μία αναγωγή με το ποτάμι της Ραφήνας, συνολικού μήκους 17 χιλιομέτρων, εκ των οποίων μόνο το 1,5 κινείται σε αστικό ιστό, η διευθέτηση του θα έπρεπε να περιοριστεί σε 14% (με πρότυπο τον Ληθαίο) δηλαδή σε 2.350 μέτρα το πολύ. Το ποτάμι της Ραφήνας όμως προβλέπεται από μία μελέτη που δείχνει να έχει άλλους στόχους, να εγκιβωτιστεί με ποικίλους τρόπους στο σύνολο του μήκους του. Δηλαδή σε 15 χιλιόμετρα και ακόμα 2 από τον παραπόταμο του, τον Βαλανάρη. Σύνολο δηλαδή 17 χιλιόμετρα. Συνεπώς πρόκειται για έναν χειρισμό που ΟΥΔΕΜΙΑ ΣΧΕΣΗ έχει με τον Ληθαίο ποταμό και κάθε πιθανή συσχέτιση, όπως αυτή που επιχειρήθηκε πρόσφατα από τον δήμαρχο της Ραφήνας είναι μόνο για να παραπλανήσει όσους δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ την πόλη των Τρικάλων και παράλληλα δεν έχουν ιδέα και για το υδρογραφικό δίκτυο του ποταμού της Ραφήνας.
Να σημειώσουμε εδώ πως τα έργα του Ληθαίου δεν είναι έργα που έγιναν για την υποστήριξη της διέλευσης μεγάλων δρόμων, και ενός βαρέως τύπου συγκοινωνιακού δικτύου. Έγιναν σε εντελώς διαφορετικό πνεύμα και για την επίτευξη ενός εντελώς διαφορετικού σκοπού, από εκείνον ο οποίος καθορίζει τις παρεμβάσεις στο ποτάμι της Ραφήνας. Αν τα έργα στο αστικό τμήμα του Ληθαίου κοσμούν μία πόλη, τα έργα στο ποτάμι της Ραφήνας θα εξαφανίσουν, αν όχι την ίδια την πόλη με τη βίαια υποβάθμιση του κλίματος της, σίγουρα θα ταπεινώσουν έως αφανισμού το βιοτικό της επίπεδο.
Οι γέφυρες του Ληθαίου.
Μέσα στο δομημένο περιβάλλον από το οποίο διέρχεται ο Ληθαίος. 12 γέφυρες έχουν κατασκευαστεί τα τελευταία σχεδόν 300 χρόνια για τη σύνδεση των δύο τμημάτων της πόλης, που τη χωρίζει το ποτάμι. Διαβάζουμε για τις γέφυρες του Ληθαίου, στον ιστότοπο του δήμου Τρικκαίων. Παρακαλούμε διαβάζοντας την ανάρτηση, να έχετε στον νου σας την πόλη της Ραφήνας και συνδυάζοντας την με τις εικόνες, κρίνετε αν μπορεί κανείς να συγκρίνει τις δύο εντελώς ανόμοιες, μορφολογικά και λειτουργικά, περιπτώσεις.
Η κεντρική γέφυρα των Τρικάλων
1. Η Κεντρική Γέφυρα
Η κομψότατη και ιστορική μεταλλική γέφυρα αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη των Τρικάλων. Κατασκευάστηκε το 1886 από Γάλλους μηχανικούς και αποτέλεσε ξεχωριστό έργο για την εποχή του με την αρχιτεκτονική της αρμονία και την αισθητική της με αποτέλεσμα να ανάγεται σε ένα μνημείο διαχρονικής αξίας, ενώνοντας την παλαιά με την νέα πόλη. Η σιδερένια γέφυρα στο διάβα της ζωής της έζησε πολλά γεγονότα και αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη ενώ είναι η μοναδική σιδερένια που απέμεινε.
Οι Άγγλοι, στην προσπάθειά τους να ανακόψουν την προέλαση των Γερμανών, αποπειράθηκαν να την ανατινάξουν το 1941, όπως και τις υπόλοιπες, αλλά δεν το κατάφεραν. Παλιότερα στη θέση της υπήρχε ένα μικρό ξύλινο γεφυράκι. Αν η γέφυρα της Μαρούγκενας ήταν το σημείο, που έσμιγε η κοσμική ζωή με την εμπορική δραστηριότητα, η κεντρική γέφυρα ήταν το σημείο που χώριζε την αστική από τη λαϊκή τάξη. Σήμερα εξυπηρετεί μόνο τους πεζούς.
Το έτος 1996 η Ελληνική πολιτεία κήρυξε τη γέφυρα ιστορικό διατηρητέο μνημείο με το σκεπτικό… «ότι αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα μεταλλικής γέφυρας του τέλους του περασμένου αιώνα στην περιοχή, απαραίτητο για την μελέτη της ιστορίας και της εξέλιξης της Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής, επίσης δε, είναι σημαντικό σημείο αναφοράς άμεσα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής.»
Η γέφυρα του αγίου Κωνσταντίνου
2. Η γέφυρα του αγίου Κωνσταντίνου
Το γεφύρι του Αγίου Κωνσταντίνου υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε τον 18ο αιώνα και ήταν πέτρινο. Πήρε το όνομά του από τη γειτονική εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου. Δίπλα υπήρχαν τα μεγάλα τούρκικα λουτρά που επικοινωνούσαν με το περίφημο Κουρσούμ τζαμί. Ήταν δίτοξο με συνολικό μήκος 30 μέτρων και ύψος 5,5 μέτρα. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881 το γεφύρι διαπλατύνθηκε με προσθήκη πεζοδρομίων και μεταλλικών στηθαίων. Ανατινάχθηκε από τους Άγγλους το 1941. Με τη διευθέτηση της κοίτης του ποταμού εξαφανίστηκαν και τα τελευταία ίχνη του. Το 1949 στη θέση του φτιάχτηκε ξύλινο γεφύρι και το 1960 έγινε η σημερινή τσιμεντένια πεζογέφυρα.
Η γέφυρα της Μαρούγκενας (και όπως ήταν παλιά -κάτω)
3. Η γέφυρα της Μαρούγκενας
Πέτρινο δίτοξο γεφύρι μήκους 31 μέτρων και ύψους περίπου 7 μέτρων. Κατασκευάστηκε το 18ο αιώνα. Βρισκόταν στη θέση της σημερινής πεζογέφυρας, που ενώνει την οδό Όθωνος με την πλατεία Κιτριλάκη. Την ομορφιά του γεφυριού συμπλήρωνε η δίκρουνη βρύση της Μαρούγκενας και το ομώνυμο εξοχικό κέντρο, το οποίο υπήρξε ένα από τα πιο φημισμένα προπολεμικά στέκια της πόλης.
Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι στο χώρο της σημερινής πλατείας Κιτριλάκη, που ήταν μια μεγάλη αλάνα, είχε κατασκευαστεί στάδιο για την τέλεση των Πανελληνίων Αγώνων. Η τέλεση των αγώνων στην πόλη και η συνεπακόλουθη προοπτική φιλοξενίας ξένων παραγόντων αποτέλεσε κίνητρο για τις τοπικές αρχές, οι οποίες για πρώτη φορά μεριμνούν για την καθαριότητα της κοίτης και την αισθητική αποκατάσταση της εικόνας του ποταμού.
Πήρε το όνομά του από την παρακείμενη δίκρουνη βρύση. Τα στηθαία του αρχικά ήταν πέτρινα που το 1886 αντικαταστάθηκαν με σιδερένια, μετά από διαπλάτυνση του καταστρώματός του. Και αυτό καταστράφηκε από τους Άγγλους το 1941 με την υποχώρησή τους. Το 1946 κατασκευάστηκε ξύλινο γεφύρι, που στηριζόταν στα βάθρα του παλιού. Το 1949 έγινε η σημερινή τσιμεντένια γέφυρα.
Η γέφυρα Ασκληπιού
4. Η γέφυρα Πίχτου (ή Ασκληπιού)
Βρισκόταν 80 μέτρα πάνω από την κεντρική γέφυρα. Συνέδεε τις οδούς Βύρωνος και Αμαλίας. Κατασκευάστηκε πολύ παλιά, ίσως κατά τους βυζαντινούς χρόνους, σύμφωνα με την παράδοση. Πήρε το όνομά του από τον ιδιοκτήτη παρακείμενης οικίας (Πίχτου). Ήταν πέτρινο με έξι τοξωτά ανοίγματα, κατά τα Ρωμαϊκά πρότυπα. Είχε μήκος 35 μέτρα και ύψος 4 μέτρα. Η μεγάλη πλημμύρα του 1907 του προκάλεσε πολλές καταστροφές. Στη θέση του πάνω στα πέτρινα βάθρα στήθηκε ξύλινο γεφύρι. Το 1947 ξηλώθηκε το γεφύρι μαζί με τα βάθρα ενώ σήμερα υπάρχουν οι δύο πεζογέφυρες (1961) και (1998) και το άγαλμα του Ασκληπιού.
Η γέφυρα Γούρνας (ή Παππά)
5. Η γέφυρα Παππά (ή Γούρνας)
Ήταν πέτρινο τοξωτό γεφύρι που ένωνε την οδό Νίκου & Ρίτας Παππά (τότε Κανούτα) με την οδό Κοραή. Εικάζεται ότι και αυτό κατασκευάστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Καταστράφηκε με τη μεγάλη πλημμύρα του 1907 και στη θέση του στήθηκε ξύλινη γέφυρα.
Η γέφυρα Γούρνας ή γέφυρα Παππά, (εκ του αρχοντικού Παππά) όπως την ξέρουν οι παλιότεροι κάτοικοι των Τρικάλων, υπήρχε ανάβρα νερού από την οποία υδρεύονταν οι Τρικαλινοί. Το 1950 έγινε σιδερένια γέφυρα τύπου Beley. Το 1972 στη θέση της φτιάχτηκε η σημερινή τσιμεντένια γέφυρα.
Η γέφυρα Πελέκη (ή αγίου Στεφάνου)
6. Η Γέφυρα Πελέκη ή αγίου Στεφάνου
Ήταν εξάτοξο πέτρινο γεφύρι όμοιο με το προηγούμενο και με αντίστοιχη χρονολογία κατασκευής. Πήρε το όνομα του ιδιοκτήτη παρακείμενης οικίας. Ονομάζεται και γέφυρα του Αγίου Στεφάνου, από τον ενοριακό ναό. Καταστράφηκε κατά την πλημμύρα του 1907 για να στηθεί αργότερα ξύλινο γεφύρι, που και αυτό ξηλώθηκε το 1947. Το 1960 έγινε η σημερινή πεζογέφυρα. Στις φωτογραφίες φαίνεται πάνω η γέφυρα και κάτω η μικρή πεζογέφυρα έναντι του Αγίου Στεφάνου.
Η γέφυρα Τρικκαίογλου
7. Η Γέφυρα Τρικκαίογλου
Ήταν πέτρινο με έξι τόξα. Συνέδεε τη συνοικία Τρικκαίογλου με το Βαρούσι και με τη συνοικία Κουτσομύλια. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατασκευάστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Καταστράφηκε από τις συχνές πλημμύρες, και ιδίως αυτή του 1907. Στη θέση του φτιάχτηκε σιδερένιο το 1910, που έπαθε ζημιές κατά την υποχώρηση των Άγγλων το 1941 και επισκευάστηκε από τους Ιταλούς. Το 1973 έσπασε στη μέση από το βάρος διερχόμενου φορτηγού. Το 1975 έγινε το σημερινό τσιμεντένιο γεφύρι.
Τρικαλινό χιούμορ. Η γέφυρα φάντασμα που ονομάστηκε "Καλατράβα"
8. Η γέφυρα φάντασμα (Καλατράβα)
Οι εργασίες κατασκευής της γέφυρας ξεκίνησαν στον Μάρτιο του 2008 στην περιοχή της Νέας Ζωαγοράς και θα συνέδεε τις συνοικίες Άγιος Οικουμένιος και Γαλήνη. Η Δημοτική Αρχή έχει χαρακτηρίσει το έργο ως ζωτικής σημασίας καθώς θα επιλύονταν το πρόβλημα επικοινωνίας που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι των δύο συνοικιών αφού δεν υπάρχει γέφυρα του Ληθαίου στη συγκεκριμένη περιοχή. Κατά το στάδιο όμως της προεντάσεως, το έτος 2010, εμφάνισε ρήγματα στο σκυρόδεμα του ενός σκέλους του πυλώνα αναρτήσεως με αποτέλεσμα να σταματήσουν αναγκαστικά οι εργασίες επί της γέφυρας και να αναζητούνται έκτοτε εναλλακτικές λύσεις προώθησης και αποπεράτωσης του έργου και απόδοσης ευθυνών στους υπευθύνους της αστοχίας. Από τότε παραμένει η… γέφυρα φάντασμά.
Η γέφυρα Γκίκα
9. Η γέφυρα Γκίκα
Την ονομασία της την οφείλει στο γεγονός ότι η χρηματοδότηση για την κατασκευή της έγινε όταν Υπουργός Δημοσίων Έργων ήταν ο Σόλων Γκίκας. Ο Σόλων Γκίκας γεννήθηκε στα Τρίκαλα. Εισήχθη στη Σχολή Ευελπίδων κι αφού εξάντλησε όλη τη στρατιωτική ιεραρχία φθάνοντας μέχρι το αξίωμα του αρχηγού ΓΕΣ, στη συνέχεια πολιτεύτηκε και διετέλεσε υπουργός Δημοσίων Έργων (1958-1963) και Υπουργός Δημ.Τάξεως (1974-1976) στις κυβερνήσεις Κων/νου Καραμανλή. Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 1960-1961 από οπλισμένο σκυρόδεμα, έχει μήκος 170μ. και πλάτος 53μ. και είναι αμαξιτή.
Η γέφυρα στα ΚΤΕΛ
10. Η γέφυρα του ΚΤΕΛ
Η πιο διάσημη γέφυρα των Τρικάλων είναι η γέφυρα των ΚΤΕΛ. Τοπικά ήταν διάσημη αλλά απόκτησε διαστάσεις σταρ με α Social Media, ειδικά το Youtube. Δείτε και το σχετικό video για να καταλάβετε και τη θέση της γέφυρας ως προς τον Ληθαίο (το ποτάμι)
Η γέφυρα είναι αμαξιτή και κατασκευάστηκε το 1980. Είναι τσιμεντένια και έχει τρεις λωρίδες κυκλοφορίας, έχει μήκος 35μ. και πλάτος 15,50μ. Το κόστος κατασκευής της ήταν 20.000.000 δρχ. Πριν γίνει αμαξιτή το 1960, είχε μήκος 32,00μ. και πλάτος 4,5μ. Το 1908 κατεδαφίστηκε και φτιάχτηκε η νέα μονότοξη γέφυρα.
Η γέφυρα της οδού Καρδίτσης
11. Η γέφυρα οδού Καρδίτσης
Η διαπλάτυνση της υφιστάμενης από το 1952, επί της νέας κοίτης του Ληθαίου ποταμού, γέφυρας της οδού Καρδίτσης έγινε το έτος 1984.
Η γέφυρα της οδού Αρριανού
12. Η γέφυρα Αρριανού
Η γέφυρα Αρριανού αποτελεί την απαρχή της οδού Αρριανού και παλιότερα ήταν πεζογέφυρα. Στην νέα γέφυρα ενσωματώθηκε το φράγμα εκτροπής των νερών προς την παλαιά κοίτη του Ληθαίου, που είχε κατασκευαστεί από τον ΤΟΕΒ το 1990, οι μηχανισμοί ανάρτησης και στροφής του ανακλινόμενου μεταλλικού φράγματος και η συνοδευτική πεζογέφυρα.
Επίλογος - συμπεράσματα
Τελειώνοντας την ανάρτηση μας, επισημαίνουμε και πάλι. Τα Τρίκαλα είναι μία όμορφη πόλη, όπως κάθε πόλη την οποία διασχίζει ένα ποτάμι. Στο εξωτερικό άλλωστε, τα υδάτινα ρεύματα που διασχίζουν πόλεις, αναδεικνύονται και αποτελούν στολίδια. Στην Ελλάδα δυστυχώς αφθονούν τα αρνητικά παραδείγματα. Ο Ιλισσός, ο Κηφισσός, ο Ηριδανός, ο Ασωπός, τα 500 και πλέον ποτάμια και ποταμάκια της Αττικής βιάστηκαν και καλύφθηκαν, πάντα με την ίδια, ηλίθια δικαιολογία. Ότι πλημμυρίζουν(!) Σκεφτείτε όμως. Δεν είναι το ποτάμι που ήρθε στα σπίτια και στα εργοστάσια. Αυτά πήγαν και εγκαταστάθηκαν στο ποτάμι. Και το νερό έχει μνήμη και όπου πήγε μια φορά, θα ξαναπάει. Η λύση δεν είναι ο αφανισμός των ποταμών. Η λύση είναι ο σεβασμός του δρόμου του νερού και η χωροθέτηση των δραστηριοτήτων μας έξω από τη ζώνη που το νερό χρειάζεται. Ο Ληθαίος είναι μία τέτοια περίπτωση. Κυλάει ελεύθερος ατα πάνω από 30 από τα 36 χιλιόμετρα του. Διαμορφώνει φυσικά τοπία και ποτίζει κάπου 15.000 στρέμματα καλλιεργειών. Στο αστικό του κομμάτι έγιναν παρεμβάσεις με σεβασμό στο ποτάμι και σε καμία περίπτωση για να εξασφαλιστεί η διέλευση μεγάλων φορτηγών για να εξυπηρετηθεί ο κυκλοφοριακός φόρτος που απαιτεί ένα λιμάνι (όπως αυτό της Ραφήνας) που θέλουν να το κάνουν νέο Πειραιά. Γι΄αυτό κάθε συσχετισμός του Ληθαίου με το Μεγάλο ποτάμι της Ραφήνας είναι εκ του πονηρού και απευθύνεται σε ανθρώπους που ο προπαγανδιστής θεωρεί τουλάχιστον αφελείς.
φωτό Μάριος Βασιλόπουλος
Η Αλκυόνη είναι ίσως το πουλί του τόπου μας με τα πιο εντυπωσιακά χρώματα. Για χάρη της οι θεοί, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, γαλήνευαν τον καιρό καταμεσής του χειμώνα για να μπορεί η Αλκυόνη να επωάζει τα αυγά της
Είναι οι περίφημες Αλκυονίδες μέρες που εμφανίζονται στο χρονικό διάστημα από τις 15 Δεκεμβρίου ως τις 15 Φεβρουαρίου, με μεγαλύτερη συχνότητα στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου. Τις ημέρες αυτές επικρατεί ηλιοφάνεια, αρκετά υψηλή για την εποχή θερμοκρασία και σχετική άπνοια. Το καιρικό αυτό φαινόμενο παρατηρείται στην Ελλάδα και σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.
Το φαινόμενο αυτό είχε εντυπωσιάσει τους αρχαίους Έλληνες και έπλασαν γι αυτό έναν όμορφο μύθο. Σύμφωνα με το μύθο, η Αλκυόνη, κόρη του Αίολου και της Αιγιάλης, παντρεύτηκε τον γιο του Εωσφόρου Κήυκα. Η αγάπη που ένιωθε ο ένας για τον άλλον τους οδήγησε να συγκρίνουν τους εαυτούς τους με το Δία και την Ήρα και να ονομάζονται με τα ονόματα εκείνων και όχι με τα δικά τους. Οι θεοί όμως τους τιμώρησαν για την αλαζονεία τους και τους μεταμόρφωσαν στο ομώνυμο θαλασσοπούλι.
Επειδή όμως η Αλκυόνη έφτιαχνε τη φωλιά της κοντά στην ακτή και τα κύματα την κατέστρεφαν, ο Δίας τη λυπήθηκε και διέταξε τους ανέμους να σταματούν για δεκατέσσερις μέρες, επτά πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο και επτά μετά, για να μπορεί η Αλκυόνη να επωάζει τα αυγά της.
φωτό Μάριος Βασιλόπουλος
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές αυτού του μύθου. Σύμφωνα με μία από αυτές, ο Κήυκας αποφάσισε να ταξιδέψει, για να ζητήσει χρησμό από το μαντείο του Απόλλωνα στην Κλάρο. Όμως μία θαλασσοταραχή τσάκισε το πλοίο και ο ίδιος πνίγηκε. Το σώμα του ξεβράστηκε στην ακτή, όπου το βρήκε η Αλκυόνη. Ο θρήνος της προκάλεσε τη συμπόνια των θεών που τους μεταμόρφωσαν σε πουλιά.
Μία άλλη εκδοχή πάλι, θέλει τις Αλκυονίδες κόρες του Γίγαντα Αλκυόνα, επτά στον αριθμό, οι οποίες μετά το φόνο του πατέρα τους σκοτώθηκαν πηδώντας στη θάλασσα, και μεταμορφώθηκαν στη συνέχεια από την Αμφιτρίτη σε αλκυόνες
Η Αλκυόνη (Alcedo atthis) κατοικεί σε πυκνόφυτες όχθες ποταμών και λιμνών, καθώς και σε βραχώδεις ή θαμνώδεις ακτές των θαλασσών. Στην Ελλάδα φτάνει στα τέλη του καλοκαιριού και αναχωρεί στα τέλη Μαρτίου. Τα τελευταία χρόνια όλο και λιγότερες Αλκυόνες αναπαράγονται με αποτέλεσμα την ανάγκη προστασίας του είδους.
Την Αλκυόνη θα τη δούμε το χειμώνα να κάθεται ακίνητη στις άκρες λιμνών ή ποταμών πάνω σε ένα καλάμι ή βραχάκι. Μόλις δει κάποιο ψάρι κοντά στην επιφάνεια του νερού, εφορμά κάθετα με τα φτερά της διπλωμένα. Αστραπιαία, με το μυτερό και δυνατό της ράμφος, το αρπάζει και σε κλάσματα του δευτερολέπτου έχει βγει από το νερό. Πολλές φορές, πριν βουτήξει για να αρπάξει τη λεία της, φτερουγίζει επιτόπου εντυπωσιακά
Τα χρώματά της είναι εντυπωσιακά. Έντονα μεταλλικό γαλάζιο στο πάνω μέρος, λευκός λάρυγγας, λευκή κηλίδα στο λαιμό στο κάτω μέρος και μάγουλα πυρόξανθα με κόκκινα πόδια.
φωτό Μάριος Βασιλόπουλος
Έχει σχετικά κοντά φτερά και πετά σε ευθεία, χαμηλά και σε μικρές αποστάσεις. Όπως τα περισσότερα πουλιά, αναπαράγεται την άνοιξη (άσχετα με το γοητευτικό μύθο), με το θηλυκό να γεννά 5 έως 7 λευκά σφαιρικά αυγά σε σήραγγα που φτιάχνει σε πρανή κοντά στο νερό
Ένα από τα λίγα μέρη στην Αττική όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε Αλκυόνες είναι το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας, το δεύτερο υδάτινο σύστημα της Αττικής μετά τον Κηφισό, με συνεχή ροή νερού όλο το χρόνο, έτσι ώστε μάλλον ποτάμι θα έπρεπε να το αποκαλούμε παρά ρέμα. Ένα ποτάμι που έχει υποστεί την ανθρώπινη βαρβαρότητα επί δεκαετίες και ετοιμάζεται τώρα να δεχτεί το τελειωτικό χτύπημα με την απόφαση της Περιφέρειας Αττικής για τσιμεντοποίησή του με τη σύμφωνη γνώμη και στήριξη του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου.
Εκατοντάδες είδη που διαβιούν μόνιμα ή προσωρινά πρόκειται να χάσουν το ενδιαίτημά τους και να εξαφανιστούν από την περιοχή, κάτι που με περισσό κυνισμό και έλλειμμα ευαισθησίας ο δήμαρχος της περιοχής αποκαλεί «προσωρινή απομείωση της βιοποικιλότητας». Ας απολαύσουμε στο άρθρο αυτό ένα από τα πιο θαυμαστά είδη αυτής της «βιοποικιλότητας που θα απομειωθεί» στο όνομα της άγνοιας, της αναισθησίας και των συμφερόντων
Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο προέρχονται από την ομάδα «Άγρια Φύση Ραφήνας Πικερμίου» και είναι πραγματικά εκπληκτικές
φωτό Αντώνης Φαρμακόπουλος
φωτό Λιάκος Δομουχτσίδης
φωτό Λιάκος Δομουχτσίδης
φωτό Αντώνης Φαρμακόπουλος
φωτό Μάριος Βασιλόπουλος
Πηγές
https://dasarxeio.com/2016/01/15/26723/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%BA%CF%85%CF%8C%CE%BD%CE%B7_
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%BA%CF%85%CF%8C%CE%BD%CE%B7_
Χθες, 2 Φεβρουαρίου 2023 και παγκόσμια μέρα υγροτόπων, η Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας (ΚΠΑΜΡΡ) ανάρτησε στο ιστολόγιο της ένα σημαντικό κείμενο που δείχνει πόσο πίσω βρίσκεται η Ελλάδα σε ένα από τα κορυφαία περιβαλλοντικά ζητήματα. Είναι πια παγκόσμια παραδεκτό πως οι υγρότοποι και γενικότερα, τα υγροτοπικά συστήματα όλων των μορφών, αποτελούν έναν από τους μεγαλύτερους συμμάχους της ζωής απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Έτσι η παγκόσμια τάση είναι η αποκατάσταση όσων υγροτόπων είχαν καταστραφεί ή και αφανιστεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Και μπορεί μεν στην Ελλάδα να ανασυστήσαμε τη λίμνη Κάρλα στη Θεσσαλία, αλλά στην υπόλοιπη χώρα καταστρέφουμε αυτά τα πολύτιμα φυσικά αποθέματα. Και οι λόγοι που το κάνουμε αυτό είναι είτε η άγνοια (!!!) είτε το οικονομικό όφελος. Σύντομα θα πληρώσουμε το αντίτιμο της εγκληματικής μας βλακείας αλλά μέχρι τότε δεν φαίνεται να ιδρώνει το αυτί κανενός. Αλλά ας μη μακρηγορούμε και ας περάσουμε στην αξιόλογη δημοσίευση της ΚΠΑΜΡΡ.
Παγκόσμια μέρα υγροτόπων 2023 με τα 2/3 των υγροτόπων της ανατολικής Αττικής να καταστρέφονται αντί να αποκαθίστανται
Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων γράψαμε ένα άρθρο για την οργανωμένη κακοποίηση/εξαφάνιση των υγροτόπων της ανατολικής Αττικής. Το τμήμα της ανατολικής Αττικής στο οποίο θα αναφερθούμε είναι από το Σχινιά μέχρι το Μαρκόπουλο. Είμαστε σίγουροι οτι αντίστοιχη υποβάθμιση/εξαφάνιση υγροτόπων και ρεμάτων συμβαίνει σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, σε μικρότερα ή μεγαλύτερα ρέματα. Γνωρίζουμε ότι η νέα μόδα που έχει λανσάρει η κυβέρνηση, αυτή των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων σε καμένες δασικές εκτάσεις πχ Μάτι, Εύβοια και όχι μόνο, περιλαμβάνει και την μείωση του άχρηστου και αναξιοποίητου (κατά την άποψη των κυβερνώντων) χώρου που καταλαμβάνουν οι υγρότοποι και τα ρέματα.
Η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων σε περίοδο κλιματικής αλλαγής αποτελεί παγκοσμίως στόχο μείζονος σημασίας για τη διαφύλαξη της ζωής στον πλανήτη.
Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την προστασία του νερού
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων έχει αποτελέσει στόχο από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα και αντικείμενο νομοθετικής προστασίας ήδη από το 1979 με την οδηγία 80/68/ΕΟΚ περί προστασίας των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση. Το Μάιο του 1995, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για τη συνετή χρήση και τη διατήρηση των υγρότοπων, με την οποία αναγνωρίζονται οι σημαντικές λειτουργίες που επιτελούν για την προστασία των υδάτινων πόρων, ενώ το Δεκέμβριο του 1995 το Συμβούλιο αποφάνθηκε για την ανάγκη εκπόνησης νέας οδηγίας πλαίσιο που να θεσπίζει τις βασικές αρχές μιας βιώσιμης πολιτικής υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έτσι, το 2000 ψηφίστηκε η νέα Ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΚ. Η οδηγία εισάγει την έννοια της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής των ποταμών, επιβάλλει δηλαδή ο σχεδιασμός των κρατών μελών να γίνεται σε ολόκληρη την υδρολογική λεκάνη των ποταμών που περιλαμβάνει όλους τους παραποτάμους και υγροτόπους τους. Σκοπός της οδηγίας ήταν κυρίως η διαφύλαξη της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων και συγκεκριμένα α) η αποτροπή της περαιτέρω επιδείνωσης, η προστασία και βελτίωση των υδάτινων οικοσυστημάτων, καθώς και των αμέσως εξαρτώμενων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων β)η βιώσιμη χρήση του νερού βάσει των διαθέσιμων υδάτινων πόρων γ)η ενίσχυση της προστασίας και η βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος (παύση/μείωση απορρίψεων, εκπομπών και διαρροών) δ) η προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπογείων υδάτων και η αποτροπή της περαιτέρω μόλυνσή τους ε)ο μετριασμός των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες
Βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, τα κράτη μέλη υποχρεώθηκαν μεταξύ άλλων στη σύνταξη Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (ΣΔΛΑΠ) εντός 9 χρόνων από την έναρξη ισχύος της Οδηγίας. Τα ΣΔΛΑΠ, βάσει της οδηγίας, πρέπει να ορίζουν στόχους συγκεκριμένους και μετρήσιμους για την παρακολούθηση της ποιότητας των νερών και να περιλαμβάνουν Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών.
Η "εναρμόνιση" της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60/ΕΚ για τα νερά
Η εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την κοινοτική Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ ξεκίνησε τρία χρόνια μετά με το ν.3199/2003 και «ολοκληρώθηκε» επτά χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της Οδηγίας, το 2007, με την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος 51/2007.
Το 2010 καταρτίστηκαν τα πρώτα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών(ΣΔΛΑΠ), ενώ το 2017 υπήρξε η 1η αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ (ΦΕΚ 4672/Β/2017 για τα ΣΔΛΑΠ Αττικής).
Στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών των ΣΔΛΑΠ Αττικής, εντάχθηκαν όλα τα ρέματα και οι υγρότοποι που είχαν ενταχθεί στο Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (ν.4277/2014) ως υγρότοποι Α', Β', Γ' και Δ' Προτεραιότητας. Με την ένταξή τους στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών, βάσει του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας όλοι οι υγρότοποι χαρακτηρίζονται πλέον αυτόματα ως Α’ Προτεραιότητας.
Μέσα σε αυτούς συμπεριλήφθηκαν και οι παρακάτω υγρότοποι της Αν.Αττικής: παράκτιος υγρότοπος Σχοινιά, παράκτιο έλος Μπρέξιζας, ρέμα Ραφήνας, παράκτιος υγρότοπος Μαρικών, παράκτιος υγρότοπος Αρτέμιδας, έλος Λουτρού Σπάτων, ρέμα Πύργου Βραυρώνας, ρέμα Ερασίνου, έλος Βραυρώνας Μαρκοπούλου, τεχνητός υγρότοπος Παλαιοντολογικού Πικερμίου και οι σχεδόν εξαφανισθέντες εσωτερικοί υγρότοποι Μαρκόπουλου και Λούτσες Μαρκόπουλου.
Η "εναρμόνιση" της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη βιοποικιλότητα, ως προς την προστασία των υγροτόπων
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, όπως ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία με το ν.3937/2011, επέβαλλε την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων για την προστασία α)των μεγάλων υγροτόπων (άνω των 80 στρεμμάτων) και β)των μικρών νησιωτικών και ηπειρωτικών υγροτόπων (έως 80 στρεμμάτων). Αυτό προϋπέθετε μία επιστημονική μελέτη καταγραφής των υγροτόπων συνοδευόμενη με πρόταση οριοθέτησής τους, η οποία για την Αττική εκπονήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) για λογαριασμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος το 2016, ενώ αναθεωρήθηκε το 2021.
Μέχρι στιγμής ο ακριβής ορισμός των εξωτερικών ορίων των υγροτόπων της Αττικής έχει προχωρήσει νομοθετικά με το αρ.54 του ν.4559/2018 και αυτό μόνο για 15 από τους 50 υγροτόπους της Αττικής που κατέγραψε το ΕΚΒΥ, ενώ ακόμη και για αυτούς τους 15 εκκρεμούν τα επόμενα βήματα (καθορισμός ζωνών κλπ) για την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος βάσει του ν.3937/2011. Πρόκειται για τους υγρότοπους: εκβολή ποταμού Ασωπού, λιμνοθάλασσα Ωρωπού, παράκτιο έλος Αγίων Αποστόλων, παράκτιο έλος Μπρέξιζας, παράκτιο έλος Λούτσας Ατρέμιδας, παράκτιο έλος Ψάθας Βιλίων, παράκτιο έλος Βραυρώνας, παράκτιο έλος Λεγραινών, παράκτιο έλος Αλυκών Αναβύσσου, λιμνοθάλασσα Ψήφτας Μεθάνων, εκβολή ρέματος Ραφήνας, παράκτιος υγρότοπος Αγίου Νικολάου, ρέμα Κερατέας, ρέμα Ερασίνου, ρέμα Πύργου Βραυρώνας,
Η καθυστέρηση της Ελλάδας στην εφαρμογή της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί οριοθέτησης υγροτόπων
Βάσει του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ν.4277/2014), οι υγρότοποι/ρέματα έπρεπε να οριοθετηθούν εντός 3ετίας (οι Α' Προτεραιότητας), εντός 5ετίας (οι Β' Προτεραιότητας) και στη συνέχεια όλοι οι υπόλοιποι. Με την ένταξή τους στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών όλοι οι υγρότοποι του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας αναβαθμίστηκαν σε Α΄ Προτεραιότητας και επομένως έπρεπε να έχουν οριοθετηθεί εντός 3ετίας.
Από το 2014 έχουν περάσει 9 χρόνια και, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, σε κανένα υγρότοπο της Αν.Αττικής δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία οριοθέτησης, όπως ορίζει ο ν.3937/2011.
Κι ενώ οι οριοθετήσεις καθυστερούν να ολοκληρωθούν, αντίθετα η συρρίκνωση/αφανισμός των υγροτόπων είναι τάχιστη!!!
Μόνο στην Αν.Αττική αυτή τη στιγμή καταστρέφονται ή απειλούνται άμεσα 8 από τους 12 καταγεγραμμένους υγρότοπους: ρέμα Ερασίνου, ρέμα Πύργου Βραυρώνας, παράκτιο έλος Βραυρώνας, ρέμα Ραφήνας, παράκτιο έλος Μαρικών, παράκτιο έλος Μπρέξιζας, παράκτιο έλος Λούτσας Αρτέμιδας, εσωτερικό έλος Λουτρού Σπάτων (περιγραφή των παρεμβάσεων στο τέλος).
Η επιλεκτική εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2007/60/ΕΚ για τις πλημμύρες
Παράλληλα βλέπουμε ένα παροξυσμό υποτιθέμενων αντιλημμυρικών έργων, που μετατρέπουν όλα τα φυσικά ρέματα της Αττικής σε τεχνητούς αγωγούς ομβρίων με παράλληλη οριοθέτησή τους. Παντού στην Αν.Ατττική βλέπουμε εγκιβωτισμούς ρεμάτων με παράλληλες οριοθετήσεις αυτών, που όμως:
α) δε περιλαμβάνουν στο χώρο του ρέματος τους υγροτόπους και τα πλημμυρικά πεδία(πχ Ερασίνος, ρέμα Ραφήνας), τα οποία σύμφωνα με τη νομοθεσία περί οριοθετήσεων ρεμάτων (ν.4258/2014, ΚΥΑ140055/2017) πρέπει να περιλαμβάνονται στην οριοθέτηση, ως φυσικοί σχηματισμοί που αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα των ρεμάτων.
β) νομιμοποιούν όλες σχεδόν τις καταπατήσεις υγροτόπων και ρεμάτων προσαρμόζοντας τις γραμμές οριοθέτησης στην υπάρχουσα παράνομη ή αυθαίρετα «νομιμοποιημένη» δόμηση. Παραδείγματα είναι:
- το ρέμα Ραφήνας και ο υγρότοπος της εκβολής του, όπου με την οριοθέτηση δεν αίρετε ούτε το παράνομο μπάζωμα για τη δημιουργία δημοτικού πάρκου με παράνομες εμπορικές κατασκευές, ούτε τα παράνομα κτίσματα για τα οποία αντίθετα προωθείται ένταξη στο σχέδιο πόλης. Αντίθετα, ο τοπικός Δήμος Ραφήνας-Πικερμίου δρομολογεί έργο που καταπατεί εκ νέου την κοίτη (διάνοιξη παραρεμάτιου οδικού άξονα με επέκταση της οδού Ευβοϊκού, τμήμα της οποίας διέρχεται από την ιστορική κοίτη του ρέματος)
- τον υγρότοπο «ρέμα Ερασίνου», η οριοθέτηση του οποίου από το Υπουργείο Υποδομών εκτρέπει τη φυσική κοίτη, προκειμένου να νομιμοποιηθεί αυθαίρετο σπίτι χτισμένο ακριβώς επάνω στην κοίτη. Μάλιστα η ζώνη οριοθέτησης που τελικά καθορίστηκε από το Υπουργείο δε περιλαμβάνει καν την παλαιά κοίτη
γ) δεν περιλαμβάνουν στην οριοθέτηση 50 ή 100μ ελεύθερης παραρεμάτιας ζώνης όπως αυτή ορίζεται από τη ΖΟΕ Μεσογείων (ΠΔ199/2003) για τα ρέματα Ιδιαίτερου Περιβαλλοντικού Ενδιαφέροντος (Ερασίνος, Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας), ακόμη και σε αδόμητες περιοχές!!!
Τα παραπάνω βρίσκονται σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2007/60/ΕΚ για τις πλημμύρες, η οποία;
α)προτρέπει στη διατήρηση των πλημμυρικών πεδίων ως αδόμητων ζωνών εκτόνωσης σε περιπτώσεις πλημμύρας, με μεταβολές χρήσεων γης αν αυτό απαιτείται
β)επιβάλλει την καταρχήν εξέταση όλων των θεσμικών μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας, πριν από τη χειρότερη περιβαλλοντικά λύση που είναι αυτή των έργων τεχνητής διευθέτησης. Τέτοια θεσμικά μέτρα δεν εξετάστηκαν σε καμία από τις μελέτες των δύο μεγαλύτερων ποταμών της Αν.Αττικής, των ρεμάτων Ερασίνου και Ραφήνας εκ των οποίων στο πρώτο ήδη σήμερα ισοπεδώνονται σπάνιες υγροτοπικές εκτάσεις από μπουλντόζες, ενώ στο δεύτερο προγραμματίζεται άμεσα να συμβεί το ίδιο
γ)επιβάλλει οι μελέτες να εκπονούνται για ολόκληρες τις υδρολογικές λεκάνες των ρεμάτων και όχι αποσπασματικά
Επιπλέον, βλέπουμε ότι η αρχή της διαχείρισης των ρεμάτων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης που εισήγαγε η οδηγία 2000/60/ΕΚ δεν εφαρμόζεται, αφού εκπονούνται αποπασματικές, ανεξάρτητες μεταξύ τους μελέτες διευθέτησης/οριοθέτησης ρεμάτων και μάλιστα από διαφορετικούς φορείς (υπουργείο υποδομών, περιφέρεια, δήμοι).
Κάποια παραδείγματα είναι:
α/ στην υδρολογική λεκάνη του ρέματος Ερασίνου υλοποιούνται ή δρομολογούνται έργα εγκιβωτισμού με 4 διαφορετικές μελέτες (ρέμα Ερασίνου ανάντη, ρέμα Ερασίνου κατάντη, ρέμα Αγίου Γεωργίου, ρέμα Μαρκοπούλου) με 2 διαφορετικούς φορείς εκπόνησης μελετών των έργων αυτών (Υπουργείο Υποδομών, Δήμος Μαρκόπουλου)
β/ στην υδρολογική λεκάνη του ρέματος Ραφήνας βρίσκονται σε εξέλιξη 5 διαφορετικά έργα/μελέτες (ρέμα Ραφήνας, ρέμα Νταού, ρέμα Πευκώνα στα πλαίσια του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου για τα καμένα σε Ραφήνα/Μάτι, ρέμα Λεονταρίου, ρέμα Σπάτων) από 4 διαφορετικούς φορείς (Υπουργείο Υποδομών, Δήμος Ραφήνας, Δήμος Παιανίας, Δήμος Σπάτων-Αρτέμιδος)
Εκβολή ρέματος Ραφήνας σε άμεση απειλή από έργο διευθέτησης
Κι ενώ το κράτος «παίζει καθυστέρηση» στην οριοθέτηση των υγροτόπων, 8 από τους 12 υγροτόπους της Αν. Αττικής καταστρέφονται ή συρρικνώνονται
Υγρότοποι "ρέμα Ερασίνου", "ρέμα Πύργου Βραυρώνας" και "Παράκτιο έλος Βραυρώνας"
Βρίσκονται σε εξέλιξη "αντιπλημμυρικά έργα" που εγκιβωτίζουν 10 χλμ του φυσικού αρχαίου ρέματος Ερασίνου και κατασκευάζουν 2 τεράστια φράγματα. Το έργο θα αφανίσει τους δύο από τους τρεις υγροτόπους (ρέμα Ερασίνου και ρέμα Πύργου Βραυρώνας), ενώ θα συρρικνώσει τον τρίτο (παράκτιο έλος Βραυρώνας) σε ποσοστό αδιευκρίνιστο. Τα έργα εκτελούνται βάσει μίας παρωχημένης μελέτης, που εκπονήθηκε με προδιαγραφές που δε λαμβάνουν καν υπόψη οτι πρόκειται για υγροτόπους ενταγμένους στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών, για περιοχή Natura 2000(Ειδική ζώνη Διατήρησης) και παρακάμπτοντας το γεγονός οτι στο ρέμα διαβιούν ενδημικά είδη (αττικόψαρο) και απειλούμενα είδη που κινδυνεύουν ακόμη και με πλήρη εξαφάνιση, σύμφωνα με γνωμοδότηση του αρμόδιου Φορέα Διαχείρισης.
Υγρότοποι "Παράκτιο έλος Μαρικών" , "Παράκτιο έλος Λούτσας Αρτέμιδας" και "Εκβολή ρέματος Ραφήνας"
Βρίσκονται σε άμεση απειλή συρρίκνωσης από το έργο αποχέτευσης της ΕΥΔΑΠ το οποίο έχει ξεκινήσει και προβλέπει την κατασκευή τριών αντλιοστασίων ακαθάρτων εντός των ορίων των υγροτόπων.
Στην περίπτωση των Μαρικών μάλιστα, που προστατεύεται επιπλέον και από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ λόγω ύπαρξης οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος, ήδη έχει πραγματοποιηθεί μερικώς αποψίλωση στην καρδιά της προστατευόμενης ζώνης και έχει σταματήσει προσωρινά μετά από παρέμβαση κατοίκων και τοπικών φορέων.
Στην περίπτωση της εκβολής του ρέματος Ραφήνας τα πράγματα είναι ακόμη πιο σοβαρά. Εκτός από το τμήμα του υγροτόπου που θα εξαφανιστεί λόγω της κατασκευής αντλιοστασίου της ΕΥΔΑΠ και δρόμου πρόσβασης προς αυτό, η μεγαλύτερη απειλή αφορά το σύνολο σχεδόν του υγροτόπου που θα καταστραφεί ολοσχερώς από το "έργο διευθέτησης και οριοθέτησης" που ξεκινάει και το οποίο προβλέπει πλήρη τσιμεντοποίηση περισσότερων από 800μέτρων του οριοθετημένου υγροτόπου της εκβολής.
Το παράκτιο έλος Μαρικών σε απειλή από αντλιοστάσιο αποχέτευσης
Παράκτιο έλος Μπρεξίζας
Ο οριοθετημένος υγρότοπος επί σειρά ετών είχε μετατραπεί από το Δήμο Ν.Μάκρης-Μαραθώνα σε χώρο απόθεσης μπάζων και ογκωδών απορριμμάτων. Συνυπεύθυνο ήταν το Υπουργείο Περιβάλλοντος που καθυστερεί εδώ και 9 χρόνια την ολοκλήρωση της οριοθέτησης και αποκατάστασης των υγροτόπων, ενώ δεν εφαρμόζει καν τα μέτρα προστασίας που επιβάλλονται μέχρι την ολοκλήρωση της οριοθέτησής τους (ν.4277/2014, 4559/2018).
Και σα να μην έφτανε αυτό, αλλά τον Φεβρουάριο του 2022 μπουλντόζες αποψίλωσαν όλη την υδρόφιλη βλάστηση υπό το πρόσχημα του....καθαρισμού.
Εσωτερικό έλος Λουτρού Σπάτων
Ο υγρότοπος το Σεπτέμβριο του 2021επιχωματώθηκε όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Η επιχωμάτωση, πλάτους περίπου 8 μέτρων, έχει καταστρέψει μεγάλο τμήμα της υγροτοπικής βλάστησης και έχει δημιουργήσει ανάχωμα που διακόπτει τη συνέχεια του υγροτόπου.
Παράνομη επιχωμάτωση στο εσωτερικό Έλος Λουτρού
Η καταστροφή των υγροτόπων της Αν. Αττικής απειλεί το περιβάλλον και την ποιότητα νερού ολόκληρης της Αττικής και εκθέτει τη χώρα μας σε νέα πρόστιμα από την Ευρώπη
Με αυτή τη μελετημένη μεθόδευση, η Ελλάδα συρρικνώνει, υποβαθμίζει και αφανίζει σταδιακά τους τελευταίους υγροτόπους της Ανατολικής Αττικής. Έτσι στο επόμενο στάδιο της οριοθέτησης οι υγρότοποι θα βρεθούν ξεκοιλιασμένοι, με τετελεσμένες, μη αναστρέψιμες παρεμβάσεις. Ίσως η κυβέρνηση να προσδοκά στην εξαίρεση αυτών των τμημάτων από την οριοθέτηση ώστε να απελευθερωθούν προς «αξιοποίηση». Όμως δε θα είναι έτσι, γιατί θα υποχρεωθεί στην αποκατάστασή τους, άρα και στο γκρέμισμα της όποιας κατασκευής έχει χτιστεί μετά την έναρξη της διαδικασίας οριοθέτησής τους που έγινε με την καταγραφή της λίστας των υγροτόπων από τη μελέτη του ΕΚΒΥ.
Έτσι η χώρα μας κοροϊδεύει τους πολίτες ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αθετώντας τις δεσμεύσεις της απέναντι τους.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος οφείλει να ολοκληρώσει άμεσα τις οριοθετήσεις και αποκαταστάσεις των υγροτόπων και μέχρι την ολοκλήρωση των οριοθετήσεων να εφαρμόσει τη νομοθεσία (ν.4277/2014) που απαγορεύει ρητά κάθε ενέργεια που τους συρρικνώνει και τους υποβαθμίζει οικολογικά. Αν δεν το πράξει ως οφείλει, ο ελληνικός λαός θα βρεθεί να πληρώνει πάλι πρόστιμα. Το μεγαλύτερο πρόστιμο όμως δε θα είναι το οικονομικό που θα επιβληθεί στη χώρα, αλλά το αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα όλων αυτών των καταστροφικών παρεμβάσεων, που θα έχει συνέπειες στην επάρκεια και ποιότητα πόσιμου νερού στην Αττική, στην προστασία από πλημμύρες, στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και του κύκλου της ζωής.
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν χθες!
Παγκόσμια μέρα υγροτόπων σήμερα. Όλος ο κόσμος ευαισθητοποιείται και γιορτάζει για τις ενέργειες του που αποσκοπούν στην προστασία των πολύτιμων αυτών, φυσικών αποθεμάτων. Την προστασία του και όπου αυτοί καταστράφηκαν, προωθείται η επανίδρυση τους. Στις πολιτισμένες χώρες μόνο.
Είναι ώρα για την αποκατάσταση των υγροτόπων, λένε σε όλον τον κόσμο. Την ίδια ώρα η ΕΥΔΑΠ καταστρέφει θεσμοθετημένο υγρότοπο στη Ραφήνα με την υποστήριξη και προτροπή του ίδιου του δήμου
Όλος ο κόσμος γιορτάζει και ευαισθητοποιείται γιατί:
Όλος ο κόσμος γιορτάζει; Όχι! Σε μία γωνιά του χάρτη, μία μικρή χώρα η Ελλάδα και πιο πολύ ένα μικρό χωριό, ακόμα αντιστέκονται. Καταστρέφουν τους υγροτόπους τους, μπαζώνουν τα ρέματα και τσιμεντοστρώνουν κοίτες και εκβολές.
Το ημερολόγιο της Ραφήνας δεν έχει παγκόσμια μέρα υγροτόπων. Δεν έχει 2 Φεβρουαρίου Έχει όμως άλλες 364 μέρες εορτής για νέους Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων, για Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων πάνω σε ρέματα και δίπλα σε Σταθμούς Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων. Δίπλα στο ποτάμι που θα εκβάλλει την υπερχείλιση του και ένα Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων και επεκτάσεις βιομηχανικών εγκαταστάσεων δίπλα σε σπίτια. Και όλα κάτω από το βουνό που καίγεται κάθε λίγο και λιγάκι και αντιστέκεται και πάει ο δήμαρχος που «αγαπά τη φύση» και βάζει τις ορδές και ποδοπατούν τον σπόρο που αναβλαστάνει. Για να μη προλάβει να αναγεννηθεί η Φύση. Για να βάλει ο «οικολόγος» και οι ΜΚΟ του τα δικά τους, αφού εκείνος «ξέρει καλύτερα απ’ όλους και από τη Φύση την ίδια ακόμη»
Αυτές ΔΕΝ είναι παγκόσμιες μέρες για τη Ραφήνα της …. τσιμεντένιας «ανάπτυξης»
Στην Attica Voice δεν πανηγυρίζουμε καμία παγκόσμια μέρα υγροτόπων. Αυτή τη μέρα θρηνούμε Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες του αφανισμού των υγροτόπων της περιοχής μας και επιπλέον δεν φαίνεται να υπάρχει προοπτική σωτηρίας, αφού ούτε οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ούτε οι εξουσίες θέλουν να σώσουν τα φυσικά αποθέματα.
ΥΓ: Το παρόν γράφτηκε για την παγκόσμια μέρα υγροτόπων, ημέρα που στον τόπο που μένουμε δεν υπάρχει. Ο κόσμος όμως δεν είναι οι μικροί και ασήμαντοι που δεν λένε να καταλάβουν τι έγκλημα κάνουν ή οι άλλοι, εκείνοι που εξαρτώνται από τους πρώτους και γίνονται χειροκροτητές τους σε κάθε έγκλημα που σχεδιάζουν και εκτελούν. Ο κόσμος φαίνεται να αλλάζει. Σιγά σιγά, αλλά αλλάζει. Ας ελπίσουμε να αλλάξει πριν να είναι πολύ αργά.
Το παρόν αφιερώνεται σε εκείνες και εκείνους που εξακολουθούν να αγωνίζονται αληθινά για τη σωτηρία των φυσικών αποθεμάτων και επιμένουν. Παρά τις απογοητεύσεις και παρά τις πίκρες. Άλλωστε το λέμε και στο μότο μας πως "Είμαστε λίγοι αυτοί που παλεύουν ενάντια στο Κακό. Και από τους θεατές περιμένουμε τουλάχιστον να ντρέπονται"
Η κύρωση της AEWA (μετά από 28 χρόνια) επιβάλλει ένα προστατευτικό πλαίσιο για τους σημαντικότατους υγροτόπους της Αττικής που ανατρέπει πολλά δεδομένα γι΄ αυτούς που σχεδιάζουν καταστρεπτικές επεμβάσεις (εγκιβωτισμούς, συρματοκιβώτια, εντατικούς μηχανικούς καθαρισμούς) σε ρέματα, ποτάμια και άλλους Αττικούς υγροτόπους. Είναι μείζον θέμα πολιτισμού η τήρηση των όρων του προστατευτικού πλαισίου αφού επί 28 χρόνια η μη υπογραφή του από την τριτοκοσμική χώρα μας, επέτρεψε την καταστροφή σημαντικών βιοτόπων στην Αττική και αλλού. Δημοσιεύουμε την ευχάριστη είδηση, με την ελπίδα πως έστω και τώρα, θα μπει ένα τέλος στα σχέδια όσων επιβουλεύονται τη Φύση και μάλιστα στην απογυμνωμένη από τα δάση και τα ποτάμια της, Αττική. Το ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε το προστατευτικό πλαίσιο και δεν του μένει τίποτα άλλο από το να το εφαρμόσει επιτέλους.
Όπως πληροφορηθήκαμε από την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ, μετά από 28 χρόνια αναμονής, η χώρα μας προχώρησε στην κύρωση της σημαντικής Διεθνούς Συμφωνίας για τη Διατήρηση των Μεταναστευτικών Υδρόβιων Πουλιών και των βιοτόπων τους (AEWA)
Την Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2023, ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η κύρωση της Συμφωνίας για τη Διατήρηση των Μεταναστευτικών Υδρόβιων Πουλιών Αφρικής και Ευρασίας (AEWA), η οποία είχε υπογραφεί στη Χάγη στις 16 Ιουνίου 1995 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1999. Η Ελλάδα, ενώ είχε πρωτοστατήσει τότε μεταξύ των κρατών στην υπογραφή της Συμφωνίας, δεν είχε προχωρήσει στην κύρωσή της μέχρι σήμερα.*
Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ τονίζει ότι παρά το γεγονός ότι η απόφαση έρχεται σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά, η κύρωση της AEWA έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς αποτελεί το πρώτο βήμα για την εφαρμογή και από τη χώρα μας των δεσμεύσεων που απορρέουν από την εν λόγω Συμφωνία η οποία όχι μόνο αναγνωρίζει τη σημασία της διασυνοριακής συνεργασίας για την προστασία των μεταναστευτικών διαδρόμων αλλά επιπλέον προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή της επιστημονικής κοινότητας στη λήψη αποφάσεων που έχουν άμεση επίδραση στην προστασία των υδρόβιων πουλιών και των βιοτόπων τους.
Ο Εκτελεστικός Γραμματέας της AEWA, Dr. Jacques Trouvilliez με αφορμή την κύρωση της Συμφωνίας δήλωσε ότι «η Ελλάδα είναι μια χώρα-κλειδί για την προστασία των υδρόβιων πουλιών και αποτελεί προπύργιο για μερικά από τα πιο απειλούμενα είδη όπως η Νανόχηνα και ο Αργυροπελεκάνος. Η Γραμματεία της UNEP/AEWA συγχαίρει το Ελληνικό Κοινοβούλιο και την Ελληνική Κυβέρνηση για την απόφασή τους να ενταχθούν στην οικογένεια της AEWA και, ως εκ τούτου, να δεσμευτούν περισσότερο για τη διατήρηση των υδρόβιων πουλιών και των ενδιαιτημάτων τους κατά μήκος της αφρο-ευρασιατικής μεταναστευτικής διαδρομής!»
Όπως δήλωσε η Κωνσταντίνα Ντεμίρη, Διευθύντρια της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας, «Εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την πολυαναμενόμενη ψήφιση της AEWA, αποτέλεσμα κυρίως των άοκνων και συστηματικών προσπαθειών της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία στο πλαίσιο των προγραμμάτων LIFE για την κρισίμως απειλούμενη Νανόχηνα. Διατηρούμε, ωστόσο, επιφυλάξεις εάν η Συμφωνία αυτή θα εφαρμοστεί στην πράξη και δεν θα αποτελέσει απλώς μια τυπική εκπλήρωση των υποχρεώσεων της χώρας μας. Την ίδια στιγμή, αναμένουμε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να θέσει αντίστοιχα ένα τέλος και στην παρομοίως αδικαιολόγητη καθυστέρηση** της έκδοσης των Προεδρικών Διαταγμάτων και των Σχεδίων Διαχείρισης για τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000».
Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ επισημαίνει πως είναι εξαιρετικά κρίσιμο η ψήφιση αυτή να μεταφραστεί σε δράσεις για την πλήρη προστασία όλων ανεξαιρέτως των περιοχών στις οποίες απαντούν μεταναστευτικά υδρόβια πουλιά, με χαρακτηριστικότερο το πιο απειλούμενο υδρόβιο πουλί της Ευρώπης, τη Νανόχηνα (Anser erythropus), που κάθε χρόνο διανύει χιλιάδες χιλιόμετρα από τη Σκανδιναβία έως τους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας για να διαχειμάσει.
Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ υποστηρίζει ότι θα παρακολουθεί στενά την εφαρμογή της Συμφωνίας AEWA για τη Διατήρηση των Μεταναστευτικών Υδρόβιων Πουλιών Αφρικής και Ευρασίας και, στο πλαίσιο των σκοπών και δραστηριοτήτων της, θα ασκήσει όλες τις αναγκαίες πιέσεις ώστε η κύρωση της Συμφωνίας αυτής να μην μείνει ένα «κενό γράμμα», αλλά να συνοδευτεί από όλα τα απαραίτητα βήματα για την ορθή και άμεση εφαρμογή της.
Η εκβολή του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Η AEWA δεν πρόλαβε την πρώτη καταστροφή αλλά προλαβαίνει την ολοκλήρωση της
Σύμφωνα με το τεύχος του προγράμματος παρακολούθησης ορνιθοπανίδας στους υγροτόπους της Αττικής του 2011, «οι υγρότοποι της Αττικής είναι από τους πλέον σημαντικούς βιοτόπους για τα πουλιά» και «οι υγρότοποι της Αττικής χρησιμοποιούνται ως τόποι αναπαραγωγής, τόποι διαχείμασης ή απλά ως στάσεις ανεφοδιασμού κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης». Αυτό είναι που περιλαμβάνεται στην AEWA και που το ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε πως πρέπει να εφαρμοστεί. Τι γίνεται όμως στους υγρότοπους που σχεδιάζονται επεμβάσεις που θα καταστρέψουν τα ενδιαιτήματα αυτά, όπως το Μεγάλο Ρέμα της Ραφήνας; Η λογική (και ο νόμος πλέον) λένε πως πρέπει να αναθεωρηθεί ο άθλιος σχεδιασμός και να εναρμονιστεί στα δεδομένα που απαιτούν προστασία των ενδιαιτημάτων. Στην Ελλάδα όμως που θάβει τα ποτάμια της, καίει τα δάση της και μπαζώνει τις παραλίες της, όλοι αυτοί που επιζητούν το κέρδος (τους) σίγουρα θα αντιπαλέψουν και αυτό το προστατευτικό πλαίσιο. Αλλά αυτοί θέλουν να κερδίσουν από την ανάλωση των οικοσυστημάτων. Το θέμα είναι το τι θα κάνουμε όλοι οι υπόλοιποι που είμαστε αυτοί που μας κλέβουν το μέλλον μας.
Το πρόγραμμα παρακολούθησης υγροτόπων της Αττικής και η ορνιθοπανίδα (Ορνιθολογική Εταιρεία)
Σημειώσεις - παραπομπές
* και σίγουρα οι λόγοι της καθυστέρησης δεν ήταν ούτε η γραφειοκρατία ούτε η αμέλεια κάποιου αργόσχολου υπαλλήλου.
** πίσω από τον όρο «αδικαιολόγητη» κρύβεται σχεδόν πάντα το επίθετο «ύποπτη». Είναι πολλά τα συμφέροντα που αντιτίθενται στις συνθήκες προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος
Λάβαμε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, την ακόλουθη επερώτηση του Κροάτη ευρωβουλευτή Ivan Vilibor Sinčić προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (την Κομισιόν, όπως τη λέμε εδώ) με την ενημέρωση της της 10ης Ιανουαρίου 2023. Η αρχική της υποβολή είχε γίνει στις 22/12/2022. Αφορά στην υπόθεση του ΟΕΔΑ Γραμματικού και την κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Δημοσιεύτηκε αρχικά από τον Κυριάκο Γκίκα (ιστολόγιο Για τα Μπάζα 2). Την αναδημοσιεύουμε για δύο πολύ σημαντικούς λόγους. Ο πρώτος είναι πως αφορά το σύνολο της ανατολικής Αττικής και ο δεύτερος έχει να κάνει με τη συνάφεια της ως προς τον τρόπο που αποφασίζονται καταστρεπτικά έργα σε όλη την Αττική με πρόσχημα τη δήθεν «πρόοδο» και «αναβάθμιση» αποκρύπτοντας παράλληλα την σχεδιαζόμενη υποβάθμιση ζωής και τόπου.
Επερώτηση Ε-004153/2022
προς την Επιτροπή
Κανόνας 138
Ivan Vilibor Sinčić (NI)
Θέμα: Κατασκευή χώρου διάθεσης απορριμμάτων υγιεινής (ΧΥΤΑ) στον ΟΕΔΑ Βορειοανατολικής Αττικής στο Μαύρο Βουνό Γραμματικό και κλείσιμο έργου του Ταμείου Συνοχής
Ο ΧΥΤΑ Γραμματικού εγκυμονεί κινδύνους για τον υδροφόρο ορίζοντα και για την υγεία των κατοίκων της Αττικής και όχι μόνο. Ο χώρος έχει κατασκευαστεί πάνω σε ρέματα, κατά παράβαση της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των κριτηρίων επιλογής χώρου. Έτσι, το έργο είναι επικίνδυνο για το περιβάλλον και υπάρχει διαρκής κίνδυνος ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος.
1. Έχουν επιβληθεί πρόστιμο στις ελληνικές αρχές επειδή επέτρεψαν να προχωρήσει αυτό το περιβαλλοντικά επιζήμιο και απαγορευμένο έργο και για υπεξαίρεση ευρωπαϊκών κεφαλαίων και χρημάτων των ευρωπαίων φορολογουμένων;
2. Μετά από κάθε βροχόπτωση γίνονται κατολισθήσεις και πρανή μεταφέρονται στην ευρύτερη παραλιακή περιοχή του Νότιου Ευβοϊκού Κόλπου. Θα γίνει άμεση επεξεργασία του χώρου υγειονομικής ταφής και θα αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή και θα φυτευτούν δέντρα για την αποφυγή κατολισθήσεων και μεταφοράς πρανών;
3. Θα χρησιμοποιήσει η Επιτροπή τον ΧΥΤΑ Γραμματικού ως σημείο συζήτησης και μελέτη περίπτωσης για μελλοντικά ευρωπαϊκά έργα και για αλλαγή της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος και των χρημάτων των ευρωπαίων φορολογουμένων;
Αρχική υποβολή: 22.12.2022 και ενημέρωση 10.01.2023
ΥΓ Είναι αστείο τελικά για τα μείζονα να καλείται να αποφασίσει αφενός η Κομισιόν (ΧΥΤΑ Γραμματικού) και αλλού να αποφασίζει ετσιθελικά ο περιφερειάρχης ή ο δήμαρχος (Μεγάλο Ρέμα).
Δύο νεκρούς και μεγάλες υλικές καταστροφές άφησε πίσω της το περασμένο Σάββατο η μεγάλη βροχόπτωση στον οικισμό της Αγίας Πελαγίας στην Κρήτη. Τα περισσότερα Μέσα μιλούν για μια ακόμη συνέπεια της βολικής - για τις ανθρώπινες ευθύνες και την ανεπάρκεια της εξουσίας - κλιματικής αλλαγής, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τις εγκληματικές ανθρώπινες επεμβάσεις στο περιβάλλον της περιοχής
Λίγες είναι οι φωνές που προτάσσουν τις ανθρώπινες ευθύνες. Μία από αυτές είναι του Γεράσιμου Παπαδόπουλου (Δρ Σεισμολόγος, τ. Διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών) που γράφει:
“ Όχι, δε φταίει η κλιματική αλλαγή! Οι εικόνες πλημμυρικής καταστροφής που είδαμε στο Ηράκλειο Κρήτης, και παλιότερα αλλού, οφείλονται στην άναρχη δόμηση, στην αλόγιστη εκμετάλλευση του ιδιωτικού και δημόσιου χώρου και των αιγιαλών, στην παραβίαση βασικών φυσικών λειτουργιών του περιβάλλοντος, που μετέτρεψαν τις φυσικές κοίτες απορροής σε δρόμους-χειμάρρους, αυξάνοντας δραματικά την τρωτότητα των οικισμών.
Επιτέλους, να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Επιτέλους, να καταλάβουμε ότι αυτό είναι ένα κλασικό παράδειγμα ενσυνείδητης ανατροπής της οικολογικής ισορροπίας”
Στην Αγία Πελαγία, στο πεδινό κομμάτι η δόμηση σήμερα είναι ασφυκτική, όπως φαίνεται στη δεξιά φωτογραφία σε σύγκριση με τη φωτογραφία αριστερά,
που απεικονίζει τη δόμηση στην περιοχή το 1945. [ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ]
Μια ακόμη φωνή είναι αυτή του Μιχάλη Δρετάκη, μέλους του Εργαστηρίου Οικολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, που γράφει πως η βροχόπτωση στην Αγία Πελαγία δεν ήταν και τόσο ακραία, αλλά ένα ισχυρό φαινόμενο που συμβαίνει σχετικά συχνά στην περιοχή (κάθε 3-5 χρόνια). Λίγες μόλις ώρες μετά το πέρασμα της φονικής κακοκαιρίας, ο Μιχάλης Δρετάκης γράφει αφενός για τις τεράστιες ευθύνες αυτών που επέτρεψαν την άναρχη δόμηση στην περιοχή και αφετέρου για την τραγική αναποτελεσματικότητα του λεγόμενου «αντιπλημμυρικού» έργου
Από την ανάρτησή του στο fb διαβάζουμε:
«Η κεντρική οδός Αγίας Πελαγίας ήταν κάποτε το βασικό ρέμα του όλου κόλπου. Με τη σειρά:
1. Έχτισαν παντού στα γύρω πρανή, δεν υπήρχε πλέον χώμα να απορροφήσει νερό, όλο το “περίσσιο” συσσωρεύεται στην όποια διέξοδο, παλιό ρέμα.
2. Το ποτάμι έγινε δρόμος, άσφαλτος και κόπηκε η όποια παλιά βλάστηση, αν θυμάμαι καλά είχε πλατάνια και πολλά καλάμια. Άρα δεν υπήρχε πλέον κάτι να συγκρατήσει την ορμή του νερού, αυτή πολλαπλασιάζεται χωρίς “εμπόδια”.
3. Ακριβώς στην εκβολή η διάμετρος περιορίζεται με χτίσιμο στις 2 πλευρές. Το παραπάνω νερό από τις όποιες ισχυρές βροχοπτώσεις μπαίνει εύκολα στα τουριστικά μαγαζιά.
4. Το ΜΕΓΑΛΟ έργο, ή μάλλον η χοντρή ΠΑΤΑΤΑ. Εγκιβωτισμός, εκβάθυνση εκβολής και τοιχίο και όλα αυτά λεγόμενα ως “αντιπλημμυρικό” έργο. Τι ακριβώς έκαναν με αυτό το έργο; Πρόκειται για το άκρον άωτον της ΒΛΑΚΕΙΑΣ. Συσσωρευμένης βλακείας σε κόσμο που άγεται και φέρεται από πολιτικές υποσχέσεις έργων που τελικά αποδίδει μόνο ΕΡΓΟΛΑΒΙΚΟ όφελος, και στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και σε μέρος του επιστημονικού κόσμου που αντιμετωπίζει τέτοια έργα ως αναγκαία για την Πολιτική Προστασία! ΜΠΟΥΡΔΕΣ ΤΡΑΓΙΚΕΣ.
Και επεξηγώ:
α) δεν έχουμε ακριβή στοιχεία πόσο έβρεξε το επίμαχο χρονικό διάστημα στην περιοχή αλλά οι δορυφόροι έδωσαν περίπου 120 χιλιοστά στη θαλάσσια περιοχή και άλλα τόσο ένας σταθμός ερασιτέχνη στην Παντάνασσα. Πιθανολογώ ότι δεν έπεσαν πάνω από 200mm στην περιοχή του κόλπου της Αγίας Πελαγίας το επίμαχο διάστημα, πιθανότατα ήταν λιγότερα. Αυτό σημαίνει ότι ΔΕΝ ΗΤΑΝ τόσο ΑΚΡΑΙΟ φαινόμενο όσο θέλουν να λέγεται ότι ήταν αλλά ήταν ένα ισχυρό φαινόμενο από αυτά που γίνονται σχετικά συχνά στην περιοχή (κάθε 3-5 χρόνια) και ΘΑ ΞΑΝΑΓΙΝΟΥΝ. Θα γίνουν σίγουρα και πολύ πιο ισχυρά φαινόμενα.
β) Θα πρέπει να γίνουν επεξηγήσεις για ποιο όγκο νερού έχει σχεδιαστεί το αντιπλημμυρικό, και γιατί ΑΣΤΟΧΗΣΕ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΑ. Θεωρώ ότι φαινόμενα 50ετίας + που πρέπει να “βλέπουν” οι προδιαγραφές μελετών τέτοιων “έργων” στην περιοχή περιλαμβάνουν πιθανότητα για 300+mm στο ίδιο χρονικό διάστημα. Το ΑΒΑ ρεύμα στην περιοχή θα δώσει και θα ξαναδώσει τέτοια φαινόμενα, μάλιστα τα τελευταία χρόνια με την κλιματική κρίση – άνοδο θερμοκρασίας της θάλασσας βλέπουμε όλο και πιο συχνά τέτοια χαμηλά που δίνουν αυτό το ρεύμα. Αν το χαμηλό είχε πιο αργή πορεία – όπως συχνά συμβαίνει – οι καταιγίδες θα κρατούσαν περισσότερο χρόνο με πολλαπλάσιες συνέπειες.
γ) Η Αγία Πελαγία δεν έχει μέλλον όπως συνεχίζει να αναπτύσσεται. Πολιτικές γενναίες αποφάσεις για αυτά που γράφω στην προηγούμενη ανάρτηση δεν θα παρθούν. Τα ίδια ισχύουν φυσικά για τους κόλπους Λυγαριάς και Μαδέ
δ) το ανέκδοτο ΒΟΑΚ στην περιοχή, και η όλη παράκτια ζώνη από “Θησέα” ως Παλαιόκαστρο: Εδώ μιλάμε για σχιστολιθικά γκρεμνά, γεωλογικά η περιοχή είναι “ρευστή” με τα εδάφη σιγά σιγά να κυλούν προς τα κάτω. Έπρεπε κάθε δόμηση, κατασκευή δρόμου κλπ. να είχαν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΕΙ. Κάποια στιγμή θα δούμε τεράστιες κατολισθήσεις με τρομερές συνέπειες εκεί».
Στην αμέσως προηγούμενη ανάρτησή του, ο Μιχάλης Δρετάκης δεν φαίνεται διατεθειμένος να χαϊδέψει αυτιά και προτείνει λύσεις καθόλου δημοφιλείς μέσα στο συντηρητικό κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο και που γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ακριβώς γι αυτό δεν πρόκειται ποτέ να υιοθετηθούν
«Οι κάτοικοι είναι αγανακτισμένοι, οκ. Όμως έχτισαν πάνω, δίπλα σε ρέματα. Ο Δήμος που πριν 2 χρόνια πανηγύριζε γιατί λέει το αντιπλημμυρικό είχε σώσει τότε την Αγία Πελαγία τώρα τα λέει κάπως αλλιώς: η μελέτη ήταν παλιά και εμείς απλώς έπρεπε να παραδώσουμε το έργο.
Η Περιφέρεια μιλά κλασικά για κλιματική αλλαγή.
ΚΑΝΕΙΣ "υπεύθυνος" δε λέει το λογικό: Σταματάει ΑΜΕΣΑ κάθε πολεοδομική πράξη σε όλη την περιοχή. Γίνεται ορθότερη οριοθέτηση των ρεμάτων φεύγει κάθε τσιμέντωμα σε κοίτες και όχθες, αφήνεται ελεύθερη από τσιμέντα, χτίσματα, δρόμους μια λογική ακτίνα κάποιων δεκάδων μέτρων από τις 2 πλευρές για να υπάρχει έδαφος να συγκρατάει νερά των βροχών. Δηλαδή ΓΚΡΕΜΙΣΜΑΤΑ σπιτιών, πισινών, ξενοδοχείων κλπ κλπ.
Φυσικά δεν θα γίνει κάτι τέτοιο και να ξέρετε ότι θα υπάρξουν χειρότερες καταστροφές στο - εγγύς μπορούμε να λέμε - μέλλον. Όλα τα "αντιπλημμυρικά" που έχω δει στην Κρήτη, εγκιβωτισμοί, συρματοκιβώτια, "καθαρισμοί" τελικά λειτουργούν ως ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ»
Εν τω μεταξύ στη Ραφήνα ετοιμάζεται το έργο εγκιβωτισμού του Μεγάλου Ρέματος. Ένα έργο σχεδιασμένο από ανθρώπους που ούτε στο ελάχιστο δεν διδάσκονται από όσα συμβαίνουν γύρω τους. Παράγοντες, εργολάβοι και παπαγαλάκια έχουν στήσει ένα τρελό και παρανοϊκό χορό. Κι εμείς, άλλοι διάφοροι, άλλοι αδύναμοι, άλλοι απογοητευμένοι παρακολουθούμε αμέτοχοι. Κάποιοι, λίγοι, εξακολουθούν να αντιστέκονται και αντιμετωπίζονται ως γραφικοί και εχθροί της «προόδου»
Αναδημοσιεύουμε άρθρο της Εφημεριδας των Συντακτών της 11ης Οκτωβρίου 2022, για τα όσα τραγικά συμβαίνουν στις Μαρίκες, την γνωστή παραλία της Ραφήνας η οποία περιλαμβάνει και έναν μοναδικό υγρότοπο, προστατευόμενο τόσο από εθνικούς όσο και από την ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Το άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών, πέρα από τη σοβαρότητα του ίδιου, του συντάκτη όπως και του μέσου το οποίο το φιλοξενεί (η σύγκριση με "άλλα μέσα" είναι αναπόφευκτη) απηχεί και την αγωνία που διακατέχει τους λαούς του πλανήτη σε ό,τι αφορά στην κλιματική αλλαγή, τις συνέπειες της, αλλά και το γεγονός πως ακόμα υπάρχουν άνθρωποι που συμπεριφέρονται σαν να μην τους απασχολεί το ζήτημα. Βέβαια πρόκειται για τους ίδιους που στον δημόσιο λόγο τους δηλώνουν πως "ανησυχούν."...(!)
Μη ξεχνάτε. Η οικολογία και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος δεν είναι μόδα. Η σοβαρή οικολογική προσέγγιση των γεγονότων είναι πρωτίστως πολιτική ανάγκη και κοινωνική επιταγή. Τη ζημιά που κάνουν στο περιβάλλον σήμερα μας την σερβίρουν σαν "αναγκαίο βήμα για την πρόοδο", λες και πρόοδος και προστασία της Φύσης δεν συμβαδίζουν. Αυτά είναι για τους αφελείς που δεν καταλαβαίνουν πως τώρα γεννιέται το τσουνάμι που θα μας πνίξει αύριο. Τότε δηλαδή που θα είναι αργά, ακόμα και για να μετανιώσουμε.
Κρανίου τόπο άφησαν τις Μαρίκες στη Ραφήνα
Τάσος Σαραντής
Ξαναμπήκαν μπουλντόζες στον προστατευόμενο παράκτιο υγρότοπο για λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ. ● Οι βίαιες παρεμβάσεις πραγματοποιούνται σε περιοχή που είναι ενταγμένη στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών Αττικής. ● Τα έργα καταγγέλλουν επτά περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Για δεύτερη φορά, μπουλντόζες της εταιρείας ΑΚΤΩΡ μπήκαν την περασμένη Δευτέρα μέσα στον προστατευόμενο παράκτιο υγρότοπο Μαρίκες στην περιοχή Νηρέας Ραφήνας για λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ, ανοίγοντας τον δρόμο για την κατασκευή του έργου αποχέτευσης «Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Ραφήνας-Πικερμίου και Σπάτων-Αρτέμιδας» με σκοπό την κατασκευή αντλιοστασίου ακαθάρτων.
Αυτή τη φορά άφησαν πίσω τους κρανίου τόπο, ολοκληρώνοντας το πλήγμα που επέφεραν στην προστατευόμενη περιοχή τον περασμένο Ιανουάριο, οπότε εκχέρσωσαν περίπου 150 τ.μ. του υγροτόπου («Αντλιοστάσια αποχέτευσης σε υγροτόπους και ρέματα», «Εφ.Συν.», 19/5/2022). Και στις δύο περιπτώσεις οι εργασίες σταμάτησαν προσωρινά έπειτα από έντονες διαμαρτυρίες κατοίκων.
Οι βίαιες παρεμβάσεις της ΕΥΔΑΠ πραγματοποιούνται σε μια περιοχή που είναι ενταγμένη στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών Αττικής, προστατεύεται από δύο Ευρωπαϊκές Οδηγίες (για τα ύδατα και για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων) λόγω ύπαρξης 5 οικοτόπων Κοινοτικής Σημασίας και βρίσκεται σε διαδικασία οριοθέτησης που έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί με έκδοση προεδρικού διατάγματος μέχρι το 2019, μετά την έκδοση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών και σύμφωνα με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας.
Ο υγρότοπος Μαρίκες πριν από την εκχέρσωση
Είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ΕΥΔΑΠ εμμένει στη νομιμότητα της εν λόγω κατασκευής με το επιχείρημα ότι για έργα κοινής ωφέλειας δεν απαιτείται άδεια δόμησης και βασιζόμενη σε μη υλοποιημένο σχέδιο πόλης του 1970, το οποίο όφειλε να έχει τροποποιηθεί μετά την ένταξη της περιοχής στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ή τουλάχιστον να έχει ληφθεί μέριμνα για μη επιδείνωση της οικολογικής της κατάστασης μέχρι την ολοκλήρωση της οριοθέτησής της.
Επιστολές
Αλγεινή εντύπωση προκαλεί και το ότι η ΕΥΔΑΠ επιμένει να παραβλέπει την αναγκαιότητα της απαγόρευσης των εργασιών στις Μαρίκες, που εξέφρασαν με επιστολές τους το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.
Τον κίνδυνο καταστροφής που αντιμετωπίζουν οι Μαρίκες από τους σχεδιασμούς της ΕΥΔΑΠ καταγγέλλει η Κίνηση για την Προστασία και Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας με επιστολή της προς τις αρμόδιες υπηρεσίες και ζητά την άμεση παρέμβασή τους προκειμένου να σταματήσει η καταστροφή των υγροτόπων, γεγονός που απειλεί τη χώρα μας με υπέρογκα πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ενωση και θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον, την υγεία και την ποιότητα ζωής των πολιτών.
«Το έργο κατασκευής αντλιοστασίου αποχέτευσης της ΕΥΔΑΠ στον προστατευόμενο υγρότοπο “Παράκτιο Ελος Μαρίκες/Αμμοθινικό οικοσύστημα” στη Ραφήνα χρειάζεται να σταματήσει άμεσα με παρέμβαση όλων των αρμόδιων υπηρεσιών, προκειμένου να αποφευχθεί η συρρίκνωση ενός από τους ελάχιστους πλέον υγροτόπους της Αττικής και η καταστροφή οικοτόπων κοινοτικής σημασίας που καταγράφονται στην περιοχή», αναφέρουν σε κοινή ανακοίνωσή τους 7 περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Ο υγρότοπος Μαρίκες μετά την εκχέρσωση
«Η συρρίκνωση και υποβάθμιση του υγροτόπου των Μαρικών έρχεται σε συνέχεια παρεμβάσεων που ήδη έχουν συρρικνώσει ή/και υποβαθμίσει γειτονικούς υγροτόπους της Ανατολικής Αττικής (Αρτέμιδας, Ερασίνου, Μπρέξιζας), ενώ το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται κατασκευή αντλιοστασίων αποχέτευσης της ΕΥΔΑΠ μέσα στα θεσμοθετημένα όρια των προστατευόμενων υγροτόπων εκβολής ρέματος Ραφήνας και υγροτόπου Αρτέμιδας. Επιπλέον, το εν εξελίξει έργο εγκιβωτισμού του ρέματος Ερασίνου και το προγραμματιζόμενο έργο εγκιβωτισμού του ρέματος Ραφήνας πρόκειται να εξαφανίσουν φυσικές ζώνες πλημμύρας που αποτελούν ευρείες υγροτοπικές εκτάσεις, ενώ ακόμα δεν έχει γίνει αποκατάσταση και οριοθέτηση του σημαντικού υγροτόπου Λουτρός Σπάτων», καταγγέλλουν.
Σταθμοί για τα πουλιά
Υπενθυμίζουν ότι οι υγρότοποι της Ανατολικής Αττικής είναι σημαντικοί για τη φύση και τον άνθρωπο αφού αποτελούν απαραίτητους σταθμούς για τα μεταναστευτικά πουλιά, οικοτόπους διαβίωσης πολλών ειδών, προστατεύουν την ακτογραμμή από τη διάβρωση, παρέχουν φυσική αντιπλημμυρική προστασία και συντελούν πολλαπλά στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής.
Λόγοι για τους οποίους ζητούν την άμεση παύση του έργου της ΕΥΔΑΠ στις Μαρίκες και την επανεξέταση των θέσεων των αντλιοστασίων της με γνώμονα τη διατήρηση των υγροτόπων της περιοχής μέχρι την οριστική τους οριοθέτηση. Την καταγγελία υπογράφουν οι οργανώσεις ΑΝΙΜΑ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, ΟΖΟΝ, Ροή - Σύλλογος Πολιτών υπέρ των ρεμάτων.
Ανατρέχουμε πίσω, στο 1995 και διαβάζουμε το κείμενο που συνοδεύει την Ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ανακοίνωση αφορούσε το πρόγραμμα «Στόχος Αειφορία».
Η Ε.Ε., ήδη από το 1975 ως ΕΟΚ τότε, έτρεχε προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος αναγνωρίζοντας τον ύψιστο ρόλο του, όχι μόνο στην ποιότητα της ζωής του ανθρώπου αλλά και στην Οικονομία. Άλλωστε η ΕΟΚ δεν ήταν παρά μία οικονομική κοινότητα. Από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, η εντατική ανάπτυξη της βιομηχανίας είχε προκαλέσει τεράστιες ζημιές στους φυσικούς υδάτινους αποδέκτες στην Ευρώπη, οι οποίοι μόλις πρόσφατα έδειξαν σημεία ανάκαμψης. Όχι στην Ελλάδα, αφού δεν έχει τα ίδια πολιτισμικά χαρακτηριστικά, αλλά στην Ευρώπη. Η ίδια πίεση ασκούταν και στους ακόμα πιο ευαίσθητους (και πιο σημαντικούς ως μεταιχμιακά συστήματα) υγροτόπους. Έτσι η ΕΕ (όπως ονομάστηκε από το 1993 με τη συνθήκη του Μάαστριχτ η ΕΟΚ) εντατικοποίησε τα προγράμματα της και σήμερα έχουμε ένα ισχυρό Ενωσιακό Δίκαιο για την προστασία των υγροτόπων.
Αφορμή για την αναδρομή στο 1995 και την Ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι τα όσα βρίσκονται σε εξέλιξη για το θέμα του αντλιοστασίου του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων, που χωροθετήθηκε στον υγρότοπο των Μαρικών στη Ραφήνα. Προφανώς δόθηκε προτεραιότητα στην τεχνική διευκόλυνση της εγκατάστασης έναντι του οικοτόπου, αποδεικνύοντας πως πολιτισμικά, ως χώρα βρισκόμαστε ακόμα αρκετές δεκαετίες πίσω. Φυσικά υπάρχουν ποινές σήμερα για αυτές τις παραβιάσεις των Ενωσιακών οδηγιών, αλλά ποιος θα μας δει εδώ, στην παρασκιά του πολιτισμού που βρισκόμαστε;
Το πλήρες κείμενο της αρχικής (και βασικής) ανακοίνωσης επισυνάπτεται στο τέλος της ανάρτησης
Ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Έτος 1995. Πρόγραμμα: «Στόχος Αειφορία»
Συνετή χρήση και διατήρηση των υγροτόπων
Το 5ο Πρόγραμμα Δράσης της Κοινότητας, «Στόχος Αειφορία», στην επιδίωξη του να επιτύχει μία σταθερότερη ισορροπία ανάμεσα αφενός στις ανθρώπινες δραστηριότητες και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και αφετέρου τους πόρους και την αναγεννητική ικανότητα της φύσεως, καθορίζει επτά τομείς προτεραιότητας για την ανάληψη δράσεως.
1. Ένας από αυτούς, η διαχείριση των φυσικών πόρων σύμφωνα με την αρχή της αειφορίας, (έδαφος, νερό, φυσικές περιοχές και παράκτιες ζώνες), αποτελεί το θέμα αυτής της ανακοινώσεως, η οποία επικεντρώνεται σε έναν από τους σημαντικότερους, αλλά ωστόσο περισσότερο απειλούμενους, τύπους ενδιαιτημάτων που απαντά σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως: τους υγροτόπους (έλη, βάλτοι ή εκτάσεις καλυπτόμενες από αβαθή ύδατα).
2. Υγρότοποι είναι οικοσυστήματα τεράστιας σημασίας, όχι μόνο επειδή είναι τόσο σπάνιοι ή επειδή απειλούνται, αλλά επειδή επιτελούν πολύ σημαντικές λειτουργίες, διαθέτουν φυσικούς πόρους που αξιοποιούνται από έναν μεγάλο αριθμό κοινωνικών ομάδων και αποτελούν ανεκτίμητη πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Για τους λόγους αυτούς, οι υγρότοποι είναι το μοναδικό σημαντικό οικοσύστημα που διέπεται από μία διεθνή σύμβαση, τη σύμβαση Ramsar, η οποία έχει συναφθεί πριν από είκοσι χρόνια και στην οποία όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη, με εξαίρεση το Λουξεμβούργο που σήμερα βρίσκεται στη διαδικασία να προσχωρήσει στη σύμβαση ως συμβαλλόμενο μέρος.
3. Οι υγρότοποι είναι πολύπλοκα οικοσυστήματα, τόσο από τη σύνθεση τους, όσο και από τη δομή τους και αυτό τους επιτρέπει να επιτελούν ορισμένες λειτουργίες και να αποτελούν τόπους αναπαραγωγής φυτικών ειδών, ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας, αλιευμάτων και δασικών προϊόντων. Ο συνδυασμός αυτών των λειτουργιών και των προϊόντων καθώς και η φυσική και πολιτιστική αξία των υγροτόπων, καθιστά αυτά τα οικοσυστήματα ανεκτίμητα για τον άνθρωπο. Πολλοί υγρότοποι παρέχουν ευκαιρίες για ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων και για αναψυχή και φιλοξενούν μεγάλους πληθυσμούς ψαριών, οστρακόδερμων, βοοειδών ή άγριας πανίδας και χλωρίδας.
Οι λειτουργίες των υγροτόπων οι οποίες είναι κοινωνικά ωφέλιμες είναι οι εξής:
4. Παρά την αξία τους, η απώλεια υγροτόπων είναι εκτεταμένη. Οι υπάρχουσες πληροφορίες δείχνουν ότι περίπου δύο τρίτα όλων των Ευρωπαϊκών υγροτόπων που υπήρχαν στις αρχές αυτού του αιώνα έχουν σήμερα χαθεί.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι ακόλουθοι τύποι υγροτόπων έχουν υποστεί μείωση της επιφάνειας τους:
Υπερβολικές ποσότητες αζώτου και φωσφόρου από τα αστικά λύματα και τις απορροές από καλλιεργήσιμα εδάφη προκαλούν συχνά ευτροφισμό.
Η αυξανόμενη κατανάλωση του υπόγειου νερού με σκοπό την άρδευση ή την ύδρευση απειλεί να ξηράνει πολλούς υγροτόπους,
Η κατασκευή τοίχων και φραγμάτων εντός των υγροτόπων είναι δυνατόν να προκαλέσει διάβρωση της ακτογραμμής επειδή παύει η μεταφορά ιζημάτων.
5. Η δραστηριοποίηση της ΕΕ για την διατήρηση των υγροτόπων χρονολογείται από την συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον η οποία πραγματοποιήθηκε στην Στοκχόλμη το 1972 και άρχισε με to πρώτο πρόγραμμα δράσεως για το περιβάλλον που εγκρίθηκε το 1973.
Το 1979 εκδόθηκε η οδηγία του Συμβουλίου 79/ 409/ΕΟΚ σχετικά με τη διατήρηση των άγριων πτηνών, η οποία απαιτεί από τα κράτη μέλη να επιδείξουν ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία των υγροτόπων.
Μεταξύ του 1984 και του 1992, βάσει των κανονισμών του Συμβουλίου, (ΕΟΚ) αριθ. 1872/84 και 2242/87 σχετικά με δράσεις της Κοινότητας που αφορούν το περιβάλλον (ACE) και του κανονισμού του Συμβουλίου (ΕΟΚ) αριθ. 3907/91 σχετικά με δράσεις της Κοινότητας για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος (ACNAT), περίπου δύο τρίτα των πόρων ( δηλαδή πάνω από 27 εκατομμύρια ECU) διατέθηκαν σε 60 έργα, τα οποία απέβλεπαν στη διατήρηση, την αποκατάσταση ή τη βελτίωση υγροτόπων. Πολλές από αυτές τις περιοχές χαρακτηρίστηκαν ως περιοχές ειδικής προστασίας (βάσει της οδηγίας του Συμβουλίου 79/409/ΕΟΚ) και/ή καθορίστηκαν ως υγρότοποι διεθνούς σημασίας σύμφωνα με την σύμβαση Ramsar.
Άλλες Κοινοτικές πρωτοβουλίες και κανονισμοί του Συμβουλίου, όπως είναι τα προγράμματα ENVIREG, MEDSPA, και NORSPA προσέφεραν ενισχύσεις σε μία σειρά έργων που αφορούσαν τη διατήρηση υγροτόπων με τη βοήθεια μέτρων για τη διαχείριση των υδατικών πόρων.
Το 1992, η οδηγία του Συμβουλίου 92/43/ΕΟΚ σχετικά με τη διατήρηση των φυσικών ενδιαιτημάτων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας καθορίζει, μεταξύ άλλων, τις λιμνοθάλασσες, τα Μεσογειακά προσωρινά τέλματα, τους ενεργούς τυρφώνες, τα υγρολίβαδα και τους ασβεστούχους βάλτους ως προτεραιότητες μεταξύ των ενδιαιτημάτων που δρέπει να διατηρηθούν.
Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εξέδωσε τον κανονισμό του Συμβουλίου (ΕΟΚ) αριθ. 1973/92 για τη δημιουργία ενός χρηματοδοτικού μέσου για το περιβάλλον (LIFE). Μολονότι οι πόροι, οι οποίοι διατίθενται για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος στο πλαίσιο αυτού του κανονισμού είναι πολύ περιορισμένοι συγκρινόμενοι με του πόρους που διατίθενται στο πλαίσιο άλλων πολιτικών της ΕΕ που έχουν επιπτώσεις στους υγροτόπους, το 1992, το 1993 και το 1994 χορηγήθηκαν ενισχύσεις συνολικού ύψους 30 εκατομμυρίων ECU σε έργα σχετιζόμενα με τους υγροτόπους στο πλαίσιο του LIFE.
Το 1993, η συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε ως κύριο στόχο την αειφόρο ανάπτυξη, η οποία σέβεται το περιβάλλον. Αυτό συνεπάγεται μια περιβαλλοντική πολιτική που αποβλέπει σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας και την ενσωμάτωση των σχετικών απαιτήσεων στις άλλες Κοινοτικές πολιτικές. Στο πνεύμα αυτό διατυπώθηκε το Πέμπτο Πρόγραμμα Δράσεως για το περιβάλλον, "Στόχος Αειφορία". Η αρχή της αειφορίας η οποία καθορίζεται στο πρόγραμμα είναι ταυτόσημη με την αειφόρο χρήση, η οποία είναι συμβατή με την διατήρηση των φυσικών πόρων και ως εκ τούτου, αντιστοιχεί στην αρχή για τη συνετή χρήση των υγροτόπων, όπως ορίζεται στη σύμβαση Ramsar.
6. Η ευθύνη για το περιβάλλον ανήκει από κοινού σε όλους όσους συμμετέχουν στην οικονομική ζωή, όπως είναι οι δημόσιες αρχές, οι δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις και, πάνω από όλα, το ευρύ κοινό. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η διατήρηση και η καλή λειτουργία των οικοσυστημάτων των υγροτόπων εξαρτάται περισσότερο από την επιτυχή εφαρμογή αυτής της αρχής παρά από την απλή διατήρηση των υγροτόπων που υπάρχουν. Επειδή αυτό δεν έχει μέχρι στιγμής εκφραστεί ρητά, η συμβολή της ΕΕ στην συνετή χρήση και την διατήρηση των υγροτόπων εξαρτάται κυρίως από την εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων και πολιτικών σύμφωνων με την αρχή της αειφορίας.
7. Κατά το παρελθόν υπήρξαν ορισμένα περιστατικά, τα οποία οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να έχει μία γενική προσέγγιση για την συνετή χρήση και διατήρηση των υγροτόπων, η οποία να περιγράφεται σε ένα μόνο έγγραφο. Σε πολλές περιπτώσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε τις ανησυχίες του όσον αφορά την διατήρηση των υγροτόπων, π.χ. πολλές προφορικές και γραπτές ερωτήσεις αφορούσαν την ανάγκη για μία σαφή Κοινοτική πολιτική για τους υγροτόπους για την προώθηση της συνετής χρησιμοποιήσεως των υγροτόπων και για τη διάθεση πόρων για να ενισχυθεί η διατήρηση των υγροτόπων (Η-1056/91, Γ.Ε. 2543/91 και 701/92).
Από το 1987, η Επιτροπή συμμετείχε πιο έντονα στην ολοκληρωμένη διαχείριση των υγροτόπων, και ειδικότερα των υγροτόπων του Μεσογειακού τύπου (Εγγραφο C(87) 2291 τελικό).
Σε πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναγνωρίζεται η υποχρέωση των κρατών μελών να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία των υγροτόπων (περιπτώσεις C-57/89 και C-335/90).
Αναγνωρίζοντας την εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση των Ευρωπαϊκών υγροτόπων και την επείγουσα ανάγκη να αναληφθεί δράση για την αειφόρο ανάπτυξη τους, η Επιτροπή έχει περιλάβει στο σχέδιο εργασιών του 1994 για την εφαρμογή του Πέμπτου Προγράμματος Δράσεως την διατύπωση rhV irapousaV ανακοινώσεως της Επιτροπή προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τη συνετή χρήση και τη διατήρηση των υγροτόπων.
8. Αυτή η ανακοίνωση της Επιτροπής προσφέρει μια στρατηγική βάση για τη διατύπωση μιας πολιτικής που θα αποβλέπει στην αειφόρο χρησιμοποίηση των πόρων των υγροτόπων και την διατήρηση των λειτουργιών τους και της αξίας τους για τις επόμενες γενεές. Η ανακοίνωση δεν αφορά μόνο την επικράτεια της ΕΕ αλλά και Κοινοτικά προγράμματα και πολιτικές συνεργασίας με χώρες της Μεσογείου και της Βαλτικής (LIFE-International), της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας (PHARE, TACIS), της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ACP), της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής (ALA), αλλά και παγκόσμιες δεσμεύσεις, σε πλήρη συμφωνία με τις αρχές που καθορίζονται στην "Agenta 21".
Η οδηγία εξηγεί ότι οι υγρότοποι αποτελούν στοιχεία των φυσικών τοπίων, ότι επιτελούν ειδικές λειτουργίες, ότι αποτελούν χώρο ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ότι συνιστούν πολιτιστική και φυσική κληρονομιά (Κεφάλαιο 1), παρουσιάζει συνοπτικά το ιστορικό της δραστηριοποιήσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σε θέματα υγροτόπων και αναφέρει την ανάγκη να ενσωματωθούν οι απαιτήσεις της προστασίας των υγροτόπων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ, τόσο στην επικράτεια της ΕΕ όσο και στο εξωτερικό (Κεφάλαιο II), αναφέρει τους παράγοντες που επηρεάζουν σήμερα αρνητικά τους υγροτόπους και παρέχει ένα διάγραμμα δράσεων που πρέπει να αναληφθούν ώστε να παύσει και να αντιστραφεί η απώλεια και η περαιτέρω υποβάθμιση των υγροτόπων στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο (Κεφάλαιο III), αναφέρει ειδικά μέτρα τα οποία θα πρέπει να ληφθούν σε έναν αριθμό στρατηγικών περιοχών με σκοπό να υπάρξει μία συντονισμένη πολιτική και δράση για την αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών αιτίων για την καταστροφή και τη υποβάθμιση των υγροτόπων (Κεφάλαιο IV), περιγράφει πως πρέπει να ενσωματωθούν τα παραπάνω μέτρα στις βασικές πολιτικές της ΕΕ (Κεφάλαιο V) και περιλαμβάνει τελικά συμπεράσματα και πολιτικές κατευθύνσεις.
Kι αυτή η Αττική η γη, η πάνσοφη κι ωραία το καύχημα, το κόσμημα, τ΄ άνθος όλου του κόσμου
μέλλει κι αυτή να ερημωθεί κι η στάθμη της να πέσει από τ' άγρια κύματα κι από τη συμφορά
(Νοστράδαμου Προφητείες αποδ. Alan Wistful μτφ Π. Νικολαϊδης V.31)
atticavoice@gmail.com
