Σε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο στο tvxs.gr, ο καθηγητής Γιάννης Μυλόπουλος, καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής και πρώην πρύτανης του ΑΠΘ, με αφορμή τη φονική πλημμύρα στη Βαλένθια, καταλήγει σε έξι συμπεράσματα προτείνοντας ταυτόχρονα λύσεις για μια αποτελεσματική προστασία από τις πλημμύρες

Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα. Το δεύτερο είναι ότι η κλιματική αλλαγή δεν μπορεί, πια, να είναι ένα άλλοθι και ουδείς μπορεί  να επικαλείται στο εξής την κλιματική αλλαγή για να δικαιολογήσει αιφνιδιασμό, ανετοιμότητα ή και ανεπάρκεια στην αντιμετώπιση των ήδη αναμενόμενων ακραίων φαινομένων. Το τρίτο συμπέρασμα είναι ότι οι πλημμυρικές καταστροφές μπορεί να μην είναι δυνατόν να αποφευχθούν, μπορούν όμως σημαντικά να μετριαστούν.

Το τέταρτο συμπέρασμα είναι ότι δε χρειάζεται να σχεδιάζονται θηριώδη έργα για να αντιμετωπιστούν οι φονικές συνέπειες των ακραίων φαινομένων. Αρκεί να σεβαστούμε τη φύση και να επαναφέρουμε τη ροή του νερού εκεί που ήταν αρχικά, πριν να υποστεί τις ολέθριες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.

Το πέμπτο συμπέρασμα είναι ότι υπάρχει ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό, σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Και όχι τμηματικά και αποσπασματικά και μόνο κοντά σε κατοικημένες περιοχές, όπως συμβαίνει κατά κανόνα σήμερα, αλλά τα αντιπλημμυρικά έργα να ξεκινούν από τις ορεινές περιοχές, εκεί όπου συγκεντρώνονται οι μεγάλες ποσότητες του νερού και να συνεργάζονται με τις αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις κατάντη στα πεδινά.

Το έκτο συμπέρασμα είναι ότι τα δάση είναι ένα σημαντικό μέρος του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, καθώς συγκρατούν τις πλημμυρικές απορροές εκεί όπου γεννιούνται και συμβάλλουν στην αποτελεσματική διήθηση του νερού στο έδαφος, εμπλουτίζοντας συγχρόνως και τους υδροφορείς και δίνοντας λύση και στο πρόβλημα της λειψυδρίας που ακολουθεί, συνήθως, τις φυσικές καταστροφές. Θεωρίες ιδιωτικοποίησης με σκοπό την οικοδόμηση των δασών, με τη λογική ότι αυτά κάποτε θα… καούν και γι’ αυτό ας τα κάνουμε ξενοδοχεία ή ανεμογεννήτριες, εκτός από αντιεπιστημονικές, είναι και καταστροφικές στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.

Καταλήγει δε με την επισήμανση πως η συμφιλίωση με τη φύση και η προσαρμογή στα νέα και εξαιρετικά δυσμενή καιρικά φαινόμενα είναι ο μόνος δρόμος για την επιβίωση, ακόμη και σε εποχή σφοδρής κλιματικής αλλαγής.

Ακολουθεί ολόκληρο το άρθρο

Πρώτο συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται από τις πρόσφατες φονικές πλημμύρες στις περιφέρειες της Θεσσαλίας και της Βαλένθια είναι ότι η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα.

Τα φυσικά φαινόμενα που προκαλούν τις καταστροφές γίνονται όλο και πιο σφοδρά, όλο και πιο έντονα και όλο και πιο ακραία.

Το ζήσαμε και στην Ελλάδα με τις δυο κακοκαιρίες, τον Ιανό το 2020 και τον Daniel το 2023, που προκάλεσαν καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία.

Ο Ιανός το 2020 ήταν ένα φαινόμενο που, σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, συμβαίνει μια φορά στα 500 χρόνια.

Βιάστηκαν κάποιοι να βγάλουν τότε το συμπέρασμα ότι, μετά τον Ιανό, που ήταν ένα εξαιρετικά ακραίο και σπάνιο φαινόμενο, τα επόμενα 500 χρόνια θα ήμασταν… εξασφαλισμένοι.

Δεν πρόλαβαν να το πουν και έρχεται σε τρία μόλις χρόνια, στην ίδια περιοχή, ένα ακόμη πιο σπάνιο, πιο σφοδρό και πιο καταστροφικό καιρικό φαινόμενο, ο Daniel, με περίοδο επαναφοράς τα 1000 χρόνια.

Η σφοδρότητα του Daniel αποτιμάται με την ιδιαίτερα μεγάλη ένταση της βροχόπτωσης. Όπου μέσα σε 4 ημέρες η Θεσσαλία δέχθηκε 800 – 900 περίπου χιλιοστά ύψος βροχής ανά τετραγωνικό μέτρο. Δέχθηκε, δηλαδή, μέσα σε τέσσερις μέρες που κράτησε η κακοκαιρία, το νερό που συνήθως δέχεται σε ενάμισι χρόνο.

Μια πρώτη συγκριτική αξιολόγηση των τελευταίων ακραίων πλημμυρικών φαινομένων στη Μεσόγειο, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα μετεωρολογικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν, δείχνει ότι η ένταση της βροχόπτωσης στη Βαλένθια ήταν 1,5 – 2 φορές πιο ισχυρή από εκείνη του Daniel στη Θεσσαλία. Αφού η περιφέρεια της Βαλένθια, όπως φαίνεται, δέχθηκε από 300 μέχρι 491 χιλιοστά βροχής ανά τετραγωνικό μέτρο, μέσα σε 8, μόλις, ώρες.

Αλλά και το γεγονός ότι η πλημμύρα στην Ισπανία έπληξε ένα αστικό κέντρο, ενώ στη Θεσσαλία εκτονώθηκε σε μια εκτεταμένη αγροτική περιοχή, έχει τη σημασία του όσον αφορά στις φονικές συνέπειες του περάσματός της μέσα από την πόλη της Βαλένθια, που στοίχισε τον θάνατο περισσότερων από 200 ανθρώπους.

Αυτό που έχει μεγάλη σημασία τελικά είναι ότι σε τρία, μόλις, χρόνια, συνέβησαν στη Θεσσαλία δυο εξαιρετικά ακραία φαινόμενα που συμβαίνουν κάθε 500 χρόνια το ένα και κάθε 1000 χρόνια το άλλο, αντίστοιχα.

Κι ακόμη, μέσα σε τέσσερα χρόνια στη Μεσόγειο, συνέβησαν τουλάχιστον τρία εξαιρετικά ακραία και καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα, με το τελευταίο κάθε φορά να είναι ισχυρότερο από τα προηγούμενα.

Αυτός είναι ο ορισμός της κλιματικής αλλαγής στη Μεσόγειο. Αυτή η συχνή εναλλαγή περιόδων ανομβρίας με μεγάλη διάρκεια αφενός και υγρών περιόδων με σπάνιας επανεμφάνισης ακραία καιρικά φαινόμενα, ιδιαίτερα μεγάλης έντασης, αφετέρου.

Αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο φετινός χειμώνας ήταν ο πλέον ξηρός των τελευταίων χρόνων και ειδικά ότι ο φετινός Οκτώβρης ήταν ο πλέον ξηρός των τελευταίων 15, τουλάχιστον, χρόνων, αντιλαμβάνεται τι μας επιφυλάσσει το άμεσο μέλλον…

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι με δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή επελαύνει όλο και σφοδρότερη, τίποτε, πλέον, δεν είναι όπως παλιά.

Που σημαίνει δυο πράγματα.

Πρώτα ότι η κλιματική αλλαγή δεν μπορεί, πια, να είναι ένα άλλοθι.

Ουδείς μπορεί, δηλαδή, να επικαλείται στο εξής την κλιματική αλλαγή για να δικαιολογήσει αιφνιδιασμό, ανετοιμότητα ή και ανεπάρκεια στην αντιμετώπιση των ήδη αναμενόμενων ακραίων φαινομένων.

Η κλιματική αλλαγή οφείλει να αντιμετωπίζεται σαν ένα δεδομένο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τη λήψη μέτρων και για το σχεδιασμό έργων.

Και δεύτερο, η μεγάλη αλλαγή που φέρνει η κλιματική κρίση είναι ότι δεν ισχύουν πια οι δικαιολογίες που συχνά ακούγονται από επίσημα χείλη.

Ότι, δηλαδή, το γεγονός ότι τόσα χρόνια δεν είχαμε πλημμυρικές καταστροφές στις υπόλοιπες περιφέρειες της Ελλάδας, πλην Θεσσαλίας, αποτελεί απόδειξη ότι ο υπάρχων αντιπλημμυρικός σχεδιασμός είναι επαρκής.

Αυτό ισχύει, μέχρις αποδείξεως του εναντίον.

Οι νέες υδρολογικές μελέτες, που λαμβάνουν υπόψη τα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η περίοδος επαναφοράς των 50 χρόνων, με βάση την οποία σχεδιάζονταν μέχρι τώρα τα αντιπλημμυρικά έργα, σήμερα έχει υποδιπλασιαστεί. Καθώς αντιστοιχεί σε προστασία από ακραία φαινόμενα με περίοδο επαναφοράς τα 20 – 25 χρόνια.

Που σημαίνει ότι ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, στο εξής, πρέπει εκσυγχρονιστεί και να λάβει υπόψη του τα νέα και δυσμενέστερα υδρολογικά δεδομένα της κλιματικής κρίσης για να είναι επαρκής.

Το τρίτο συμπέρασμα από τις πρόσφατες σφοδρές και φονικές κακοκαιρίες είναι ότι οι πλημμυρικές καταστροφές μπορεί να μην είναι δυνατόν να αποφευχθούν, μπορούν όμως σημαντικά να μετριαστούν.

Η ανεπάρκεια του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, μπροστά στα νέα και πολύ δυσμενέστερα υδρολογικά δεδομένα, γεννά έναν ακόμη μύθο που, εκ των πραγμάτων σήμερα, καταρρίπτεται.

Υπάρχει η αντίληψη, την οποία συχνά υποστηρίζουν οι αρμόδιοι μετά από ακραίες πλημμυρικές καταστροφές για να απαλλαγούν από τις ευθύνες, ότι τα πλημμυρικά φαινόμενα που φέρνει η κλιματική αλλαγή είναι τόσο ακραία που, ό,τι μέτρο και αν είχε ληφθεί και ό,τι έργο και αν είχε εκτελεστεί, δεν θα μπορούσε να τις έχει αντιμετωπίσει.

Στον ισχυρισμό αυτόν υπάρχει, πράγματι, μια αλήθεια. Ότι πράγματι, όταν η αντιπλημμυρική προστασία έχει σχεδιαστεί για ακραία φαινόμενα με περίοδο επαναφοράς τα 50 χρόνια, αυτή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει πλημμύρες που συμβαίνουν κάθε 500 και πολύ περισσότερο, κάθε 1000 χρόνια.

Τούτων δοθέντων και με δεδομένη τη σφοδρότητα των φαινομένων, οι καταστροφές δεν μπορούν να αποφευχθούν.

Η επιστήμη επιμένει, όμως, ότι με τη λήψη κατάλληλων μέτρων και την κατασκευή κατάλληλων και όχι, πάντως, φαραωνικών έργων, οι πλημμυρικές καταστροφές μπορούν να μετριαστούν σημαντικά.

Η επιστημονική αλήθεια που αγνοείται, συνήθως, είναι ότι κάθε επίπεδο αντιπλημμυρικής προστασίας μπορεί να μην αποφεύγει τις καταστροφές όταν συμβαίνουν ακραία φαινόμενα πιο σπάνια και πιο σφοδρά από εκείνα για τα οποία έχει σχεδιαστεί.

Μπορεί όμως με βεβαιότητα να τις μετριάσει.

Ο μετριασμός των φυσικών καταστροφών γίνεται στις μέρες μας το μεγάλο ζητούμενο της ανάγκης να προσαρμοστούμε στις νέες ακραίες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής.

Προφανώς και δεν είναι δυνατόν, λόγω τεράστιου κόστους, αλλά και λόγω περιβαλλοντικών και άλλων επιπτώσεων, να σχεδιάζουμε τεράστια αντιπλημμυρικά έργα που να εξασφαλίζουν την πλήρη προστασία από τα σφοδρά πλημμυρικά φαινόμενα που φέρνει η κλιματική αλλαγή.

Αυτό, όμως, δεν απαλλάσσει από την υποχρέωση της αντιπλημμυρικής θωράκισης των λεκανών απορροής, έστω και έναντι φαινομένων με πολύ μικρότερη περίοδο επαναφοράς από αυτά που ενδεχομένως θα έρθουν, προκειμένου να μετριαστούν οι όποιες καταστροφές.

Δεν είναι ίδιες, δηλαδή, οι καταστροφές σε μια λεκάνη με αντιπλημμυρική θωράκιση που να προστατεύει έστω και από μικρότερης έντασης φαινόμενα, σε σχέση με μια λεκάνη στην οποία δεν υπάρχει κανένα έργο ανάσχεσης, καθυστέρησης και διόδευσης της πλημμύρας. Στη δεύτερη περίπτωση οι καταστροφές θα είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερες και φονικότερες.

Αυτή είναι μια πραγματικότητα με ιδιαίτερη αξία, γιατί μπορεί να σώσει ζωές, οικοσυστήματα και περιουσίες.

Και εδώ έρχεται το τέταρτο συμπέρασμα από τις πρόσφατες καταστροφές στη Θεσσαλία και στη Βαλένθια.

Που έχει να κάνει με την παραδοχή της μεγάλης αλήθειας, ότι δεν χρειάζεται να σχεδιάζονται θηριώδη έργα για να αντιμετωπιστούν οι φονικές συνέπειες των ακραίων φαινομένων.

Αρκεί να σεβαστούμε τη φύση και να επαναφέρουμε τη ροή του νερού εκεί που ήταν αρχικά, πριν να υποστεί τις ολέθριες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.

Να αποκαταστήσουμε, δηλαδή, τις φυσικές διεξόδους του νερού και να επαναφέρουμε τα ποτάμια, τα ρέματα, τους χειμάρρους και τις λίμνες στην προηγούμενη φυσική τους κατάσταση, όπως ήταν πριν από την αστικοποίηση, το τσιμέντωμα, την υπογειοποίηση, την απόφραξη και τον στραγγαλισμό ή την αποξήρανσή τους.

Πρόκειται για τις λεγόμενες σήμερα «nature based solutions», που είναι λύσεις που βασίζονται στη φύση, οι οποίες αποδεδειγμένα μετριάζουν τις καταστροφές.

Στη Βαλένθια ήταν σαφές από τις εικόνες και τα βίντεο ότι οι δρόμοι της πόλης που πλημμύρισαν, κάποτε ήταν ρέματα και χείμαρροι που έδιναν διέξοδο στις πλημμυρικές απορροές και που στη συνέχεια τσιμεντώθηκαν και υπογειοποιήθηκαν. Με αποτέλεσμα να περιοριστεί σημαντικά η παροχετευτική τους ικανότητα.

Ίδια εικόνα υπογειοποίησης ρεμάτων και διόδευσής τους μέσα από σωληνωτούς οχετούς περιορισμένης παροχετευτικότητας υπήρξε στα αστικά κέντρα και στα χωριά της Θεσσαλίας, εκεί όπου καταγράφηκαν μεγάλες καταστροφές.

Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη είναι επίσης παραδείγματα τέτοιων επεμβάσεων που, στο πλαίσιο της αστικοποίησης, ρέματα και χείμαρροι υπογειοποιήθηκαν και παροχετεύθηκαν μέσα από πλακοσκεπείς οχετούς, προκειμένου στη θέση τους να γίνουν δρόμοι, πλατείες ή ακόμη και γραμμές του τραμ.

Αντίστοιχα φαινόμενα συμβαίνουν, όμως, και στην ύπαιθρο με το μπάζωμα των ρεμάτων, τον μη συχνό και όχι συνολικό, σε όλο το μήκος του ρέματος, δηλαδή, καθαρισμό της κοίτης τους και τα λογής εμπόδια από φερτά και μπάζα στα ρέματα και στις φυσικές διεξόδους του νερού.

Υπάρχουν, ακόμη, παραδείγματα στη Θεσσαλία ρεμάτων που αν και καθαρίστηκε και διανοίχτηκε η κοίτη τους, οι κορμοί των δέντρων, τα κλαδιά και τα φερτά υλικά δεν απομακρύνθηκαν από την κοίτη, όπου βρίσκονταν, αλλά τοποθετήθηκαν στις όχθες. Με συνέπεια να παρασυρθούν από το πλημμυρικό κύμα, να φράξουν και πάλι τα ρέματα και να προκαλέσουν υπερχείλιση και καταστροφές.

Η επαναφορά της λίμνης Κάρλας στη Μαγνησία, τέλος, στην προηγούμενη φυσική της κατάσταση είναι ένα καλό παράδειγμα ενίσχυσης της αντιπλημμυρικής προστασίας της περιοχής. Καθώς η επανασυσταθείσα λίμνη εκτόνωσε ένα μεγάλο μέρος της πλημμύρας και έσωσε τις γύρω περιοχές από μεγαλύτερες καταστροφές.

Το πέμπτο συμπέρασμα από τις πρόσφατες πλημμυρικές καταστροφές στη Μεσόγειο, είναι η ανάγκη για ολοκληρωμένο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό, σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Και όχι τμηματικά και αποσπασματικά και μόνο κοντά σε κατοικημένες περιοχές, όπως συμβαίνει κατά κανόνα σήμερα.

Αυτή η αλήθεια, όπως και η προηγούμενη, δεν χρειάζεται ούτε φαραωνικά έργα, ούτε πανάκριβες επενδύσεις προκειμένου να σχεδιαστεί μια αντιπλημμυρική θωράκιση που να μετριάσει τις καταστροφές από όποιας ακραίας συχνότητας καιρικό φαινόμενο.

Αναγκαία προϋπόθεση του ολοκληρωμένου σχεδιασμού είναι τα αντιπλημμυρικά έργα να ξεκινούν από τις ορεινές περιοχές, εκεί όπου συγκεντρώνονται οι μεγάλες ποσότητες του νερού και να συνεργάζονται με τις αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις κατάντη στα πεδινά.

Φράγματα συγκράτησης του νερού στα ορεινά, αλλά και μικρά χωμάτινα φράγματα και μικρά πρόχειρα φράγματα ανάσχεσης της ροής με κλαδοπλέγματα και αναβαθμοί, εκεί όπου υπάρχουν μεγάλες κλίσεις, συγκρατούν τις πλημμυρικές απορροές, μειώνοντας και καθυστερώντας τη γρήγορη απορροή τους κατάντη. Με αποτέλεσμα τον μετριασμό των πλημμυρικών φαινομένων και των καταστροφών.

Εδώ έρχεται το έκτο συμπέρασμα από τις πρόσφατες πλημμυρικές καταστροφές. Που είναι ότι τα δάση είναι ένα σημαντικό μέρος του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού που η ίδια η φύση προσφέρει δωρεάν.

Καθώς συγκρατούν τις πλημμυρικές απορροές εκεί όπου γεννιούνται και συμβάλλουν στην αποτελεσματική διήθηση του νερού στο έδαφος, εμπλουτίζοντας συγχρόνως και τους υδροφορείς και δίνοντας λύση και στο πρόβλημα της λειψυδρίας που ακολουθεί, συνήθως, τις φυσικές καταστροφές.

Η αναδάσωση, επομένως, των καμένων δασικών περιοχών είναι μια δράση που οργανικά ανήκει στον ολοκληρωμένο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό των λεκανών απορροής.

Θεωρίες ιδιωτικοποίησης με σκοπό την οικοδόμηση των δασών, με τη λογική ότι αυτά κάποτε θα… καούν και γι’ αυτό ας τα κάνουμε ξενοδοχεία ή ανεμογεννήτριες, εκτός από αντιεπιστημονικές, είναι και καταστροφικές στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.

Η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα, τα ακραία φαινόμενα μας πλήττουν με σφοδρότητα και οι φυσικές καταστροφές είναι αναπόφευκτες.

Υπάρχουν, όμως, μια σειρά από λύσεις οικονομικές και φιλικές με το περιβάλλον που μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό και να μετριάσουν σε μεγάλο βαθμό τις καταστροφές.

Η ευφυία του ανθρώπου βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μια μεγάλη πρόκληση.

Η συμφιλίωση με τη φύση και η προσαρμογή στα νέα και εξαιρετικά δυσμενή καιρικά φαινόμενα είναι ο μόνος δρόμος για την επιβίωση, ακόμη και σε εποχή σφοδρής κλιματικής αλλαγής.

Ο Μίμης, εργάτης στη Σικελία, θεωρώντας ότι η ψηφοφορία είναι μυστική, ψηφίζει τον υποψήφιο του Κομμουνιστικού Κόμματος και όχι τον εκλεκτό της Μαφίας. Καθώς όμως η Μαφία ελέγχει τα πάντα στην περιοχή, ο Μιμης απολύεται και δεν μπορεί να βρει αλλού δουλειά. Έτσι, αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη γυναίκα του και την οικογένειά του και να αναζητήσει δουλειά στο Τορίνο. Εκεί θα γνωρίσει τη Φιόρε, την οποία ερωτεύεται και κάνουν μαζί ένα παιδί. Θα βρει στο δρόμο του όμως πάλι τη Μαφία, η οποία θα τον στείλει ξανά πίσω στη Σικελία, όπου θα πρέπει να κρατήσει την ζωή του στο Τορίνο κρυφή από όλους

Η Λίνα Βερτμίλερ επιτυγχάνει να ισορροπεί μοναδικά ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό σε μια πικρή και καυστική κωμωδία που καταφέρνει να ανακατεύει τα πάντα: πολιτική, εργατική τάξη, μαφία, σεξουαλική επανάσταση, φεμινισμό, αναδεικνύοντας παράλληλα παθογένειες της ιταλικής κοινωνίας, όπως η εκμετάλλευση του ανθρώπινου δυναμικού του φτωχού Νότου από το βιομηχανικό Βορρά

Η διάσημη ιταλίδα σκηνοθέτης ήταν η πρώτη γυναίκα που έλαβε υποψηφιότητα για το Όσκαρ σκηνοθεσίας το 1975 με την ταινία «Ο Πασκουαλίνο και οι επτά καλλονές» (Pasqualino Settebellezze). Βοηθός του Φελίνι στο «8μιση» και υπέρμαχος του νεορεαλισμού στα πρώτα βήματα της, στράφηκε στο πολιτικό σινεμά τη δεκαετία του 70 με αιχμηρά φιλμ όπως τα «Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας» και «Η κυρία και ο ναύτης» που ακολούθησαν χρονικά το «Μίμης ο Σιδεράς»

Ο «Μίμης ο σιδεράς» καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα μια εξαιρετική κωμωδία, μια συγκινητική ιστορία πάθους και αγάπης αλλά ταυτόχρονα και ένα βαθιά πολιτικό έργο

Σκηνοθεσία: Λίνα Βερτμίλερ

Σενάριο: Λίνα Βερτμίλερ

Παίζουν: Τζιανκάρλο Τζιανίνι, Μαριαντζέλα Μελάτο, Τούρι Φέρο, Αγκοστίνα Μπέλι, Έλενα Φιόρε, Λουίτζι Ντιμπέρτι

Διάρκεια: 121'

Χώρα: Ιταλία

Έτος: 1972

Με αφορμή την πρόσφατη επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου και τις αναπόφευκτες  αναφορές και τιμές στον ηρωϊκό και εντυπωσιακό αγώνα των Ελλήνων στρατιωτών στα βουνά της Πίνδου,  δεν γίνεται να μη γεννάται η απορία για ποιο λόγο λείπει η ηγεσία του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο  – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως αυτή του συνταγματάρχη Δαβάκη - από το ηρωϊκό αφήγημα του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41.

Και ο λόγος φαίνεται πως δεν είναι δεν είναι άλλος από τη μετέπειτα συνεργασία της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας με τους γερμανούς κατακτητές. Είναι χαρακτηριστικό πως στην πρώτη προδοτική κυβέρνηση συνεργατών των Γερμανών, συμμετείχαν οκτώ στρατηγοί που διοίκησαν μεγάλα τμήματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό και στο μακεδονικό μέτωπο, καθώς και δύο συνταγματάρχες.

Όπως σημειώνει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης στο έργο του «Οι δωσίλογοι»: “Η μεταπολεμική μνήμη επικεντρώθηκε στα κατορθώματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο, ενώ η συνεργασία των Ελλήνων στρατηγών με τους κατακτητές ξεχάστηκε πολύ γρήγορα”

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή

Η Ελλάδα ήταν η τελευταία χρονικά κατάκτηση των Γερμανών πριν αυτοί ξεκινήσουν τη μεγάλη εκστρατεία εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης και ενώ είχαν κατακτήσει σχεδόν όλη την Ευρώπη. Στις κατακτημένες χώρες, οι Γερμανοί δεν επέβαλλαν ενιαίο μοντέλο διοίκησης, αλλά ακολούθησαν τρεις διαφορετικούς τύπους κυριαρχίας.

Ο πρώτος τύπος ήταν η προσάρτηση εδαφών στο γερμανικό κράτος, όπως συνέβη στην Αλσατία και στη Λωραίνη της Γαλλίας, στη δυτική Πολωνία, στο Λουξεμβούργο και σε τμήμα της Σλοβενίας

Ο δεύτερος τύπος κυριαρχίας ήταν η απευθείας στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των κατεχόμενων εδαφών από Γερμανούς αξιωματούχους, χωρίς την παρουσία  εθνικών μεσολαβητών. Έτσι διοικήθηκαν η Ολλανδία, το Βέλγιο, μεγάλο τμήμα της Γαλλίας και τα κατεχόμενα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης (Ουκρανία, Λευκορωσία και Βαλτικές Χώρες)

Ο τρίτος τύπος κυριαρχίας ήταν μέσα από το διορισμό «εθνικών» κυβερνήσεων. Έτσι διοικήθηκε τμήμα της Γαλλίας (με την περιβόητη κυβέρνηση του Βισύ), η Νορβηγία, η Τσεχοσλοβακία, η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα

Στην περίπτωση της Ελλάδας, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σχηματίστηκαν τρεις ελληνικές κυβερνήσεις συνεργατών με τους Ναζί κατακτητές: του αντιστράτηγου Γεωργίου Τσολάκογλου (30/4/1941-2/12/1942), του καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου (2/12/1942-7/4/1943) και του πολιτικού Ιωάννη Ράλλη (7/4/1943-12/10/1944), πατέρα του μετέπειτα πρωθυπουργού και πολιτευτή της Νέας Δημοκρατίας Γεωργίου Ράλλη

(από την Εφημερίδα των Συντακτών)

Το ημερολόγιο δείχνει 27 Απριλίου του 1941. Έχουν περάσει έξι μήνες από την ιταλική επίθεση της 28^ης Οκτωβρίου του 1940  και τρεις εβδομάδες από τη γερμανική επίθεση της 6^ης Απριλίου του 1941. Οι στρατοί εισβολής (γερμανικός, ιταλικός και βουλγαρικός) έχουν καταλάβει σχεδόν όλη τη χώρα, εκτός από την Πελοπόννησο και τα νησιά. Εκείνη ακριβώς την ημέρα, η Αθήνα παραδίδεται στους Γερμανούς και από το ελληνικό ραδιόφωνο των Αθηνών μεταδίδεται στη γερμανική γλώσσα το ακόλουθο μήνυμα προς τον Αδόλφο Χίτλερ:

“Προς τον Φύρερ και Καγκελάριον του Ράιχ, Βερολίνον

Φύρερ μου,

την 27 Απριλίου 1941 και ώραν 8.10 πρωϊνήν, εφθάσαμεν εις Αθήνας ως πρώτα γερμανικά στρατεύματα και την 8.45 υψώσαμε την γερμανικην σημαίαν επί της Ακροπόλεως και του Δημαρχείου

Χάιλ Μάιν Φύρερ

Ίλαρχος Γιακόμπι του 10^ου Συντάγματος του Βραδεμβούργου και υπολοχαγός Ελσνίτς της 6^ης Ορεινής Μεραρχίας”

Η παράδοση των Αθηνών γίνεται από τον υποστράτηγο Καβράκο  ο οποίος, με την ιδιότητα του στρατιωτικού διοικητή των Αθηνών, παραδίδει την Αθήνα στους Γερμανούς κατακτητές και συγκεκριμένα στον συνταγματάρχη Χέρμαν φον Σέφεν.

Η παράδοση έγινε στο καφενείο «Παρθενών», στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Κατά την παράδοση, ο στρατηγός ήταν ευδιάθετος, χαμογελούσε και επιχείρησε  να… κεράσει και καφέ τους Γερμανούς αξιωματικούς, όπως αναφέρεται σε σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Το Βήμα» (24/04/2010), στο οποίο μιλά ο αυτόπτης μάρτυς της εποχής εκείνης, Μάρκος Γλεντζάκης, γιος του ιδιοκτήτη του καφενείου, Ανδρέα Γλεντζάκη. (Πηγή)

Για την Ιστορία, αξίζει να αναφέρουμε πως στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, ο στρατηγός Καβράκος ανέλαβε καθήκοντα γενικού διευθυντή της Πανελλήνιας Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών τον Ιούνιο 1941. Μαζί με άλλους 100 αξιωματικούς ανέλαβαν τη συγκέντρωση των σιτηρών της χώρας για τις ανάγκες των κατακτητών. Στα Δεκεμβριανά του 1944 συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ και εκτελέστηκε στον Υμηττό για δωσιλογισμό. Αξίζει να σημειωθεί πως στο Πικέρμι η μνήμη του τιμάται, με ένα δρόμο της πόλης να έχει πάρει το όνομά του

Ας επιστρέψουμε όμως στις κρίσιμες ημέρες της συνθηκολόγησης. Ήδη, από τις 9 Απριλίου είχε παραδοθεί το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) που είχε δώσει επί τρεις ημέρες σκληρές μάχες στα οχυρά της «γραμμής Μεταξά», στις 18 Απριλίου αυτοκτονούσε ο πρωθυπουργός Κορυζής, ενώ στις 20 Απριλίου ο αντιστράτηγος Τσολάκογλου, ως διοικητής της στρατιάς Ηπείρου-Μακεδονίας, υπέγραφε την άνευ όρων παράδοση του στρατού της Αλβανίας στους Γερμανούς κόντρα στις διαταγές του βασιλιά, της κυβέρνησης και του αρχιστράτηγου Παπάγου που επιθυμούσαν τη συνέχεια του αγώνα, ώστε να προλάβουν τουλάχιστον οι βρετανικές δυνάμεις να αποχωρήσουν συντεταγμένα και να μην εγκλωβιστούν στην Ελλάδα

Όπως αποδεικνύεται από πλήθος πηγών, οι στρατηγοί του μετώπου επεδίωκαν επί ημέρες την παράκαμψη της κυβέρνησης και τη συνθηκολόγηση με τους Ναζί. Είναι χαρακτηριστική μία επιστολή του υποστράτηγου Μπάκου προς τον Γ.Τσολάκογλου, στην οποία αναφέρει μεταξύ άλλων και την πρόθεσή του για σχηματισμό πραξικοπηματικής κυβέρνησης υπό την προεδρίαν του Μητροπολίτη Ιωαννίνων (!) :

«Μεγάλο Σάββατο 19 Απριλίου 1941

Αγαπητέ Γιώργο,

όπως εμείναμε σύμφωνοι προ ολίγου εις το τηλέφωνο, σε εξουσιοδοτούμε και γώ και ο κ.

Δεμέστιχας ν΄αναλάβης ως αρχαιότερος την Διοίκησιν της Στρατιάς Ηπείρου και να έλθης εις συνθηκολόγησιν με τους Γερμανούς, διότι δεν πρέπει ν΄ανεχθώμεν να μας προδίδουν οι εν Αθήναις ανάλγητοι και αργυρώνητοι.  Αλλ΄ ούτε πρέπει ν΄ανεχθώμεν το αίσχος να μας διοική ο ανόητος Κοτζιάς …

Ιδού πώς πρέπει να εξελιχθούν κατά σειράν τα γεγονότα:

1) Ανάληψιν της Διοιλήσεως της Στρατιάς Ηπείρου και Μακεδονίας υπό του Αντιστρατήγου

Τσολάκογλου και κοινοποίησις σχετικής διατάγης εις τα Σώματα Στρατού και Μεραρχίας , δι΄ης θα καθίστατο γνωστόν ότι θα ζητήση ανακωχήν παρά των Γερμανών.

2) Σχηματισμός Κυβερνήσεως ή Διευθυντηρίου εν Ιωαννίνοις ,υπό την προεδρίαν του Μητροπολίτου Ιωαννίνων και μέλη Τσολάκογλου, Δεμέστιχας, Μπάκος .

Αμέσως μετά , διάγγελμα προς τον Ελληνικόν Λαόν.

…….

Γιώργο, και πάλιν σ’ εξορκίζω να μη διστάσωμεν προ ουδενός….

(υπ.) Γεώργ. Μπάκος, Υποστράτηγος»

Πηγή : ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. Σ. ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ Έτος Έκδοσης:1959      (Πηγή)

Ο Τσολάκογλου υπογράφει τη συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς

Αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση, στις 21 Απριλίου,  εγκαταλείπουν την Αθήνα για την Κρήτη το ζεύγος των βασιλικών διαδόχων (Παύλος και Φρειδερίκη) μαζί με τα παιδιά τους, οι υπουργοί της κυβέρνησης, η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας και ένα πλήθος αξιωματούχων. Ενώ, στις 23 Απριλίου εγκαταλείπουν την Αθήνα ο βασιλιάς, ο νέος πρωθυπουργός Τσουδερός και ο Άγγλος πρέσβης

Στις  26 Απριλίου, ο Τσολάκογλου προτείνει στους Γερμανούς το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, προσφέροντάς τους «ένα δώρο εξ ουρανού», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών φον Ρίμπεντροπ, καθώς αυτό θα βοηθούσε τους Γερμανούς να πετύχουν την ομαλότερη δυνατή μετάβαση της ελληνικής κοινωνίας στην κατοχική πραγματικότητα

Σχηματίζεται έτσι η πρώτη κυβέρνηση συνεργατών που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «κυβέρνηση στρατηγών» του ελληνοϊταλικού πολέμου,  καθώς σε αυτήν συμμετείχαν οκτώ στρατηγοί που διοίκησαν μεγάλα τμήματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό και μακεδονικό μέτωπο. Συμμετείχαν επίσης δύο συνταγματάρχες

Αναλυτικότερα:

1. Ο αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, διοικητής Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας: Πρωθυπουργός

2. Ο αντιστράτηγος Παναγιώτης Δεμέστιχας, διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού: υπουργός Εσωτερικών

3. Ο αντιστράτηγος Σωτήριος Μουτούσης, διοικητής Πυροβολικού του Γ’ Σώματος Στρατού  και της 13^ης Μεραρχίας Πεζικού: υπουργός Σιδηροδρόμων και Αυτοκινήτων

4. Ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού: υπουργός Γεωργίας και Εργασίας

5. Ο υποστράτηγος  Γεώργιος Μπάκος, διοικητής της 3ης Μεραρχίας Πεζικού και από τις Μαρτίου 1941 του Γ’ Σώματος Στρατού : υπουργός Εθνικής Αμύνης

6. Ο υποστράτηγος Νικόλαος Μάρκου, διοικητής της 6ης Μεραρχίας Πεζικού : υφυπουργός Δημόσιας Ασφάλειας

7. Ο υποστράτηγος Αναστάσιος Ρουσόπουλος, διοικητής της 17ης Μεραρχίας Πεζικού : υπουργός Εργασίας

8. Ο υποστράτηγος Νικόλαος Ρίζος-Ραγκαβής : υπουργός-διοικητής Μακεδονίας

Εκτός από τους παραπάνω στρατηγούς, στην κυβέρνηση συνεργασίας συμμετείχαν και δύο συνταγματάρχες και συγκεκριμένα οι

1. Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Πολύζος, διοικητής του 10ου Συντάγματος Πεζικού:  υπουργός Αγορανομίας και αργότερα Επισιτισμού

2. Ο συνταγματάρχης Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, διοικητής της 15ης Μεραρχίας Πεζικού: αρχηγός Χωροφυλακής

Όπως γράφει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης: «Η πρώτη κατοχική κυβέρνηση αποτέλεσε σημείο τομής για τον ελληνικό στρατό, τόσο ως προς την εικόνα του στην ελληνική κοινωνία όσο και για τις εξελίξεις στο εσωτερικό του. Διαχώρισε το τμήμα της ηγεσίας του, που συνεργάστηκε με τους κατακτητές, από τον ηρωϊκό αγώνα των στρατιωτών και των αξιωματικών, οι οποίοι συνέχισαν τον πόλεμο στελεχώνοντας τις αντιστασιακές οργανώσεις στο εσωτερικό της χώρας και τον ελληνικό στρατό στη Μέση Ανατολή [… ] Η μεταπολεμική μνήμη επικεντρώθηκε στα κατορθώματα του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο, ενώ η συνεργασία των Ελλήνων στρατηγών με τους κατακτητές ξεχάστηκε γρήγορα. Ήταν ένας τρόπος για να μην αμαυρωθεί το κύρος του ελληνικού στρατού»

Και βέβαια δε γίνεται κανείς να μην απορήσει για το τι είδους πατριωτισμός είναι αυτός που ωθεί  ήρωες πολέμου να συνεργάζονται με τους εχθρούς-νικητές τους.

Ο Σόλωνας Γρηγοριάδης στο έργο του «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974», σε μια μετριοπαθή προσέγγισή του θεωρεί ότι κάποιοι από αυτούς ίσως κινήθηκαν θέλοντας να προφυλάξουν το στρατό και το λαό από την εξόντωση. Σίγουρα πάντως δεν κατάφεραν  να προφυλάξουν το λαό από την πείνα του χειμώνα του 1941 που προκάλεσε εκατοντάδες  χιλιάδες νεκρούς. (Οι διάφορες εκτιμήσεις μιλούν για 100.000 έως τις 500.000 νεκρούς)

Όσο δε για το στρατό, είναι γεγονός πως οι κατοχικές κυβερνήσεις φρόντισαν με την παροχή συντάξεων, βαθμών, επιδομάτων, τροφίμων και με διορισμούς σε θέσεις ευθύνης του δημοσίου να δημιουργήσουν σχέσεις εξάρτησης και πατρονίας με μεγάλο τμήμα όσων Ελλήνων αξιωματικών παρέμειναν στη χώρα και δεν εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις. Πολλοί από αυτούς τους αξιωματικούς δε, στελέχωσαν αργότερα τα Τάγματα Ασφαλείας

Και αν σε κάποιους από αυτούς τους στρατηγούς θα μπορούσε να καταλογιστεί το ελαφρυντικό της άγνοιας και της αφέλειας όπως στον υποστράτηγο Ρουσόπουλο, ο οποίος ύστερα από 45 ημέρες, παραιτήθηκε καταγγέλλοντας τους κατακτητές και φυλακίστηκε,  για κάποιους άλλους στρατηγούς όμως, όπως ο υποστράτηγος Γεώργιος Μπάκος, τα δεδομένα είναι αμείλικτα.

Όπως γράφει ο άνθρωπος που τον γνώριζε καλύτερα από όλους, ο επιτελάρχης του στο Β’ Σώμα Στρατού, συνταγματάρχης τότε και αργότερα αρχηγός ΓΕΣ, Θρ. Τσακαλώτος στο βιβλίο του «40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδας» :

«Ο στρατηγός Μπάκος … μόνον έναν εχθρό έβλεπε, τους κομμουνιστάς. Τους δε Γερμανούς ως τους μόνους που μπορούσαν να τους εκμηδενίσουν. Γι αυτό ηθέλησε να κάμη εθελοντικά Σώματα υπό καταλλήλους διοικητάς για να σταλούν να πολεμήσουν εναντίον των Ρώσων… Έκαμε ειδική συγκέντρωσιν τότε, εις την οποία εκάλεσεν έναν αριθμόν συνταγματαρχών, υπηρετούντων εις το υπουργείον. Δεν είχον κληθή, έμαθα τον σκοπόν και μετέβην αυτόκλητος δια να αντιδράσω. Εξήγησε σαφέστατα την επιθυμίαν του και την πεποίθισίν του ότι όταν νικήση η Γερμανία, αυτό ( η αποστολή Σώματος στη Ρωσία ) θα είναι ένα επιχείρημα στα χέρια της Ελλάδος. Τον απέτρεψα με όλην μου την δύναμιν και ενθυμούμαι ακόμη την φράσιν που του είπα: “Προσέχετε, ο ελληνικός στρατός δεν συγχωρεί τοιαύτας αποφάσεις. Θα σηκωθούν και οι πέτρες ακόμη εναντίον εκείνων που θα τολμήσουν να πολεμήσουν εναντίον οιουδήποτε συμμάχου μας”. Με άκουσε, αλλά κατάλαβα πλέον ότι δεν μπορούσα να έχω εμπιστοσύνην εις την κρίσιν του»

Αποτελεί ευτύχημα για την Ελλάδα το γεγονός ότι οι προσπάθειες του Μπάκου για τη συγκρότηση της «Κυανόλευκης Μεραρχίας» που θα πολεμούσε στο πλευρό της Βέρμαχτ εναντίον του Κόκκινου Στρατού δεν ευοδώθηκαν. Γιατί, όπως γράφει ο Σόλωνας Γρηγοριάδης : «…αν είχε υλοποιηθεί η πρόθεση του Μπάκου, θα αποτελούσε στίγμα για την Ελλάδα, που στην πράξη θα μεταβαλλόταν σε θαυμαστό επιχείρημα στα χέρια αυτών που, είτε απλά ως επικριτές είτε ως διεκδικητές, θα είχαν συμφέρον να επιζητούν μείωση των ελληνικών αξιώσεων»

Ήταν αυτός ακριβώς ο αντικομμουνισμός των στρατιωτικών και των πολιτικών συνεργατών της Χούντας που κινούσε τις πράξεις τους και αποκάλυπτε πως ο πατριωτισμός τους ήταν πολύ ελαστικός. Τόσο ελαστικός που να φτάνουν στο σημείο να θεωρούν τους Γερμανούς κατακτητές ως συμμάχους τους στον πόλεμο εναντίον των κομμουνιστών (!)

Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του συνταγματάρχη και διοικητή Πελοποννήσου Διονύσιου Παπαδόγκωνα, ο οποίος στις 20 Ιουνίου του 1944 σε ομιλία του στο χώρο του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη έλεγε: «Εάν δεν παταχθή αποτελεσματικώς η πολυκέφαλος αυτή Λερναία ύδρα του Κομμουνισμού η φυλή μας διατρέχει κίνδυνον να εξαφανισθή. Επιβάλλεται σήμερον άμεσος και ειλικρινής συνεργασία μετά του Γερμανικού Στρατού Κατοχής προς επαναφοράν της Τάξεως […] δεν νομίζω ότι πρέπει να θεωρώμεν ως εχθρόν το γερμανικό έθνος […] Πρέπει να είμεθα ευγνώμονες διότι η Γερμανία μας παρέχει τα μέσα και ο γερμανικός στρατός μάχεται μαζί με τα ιδικά μας τμήματα εναντίον των απισίων εγκληματιών μπολσεβίκων. Δύναται τις να φαντασθή τι θα συνέβαινεν εάν δεν έδιδεν η Γερμανία εις ημάς όπλα και μίαν ημέραν απεσύρετο ο γερμανικός στρατός από τας πόλεις μας; Δεν θέλω ούτε να το σκεφθώ […] Προσκαλώ πάντας να αναφωνήσωμεν: “Κάτω ο μπολσεβικισμός. Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω το ανδρείον γερμανικόν έθνος”»

Από τους στρατηγούς της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης, ο Μπάκος δεν πρόλαβε να δικαστεί, καθώς συνελήφθη στα Δεκεμβριανά του 1944 από αντάρτες του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε από τους αντάρτες του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στις 6 Ιανουαρίου 1945 στο χωριό Κρώρα Βοιωτίας

Οι υπόλοιποι στρατιωτικοί δικάστηκαν στις 21.2.1945, στη δίκη των δωσίλογων πρωθυπουργών και υπουργών και τιμωρήθηκαν με ποινές ασύμμετρα ελαφρές σε σχέση με τη βαρύτητα των πράξεών τους. Ποινές, οι οποίες στη συνέχεια μετριάστηκαν ακόμη περισσότερο με αποτέλεσμα να αποφυλακιστούν όλοι μετά από μερικά χρόνια με εξαίρεση τον Τσολάκογλου, ο οποίος πέθανε από λευχαιμία το 1948.

Πιο συγκεκριμένα,

Ο Γ. Τσολάκογλου, ενώ αρχικά είχε καταδικαστεί σε θάνατο, η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά. Έχοντας όμως προσβληθεί από λευχαιμία, νοσηλεύθηκε επί έναν χρόνο στο Νοσηλευτικό Ίδρυμα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΝΙΜΤΣ), όπου και πέθανε στις 22 Μαΐου του 1948

Ο Π. Δεμέστιχας καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλάκιση, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα.

Ο Σ. Μουτούσης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 11 ετών, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα.

Ο Χ. Κατσιμήτρος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5,5 ετών, αποφυλακίστηκε όμως το 1951 με Βασιλικό Διάταγμα και το 1953 αποκαταστάθηκε αναδρομικά με επαναφορά στο βαθμό του Αντιστράτηγου εν αποστρατεία, με όλες τις απολαβές και τις διακρίσεις του.

Ο Δ. Πολύζος, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5,5 ετών

Την επόμενη μέρα από την έκδοση της δικαστικής απόφασης, στο κύριο άρθρο της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (φύλλο της 1ης Ιουνίου 1945), αναφέρονται τα εξής

 « Εντός εκατόν ακριβώς ημερών η ελληνική δικαιοσύνη απέδειξεν ότι δεν έχει καμμίαν επαφήν με το λαϊκόν αίσθημα επί του προβλήματος της τιμωρίας των δοσίλογων κυβερνητών της Κατοχής .

 Η απόφασίς της θ’ αποτελή εσαεί την ευγλωττοτέραν προτροπήν προς την εθνικήν προδοσίαν.

Είθε ποτέ άλλοτε να μη δουλωθή αυτή η χώρα.

 Αν όμως μέσα εις των αιώνων τον ρουν δοκιμάση και άλλοτε το πικρόν ποτήριον της δουλείας, τότε όλοι οι Έλληνες θα είναι προδόται.

Ο λαός, ο οποίος βλέπει πολύ απλά τα πράγματα, ανέμενεν ότι έκαστος εκ των κατηγορουμένων θα κατεδικάζετο 20.000 φοράς εις θάνατον

[…[ Και το δικαστήριον ένα μόνον εξ αυτών – και δύο ερήμην – ευρήκε να καταδικάση με την ποινήν που εξέτισαν αναιτίως 500.000 αθώων»

Έτσι ξεκίνησε την παρουσίασή του ο Αντώνης Λαζαρής στην εκδήλωση που πραγματοποίησαν εννέα σύλλογοι που συμμετέχουν στην κίνηση #SaveRafina με στόχο να εμποδίσουν την πραγματοποίηση της γιγάντωσης του λιμανιού και της πώλησης της χερσαίας ζώνης.

Συνέχισε λέγοντας ότι το λιμάνι είναι θέμα πολιτικό, ότι η κινεζική Cosco πιέζει να διώξει γραμμές από τον Πειραιά για να δώσει τον διαθέσιμο χώρο στην κρουαζιέρα και πως «εάν αυτά τα έργα πραγματοποιηθούν θα αναγκαστούμε να φύγουμε από την πόλη, η ζωή θα γίνει αφόρητη».....

Η Μαρία Νάτση στον εναρκτήριο λόγο της εκδήλωσης είπε πως :

«για πρώτη φορά εννέα διαφορετικοί σύλλογοι ενώνονται και αυτό φανερώνει ότι η κοινωνία μας ευτυχώς είναι ακόμα ζωντανή, ευτυχώς είναι ακόμα ενεργή. Και αυτό από μόνο του είναι σπουδαίο γιατί δίνει ελπίδα για το μέλλον»

Στη συνέχεια ανέφερε ότι τριπλασιάζεται η έκταση του λιμανιού φτάνοντας το ασύλληπτο νούμερο των 460.000 τμ, με χώρους αναμονής για 2000 ΙΧ  και 90 φορτηγά, ενώ ο αριθμός των πλοίων από 7 αυξάνεται σε 22 λέγοντας χαρακτηριστικά ότι

"θα οδηγήσει σε δραματικές αλλαγές. Αλλαγές που οι επόμενες γενιές δε θα μπορούν να αναστρέψουν. Λάθη δικά μας, ολόδικά μας,  που οι επόμενες γενιές δε θα μπορούν να διορθώσουν"

Παίρνοντας το λόγο αμέσως μετά, ο Αντώνης Λαζαρής μας ταξίδεψε με το δικό του μοναδικό τρόπο και με ένα πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό σε όλη την ιστορία του λιμανιού, ένα λιμάνι που όπως είπε "είναι πιο παλιό από τους Τριγλιανούς. Οι Τριγλιανοί ήρθαν το 1923 , το λιμάνι ξεκίνησε στις αρχές του αιώνα με πρώτους κατοίκους ψαράδες"

Μίλησε ακόμη για τις περίφημες "διαφυγές" στην Κατοχή και το πλοίο της “Άγιας Κυριακής” που είναι το κεντρικό θέμα του ομώνυμου τραγουδιού των Μίμη Πλέσσα και Κώστα Βίρβου. Μίλησε για τα τσιμεντόπλοια, για τον Τσιτσάνη, για τον προϊστορικό οικισμό, για τις παραλίες της Ραφήνας που χάθηκαν οριστικά και αμετάκλητα για να γίνουν χώροι parking στο λιμάνι, συνδέοντας σε ένα μαγευτικό και συγκινητικό σύνολο όλα εκείνα που κινούνται γύρω από το λιμάνι και που είτε δεν τα γνωρίζουμε είτε τα αντιμετωπίζουμε επιδερμικά και αποσπασματικά

Ενώ ο εναρκτήριος λόγος της Μαρίας Νάτση μας θύμισε το καθήκον μας, φέρνοντάς μας προ των ευθυνών μας. Όχι για εμάς, όπως είπε, αλλά για τις γενιές που έρχονται και που θα διαπιστώσουν πως όλα παραδόθηκαν από εμάς -είτε με τις πράξεις μας είτε με την απραξία μας- στο βωμό του κέρδους και της απληστίας

"Κάποιοι θα πουν ότι ο αγώνας αυτός γίνεται από ανθρώπους γραφικούς

Όμως γίνεται από ανθρώπους σκεπτόμενους, ανθρώπους με σύνεση,

Κάποιοι θα πουν ότι αυτός ο αγώνας είναι μάταιος,

Πόσο μάταιο όμως μπορεί να είναι να παλεύεις για τις επόμενες γενιές;

Καθόλου..."

Το ατμόπλοιο Όρια (SS Oria) βυθίστηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1944, παίρνοντας μαζί του στο βυθό περίπου  4.100 Ιταλούς αιχμάλωτους πολέμου

Το φθινόπωρο του 1943, μετά την παράδοση στους Γερμανούς των ιταλικών στρατευμάτων που βρίσκονταν στην Ελλάδα, οι Γερμανοί έπρεπε να μεταφέρουν δεκάδες χιλιάδες Ιταλούς αιχμαλώτους πολέμου δια θαλάσσης. Το Oria ήταν ένα από τα σκάφη που επιλέχθηκαν για το σκοπό αυτό. Έτσι, στις 11 Φεβρουαρίου 1944 απέπλευσε από τη Ρόδο με προορισμό τον Πειραιά, μεταφέροντας 4.046 Ιταλούς αιχμαλώτους (43 αξιωματικούς, 118 υπαξιωματικούς και 3.885 στρατιώτες), κάτω από άθλιες συνθήκες στοίβαξης και εγκλεισμού. Μετέφερε επίσης 90 Γερμανούς σε υπηρεσία και το πλήρωμά του.

Την επόμενη ημέρα το πλοίο έπεσε σε καταιγίδα, προσέκρουσε στα βράχια της νησίδας Πάτροκλος, ανοικτά του ακρωτηρίου Σούνιο, και το ρήγμα που προκλήθηκε επέφερε τη βυθιση του πλοίου. Κάποια πλοία, φτάνοντας λόγω κακοκαιρίας 3 ημέρες μετά στο ναυάγιο, κατάφεραν να διασώσουν 6 Ιταλούς, 21 Γερμανούς, τον Νορβηγό καπετάνιο και τον Έλληνα μηχανικό. Όλοι οι υπόλοιποι έχασαν τη ζωή τους συμπεριλαμβανομένων και 21 Ελλήνων του πληρώματος

Από την αρχή και για πολλά χρόνια, το ναυάγιο του Όρια περιβλήθηκε από ένα πέπλο σιωπής. Η υπόθεση του ναυαγίου του Όρια ήλθε ξανά στην επιφάνεια το 2006 με πρωτοβουλία των τοπικών ελληνικών αρχών, έπειτα και από τις σχετικές έρευνες του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη που ανακάλυψε το ναυάγιο το 1999.

Το 2015, ο Γιώργος Ιατρού γύρισε το ιστορικό ντοκιμαντέρ memORIA, με θέμα το ναυάγιο του πλοίου. Στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζονται μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής οι οποίοι, 70 χρόνια μετά, θυμούνται το τρομακτικό ναυάγιο και ανακαλούν τη φρικτή εικόνα των άταφων σορών στην παραλία.

Ο δύτης Αριστοτέλης Ζερβούδης που ανακάλυψε και ταυτοποίησε το ναυάγιο, ήρθε σε επαφή με Ιταλούς συγγενείς των αγνοουμένων παραδίδοντας τους προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν στο ναυάγιο. Με αφορμή μία καραβάνα από τις πολλές που βρέθηκαν στον βυθό της θάλασσας με σκαλισμένο το όνομα και τον τόπο καταγωγής των άτυχων Ιταλών, το κουβάρι της ιστορίας άρχισε να ξετυλίγεται

Το «memORIA» τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Κρήτης (Ιεράπετρα).

Σκηνοθεσία: Γιώργος Ιατρού. Διάρκεια: 70΄

Διαβάστε σήμερα στο Ανεξήγητο φύλλο #70 της RAF WEST Journal,  της Νo2 εφημερίδας της ανατολικής Αττικής

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ - Μια πύλη-σύνδεση με το σκότος, προκαλεί στη Ραφ Τάουν μια σειρά από ανεξήγητα φαινόμενα. Ποτάμια ξεριζώνονται, γεωτρύπανα σκάβουν για πετρέλαιο, σπίτια χτισμένα μέσα στο ρέμα γέρνουν, αντιδήμαρχοι πάνε κι έρχονται, χελώνες καρέτα-καρέτα γεννάνε ανάμεσα σε παραλιακά μπαρ και λουόμενους χορευτές, λάμπες πέφτουν από τα ταβάνια. Η Οσία Αθετούσα έχει σηκώσει τα χέρια ψηλά, περιμένοντας βοήθεια από τον ουρανό.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ -   Η οσία Αθετούσα παρουσίασε πριν από μερικές ημέρες τη συνέχεια της τριλογίας «Δίχως λάμπα καμιά» με κεντρικό θέμα την κατάρα του Γκόλουμ. Όπως γνωρίζουμε από το πρώτο μέρος της τριλογίας, η πρωταγωνίστρια δίνει μία άνιση μάχη με τον άρχοντα του σκότους, αλλά αυτό την έχει μετατρέψει και την ίδια σε αντίγραφο του. Στο δεύτερο μέρος η Οσία αποφασίζει να περάσει στην αντεπίθεση με ισχυρό εξορκισμό.

Σήμερα το βράδυ, όποιος βρεθεί  στο Beery Beery , στην πλατεία Δημητρακού στη Ραφήνα, θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει τους μοναδικούς Generation Gap σε ένα πρόγραμμα με φθινοπωρινές BLUES  αποχρώσεις. Μια όμορφη προσπάθεια, από τις λίγες αντίστοιχες που μπορεί κανείς να συναντήσει στη Ραφήνα,  που είναι βέβαιο πως όποιος βρεθεί εκεί θα την απολαύσει πραγματικά

Τετάρτη 23/10 στις 9.30

 «Aπό το ποτάμι μέχρι τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη» τραγουδάει ο Βρετανός ράπερ και ακτιβιστής Lowkey, σε ένα τραγούδι που έχει γραφτεί εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Θα μπορούσε να είναι ο ύμνος της Παλαιστίνης. Θα μπορούσε επίσης να είχε γραφτεί και τώρα, είναι η πρώτη σκέψη αυτού που το ακούει και βλέπει το video clip για πρώτη φορά. Όμως όχι, οι εικόνες που δείχνει το προ δεκαπενταετίας video clip του τραγουδιού ωχριούν μπροστά στις σημερινές εικόνες. «Αλλά ό,τι κι αν προσπαθήσουν» όπως τραγουδάει ο Lowkey, «η Παλαιστίνη δεν θα πεθάνει ποτέ»

Όπως θα διαπιστώσετε, η πρόσβαση στο τραγούδι δεν είναι αυτόματη, σε μια εμφανή προσπάθεια των διαχειριστών του "youtube" να περιορίσουν τη διάδοσή του, αφού προς το παρόν δεν μπορούν να το απαγορεύσουν. Για να το ακούσετε, θα πρέπει να πατήσετε "παρακολούθηση στο youtube" και μόλις ανοίξει το "youtube" θα πρέπει να πατήσετε το "κατανοώ και επιθυμώ να συνεχίσω" στην προειδοποίηση του "youtube" οτι το video περιέχει σκληρές εικόνες. Όπως βλέπετε, το "youtube" μας προστατεύει από την έκθεση σε σκληρές και βίαιες εικόνες, προκειμένου να μπορούμε να συνεχίσουμε το μακάριο και βολικό ύπνο μας. Ευχαριστούμε "youtube¨ για την έγνοια και τη φροντίδα

Αυτό είναι για την Παλαιστίνη, τη Ραμάλα, τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα

Αυτό είναι για το παιδί που ψάχνει απαντήσεις

Μακάρι να μπορούσα να πάρω τα δάκρυά σου και να τα αντικαταστήσω με γέλιο

Ζήτω η Παλαιστίνη, ζήτω η Γάζα

Παλαιστίνη, Ραμάλα, Δυτική Όχθη, Γάζα

Ενώ ακούμε μελωδίες από ανίδεους ανόητους

Το Ισραήλ εμπόδισε τον ΟΗΕ από την παράδοση τροφίμων

Φέρνουν τα στρατεύματα και ούτε μια γρήγορη ματιά δε θα ρίξετε στις ειδήσεις

Κερδίζουν χρήματα από τα προϊόντα που βιαζόμαστε να καταναλώσουμε

Δεν είναι απλώς θέμα διαφορετικών απόψεων

Ξεχάστε τα συναισθήματα, αυτό είναι γεγονός, αυτό που ξερνάω  είναι η αλήθεια

Δεν έχει καμία διαφορά αν είσαι Χριστιανός ή αν είσαι Εβραίος

Είναι απλά άνθρωποι που ζουν σε διαφορετικές συνθήκες από εσένα

Ακόμα πεθαίνουν όταν βομβαρδίζετε τα σχολεία, τα τζαμιά και τα νοσοκομεία τους

Δεν είναι λόγω πυραύλων, παρακαλώ ο Θεός μπορεί να τα σταματήσει όλα

Δεν έχω σχέση με τους ξένους που βλέπω στην τηλεόραση

Αλλά μιλώ γιατί αυτοί οι ξένοι θα μπορούσαν να ήμουν εγώ

Οι λέξεις δεν θα μπορέσουν  ποτέ να εξηγήσουν την ωμή τραγωδία

Δεν είναι πόλεμος, απλώς δολοφονούν όλο και πιο γρήγορα

Κι εμείς υποστηρίζουμε αυτόματα την καθαρή αγριότητα

Φανταστείτε πώς θα νιώθατε, εάν αυτή ήταν η οικογένειά σας

 Η Παλαιστίνη θα είναι στην καρδιά μου για πάντα

Υποστηρίζουμε την ειρήνη, στον πόλεμο δεν θα παραδοθούμε

Θυμηθείτε, δεν ξεκίνησε εκείνο τον σκοτεινό Δεκέμβρη

Κάθε νόμισμα είναι μια σφαίρα, αν είστε του Mark και του Spencer

Και όταν πίνεις Coca-Cola

Αυτό είναι άλλο ένα πιστόλι στην θήκη των απάνθρωπων στρατιωτών

Λές ότι γνωρίζεις για το σιωνιστικό λόμπι

Αλλά βάζεις χρήματα στην τσέπη τους όταν αγοράζεις τον καφέ τους

Μιλάς για επανάσταση, και κάθεσαι στα Starbucks

Το γεγονός είναι ότι αυτός είναι ο τύπος σκέψης που δεν μπορώ να εμπιστευτώ

Πόσο μάλλον να αρχίσεις να σέβεσαι

Πριν μιλήσεις, μάθε την έννοια αυτού του κασκόλ στο λαιμό σου

Ξέχνα τη Nestlé

Ο Ομπάμα υποσχέθηκε στο Ισραήλ 30 δισεκατομμύρια για την επόμενη δεκαετία

Είναι χαρούμενοι και είναι τρελοί

Σκεφτείτε το όταν βάζετε πάνες Huggies στο μωρό σας

Δεν πρόκειται απλώς για πόλεμο για κλεμμένη γη

Γιατί πιστεύεις ότι τα μικρά αγόρια πετούν πέτρες στα τανκς;

Και ποτέ δεν θα μάθουμε πραγματικά πόσοι άνθρωποι είναι νεκροί

Ρίχνουν βόμβες σε αθώα κορίτσια ενώ κοιμούνται στο κρεβάτι τους

Μην προσβάλλεσαι από γεγονότα, απλώς προσπάθησε  να ακούσεις

Τίποτα δεν είναι πιο αντισημιτικό από τον Σιωνισμό

Γι' αυτό σε παρακαλώ μην φέρνεις άσχημα συναισθήματα όταν μου μιλάς

Υπάρχουν πολλοί Ραβίνοι που συμφωνούν μαζί μου

Είναι δική σου επιλογή το τι θα κάνεις  με αυτό το μήνυμα

Μην το μπερδεύεις. Το βλέπω αυτό από μια πραγματικά ανθρώπινη οπτική

Πόσα ακόμη ψηφίσματα πρέπει να παραβιαστούν

Πόσα ακόμη παιδιά πρέπει να εκμηδενιστούν

Το Ισραήλ είναι ένα τρομοκρατικό κράτος, είναι τρομοκράτες που τρομοκρατούν

Θα καταθέσω, η τηλεόρασή μου τους μετέδωσε λέγοντας ψέματα

Αυτό δεν είναι πόλεμος, είναι συστηματική γενοκτονία

Αλλά ό,τι κι αν προσπαθήσουν, η Παλαιστίνη δεν θα πεθάνει ποτέ

Μια ομάδα μεσήλικων φίλων, μια αντροπαρέα που αρνείται να μεγαλώσει, σκαρώνει φάρσες. Όμως η υπόθεση δεν είναι τόσο απλοϊκή όσο ακούγεται. Οι φίλοι του «Amici Miei» αρνούνται να πάρουν τη ζωή στα σοβαρά, όχι γιατί δεν είναι σοβαροί οι ίδιοι, αλλά γιατί μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούν και αντέχουν το βαρύ φορτίο της. Πρόκειται για μια μαύρη κωμωδία που πολλές φορές ισορροπεί με αξιοθαύμαστο τρόπο ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Παράλληλα είναι μια πικρή σάτιρα της αστικής κοινωνίας,  των δομών της εξουσίας που τη στηρίζουν καθώς και μιας νεκροζώντανης κοινωνίας που δεν αντιδρά σε κανένα ερέθισμα

Οι «Εντιμότατοι Φίλοι» είναι μια  ταινία-σταθμός στην κωμωδία. Σκηνοθέτης της ταινίας είναι ο Μάριο Μονιτσέλι, ο οποίος πήρε τη σκυτάλη από τον Πιέτρο Τζέρμι που είχε ετοιμάσει το σενάριο και ήταν έτοιμος να τη σκηνοθετήσει. Αρρώστησε όμως ξαφνικά, πρόλαβε να την παραδώσει στον Μονιτσέλι και πέθανε την πρώτη εβδομάδα των γυρισμάτων

Πρωταγωνιστούν οι: Φιλίπ Νουαρέ, Ούγκο Τονιάτσι, Γκαστόνε Μοσκίν, Μπερνάρ Μπλιέ, Όλγα Καρλάτου, Αντόλφο Τσέλι, Ντουίλιο Ντελ  Πρέτε κ.α.

Έτος παραγωγής 1975. Διάρκεια 140 λεπτά