«Sometimes I feel like a motherless child, a long way from my home» … Ένα παραδοσιακό νέγρικο τραγούδι (spiritual) που αφηγείται το παράπονο ενός ξεριζωμένου μαύρου που νιώθει σαν ορφανό παιδί μακρυά από τη γη που τον  γέννησε. Στα σκλαβοπάζαρα του Αμερικανικού Νότου, οι αγοραστές, κυρίως ιδιοκτήτες φυτειών βαμβακιού, διάλεγαν συνήθως τα νεότερα μέλη μιας οικογένειας και τα παιδιά αυτά δεν έβλεπαν ποτέ ξανά τους γονείς τους. Αυτά ήταν τα «παιδιά χωρίς μάνα», βίαια χωρισμένα από τη μάνα τους, τον πατέρα τους, την πατρίδα τους. Προορισμένα να ζήσουν σαν σκλάβοι και που οι απόγονοί τους στις ΗΠΑ, στην πλειοψηφία τους, ακόμη αντιμετωπίζονται σαν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας

Οι ρίζες του τραγουδιού αυτού  χάνονται  στην ιστορία, όπως γίνεται σε όλα τα παραδοσιακά τραγούδια, στην προκειμένη περίπτωση, των Aφροαμερικάνων σκλάβων. Έχει ηχογραφηθεί με διάφορες τροποποιήσεις στίχων, ενώ η παλιότερη καταγεγραμμένη επίσημα εκτέλεση του τραγουδιού έρχεται 146 χρόνια πριν, από την χορωδία του Πανεπιστημίου Φισκ, με έδρα το Νάσβιλ του Τενεσί. Εδώ το ακούμε από τη Mahalia Jackson, μια από τις πιο σημαντικές τραγουδίστριες gospel και spirituals

στίχοι Τάσου Λειβαδίτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη

Την πόρτα ανοίγω το βράδυ,

τη λάμπα κρατώ ψηλά,

να δούνε της γης οι θλιμμένοι,

να 'ρθούνε, να βρουν συντροφιά.

Να βρούνε στρωμένο τραπέζι,

σταμνί για να πιει ο καημός

κι ανάμεσά μας θα στέκει

ο πόνος, του κόσμου αδερφός.

Να βρούνε γωνιά ν' ακουμπήσουν,

σκαμνί για να κάτσει ο τυφλός

κι εκεί, καθώς θα μιλάμε,

θα’ρθει συντροφιά κι ο Χριστός

Πριν από 40 χρόνια, στις 8 Δεκεμβρίου του 1980, ο John Lennon πέφτει νεκρός από τις σφαίρες του Μark Chapman, ενός ανθρώπου που αργότερα δήλωσε πως σκότωσε τον Lennon απλά για να νιώσει ο ίδιος σημαντικός

O Lennon ήταν μόλις 40 χρονών και είχε ήδη προλάβει να φτάσει με τους Beatles στην κορυφή του κόσμου, συνεισφέροντας όσο κανείς άλλος στο σύγχρονο ήχο που θα ονομαστεί rock. Χρόνο με το χρόνο, από το πρώτο τους single το 1962, οι Beatles ωρίμαζαν και άνοιγαν καινούργιους μουσικούς δρόμους. Η διάλυσή τους, το 1970, ήρθε την κατάλληλη στιγμή, όταν όλα όσα είχαν να ειπωθούν από αυτούς ειπώθηκαν. Και στο κάτω κάτω, είναι καλύτερα να σε νοσταλγούν, παρά να σε βαρεθούν  

Για 10 χρόνια, ο Lennon συνέχισε να γράφει τραγούδια μόνος του. Πιο ώριμος από ποτέ, έγραψε αριστουργήματα και σε αυτή την περίοδο, με πρώτο και καλύτερο το Imagine, έναν ύμνο για μια άλλη κοινωνία, χωρίς πολέμους, χωρίς σύνορα που θα χωρίζουν, χωρίς θρησκείες που θα διχάζουν, χωρίς ιδιοκτησίες που θα γεννούν ανισότητες

Imagine there's no heaven
It's easy if you try
No hell below us
Above us only sky
Imagine all the people living for today

Imagine there's no countries
It isn't hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion too
Imagine all the people living life in peace, you

Παράλληλα με τη μουσική του, ο Lennon ριζοσπαστικοποιήθηκε πολιτικά και πρωτοστάτησε σε αντιπολεμικές διαμαρτυρίες ενάντια στην επέμβαση των Αμερικανών στο Βιετνάμ, αναγκάζοντας το FBI να τον παρακολουθεί και την αμερικανική κυβέρνηση να προσπαθεί να βρει τρόπο να τον απελάσει.

Δείγμα αυτής της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης του Lennon αποτελεί το συγκλονιστικό τραγούδι "Working class hero”, ένας ύμνος αλλά και ψόγος μαζί για την καταπιεσμένη εργατική τάξη που δεν κατορθώνει να συνειδητοποιηθεί και να διεκδικήσει τη χειραφέτησή της

As soon as you're born they make you feel small
By giving you no time instead of it all
Till the pain is so big you feel nothing at all
A working class hero is something to be

They hurt you at home and they hit you at school
They hate you if you're clever and they despise a fool
Till you're so fucking crazy you can't follow their rules
A working class hero is something to be

Keep you doped with religion and sex and TV
And you think you're so clever and classless and free
But you're still fucking peasants as far as I can see
A working class hero is something to be

There's room at the top they're telling you still
But first you must learn how to smile as you kill
If you want to be like the folks on the hill

Καρπό της αντιπολεμικής δράσης του Lennon αποτελεί ο ύμνος προς την ειρήνη “Give Peace A Chance” 

Και, βέβαια, ο Lennon δε σταμάτησε ποτέ να γράφει τρυφερά τραγούδια, όπως το “Jealous guy”

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1990, ο Παύλος Σιδηρόπουλος φεύγει από τη ζωή χάνοντας τη μάχη με την ηρωΐνη σε ηλικία μόλις 42 χρονών και περνάει στη σφαίρα του μύθου. Ο δίσκος του «Φλου», που κυκλοφόρησε το 1979, ένας από τους σημαντικότερους δίσκους της ελληνόφωνης ροκ, περιείχε και το τραγούδι " Η ώρα του stuff " με τους εφιαλτικά προφητικούς στίχους του

Κίτρινο το σούρουπο η ώρα έξι και μισή
πες μου κάτι μίλησε δεν αντέχω στη σιωπή
κλείσε το παράθυρο, τρέμω και το σκέπασμα βαρύ
τούτη η πόλη γίνηκε ανυπόφορη πληγή

"Δες βραδιάζει, μη μιλάς
μον’ έλα λίγο πιο κοντά"

Ξέρω πως ανάσκελα θα μας βρούνε ένα πρωί
σέρνοντας στο βλέμμα μας κάποια σιωπηλή κραυγή
άδειο θαν’ το πρόσωπο κι η ματιά τους αδειανή
με έναν αργό θάνατο να μας λειώνει το κορμί

"Μη φοβάσαι σβήσ’ το φως
δεν υπάρχει πού, πότε και πώς"

"Πριν τελειώσει η νύχτα αυτή
πριν μας έβρει το πρωί"

Πες μου αν μ’ αγάπησες όσο ο ήλιος την αυγή
όσο ο γκρίζος ουρανός κάποιας άνοιξης βροχή
αν τον φόβο μου έβλεπες πίσω από κάθε μου φιλί
πες μου αν μ’ αγάπησες όσο η νύχτα την σιωπή

Γράφτηκε το 1990 από το Γιάννη Μηλιώκα. Παίχτηκε πέρυσι, παίζεται  και φέτος. Και βλέπουμε

Ένα δωμάτιο η μικρή μας γειτονιά
και το μπαλκόνι σου μισάνοιχτο συρτάρι
Μου χαμογέλασες στου μπάνιου τη γωνιά
σου τηλεφώνησα κι εγώ απ’ το πατάρι

Απόψε θα βγούμε
θα πάμε στην κουζίνα
θα σε περιμένω δίπλα στο καλοριφέρ
κι άμα θες μετά μπαίνουμε σ’ ένα παπούτσι
και πάμε να τα πιούμε στου σαλονιού το μπαρ

«Η δουλειά μου ήταν πάντα να κρίνω την απόσταση ανάμεσα στην αμερικάνικη πραγματικότητα και το αμερικάνικο όνειρο».

Bruce Springsteen

Μπαίνοντας πλέον στην όγδοη δεκαετία της ζωής του, ο  Bruce Springsteen κυκλοφόρησε  πριν από λίγες μόλις ημέρες τον εικοστό δίσκο της καριέρας του. Ο δίσκος έχει τον τίτλο “Letter to you” και, για όσους αρέσκονται στα στατιστικά στοιχεία, έκανε τον Springsteen τον πρώτο καλλιτέχνη στην ιστορία που είδε δίσκο του να μπαίνει στο Top Five του Billboard  για έκτη συνεχόμενη δεκαετία

Αν το προηγούμενο στοιχείο δεν αρκεί, ας αναφέρουμε πως στη θρυλική λίστα των ”500 Greatest Albums Of All Time” του περιοδικού Rolling Stone, ο Bruce Springsteen έχει οχτώ δίσκους. Από πάνω του βρίσκονται μόνο οι Rolling Stones και οι Beatles με δέκα, και ο Bob Dylan με έντεκα δίσκους.

Ο Bruce Springsteen, λοιπόν, είναι πάλι εδώ και καταφέρνει για μια ακόμη φορά να μας συνταράξει με τον δυναμικό και παράλληλα μελωδικό ήχο του, τους γεμάτους ενσυναίσθηση στίχους του αλλά και τη μοναδική ερμηνεία του. Ο δίσκος αυτός είναι μια κατάθεση ψυχής, ένα γράμμα που έγραψε για όλους εμάς που θα τον ακούσουμε. Φροντίζει να μας το δηλώσει στο ομώνυμο τραγούδι του δίσκου. « Στο γράμμα αυτό, έκλεισα τους  φόβους και τις αμφιβολίες μου. Τα άσχημα πράγματα που βίωσα και τις αλήθειες στις οποίες κατέληξα. Έκλεισα μέσα τον ήλιο και τη βροχή. Τις χαρές μου και τους πόνους. Τα νυχτερινά αστέρια και τον πρωϊνό γαλάζιο ουρανό. Και όλα αυτά σου τα στέλνω μέσα σε αυτό το γράμμα»

“ In my letter to you

I took all my fears and doubts

In my letter to you

All the hard things I found out

In my letter to you

All that I’ve found true

And I sent it in my letter to you

I took all the sunshine and rain

All my happiness and all my pain

The dark evening stars

And the morning sky of blue

And I sent it in my letter to you

In my letter to you

I took all my fears and doubts

In my letter to you

All the hard things that I found out

In my letter to you

All that I found true

And I sent it in my letter to you “

Ο Springsteen νιώθει ένα χρέος απέναντι στους φίλους και συντρόφους που έχασε μεγαλώνοντας, ιδιαίτερα αυτούς με τους οποίους πορεύτηκε στο δρόμο της αναγνώρισης. Αυτές οι απώλειες είναι το κεντρικό θέμα αυτού του δίσκου. Όπως ο George Theiss, ο φίλος που πριν από 50 χρόνια είχε φτιάξει μαζί του το πρώτο του συγκρότημα, τους Castiles.  Γι αυτόν τραγουδάει στο “Ghosts”.

Αλλά και για τους φίλους από την E-street band, την μπάντα που τον συντροφεύει στο μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του. Αυτή η μπάντα έχασε τα τελευταία χρόνια δύο μέλη της, τον Clarence Clemons  (The Big Man) και τον Danny Federici. Και γι’ αυτούς τραγουδά ο Springsteen. Δεν πρόκειται όμως για ένα μοιρολόι, αλλά για μια πικρή συνειδητοποίηση. Μπορεί οι απώλειες να τον θλίβουν, μπορεί οι ψυχές των χαμένων ανθρώπων του να έρχονται κοντά του το βράδυ, αυτός όμως είναι ζωντανός και συνεχίζει. Αγαπάει τη ζωή και θα την χαρεί όσο μπορεί. Μετά, θα συναντήσει τους φίλους του στην άλλη μεριά. «Ακούω ακόμη τον ήχο της κιθάρας σου να έρχεται από πολύ μακριά. Είναι το φάντασμά σου που έρχεται τις νύχτες, είναι το πνεύμα σου λουσμένο στο φως. Σε χρειάζομαι, σας χρειάζομαι. Τα φαντάσματα επιστρέφουν τις νύχτες, μα εγώ είμαι ζωντανός. Νιώθω το αίμα να ρέει στις φλέβες μου. Βάζω τέρμα τον ήχο και αφήνω τα πνεύματά σας να με καθοδηγήσουν. Θα σας συναντήσω αδέλφια στην άλλη μεριά»

"I hear the sound of your guitar
Comin' from the mystic far
Stone and the gravel in your voice
Come in my dreams and I rejoice

It's your ghost moving through the night
Your spirit filled with light
I need, need you by my side
Your love and I'm alive

I can feel the blood shiver in my bones
I'm alive and I'm out here on my own
I'm alive and I'm comin' home

Old buckskin jacket you always wore
Hangs on the back of my bedroom door
Boots and the spurs you used to ride
Click down the hall but never arrive

It's just your ghost moving through the night
Your spirit filled with light
I need, need you by my side
Your love and I'm alive

I can feel the blood shiver in my bones
I'm alive and I'm out here on my own
I'm alive and I'm comin' home

Your old Fender Twin from Johnny's Music downtown
Still set on ten to burn this house down
Count the band in, then kick into overdrive
By the end of the set we leave no one alive

Ghosts runnin' through the night
Our spirits filled with light
I need, need you by my side
Your love and I'm alive

I shoulder your Les Paul and finger the fretboard
I make my vows to those who've come before
I turn up the volume, let the spirits be my guide
Meet you, brother and sister, on the other side

I'm alive, I can feel the blood shiver in my bones
I'm alive and I'm out here on my own
I'm alive and I'm comin' home
Yeah, I'm comin' home" 

Το " Ι’ll see you in my dreams ", είναι ένας δεύτερος μετά το “Ghosts” αποχαιρετισμός στους χαμένους φίλους, τους οποίους διαβεβαιώνει πως θα τους ανταμώνει πάντα στα όνειρά του. «Οι μέρες περνούν, αλλά εγώ σε θυμάμαι φίλε μου και παρόλο που έφυγες, εγώ θα σε βλέπω στα όνειρά μου. Εκεί θα συναντιόμαστε, εκεί θα ζούμε και θα αγαπιόμαστε ξανά. Γιατί ο θάνατος δεν είναι το τέλος»

"The road is long and seeming without end
The days go on, I remember you my friend
And though you're gone
And my heart's been emptied it seems
I'll see you in my dreams

I got you guitar here by the bed
All your favorite records
And all the books that you read
And though my soul feels like
It's been split at the seams
I'll see you in my dreams

When all the summers have come to an end
I'll see you in my dreams
We'll meet and live and love again
I'll see you in my dreams
Yeah, up around the river bend
For death is not the end
And I'll see you in my dreams

Go

And I'll see you in my dreams"

Στο “House of a thousand guitars” ο Βruce μιλά για το λυτρωτικό ρόλο της μουσικής κάνοντας παράλληλα και ένα πολιτικό σχόλιο πάνω στην τρέχουσα επικαιρότητα. Δε θα μπορούσε, άλλωστε, να μην το κάνει αυτός που σε όλo του το έργο φωνάζει πως όλα είναι πολιτική. «Καταγράφω τις πληγές μου και μετράω τις ουλές. Ο εγκληματικός κλόουν  έχει κλέψει το θρόνο και κλέβει ό,τι δεν θα μπορούσε ποτέ να αποκτήσει αλλιώς. Μακάρι κάποτε η αλήθεια να μιλήσει και τότε εμείς θα φωταγωγήσουμε το σπίτι με τις χίλιες κιθάρες. Εκεί όπου η μουσική δεν τελειώνει ποτέ. Εκεί όπου ξεχνάμε τους μπελάδες και τα προβλήματά μας. Στο σπίτι με τις χίλιες κιθάρες»

"The criminal clown has stolen the throne
He steals what he can never own
May the truth ring out from every small town bar
We'll light up the house of a thousand guitars

So wake and shake off your troubles my friend
We'll go where the music never ends
From the stadiums to the small town bars
We'll light up the house of a thousand guitars"

Στο «Last man standing» , έχουμε άλλο ένα τραγούδι νοσταλγίας. Για τα χρόνια που πέρασαν, για τους φίλους που έφυγαν. Ο Bruce  σκαλίζει παλιές, ξεθωριασμένες φωτογραφίες. «Όταν ήσουνα νέος, δυνατός και περήφανος. Η συναυλία είναι έτοιμη να ξεκινήσει. Τα φώτα σβήνουν και αντικρύζουμε το  πλήθος. Η συναυλία τελειώνει. Τα φώτα ανάβουν και πίνεις μια τελευταία μπύρα, με το κουδούνισμα της μουσικής ακόμη στα αυτιά σου. Κι εμένα με παίρνει και με σηκώνει το ροκ.  Και με πάει κάπου ψηλά. Κάπου δυνατά. Κάπου βαθιά μέσα στην καρδιά του πλήθους. Είμαι ο τελευταίος που έχει απομείνει όρθιος»

"Faded pictures in an old scrapbook
Faded pictures that somebody took
When you were hard and young and proud
Back against the wall running raw and loud

Knights of Columbus and the Fireman's Ball
Friday night at the Union Hall
Black leather clubs all along Route 9
You count the names of the missing as you count off time

Rock of ages lift me somehow
Somewhere high and hard and loud
Somewhere deep into the heart of the crowd
I'm the last man standing now

Out of school and out of work
Thrift store jeans and flannel shirts
The lights go down and we face the crowd
The last man standing now

Lights come up at the Legion Hall
Pool cues go back up on the wall
You pack your guitar and have one last beer
With just the ringing in your ears

Rock of ages lift me somehow
Somewhere high and hard and loud
Somewhere deep into the heart of the crowd

I'm the last man standing now"

"Η επέτειος" … το έγραψε σε ηλικία 15 ετών. Από την «Παρέλαση», τον πρώτο δίσκο του Φοίβου Δεληβοριά, που κυκλοφόρησε το 1989, όταν ο Φοίβος ήταν 16 μόλις ετών

Η τηλεόραση είναι στη διαπασών
Κι ο πατέρας μου κοιτάζει μ’ ενδιαφέρον
Κι όλα είναι τόσο ψεύτικα και τόσο σοβαρά
Όταν νιώθεις, πως την πάτησες ξανά

Είναι σήμερα τρελή πρωτομαγιά
Κι η τηλεόραση να λέει για τη χούντα
Κι ο πατέρας μου κοιτά και με λόγια σιγανά
Μουρμουρίζει, πως χαθήκαν όλ’ αυτά

Το καντήλι καίει και όλα είναι μουντά
Όλα σου θυμίζουνε τη μοναξιά σου
Κι όμως μέσα στη σιωπή, του πατέρα μου η φωνή
Μου θυμίζει κάποιαν άλλη εποχή

Μες στο σπίτι όλα τα φώτα είναι σβηστά
17 Νοέμβρη του `73
Το ραδιόφωνο σιγά και τα τανκς εφιαλτικά
Η τρομοκρατία κυβερνά

Η επανάσταση κι αγάπη παν’ μαζί
Μες στους δρόμους ματωμένες προκηρύξεις
Αγωνία τρομερή και ο θάνατος ζωή
Φυτρωμένη μες στη μουσική

Ένας θόρυβος ακούγεται δειλά
Είναι του `74 Ιούλης...
Θεοδωράκης δυνατά κι ο εξόριστος γυρνά
Έτσι το λοιπόν τελειώνουν όλ’ αυτά ;;

Η τηλεόραση έχει σβήσει προ πολλού,
Μα ο πατέρας μου κοιτάζει σαν χαμένος
Κι είναι όλα γι’ αυτόν ψεύτικα και όμως σοβαρά
Αφού ξέρει, πως την πάτησε ξανά.

Ο Βruce Springsteen μαζί με τον Tom Morello των Rage Against The Machine τραγουδούν για το φάντασμα του Tom Joad, του ήρωα του κλασικού αμερικάνικου μυθιστορήματος «Τα Σταφύλια της Οργής» του John  Steinbeck. H άλλη Αμερική. Αυτή που αγαπάμε. Η Αμερική του  John  Steinbeck, του Peter Seeger, του Woody Guthrie, του Jack London, της Joan Baez ...

“Τι είναι Ζωή, τι ειν’ η Ζωή και τι τ’ ανάμεσό τους.

Ένα φωσάκι αγέννητο μες την καρδιά του σκότους...

Πάντα θα ξημερώνει !”

Τραγούδι γραμμένο από τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τη Χρυσή Αυγή. Είχε υποσχεθεί στον εαυτό του ότι θα το τραγουδάει σε κάθε συναυλία μέχρι να δικαστούν οι ένοχοι. Το ακούμε όπως το τραγούδησε φέτος στις 17 Σεπτεμβρίου, μία μέρα πριν συμπληρωθούν εφτά χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου δίνοντας παράλληλα ραντεβού για αύριο, 7 Οκτωβρίου, έξω από το Εφετείο.

Αν έχεις δόντι του φονιά

και γούστα ματωμένα.

Αν μαύρισες τον ουρανό

και θες να φας κι εμένα

μέσα στη καταιγίδα...

Θα γίνω αγκάθι στο λαιμό σου,

σκόνη μες το μάτι,

μέσα στ’ αυτί σου ψίθυρος

και σύγκρυο στην πλάτη,

στη σιγουριά σου αγκίδα...

Λιγοστή είναι πια η ντροπή σ 'αυτό τον τόπο και περίσσιο το μίσος και η κακία

"Μέρες τώρα περπατώ
νέο τόπο για να βρω...
Την πατρίδα μου την κάψαν
τους δικούς μου δε τους θάψανε!

Έγινα ταξιδευτής
πεζοπόρος και ληστής...
Όπου κι αν βρεθώ με διώχνουν
απ’ την πόρτα τους με σπρώχνουνε!

"Μέσα απ’ τα σύρματα τα σύνορα περνάω
και την πατρίδα που μου στέρησαν ζητάω
άφησα πίσω μου έναν τόπο ρηγμαγμένο
κι ούτε ένα γράμμα από 'κει δεν περιμένω.
Κι αν με κοιτάς με βλέμμα φοβισμένο
κι αν μου μιλάς και δεν καταλαβαίνω
εγώ εδώ ακόμα επιμένω

Να σ’ αγαπώ, κόσμε να σε μισώ, κόσμε
κι εσύ ας μην το καταλάβεις
Να σταυρωθώ, κόσμε ν’ αναστηθώ, κόσμε
κι εσύ τον πόθο να μ’ ανάβεις.

Ό,τι περνάει απ’ το χέρι μου το κάνω
για να 'χουν κάτι τα παιδιά μου παραπάνω
ξέρω να σκάβω, να οργώνω, να θερίζω
να τραγουδάω, να χορεύω, να δακρύζω
Κι αν το παλιό σακάκι σου φοράω
κι αν δεν ρωτάς τι πίκρες κουβαλάω
εγώ εδώ ακόμα λαχταράω

Να σ’ αγαπώ κόσμε να σε μισώ κόσμε
κι εσύ ας μην το καταλάβεις
Να σταυρωθώ κόσμε ν’ αναστηθώ κόσμε
κι εσύ τον πόθο να μ’ ανάβεις"