Πριν από μερικές μέρες, στη γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, κατά το εορτολόγιο, ημέρα Σάββατο για το 2020, εορτάστηκε από Δέσποινες, Μαρίες, Παναγιώτηδες και άλλους με σχετικά ονόματα, που έχουν επιλέξει για την ονομαστική τους εορτή, τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Γιορτάστηκε εν μέσω πανδημίας μεν, αλλά γιορτάστηκε.  Αναγκαστικά σεμνά και ήσυχα, όπως άλλωστε θα άρμοζε σε μία μεγάλη θρησκευτική γιορτή, οποιασδήποτε θρησκείας.

Επειδή στη χώρα μας, πάνω στην ανάγκη (της Πολιτείας;) της εμβάθυνσης της πίστης για την «εξ ουρανού βοήθεια», οι γάμοι μεταξύ θρησκευτικών εορτών και εθνικών προτύπων (στερεοτύπων ή εμμονών θα μπορούσαμε άνετα να πούμε) είναι συχνοί, η ίδια ημέρα θεωρείται ως ημέρα γιορτής των ενόπλων δυνάμεων. Έτσι τουλάχιστον καταγράφεται -από το 1975 μέχρι σήμερα- στον κατάλογο των εθνικών εορτών, αφού όπως μας πληροφορεί και το sansimera «Κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου, ανήμερα της Εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου, γιορτάζεται η Ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων με πρωτοβουλία της Ελληνικής Πολιτείας…» (Πηγή: ό.π)

Η γιορτή λοιπόν και η εθνική ημέρα παντρεύτηκαν με κουμπάρα και προξενήτρα την «Πολιτεία» και γιορτάζονται ομού ως ζεύγος, εδώ και 45 χρόνια. Παράλληλα, το διογκούμενο φρόνημα, μέσα στα χρόνια, προχώρησε σε μία ομογενοποίηση των ημερών,  μέχρι που σήμερα έχει χαθεί η διάκριση μεταξύ «εθνικής ημέρας» και «θρησκευτικής εορτής». Μέσα στο (βαρβαριστί αποκαλούμενο) «ελληνορθόδοξο» καμίνι, χυτεύθηκε ακόμα μία διπλή γιορτή. Όπως η 25η Μαρτίου, η 26η Οκτωβρίου ή διάφορες ημερομηνίες απελευθέρωσης πόλεων, που έπρεπε να συμπίπτουν με θρησκευτικές γιορτές, κατά προτίμηση προστατών αγίων.

Τέλος πάντων, αυτά είναι θέματα για ξεχωριστές αναρτήσεις. Θεματικές και σαφώς πιο εστιασμένες. Σε αυτήν εδώ την ανάρτηση, με τον χαριτωμένο ή σκαμπρόζικο αν προτιμάτε, τίτλο «Ζήτω η τρέλα», θέλαμε απλά να καταδείξουμε έναν ιδιαίτερο εορτασμό της ημέρας, όπως κυκλοφόρησε στη σύγχρονη «πλατεία», δηλαδή τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και πιο συγκεκριμένα το facebook.

Την 21η Νοεμβρίου του 2020, φυλλομετρώντας ιστοσελίδες και προφίλ, πέσαμε στην παρακάτω ανάρτηση

Δηλαδή, σαν να μην έφτανε το ζεύγος θρησκευτική γιορτή + εθνική ημέρα, ο διαχειριστής του προφίλ μας νουθετεί  και μας τονίζει και την υποχρέωση (πρέπει) να θεωρούμε ταυτόσημα της ημέρας την ενότητα, τον σεβασμό και την αλληλεγγύη μεταξύ μας. Προφανώς για να καλύψει το κενό που αφήνουν οι άλλες δύο εθνικές εορτές, αφού έτσι το αισθάνεται.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί απλό νοηματικό σφάλμα, ολίσθημα ή έκφραση πλεονάζοντος ζήλου, αλλά το όλο κείμενο και ειδικά με τη χρήση των εναρκτήριων κλητικών «Φίλες και φίλοι» και του διδακτικού ύφους (μετά της επίτασης του πρέπει), δείχνει πως πρόκειται για ένα ποστάρισμα, δηλωτικό παρουσίας. Σαν τους πανηγυρικούς της ημέρας που εκφωνούν δήμαρχοι, βλαχοδήμαρχοι, αντιδήμαρχοι, γυμνασιάρχες, επιθεωρητές της εκπαίδευσης και άλλοι «επικεφαλής». Ο εορτασμός ως ευκαιρία. Το «μη με λησμόνει» των περί την εξουσία.

Είναι μία ακόμα δυνατότητα που προσφέρουν τα ΜΚΔ (είπαμε: μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Είναι η δυνατότητα του να εκφωνεί ή να απευθύνει γραπτώς, πανηγυρικό ο καθένας. Μετά ή άνευ λόγου γνώσεως, δεν έχει καμία σημασία.

Αυτό το τελευταίο γίνεται πιο σαφές στη δεύτερη πρόταση, όπου μέσα σε κήπο θαυμαστικών γράφει (η ορθογραφία και η δακτυλογράφηση διατηρούνται ακέραιες) «Με πίστη Δόξα και Τιμή στα ένοπλα αδέλφια μας που προσφέρουν τόσα πολλά στο Έθνος οποτεδήποτε τους ζητηθεί». Ολίγον από στρατολαγνεία, ολίγον από σύγχυση, φτιάχνουν έναν άσχημο συνειρμό. Γιατί στα «ένοπλα αδέλφια» του συντάκτη ανήκουν και η Αστυνομία ή τα ΜΑΤ, που όποτε τους ζητήθηκε έσπασαν κεφάλια εργαζομένων, συνδικαλιστών, συνταξιούχων, μαθητών, φοιτητών και άλλων ονειροπαρμένων που νομίζουν πως η διαμαρτυρία αποτελεί δικαίωμα.

Με λίγα λόγια, σε καιρούς αστυνομοκρατίας, φόβου, κατατρομοκράτησης από την επίσημη πολιτεία (που οφείλει να «προστατεύει τον πολίτη»), το δηλωτικό παρουσίας (ή η υπονοούμενη ανησυχία «μη με ξεχνάτε – είμαι ακόμα εδώ») έχει φαιές αποχρώσεις.

Το ανησυχητικό είναι τελικά το ότι ο διαχειριστής του προφίλ που έκανε τη συγκεκριμένη ανάρτηση, θεωρεί (βάσιμα;; )  ότι γίνεται ελκυστικός με αυτόν τον τρόπο. Θεωρεί δηλαδή ότι υπάρχει κοινό που έλκεται από τα «Ζήτω» και πιο πολύ, όταν αυτά απευθύνονται σε ένοπλα «αδέλφια» αδιακρίτως; Αν αυτό ισχύει, είναι απλά τρομακτικό. Και για τον καθένα μας μεμονωμένα και για την πόλη ή τη χώρα ως σύνολο. Δείχνει το πόσο ευάλωτοι είμαστε τελικά ως λαός στους επαπειλούμενους κινδύνους. Γιατί δεν υπάρχει πιο ευάλωτος λαός, από τον «κατά φαντασίαν πολέμαρχο», τον «κατά φαντασίαν περιούσιο» ή τον κατά φαντασίαν πολιτικό

Εμείς, αποφεύγοντας τις πολεμικές ιαχές, απλά αρκούμαστε να φωνάξουμε «ΖΗΤΩ Η ΤΡΕΛΑ!»

ΥΓ: Με τόσο εγκλεισμό, με τόσο Άδωνι και άλλους «ομότεχνους και ομόσταυλους» του που κατακλύζουν αυτές τις μέρες τα ΜΚΔ, το «Ζήτω η τρέλα» κοντεύει να αντικαταστήσει το «καλημέρα» στην καθημερινότητα μας.

To archaiologia.gr δημοσιεύει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με τις ανασκαφές που έλαβαν χώρα στη Ραφήνα κατά τη διάρκεια του περασμένου Σεπτεμβρίου. Οι ανασκαφές έγιναν στον αρχαιολογικό χώρο του Ρωμαϊκού Βαλανείου στη Ραφήνα – όπου από το 2013 διεξάγεται συστηματική ανασκαφική έρευνα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής (ΕφΑΑνΑτ). Τον αρχαιολογικό χώρο επισκέφθηκε το ΑΜΕ-ΜΠΕ και συνομίλησε με τους υπεύθυνους της ανασκαφής

Η atticavoice αναδημοσιεύει εκτεταμένα τμήματα του άρθρου, ενώ ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το βρείτε εδώ

«Βρισκόμαστε στον Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου, κάπου ανάμεσα στη Διασταύρωση και στο γνωστό λιμάνι της Ραφήνας. Σε αυτόν εδώ τον χώρο, που όλοι τον ξέρουν ως Ρωμαϊκό Βαλανείο της Ραφήνας, τη δεκαετία του ’70, τον περασμένο αιώνα δηλαδή, με αφορμή έργα της τότε κοινότητας Ραφήνας, βρέθηκαν τυχαία λείψανα ενός αρχαίου οικοδομικού συγκροτήματος. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία, που θεώρησε υποχρέωσή της να το διερευνήσει, αποκάλυψε ένα σύμπλεγμα δωματίων καταρχήν λουτρικού χαρακτήρα και στη συνέχεια φρόντισε να απαλλοτριώσει τον χώρο. Όμως, μετά από 45 χρόνια, ο χώρος αυτός έμενε αταύτιστος και παρόλο που το μνημείο ήταν ιστάμενο και καθαριζόταν, βρισκόταν σε κίνδυνο ως προς την περαιτέρω διατήρησή του. Έτσι, το 2012 η τότε Β’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της Αττικής αποφάσισε να συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και με τον συνάδελφο αρχαιολόγο, επίκουρο καθηγητή της Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας, Στυλιανό Κατάκη. Από το 2013, λοιπόν, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα συστηματικής ανασκαφικής έρευνας, στο πλαίσιο της συνεργασίας των δυο φορέων, με σκοπό να δούμε ποιος είναι ο χαρακτήρας του μνημείου και αν σχετίζεται, τόσο το ίδιο όσο και ο περιβάλλων χώρος του, με τον αρχαίο δήμο Αραφήνος, από τα λίγα ονόματα δήμων που διατηρούνται στις μέρες μας σχεδόν χωρίς παραφθορά», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ Βαγγέλης Νικολόπουλος, Προϊστάμενος Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της ΕφΑΑνΑτ, συνδιευθυντής της ανασκαφής.

Λουτήρας του Λουτρού της Ύστερης Αρχαιότητας (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

Χώροι με πλακόστρωτα δάπεδα (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

«Ο κεντρικός χώρος είναι ένα ρωμαϊκό βαλανείο (λουτρό), ένα από τα πολλά που έχουν βρεθεί σε ολόκληρο τον μεσογειακό χώρο. Τα λουτρά αποτελούσαν βασικό στοιχείο για τον πολιτισμό της εποχής, όχι μόνο για την καθαρότητα του σώματος, αλλά και γιατί αποτελούσαν προσφιλή τόπο κοινωνικών συναναστροφών. Ήταν όμως και πολυδάπανα έργα γιατί απαιτούσαν νερό και πολλή καύσιμη ύλη για τη θέρμανση των δαπέδων και των τοίχων. Στην πρώτη φάση του, τον 2ο αιώνα μ.Χ., το Ρωμαϊκό Βαλανείο της Ραφήνας ήταν αρκετά μεγάλο –ακόμα δεν γνωρίζουμε τα όριά του–, ενώ από τον 3ο αιώνα και μετά περιορίζεται. Έχουμε ξεχωρίσει τρεις οικοδομικές φάσεις, μάλιστα τον 3ο αιώνα και μετά το κτίριο φαίνεται ότι ήταν αρκετά πολυτελές, όπως δείχνουν τα υπολείμματα ψηφιδωτού και οι ορθομαρμαρώσεις που έχουμε βρει σε κάποια σημεία, όμως ήταν αρκετά περιορισμένο σε έκταση», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ Στυλιανός Κατάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ρωμαϊκής Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ, συνδιευθυντής της ανασκαφής.

Άποψη του κεντρικού τμήματος του χώρου από βόρεια (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

Σκεπαστός διάδρομος για εξυπηρέτηση του Βαλανείου (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

 Κλαυδία Νικαγόρα «εισήγαγον»

Δίπλα στο μνημείο, από το 1974 είχε διαφανεί, σε δοκιμαστική τομή, η άνω επιφάνεια λεκάνης ελαιοτριβείου από ασβεστόλιθο, διαμέτρου 1,68 μ. Η λεκάνη αποτελεί κοινό σκεύος στη διαδικασία επεξεργασίας του ελαιοκάρπου από τα κλασικά ως τα νεότερα χρόνια, «μάλιστα ο τρόπος κατεργασίας δεν είχε αλλάξει ως και πριν από περίπου 50 χρόνια», όπως μας πληροφορεί ο καθηγητής. Το 2014 όμως, ήρθε στο φως κάτι που το έκανε μοναδικό. Μια επιγραφή χαραγμένη στη λεκάνη σύνθλιψης του ελαιοκάρπου η οποία αναγράφει τα εξής: Κλ(αυδία) Νικαγόρα / Μ(άρκου) Ἰουν(ίου) Μνα- / σέου γυνὴ εἰσήγαγον. / Αὐρ(ήλιος) Ἀριστό- / νεικος ἐποίει / ἄρχ(οντι) Διονυσίω.

Η επιγραφή που βοήθησε στην ερμηνεία του χώρου (φωτ. Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

«Είναι μια πολύ σημαντική επιγραφή για την όλη ερμηνεία του χώρου, που μας δείχνει ποιος ή καλύτερα ποια έφερε αυτή τη λεκάνη στο ελαιουργείο. Πρόκειται για την Κλαυδία Νικαγόρα η οποία, σύμφωνα με την επιγραφή, “εισήγαγε” τη λεκάνη. Το όνομά της δεν το γνωρίζουμε από άλλες πηγές, ξέρουμε όμως τον σύζυγό της: Ο Μάρκος Ιούνιος Μνασέας, που επίσης αναφέρεται στην επιγραφή, ήταν ταμίας του Κοινού των Αμφικτυόνων στους Δελφούς, το 212 μ.Χ., στοιχείο που μας δίνει μια σαφή χρονολόγηση. Επίσης, όλοι οι αναφερόμενοι στην επιγραφή, ακόμα και ο τεχνίτης της λεκάνης, φέρουν ρωμαϊκά ονόματα, είναι δηλαδή Ρωμαίοι πολίτες –από όπου διατηρήθηκαν λέξεις, όπως Ρωμιοί και Ρωμιοσύνη–, όπως συνέβη σε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας μετά το διάταγμα του Καρακάλλα του 212 μ.Χ., γεγονός που παραπέμπει λίγο μετά από τη συγκεκριμένη χρονολογία. Επίσης, η επιγραφή δείχνει ότι ο χώρος στον οποίο βρισκόμαστε δεν ήταν ιδιωτικός, αλλά δημόσιος, κάτι που εξηγεί πολλά πράγματα όσον αφορά την περιοχή», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Κατάκης. Πόσο συνηθισμένο, όμως, ήταν για μια γυναίκα εκείνη την εποχή να κάνει μια τέτοια δωρεά; «Η επιγραφή μας αποδεικνύει ότι μια γυναίκα της περιόδου εκείνης θα μπορούσε να έχει αρκετή δύναμη και πλούτο, ακόμα και μεγάλη έγγειο ιδιοκτησία, όπως ξέρουμε και από άλλες επιγραφές με κατάλογους γαιοκτημόνων της Αττικής, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και γυναίκες», μας απαντά.

Ένα αινιγματικό κτίριο

Από τα πιο αινιγματικά σημεία της ανασκαφής είναι ένα πολύ μεγάλο οικοδόμημα, 46×21 μ. περίπου, το οποίο πιάνει όλο το βορειοανατολικό τμήμα του χώρου.

«Παλαιότερα το είχαν ερμηνεύσει ως παλαιοχριστιανική βασιλική, τα πρώτα όμως στοιχεία δείχνουν ότι μάλλον κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής, που κλείνει τη σύντομη περιήγησή μας στον χώρο με μια στάση στον κεραμικό κλίβανο, ο οποίος αποκαλύφθηκε το 2015 σε αρκετά καλή κατάσταση. «Είναι ο δεύτερος κλίβανος που βρέθηκε στον χώρο. Το στοιχείο αυτό, σε συνδυασμό με το ελαιοτριβείο και τους ληνούς, τα πατητήρια δηλαδή που έχουμε αποκαλύψει, δείχνουν ότι πρόκειται για μια αγροτο-βιοτεχνική εγκατάσταση της ύστερης αρχαιότητας, που φτάνει ως τον 6ο αιώνα μ.Χ. περίπου. Πρόκειται δηλαδή για έναν χώρο κατεργασίας προϊόντων της περιοχής, τα οποία αποθηκεύονταν στο μεγάλο αυτό κτίριο, όπως πιθανολογώ. Είναι όμως ακόμη νωρίς για να είμαστε βέβαιοι για τη χρήση του οικοδομήματος», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Κατάκης.

Κλίβανος   (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

Το ελαιουργείο   (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)

Χώρος του Βαλανείου που μετατράπηκε σε ληνό   (φωτ.: Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής)