Στα Τρίκαλα στα δυο στενά, σκοτώσανε τον Σακαφλιά

Βασίλης Τσιτσάνης, ¨Ο Σακαφλιάς (Στα Τρίκαλα στα δυο στενά)

Ο Βασίλης Τσιτσάνης με ραστ ζεϊμπέκικο του πέρασε τον περιώνυμο Σακαφλιά (ή Σακαβλιά) στην αθανασία. Πολλές οι εκδοχές για το –σχεδόν μυθικό- πρόσωπο του Σακαφλιά. Ανάμεσα στις πολλές, η πιο διαδεδομένη είναι εκείνη που μας μεταφέρει ο Κώστας Χατζηδουλής στο βιβλίο του  "Βασίλης Τσιτσάνης - η ζωή μου, το έργο μου" , του 1980, όπου καταγράφει τη μαρτυρία του Δ. Γκόγκου (που όλοι γνωρίζουμε ως Μπαγιαντέρα). Ο Μπαγιαντέρας αν και δεν είχε σχέσεις με τον Σακαβλιά (όπως τον αναφέρει), είχε μετά το φονικό, σχέσεις με τον δράστη του. Τον γεροντόμαγκα Αντωνίτση, όπως τον ονομάζει.

Είναι μία ιστορία τυπικά ελληνική, όπου ένας Αθηναίος κουτσαβάκης, άνθρωπος του τότε υποκόσμου, μαχαιρώνεται από έναν Βολιώτη, επίσης άνθρωπο του κοινωνικού περιθωρίου, τον κάνει τραγούδι ένας εμπνευσμένος Τρικαλινός συνθέτης και φτάνει να γίνει σύμβολο των Τρικάλων. Λαϊκό τραγούδι αθάνατο. 

Μία εικόνα του Σακαβλιά σύμφωνα με τη λαϊκή εικονογραφία

Μιλάει ο Δημήτρης Γκόγκος, ο Μπαγιαντέρας και καταγράφει ο Κώστας Χατχηδουλής.

…Το Σακαβλιά ή Σακαφλιά, όπως τον έλεγαν οι άνθρωποι του υποκόσμου, ποτέ δεν τον γνώρισα, ούτε και είχα άλλωστε την επιθυμία αυτή. Η λαϊκή μούσα του έχει αφιερώσει ένα από τα καλύτερά της τραγούδια, μέσω του φίλου μου του Τσιτσάνη, που είναι και ο δημιουργός του σχετικού τραγουδιού. Αν δεν ήταν ο Τσιτσάνης με το τραγούδι του ο Σακαβλιάς δε θα είχε γίνει θρύλος και το όνομά του δε θα είχε μεταφερθεί παντού. Το τραγούδι δόξασε και την πατρίδα του Τσιτσάνη, τα Τρίκαλα της Θεσσαλίας.

Όταν έγινε το έγκλημα ο Βασίλης ήταν μωρό παιδάκι και μετά φαίνεται άκουσε για το φόνο από άλλους παλιότερους στα χρόνια, και έγραψε το τραγούδι. Μέχρι τότε δεν υπήρχε τίποτε άλλο από ένα - δύο αυτοσχέδια στιχάκια, που έλεγαν:

«Αντωνίτση κερατά, που σκότωσες το Σακαβλιά»  

Και έτσι, μέχρι να βγάλει ο Τσιτσάνης το τραγούδι, το περιστατικό του φόνου ήταν γνωστό μόνο σε ένα μικρό και περιορισμένο κύκλο ανθρώπων. Μόνον οι παράνομοι και οι μόρτες ή και τα κουτσαβάκια συζητούσαν για το έγκλημα.

Είπα και πιο μπροστά ότι δεν γνώρισα τον Σακαβλιά. Γνώρισα όμως, και μάλιστα πολύ καλά, αυτόν που σκότωσε τον Σακαβλιά και που άκουγε στο όνομα Αντωνίτση*ς.

Θυμάμαι ότι, όταν βρέθηκα εγώ στη φυλακή - από μια προσωπική περιπέτεια που δεν είναι ανάγκη να αναφέρω εδώ - το έγκλημα δεν είχε γίνει ακόμα. Πρέπει να έγινε στις αρχές του 1927, λίγους μήνες ή το πολύ ένα χρόνο μετά από τη δική μου φυλάκιση, που έγινε το 1926. Στις φυλακές Αιγίνης που ήμουν κρατούμενος, άκουσα για το φόνο, από άλλους κατάδικους που είχαν θετικές πληροφορίες από κρατούμενους άλλων φυλακών, αλλά δεν έδωσα ιδιαίτερη σημασία. 

Δεν με ενδιέφερε ο Σακαβλιάς κι ο θάνατός του, όσο τραγικός κι αν ήταν. Αμέσως το θέμα κουβέντας σε όλες τις φυλακές ήταν το έγκλημα αυτό, διότι τους κατάδικους δεν τους απασχολούσαν άλλα πράγματα από τα εγκλήματα στο χώρο της παρανομίας. Το κουτσομπολιό οργίαζε και η φαντασία των φυλακισμένων ξεπέρναγε κάθε όριο λογικής. Οι πιο πολλοί είχαν κάνει κιόλας ήρωα το Σακαβλιά, χωρίς οι περισσότεροι να τον ξέρουν και χωρίς να έχουν απόλυτα σίγουρες πληροφορίες για το ιστορικό του φόνου. Με το θέμα του Σακαβλιά είχαν σταματήσει και οι τσαμπουκάδες στις φυλακές, γιατί όλοι ήταν απασχολημένοι εκεί, και αυτό καλάρεσε στους υπεύθυνους για την τάξη των φυλακών. Μέσα στο κελί μου είχα δυο συντρόφους, που γνώριζαν το Σακαβλιά από την παιδική του ηλικία, και από αυτούς άκουσα ιστορίες για τη ζωή του και το χαρακτήρα του.

Ο Σακαβλιάς ήταν από την Αθήνα και εκεί έκανε πιάτσα για τα πάρε - δώσε που είχε με τις γυναίκες της αμαρτίας, από τις οποίες και τα έπαιρνε. Μόνο με γυναίκες της αμαρτίας είχε σχέσεις αυτός και μόνο εκεί παρίστανε τον μάγκα και τον κουτσαβάκη. Ήταν όμορφος άντρας, πολύ όμορφος, σωστός άγγελος, αλλά πολύ θρασύς και προκλητικός. Βέβαια εκεί που του πέρναγε και του πέρναγε μόνο στις γυναίκες του υποκόσμου. Ήταν και κλέφτης, παράνομος από τα παιδικά του χρόνια, με πολλές καταδικαστικές αποφάσεις στο ενεργητικό του. Το επώνυμό του ήταν Σακαβλιάς και το μικρό του όνομα είχα ακούσει, χωρίς να 'μαι γι' αυτό βέβαιος, ότι ήτανε Σωκράτης**.

Το 1926 πήγε φυλακή στα Τρίκαλα, σε ηλικία 27 ετών. Πρέπει να ήταν 2 - 3 χρόνια πιο μεγάλος από μένα στην ηλικία και γι' αυτό είμαι σχεδόν βέβαιος. Δεν ξέρω με σιγουριά από τι ακριβώς πήγε στη φυλακή. Άλλοι είπαν από σωματεμπόριο και άλλοι από κλοπή, ενώ άλλοι φτάσανε στο σημείο να λένε ότι πήγε φυλακή από φόνο. Ποτέ δεν πίστεψα ότι μπορούσε ο άνθρωπος αυτός να κάνει έγκλημα, γιατί δεν υπήρξε, είπαμε ποτέ μάγκας, ούτε καν μόρτης. Διότι ένας μάγκας δεν τα βάζει ποτέ με έναν γέροντα. Ο γέροντας που λέω ήταν ο Αντωνίτσης, αυτός που σκότωσε τον Σακαβλιά. Από το Βόλο ήταν ο Αντωνίτσης – Αυστριακός*** στην καταγωγή - και στα 50 του βρέθηκε πάλι στις φυλακές Τρικάλων, για ένα έγκλημα που διέπραξε από λόγους που δεν πρόκειται να πω ποτέ, γιατί έδωσα το λόγο μου. Με άσπρα μαλλιά πήγε στη φυλακή, και με ισόβια στην πλάτη , και ελάχιστους μήνες πριν πάει στη φυλακή ο Σακαβλιάς. Μόλις έφτασε εκεί ο γέροντας άρχισε να στρώνει δουλειά, δηλαδή παιχνίδια , μπαρμπούτια και τέτοια. Έστρωνε κουβέρτα και τράβαγε το βιδάνιο από τους κατάδικους, που έπαιζαν πάρα πολύ μπαρμπούτι. Δέσποζε στα παιχνίδια ο γέρο - Αντωνίτσης και μάλιστα χωρίς να έχει μπελάδες, γιατί δεν ήταν και κανένας τυχαίος. Παλιός μάγκας, γεροντόμαγκας τότε, με αρκετές επιτυχίες στο χώρο της μαγκιάς. Με ένα καλό όνομα στον κόσμο του κουρμπετιού, που δεν ήταν εύκολο να μη σε υπολογίζουν οι άλλοι. Τον Αντωνίτση, παρά τα χρόνια του, τον υπολόγιζαν και τον σέβονταν, γιατί ήταν και καλός μάγκας, όμορφος μόρτης, με εξηγήσεις πολύ μπεσαλήδικες.

Όταν έφτασε στη φυλακή ο Σακαβλιάς και είδε την κονόμα του γέροντα βάλθηκε να του πάρει τη θέση. Φούντωσε το μυαλό του και σκέφτηκε ότι πρέπει να κάνει πέρα τον Αντωνίτση για να τραβάει αυτός το βιδάνιο. Επειδή το παιδί είχε μάθει να τα παίρνει από τις γυναίκες, νόμιζε ότι μπορούσε να τα παίρνει και από το γέροντα και πιο πολύ από τους κατάδικους. Παιδικά κοντά μυαλά. Δεν ήξερε τους νόμους του υποκόσμου, τους κανόνες της μαγκιάς, που έλεγαν πως για να κάνεις στη φυλακή τον μπαρμπουτιέρη έπρεπε να σε έχουν ακουστά τουλάχιστον οι μισοί κατάδικοι και μάλιστα το όνομά σου να τους προκαλεί και φόβο και θαυμασμό.

Άρχισε αμέσως να του μπαίνει του Αντωνίτση και να ζητάει ευκαιρία για να του κάνει το τελικό ντου. Την πρώτη φορά που του είπε του γέροντα να φύγει, εκείνος με καλό τρόπο του απάντησε πως επειδή είναι νέος στη φυλακή θα του έβγαζε κάνα κουτί τσιγάρα - απόφευγε τους τσαμπουκάδες ο γέρο Αντωνίτσης, γιατί δεν του συνέφερνε κάτι τέτοιο τότε. Ο Σακαβλιάς σκέφτηκε ότι φοβήθηκε ο γέροντας και πήρε περισσότερο θάρρος και περισσότερη μανία έβαλε για να τον ξεφτιλίσει. Περίμενε τη μεγάλη ευκαιρία. Σε κάποιο γερό παιχνίδι, πάει ξαφνικά ο Σακαβλιάς και λέει του γέροντα να φύγει γιατί θα περπάταγε εκείνος το παιχνίδι. Πάλι με καλό τρόπο ο Αντωνίτσης του λέει, φύγε και όταν τελειώσουμε τα λέμε. Την ίδια στιγμή σηκώνει το πόδι ο Σακαβλιάς του ρίχνει μια κλοτσιά και του λέει: "Φύγε, ρε κολώγερα". Έπεσε χάμω ο Αντωνίτσης και μόλις σηκώθηκε γυρίζει και λέει του Σακαβλιά: "Αυτή την κλοτσιά θα την πληρώσεις με τη ζωή σου". Αυτό ήτανε και το πραγματικό αίτιο και σκηνικό του φόνου που έγινε μετά. Δεν πέρασαν δυο μέρες και ο Αντωνίτσης αγόρασε ένα τηγάνι και λίγες μαρίδες και πήγε σε ένα πλυσταριό που υπήρχε στη φυλακή για να τις τηγανίσει δήθεν. Στην πραγματικότητα όμως έβγαλε το χέρι από το τηγάνι (δηλαδή την ουρά) και το ακόνιζε με τις ώρες σε μια πέτρα, μέχρι που το έκανε κοφτερό σαν ξυράφι. Φωνάζει τότε το Σακαβλιά για να φάει λίγες μαρίδες. Τον είχε δει ο Σακαβλιάς με το τηγάνι και τα ψάρια και δεν πονηρεύτηκε - σκέφτηκε κιόλας ότι ο γέρος φοβάται και θέλει να τα φτιάξουμε. Ο Αντωνίτσης, και τις δυο μέρες αυτές που πέρασαν από το επεισόδιο, δεν σκεφτόταν τίποτε άλλο από το πώς να τον σκότωνε, για να ξεπλύνει την ντροπή, διότι η προσβολή και μπροστά σε τόσους μάγκες ήταν τόσο μεγάλη και από εκείνες που δεν συγχωρούνται ποτέ.  Πλησίασε ο Σακαβλιάς για να φάει μαρίδες, αλλά έφαγε τόσες μαχαιριές μέχρι που του 'βγαλε τα' άντερα έξω. Με το χέρι από το τηγάνι τον χτύπαγε ασταμάτητα. Τα' άντερα βγήκαν στο πάτωμα.

Εκεί στο μικρό καμαράκι που ήτανε το πλυσταριό, εκεί που τελειώνει ο διάδρομος των κελιών εκεί έγινε το φονικό που έμεινε στην ιστορία.  Αυτό το μικρό διαδρομάκι, έξω από το πλυσταριό είναι και τα στενά που αναφέρει στο τραγούδι του ο Τσιτσάνης. Στενή λένε οι μάγκες τη φυλακή και στενά το διάδρομο των κελιών. Η πόλη των Τρικάλων δεν έχει στενά και ούτε έγινε ποτέ εκεί τέτοιο έγκλημα. Αυτό είναι και το πραγματικό ιστορικό του φόνου και μην ακούτε τα διάφορα γελοία παραρτήματα που βγάζουν κατά καιρούς εκείνοι που κάνουν πως τα ξέρουν όλα. 

Είπα και πιο μπροστά ότι άκουσα για το περιστατικό του φόνου στη φυλακή της Αίγινας, που βρισκόμουν το 1927. Από κατάδικους που άλλαξαν φυλακές έμαθα όλες τις λεπτομέρειες αυτές, γιατί ερχόντουσαν κατάδικοι και από τα Τρίκαλα, όπως πήγαιναν και από την Αίγινα. Πολλοί, αμέτρητοι, μου είπαν για το φόνο και μάλιστα αρκετοί ήταν και μπροστά στο φόνο. Ένας μάλιστα που βρίσκεται στη ζωή και δεν ξέρω αν θέλει να πω το όνομά του -  ήταν ο άνθρωπος που μετέφερε τον κομματιασμένο Σακαβλιά. 

Αργότερα γνώρισα τον Αντωνίτση. Μετά το φόνο τον μετέθεσαν από τις φυλακές Τρικάλων στις φυλακές της Παλιάς Στρατώνας. Εκεί γνωριστήκαμε για πρώτη φορά, χωρίς να αποκτήσουμε σχέσεις. Μετά μετατεθήκαμε πάλι στην Αίγινα και οι δυο μας. Εκεί τον γνώρισα από κοντά και εκτίμησα το μεγάλο χαρακτήρα του. Στην αρχή του 'λεγα καλημέρα, μού 'λεγε κι αυτός. Με τον καιρό γνωριστήκαμε καλά.  

Παρά την πράξη του, που οπωσδήποτε την κατακρίνω, διότι αφαίρεσε ανθρώπινη ζωή χωρίς να έχει τέτοιο δικαίωμα, ήταν καλός μάγκας, σοβαρός, λιγομίλητος μετρημένος σε όλα του, σωστός και καλός μόρτης. Με αγαπούσε και με υπολόγιζε πολύ όπως και εγώ. Δε λέω τι μου είπε για το φόνο ο Αντωνίτσης, ούτε λέω τι αισθανόταν μετά. Εκείνοι που μου τα είπαν ήταν μπροστά και δεν είχαν λόγους να πουν ψέματα. Άλλωστε δεν έχουν και διαφορά από όσα μου είπε ο γέροντας.   Δεν ξέρω πότε βγήκε από τη φυλακή. Μόνο έμαθα πως βγήκε, χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες. Εγώ εκτιμούσα αφάνταστα αυτόν τον γέροντα και τιμώ τη μνήμη του. Δεν ξέρω πότε και πως πέθανε, διότι αποκλείεται να ζει. Το ότι ο Αντωνίτσης δεν ήταν από τους ανθρώπους που χάριζαν κάστανα, το απέδειξε. Διότι ένας άνθρωπος δεν τραβάει εύκολα σίδερο να σκοτώσει έναν άλλον. Και η ψυχή του γέρο - Αντωνίτση τόλεγε. Βέβαια και το άλλο παιδί ο Σακαβλιάς, δεν έπρεπε να πάει τόσο νέο, αλλά οι μαγκιές αυτά έχουν. Το ότι τον έκανε θρύλο ο Τσιτσάνης και τραγουδιέται τ' όνομά του ακόμα και αυτό δεν είναι μικρό πράγμα….

Οι σύγχρονοι Σακαφλιάδες των γηπέδων δηλώνουν την παρουσία τους παντού

Σημειώσεις της Attica Voice

*             Αναφέρεται και ως Αυλωνίτσης (Ηλ. Πετρόπουλος)

**           Αλλού αναφέρεται ως Γιώργος (Σακαφλιάς)  ή Χαρίλαος (Χαραλάμπους) με ψευδώνυμο το Σακαφλιάς

***        Αυστριακός (=Βολιώτης) Οι Βολιώτες αποκαλούνταν Αυστριακοί γιατί επί Τουρκοκρατίας, ο Βόλος είχε Αυστριακό προξενείο το οποίο και χρησιμοποιούσαν οι Βολιώτες για να έχουν διάφορα εμπορικά προνόμια, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να εμπορεύονται υπό Αυστριακή προστασία. Πρβλ. οι οπαδοί του Ολυμπιακού Βόλου καλούνται «Αυστριακοί» σε αντίθεση με τους οπαδούς της Νίκης Βόλου που είναι προσφυγικό σωματείο.

Πηγή: Κώστας Χατζηδουλής "Βασίλης Τσιτσάνης - η ζωή μου, το έργο μου"  Επιμέλεια Βαγγελιώ Βελέντζα, Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, Αθήνα  1980

Και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης που τον καλεί "Ξύπνα καημένε ΣαΡκαφλιά"

Ξεκίνησαν εδώ και λίγο καιρό τα έργα αποχέτευσης στο Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου. Πριν δούμε τον τρόπο με τον οποίο αυτά πραγματοποιούνται, ας δούμε πώς θα γίνονταν σε ένα πολιτισμένο Δήμο

Η οργάνωση των έργων σε έναν πολιτισμένο δήμο

Σε έναν πολιτισμένο Δήμο, λοιπόν, μήνες πριν την έναρξη των έργων, θα έβγαινε στη δημοσιότητα το γενικό χρονοδιάγραμμα των έργων, ανά περιοχή, δρόμο και ανά εκτελούμενη εργασία. Οι κάτοικοι θα γνώριζαν πότε θα ξεκινούσαν τα έργα και πότε θα ολοκληρώνονταν. Μέρες πριν την έναρξη των έργων σε κάθε δρόμο, θα υπήρχε ενημέρωση των κατοίκων για να απομακρύνουν τα αυτοκίνητά τους από τις επηρεαζόμενες θέσεις, ώστε να εγκατασταθεί η αναγκαία σήμανση ασφαλείας, για την απρόσκοπτη και ασφαλή εκτέλεση των έργων. Μέσα σε μερικές ημέρες θα είχε ανασκαφεί ο δρόμος και θα είχαν μπει οι σωληνώσεις. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα θα είχε γίνει και η ασφαλτόστρωση του δρόμου. Όλα νοικοκυρεμένα, με ασφάλεια, με σεβασμό στον πολίτη, ο οποίος με τη σειρά του θα ανταπέδιδε με τη σωστή του στάση ως πολίτης

Η εκτέλεση των εργασιών στον δήμο Ραφήνας Πικερμίου

Ας δούμε τώρα πώς γίνονται τα έργα στο Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου, παίρνοντας ως παράδειγμα ένα μικρό δρόμο, την οδό Ελευθερίας, παράλληλη της οδού Δημοκρατίας. Τα έργα ξεκίνησαν λίγο πριν την Πρωτοχρονιά, χωρίς καμία ενημέρωση των κατοίκων. Ούτε για το πότε θα ξεκινήσουν, ούτε για το πότε θα τελειώσουν. Ούτε για τη είδος των εργασιών που θα εκτελεστούν (πχ εκσκαφές, εγκατάσταση αγωγών, επιχώσεις ή αποκατάσταση ασφαλτοτάπητα). Δεν αναφέρουμε καν την έγκαιρη ενημέρωση των κατοίκων, απλά για να έχουν απομακρύνει τα αυτοκίνητα που ενδεχομένως θα εμπόδιζαν τις εκσκαφές. Οι υπεύθυνοι των συνεργείων (ή ακόμα και οι χειριστές μηχανημάτων ή οι εργάτες) χτυπούσαν το πρωί τα κουδούνια στα σπίτια των κατοίκων. Τα ορύγματα επιχώνονταν πρόχειρα, δίχως κατάλληλο αδρανές και συμπυκνωμένο υλικό, αλλά με το χώμα της εκσκαφής, ώστε να μην διακόπτεται η κυκλοφορία των οχημάτων. Αποτέλεσμα της προχειρότητας ήταν το ότι τουλάχιστον ένα από τα διερχόμενα αυτοκίνητα, βούλιαξε στο ελαφρά πατημένο, δηλαδή στο ασυμπύκνωτο χώμα. Εάν δεν υπήρχε εξαρχής πρόθεση για επίχωση με κατάλληλο αδρανές υλικό οδοποιίας, τότε θα έπρεπε να αποκλειστεί το σημείο εκσκαφής με κατάλληλη προειδοποιητική, φωτεινή σήμανση, όπως προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία για την ασφάλεια των έργων. Αλλά αυτά είναι μάλλον «ψιλά γράμματα» ή και εντελώς άγνωστα για την επίβλεψη, η οποία εφάρμοσε το «Ρίξε δυο κουβαδιές χωματάκι να περνάνε μωρέ…..»

Οι εργασίες στην οδό του παραδείγματος (Ελευθερίας) συνεχίζονται ακόμη, δύο μήνες μετά την έναρξή τους. Ακόμη δεν έχει γίνει ασφαλτόστρωση και κανείς δεν ξέρει πότε θα γίνει. Το χώμα έχει πατηθεί από τα αυτοκίνητα που περνούν. Φυσικά αυτό μόνο σαν αστείο μπορεί να εκληφθεί αφού το «υλικό επίχωσης» είναι σκέτο χώμα (φυτική γη) και το πάτημα με το λάστιχο του αυτοκινήτου δεν αποτελεί συμπύκνωση. Έτσι το χώμα μένει χαλαρό και πρακτικά ασυμπίεστο, εκτεθειμένο στο νερό και τον αέρα. Όταν βρέχει, ο δρόμος κατεβάζει λάσπη. Όταν φυσάει, σηκώνει σκόνη. Πριν από λίγες ημέρες μάλιστα, έγινε διακοπή στην ύδρευση χωρίς καμία ειδοποίηση. Γενικά, όλα φαίνεται πως γίνονται «πειρατικά», χωρίς οργάνωση, προγραμματισμό, επίβλεψη από έμπειρους ανθρώπους του δήμου και κυρίως, χωρίς σεβασμό στον πολίτη

Και ερωτάμε. Ποιος επιβλέπει από τον δήμο; Ποιος φροντίζει για την εφαρμογή των προβλεπόμενων από τη νομοθεσία, για εργασίες εκσκαφών και εγκατάστασης δικτύων μέσα σε πόλεις; Υπάρχει προγραμματισμός και έλεγχος τελικά;

Η απάντηση δίνεται εκ του αποτελέσματος.

Και αν συνυπολογίσουμε το ότι άλλος εργολάβος εγκαθιστά τους αγωγούς αποχέτευσης και άλλος αποκαθιστά τον ασφαλτοτάπητα, η ευθύνη του δήμου είναι πολλαπλάσια, αφού δεν συντονίζει καν τις εργασίες των δύο διαφορετικών εργολάβων για να μη προκύπτουν φαινόμενα όπως αυτά που βιώνουμε και μας βασανίζουν καθημερινά. Αδιαφορία τόσο στον συντονισμό και οργάνωση, όσο και στον έλεγχο και επίβλεψη. Ποιος την πληρώνει τη νύφη; Ο κάτοικος.

Τελικά ποια μπορεί να είναι η ποιότητα των έργων που θα παραδοθούν με τέτοια προχειρότητα και αδιαφορία εκ μέρους του ίδιου του δήμου; Άραγε κατασκευάζεται δίκτυο αποχέτευσης ή ανοίγονται μεγάλες πληγές μέσα στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή, που θα απαιτούν νέες δαπάνες για την αποκατάσταση τους; Ποιοι εγγυώνται για την ασφαλή και έγκαιρη εκτέλεση των εργασιών;

Μάλλον κανείς και όταν ανακύψουν τα προβλήματα που γεννά η προχειρότητα, όλοι θα κρύβονται και θα αρνούνται τα πάντα. Συνηθισμένο φαινόμενο θα πείτε, για τον τόπο που σπίτια περπατάνε σε πρανή ρεμάτων, ράμπες χτίζονται στον αιγιαλό, αντλιοστάσια οικοδομούνται μέσα σε υγροτόπους και βιολογικοί καθαρισμοί κατασκευάζονται μέσα σε ρέματα συνεχούς ροής

Ποια είναι τα όπλα που διαθέτει ο πολίτης απέναντι στην προχειρότητα, την αυθαιρεσία και στην έλλειψη σεβασμού από το Δήμο;

Απολύτως κανένα, είναι η απάντηση. Αυτό όμως δεν είναι δημοκρατία

Πρωτομαγιά 1919 με το Ιουλιανό ημερολόγιο και 14 Μαΐου 1919 με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Μεσημέρι και τα ελληνικά θωρηκτά πλοία «Αβέρωφ», «Λήμνος» και «Κιλκίς», αποβιβάζουν ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις και καταλαμβάνουν  την προκυμαία της Σμύρνης. Επρόκειτο για την 1^η Μεραρχία, που κατ’ εντολή του Ελ. Βενιζέλου, από  τις 25 Απριλίου με το Ιουλιανό και 8 Μαΐου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, ετοιμαζόταν να ξεκινήσει από την Ελευθερούπολη της Καβάλας, για να «διασφαλίσει την τάξη» στην Σμύρνη και την ευρύτερη περιοχή της.

Το θωρηκτό Αβέρωφ. Πλοίο άρρηκτα  συνδεδεμένο με τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία

Οι αποβατικές δυνάμεις ετοιμάζονται για την  κατάληψη του τουρκικού εξωτερικού φρουρίου της πόλης. Οι σύμμαχοι της Αντάντ αποβιβάζουν επίσης δυνάμεις περιφρούρησης των δικών τους πρεσβειών και ομοεθνών.

2 Μαΐου 1919 (1/5/1919 με το νέο, Γρηγοριανό ημερολόγιο) Πρωι-πρωί τοιχοκολλάται η δίγλωσση (ελληνικά και τουρκικά) προκήρυξη που τυπώθηκε - στα τυπογραφεία της εφημερίδας «Αμάλθεια».

Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ

«Φέρω εις γνώσιν υμών ότι κατ' εντολήν της κυβερνήσεώς μου (ενεργούσης εκ συμφώνου μετά των Συμμάχων) προβαίνω εις στρατιωτικήν κατάληψιν της Σμύρνης και των πέριξ. Η κατοχή αυτή σκοπόν έχει την εξασφάλισιν των πληθυσμών και προστασίαν εν γένει της εννόμου τάξεως»

Αργότερα εκείνο το πρωί, έκαναν την εμφάνιση τους στον Ερμαϊκό κόλπο, τον κόλπο της Σμύρνης, τα πλοία που μετέφεραν κι άλλα ελληνικά στρατεύματα, μεταγωγικά σκάφη. Μπήκαν στο λιμάνι της Σμύρνης και κατέλαβαν τους καθορισμένους χώρους. Εκεί ξεκίνησε η αποβίβαση των ανδρών των συνταγμάτων κατόπιν εντολής του Ανωτάτου Συμμαχικού Συμβουλίου. Χιλιάδες Έλληνες της Σμύρνης αλλά και από άλλα μέρη της ενδοχώρας είχαν μαζευτεί και επευφημούσαν τα αποβιβαζόμενα στρατεύματα.

Στα μάτια των Ελλήνων της Ιωνίας και περισσότερο στα μάτια των Ελλήνων της Σμύρνης, η όλη εικόνα ήταν η πραγμάτωση του μεγάλου τους ονείρου. Της ένωσης με τη μητέρα – πατρίδα, την Ελλάδα, με παράλληλη ανάπτυξη ενός ευνοϊκού γι’ αυτούς περιβάλλοντος. Η ελπίδα που είχε φουντώσει μέσα τους μετά τις διπλωματικές επιτυχίες του Βενιζέλου και τις αντίστοιχες στρατιωτικές, των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Ακόμα και όσοι καταλάβαιναν πως η αποστολή είχε χαρακτήρα ειρηνευτικό και είχε υλοποιηθεί για λόγους που αφορούσαν τις ισορροπίες μεταξύ των Συμμάχων της Αντάντ, δεν μπορούσαν να αντισταθούν στο κλίμα ευφορίας και ανάτασης που γεννούσε η εικόνα που είχαν ζωντανή μπροστά τους.

Ο εκτελεστικός βραχίονας των Μεγάλων.  Μάιος 1919. Η δύναμη επιβολής και διατήρησης των όρων της Συνθήκης του Μούδρου

Στην περίληψη της προηγούμενης σχετικής ανάρτησης μας, ασχοληθήκαμε με την άφιξη και την ανάπτυξη του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, όπως και την ανάπτυξη της πολεμικής αεροπορίας, η οποία υποστήριζε τις επιχειρήσεις. Εδώ θα ασχοληθούμε περισσότερο με την περίοδο της ελληνικής κατοχής της Σμύρνης και λίγο με τις συνθήκες που επικρατούσαν και είχαν διαμορφωθεί σταδιακά, ήδη από το 1915, τον Διχασμό στην Ελλάδα  και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η θέση του Βενιζέλου το 1915, υπέρ της εισόδου της Ελλάδας στον Α παγκόσμιο πόλεμο, βασιζόταν στο ότι ο Βενιζέλος έβλεπε πως έτσι, όχι μόνο θα κρατούσε τις περιοχές που είχε ήδη ενσωματώσει η χώρα στα Βαλκάνια, αλλά και θα της δινόταν η δυνατότητα επέκτασης και στη Μικρά Ασία. Το επιχείρημα του, περί της ύπαρξης έντονου ελληνικού στοιχείου ήταν καλό, όχι όμως και αρκετό. Βέβαια η χώρα μέχρι το 1919 είχε επεκταθεί, πράγμα που δικαίωνε την πρόβλεψη του Βενιζέλου. Η συμμετοχή της χώρας στο πλευρό των Συμμάχων, στην αποτυχημένη εκστρατεία της Κριμαίας, έδινε έναν ακόμα λόγο (στη σκέψη του Βενιζέλου) για ευνοϊκή συνέχεια, δηλαδή την εξασφάλισης της άδειας των Συμμάχων, για την κατάληψη της Μικράς Ασίας από ελληνικές δυνάμεις. Φυσικά, όπως είναι γνωστό ακόμα και σε παιδιά του νηπιαγωγείου πια, στις συμμαχίες ο μόνος λόγος για να ευνοηθεί ο αδύναμος, είναι να εξυπηρετείται έτσι το συμφέρον του δυνατού. Και οι λόγοι που ο Βενιζέλος πίστευε πως θα ερέθιζαν την «καλοσύνη των ξένων», δεν αρκούσαν. Έπρεπε να έχουν κάποιον καλό λόγο για να στείλουν ελληνικά στρατεύματα ως «ειρηνευτικές δυνάμεις», δηλαδή αρμοστές των όρων της Συνθήκης του Μούδρου, στη Μικρασία. Και στην περίπτωση της κατάληψης της Σμύρνης, τον λόγο τον έδωσαν οι …Ιταλοί. Όχι η ανόητη εκστρατεία στην Ουκρανία το 1919, ούτε η όψιμη είσοδος της Ελλάδας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Τον λόγο και αφορμή τον έδωσε η σπουδή της Ανταντικής Ιταλίας να γίνει ο στρατός της εφαρμοστική δύναμη, και με σημερινούς όρους, «ειρηνευτική δύναμη».

Οι "Μεγάλοι Τέσσσερεις" (Big Four)

Γράφει ο Κ. Σακελλαρόπουλος (τέως πρέσβης τότε) στο βιβλίο του «Η σκιά της Δύσεως» (εκδόσεις Κυρίτσης, Αθήνα 1960), σελ.85

«Η απόφασις να ανατεθεί εις εκλληνικάς δυνάμεις η κατάληψις της Σμύρνης ελήφθη, κατά όπως έχει ήδη εκτεθή, κατά τρόπον εντελώς αιφνίδιον, σχεδόν αιφνιδιαστικόν, εις μία στιγμήν, κατά την οποίαν η συμπτωματική συνύπαρξις και αλληλεπίδρασις ωρισμένων συντελεστών έκαμε την λύσιν αυτήν απλώς ανεκτήν, δια την έλλειψην άλλης καλυτέρας. Μόνος ο Lloyd George, μεταξύ των Συμμάχων, σχεδόν και μεταξύ των Άγγλων, θα ήτο ίσως κατ’ αρχήν διατεθειμένος να την εισηγηθή και να την υποστηρίξη, υπό οποιασδήποτε περιστάσεις (!). Αλλ’ ασφαλώς θα απετύγχανε να την επιβάλη, αν οι Ιταλοί δεν είχον ήδη καταλάβει το νοτιοδυτικόν τμήμα της Μικράς Ασίας, αν ο κίνδυνος να επεκτείνουν την κατοχήν των και επί της Σμύρνης δεν εφαίνετο άμεσος, αν το ζήτημα του Φιούμε δεν είχε φέρει αυτούς εις πλήρην ρήξιν με τον πρόεδρο Wilson και αν, εκ της αφορμής αυτής, δεν είχον αποχωρήσει από την Διάσκεψιν*»

Οι Ιταλοί λοιπόν και η απροκάλυπτη πείνα τους για εδάφη στη Μικρά Ασία και το ασύμβατο με τις  έννοιες της πολιτικής και της διπλωματίας  «ταμπεραμέντο» τους, οδήγησαν τον επικεφαλής της κραταιάς ακόμα, αγγλικής αυτοκρατορίας να προκρίνει ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, σε ρόλο αντίστοιχο με του σημερινού κυανόκρανου, στην περιοχή .

Στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού τον κεντρικό ρόλο τον είχε το επονομαζόμενο «Συμβούλιο των Τεσσάρων» (Big 4) στο οποίο μετείχαν  ο  πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Ντέιβιντ Λόιντ Τζωρτζ, ο πρόεδρος των Η.Π.Α Γούντροου Γουίλσον, ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζωρζ Κλεμανσώ και ο Ιταλός πρωθυπουργός Βιττόριο Ορλάντο. Τον  Απρίλιο του 1919, η Ιταλία ήρθε σε σύγκρουση τους υπόλοιπους εταίρους διεκδικώντας κυρίως τα εδάφη στη Δαλματία και μη  βλέποντας διάθεση στήριξης από τους άλλους τρεις συμμάχους της. Δευτερευόντως ήδη διεκδικούσε και είχε καταλάβει εδάφη στη Μικρά Ασία. Είχε φροντίσει να καταλάβει με τον στρατό της, με ορμητήριο  την (ιταλοκρατούμενη τότε) Ρόδο, την περιοχή της Αττάλειας.

Ο Λόυντ Τζωρτζ έχοντας κατά νου την κατάληψη της Αττάλειας από τους Ιταλούς δεν έβλεπε με καλό μάτι το να τους εγκαταστήσει ως ειρηνευτική δύναμη και στη Σμύρνη. Έτσι σε συνεννόηση με τους Κλεμανσώ και Ουίλσον (ο Ιταλός Ορλάντο είχε αποχωρήσει) πρότειναν την αποστολή στον Βενιζέλο. Οι υπόλοιπες παραπλανητικές εξηγήσεις και τα όσα ήθελε ο ταλαιπωρημένος από δέκα χρόνια πολέμων, ελληνικός λαός να πιστέψει ήταν απλά προσχήματα. Στα μάτια του ευκολόπιστου λαού η Μεγάλη Ιδέα έμοιαζε να πραγματώνεται.  Ο Βενιζέλος που καταλάβαινε πολύ καλά το τι πρέπει να κάνει, δέχτηκε αμέσως.

Lloyd George, Wilson, Clemanceau, ο αποχωρήσας Orlando και ο ανάδοχος της εφαρμογής, Βενιζέλος

Ο πρέσβης Σακελλαρόπουλος γράφει στο βιβλίο του που αναφέρουμε πιο πάνω, συην ίδια σελίδα

«Ούτε λοιπόν του ενός, ούτε του άλλου** τη στάσιν ενέπνευσε εύνοιαν προς την Ελλάδα, της οποίας την εις Μικράν Ασίαν επέκτασιν εθεώρουν και οι δύο αντίθετον προς τους σκοπούς και τα συμφέροντά των»

Οι δάσκαλοι της διπλωματίας του καιρού,  Άγγλοι είχαν επιβάλλει τα σχέδια τους. Ο ναύαρχος τους  Σόμερσετ Κάλθορπ, πληρεξούσιος της «εγκάρδιας συμμαχίας» υπέγραψε τη συνθήκη του Μούδρου και τώρα όρισαν και τον χωροφύλακα που ήθελαν να την επιβάλει στη διαλυμένη αυτοκρατορία. Να δουλέψει για λογαριασμό τους και ήταν έτοιμος, πρόθυμος να πέσει στη φωτιά και επιπλέον, θα εγκαθίστατο με την ανοχή των «Συμμάχων» τους.

πηγή βίντεο Youtube (rhopath)

Οι άλλοι Σύμμαχοι δεν ένιωθαν και πολύ καλά με την όλη κατάσταση. Δυσφορούσαν και αμφέβαλλαν για τους Άγγλους και τη σπουδή τους να πρωταγωνιστήσουν στη συνομολόγηση της συμφωνίας του Μούδρου*** το 1918 και τώρα, έξι μήνες μετά,  ανέχτηκαν την αγγλική πρωτοβουλία να στείλει τους Έλληνες να εφαρμόσουν τους όρους της.. Έμοιαζε προδιαγεγραμμένη η μελλοντική στάση των Γάλλων και Ιταλών, ευρύτερα, στην περιοχή. Οι Ιταλοί κατέλαβαν την Αττάλεια και βλέποντας πως δεν έχουν καν στήριξη στην κατάληψη της Δαλματίας, αποχώρησαν από την Συνδιάσκεψη Ειρήνης και σχεδόν και από τη Συμμαχία. Οι Γάλλοι παρέμειναν, αλλά οι επιφυλάξεις τους απέναντι στους Συμμάχους τους είχαν κλιμακωθεί

Στις 6/5/1919 με το Γρηγοριανό, ο Βενιζέλος τηλεγραφεί «Ταύτην την στιγμήν το Ανώτατον Συμβούλιον της Συνδιασκέψεως με πληροφορεί ότι εν τη σημερινή συνεδριάσει του απεφάσισεν όπως το εκστρατευτικόν σώμα αναχωρήση αμέσως δια Σμύρνην. Απόφασις ελήφθη παμψηφεί (και οι Ιταλοί ευθυγραμμίσθησαν)»

___

*          εννοεί την Σύνοδο Ειρήνης του Παρισιού  του 1919

**        Αναφέρεται στους Κλεμανσώ και Ουίλσον

***    Η Συνθήκη του Μούδρου συνετάχθη στην Αγγλία και απεστάη τηλεγραφικά στον ναύαρχο Κάλθορπ για τα περαιτέρω. Δεν πέρασε από τους άλλους Συμμάχους για έλεγχο και έγκριση. Όλα έγιναν ταχύτατα και ίσως γι’ αυτό δε περιείχε ούτε …χρονοδιάγραμμα εφαρμογής